• No results found

Dissertatio philosophica posterior, qua asseritur voluntas, libera actionum humanarum regina annuente amplissima facultate philosophica in regia academia Upsaliensi præside m. Thoma Bahr Stralsund. respondente Johanne Schick Stockholmiensi. Publico erudit

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio philosophica posterior, qua asseritur voluntas, libera actionum humanarum regina annuente amplissima facultate philosophica in regia academia Upsaliensi præside m. Thoma Bahr Stralsund. respondente Johanne Schick Stockholmiensi. Publico erudit"

Copied!
24
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

<7 AC,

Q.

D. v :

D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H IC A P O S T E R I O R , Qua ajferitur

V O L U N T A S ,

L I B E R A A C T I O N U M H U M A N A R U M

R E G I N A

A n n u e n te A m pliffim à Facultate Philofophicâ

in R e g ia Academia Upfalienfi !? % Æ S I D E

M .

TH O M A

B

R E S P O N D E N T E

J O H A N N E S C H I C K Stockholm ienfi. P u b lic o Eruditorum E xam ini

Exercitii Gratia Submittenda,

In Auditorio Guß. M aj. ad d. 2 1 . NoVemb. Anno Cbrifli M V C X C F L

U P S A L I Æ ,

(2)

v i r o

oAdmodum

'AMPLISSIMO m C T lS S l M O Q F E

D"

J

E S P E R

o

6®«?)S5(ESC©

S. S. Theol: Profeffori Primario

Paftorique de E cclefia U p fa lien fi M e r i­

ti ffimo.

M E C Æ K J T 1 SUMMO

Sudiorum m eorum Prom otori om ni obfer-

vantiâ xternura devenerando.

In, animi, d evoti. Signum, H oc. quamvis,

ex ig u u m . M u n u s. C u m . om nis. Pro-

fperitatis. V o t o . Sacrum, voluit*

Ampllisfiml

Cultor indefeffus

Johannes Schick,

(3)

§. I.

Um in præcedcnti

Di-fp utationc primum, q u od libertati

voluntatis obfiftcre nonnullis videbatur, impedimentum rite fit (ublatum , reftat u t etiam reliqua eodem aggrediamur c o ­ natu, Et quamvis inter illa m erito prae­ ficientia & decretum D e i, ordine praecedere deberent, tam en ob certas quasdam rationes ea ultimo confidera- da relinqvimus locoj jam vero concurfium Dei & quidem an ille rite a (Tertus cum libertate voluntatis confificre queat : paulo accuratius examinabimus.

§. 2, Nec cfit quo d more recepto hic multa de exi-

ftentia concurfus Divini praemittamus, cumque variis ex natura depromtis argumentis contra Durandum & ipfius hac in parte Sedatorem maximè fidelem Ludovicum â- D ola in difputationibus quadripart. p. 27. nec non tcfte Suarezio. Dilput. Metaph: 22. Sed. 1* p a g .550. coi. z contra Albertum, H cnricum , 6c quem Herebordus in* Pnevmat. L* 2.C.17, p. 169 ejusdem fententise Propugnato­ rem exiftimat, contra Petrum de Alliàco confirmemus : n a qui concurfum Dei libertatem voluntatis humanae defini­ ere fibi perfiuafum habent, eos fane exiftentiam eius in dubium vocare minime oportet} m erito itaque hoc labore

(4)

hac vice fuperfedcmus & aliis, qui hac de materia citra i*e- ip e d u m ad aliud ex profeffo agunt, prolixius excutiendum illud relinquimus %

§. 3. H oc tamen non abs re erit, fi eam cflentix

confiderandæ impendamus o p eram 5 h a c autem varié p ro variis aflcritur ingeniis: alii enim cum Durando, fi adm it­ tendus fit in actionibus liberis, eam conlificre dicunt in confervatione elTentiæ & p oteftatisad agendum concefTæ; verum fic concurfum cum confervatione confundi a n o n ­ nullis accurate fuit obfervatum: vid. Burgersdic: in jnfti- tut„ Metaph. L. 2,c. n . p . 305: alii cum T hom æ inter­ pretibus putarunt illam com m ode abfolvi volitione fim- pliciter tali; fed quem adm odum creare 11011 idem eft, «c quod velle Dei, ut res exiftat; ita nec cooperari idem, ac velle Dei, ut res operetur, & in effedum prorumpat, ac­ cedit & hoc,quod volitio fit a d u s immanens & finum Deitatis 11011 egrediatur; cooperatio contra volitionisexe- cutio in ipfis creaturis terminum realem nancifcatur* alii il­ lam in Dei fuafione, in m otione rerum creatarum, vel in caufarum fecundarum excitatione collocandum docue­ runt; verum hoc m o d o foluni terminaretur ad caufam non æque ad actionem vel effectum caufæ coagentis, nec mul* to aliam quam caufæ moralis indueret conditionem, ef- f e d u , non per a tta d u m in fluxui Phyfico proprium, fed per imputationem faltem ad Deum relato: alii denique, quorum fententiam & nos nunc am pledim ur, concurfum hunc afferunt elle influxum pofitivuni quem D eusim m e- diatè præbet ad effedum caufæ fecundæ, non foluni im- mediatione virtutis fed & fuppofiti; vel ut aliis placet, qu o d tamen eodem redit, elle pofitivam adualem que coinfiucntiam, qua Deus in adiones & effedus caufæ fe­ cundæ q u i tales im m ediate to ta lite r, & fimul cum ea, &

(5)

X

3

X

5c juxta exigentiam uniuscuiusque fvaviter influit,

§. 4. Hanc veto opinionem non tantum ex Lumi­

ne feripturæ, fed & quod noftri officii nunc efle puta­ mus, ex lumine naturæ vatiis rationibus adftruunt, quas inter haud ultim o habenda eft loco, quam cummuni Me- taphyficorum axiomate fundatam , modus operandi /e q u itu r modum eflendi, fequentem in modum adducunt; Sicut fc habet res creata in efle, ita <5c inoperati; aft crea­ tura dependet â Deo & dum effc accipit, <3c dum illud re­ tinet, utrum que per adualem Dei influxum. Ergo tali m o d o dependet â Deo dum operatur. Quamvis negare non poffimus Ludovicum a Dola p. 440. in difput. tripart, fundamentum hoc, fcu canoncm, quo liæc ratio potilfi- m u m nititur, pet varias inftantias fpeciofè fatis evertifle, re to rquendo in fuos adverlarios: modus operandi fequi- tur m o d u m eftcndi, atqui efle hominum realiter diftin- d u m eft ab efle Dei, Ergo operatio etiam hominis di- /Unguetur realiter ab operatione Dei. Ergo ad adionem hom ninis non neccflario requiretur adio Dei identifies, operari imitatur efle, concedit proportione aliquali, uni- vcrfali negat v. g* calor immediatè eft ab igne & ta­ men calefadio non eft immediate ab eodemj fic lux immediate eft a fole <5c tamen illuminatio non eft immediate ab eodem: intclledio eft immediate ab in* te lle d u , 6c tamen produdio habitus ab intellcdu. imme­ diate non pendet. Axioma ita intclligcndum, uniuscu­ iusque rei operatio prælupponit illius cxiftentiam adua- lem: vel operationes diverfae, arguunt diverfas eflentias, Verum licet hæc omnia fatis fpeciofè, tamen lingula 11011 latis accurate, Canon enim potius ita limitan­ dus: modus operandi /equitur modum cflendi, quatenus fcilicct eflcntialis & ex eflentia immediatè fluit,'fic ver­ bi gratia, quoniam anima noftra rationalis, hinc opera­ tiones

(6)

tiones cius quoque rationales exiftunt. alias non aliqucoot tan tu m , fed plûtes quam mille inftantias admittere, nenuoo fanje rationis particeps unquam negabit. i do. falfumefltft, axioma hoc nihil magis involvere quam quod uniuscujuscqq; rei operatio pradiipponat illius exftentiam a d ualem j natnm quid opus fuiflet adeo obfcurè illum canoncm exprimccc- re, c u m clarius diccre potuisfent: uniuscuiusque rei coo­ peratio teftatur de ipfius eflentia ad u ali, quae ratio ctiamm adverfarium forfan m ovet, u t mox aliter fe explicet, aidd- jiciendo, operationes diverfae, arguunt diverfas eflfcmn- tias, id quod tamen m inime in omnibus procedit, nifi Jlili- m itatio à nobis addita fubintclligatur. 3 tio, n onfee- quitur,| efie hom inum realiter diftinguitur ah efle Dci,e.Tr- go etiam operatio hominis diftinguetur realiter ab op-ee- ratione Dei. operatio enim hominis non quaelibet efcf- fentiæ attributa fibi vindicat, fed tantum ea, quæ efie’cn- tiam fimul ingrediuntur: clarius; modus operandifequitiruc m od um edendi, quoad prsedicata eflentialia, non autem aicc- cidentalia feu extracflentialia. creaturam autem haboe- rc efle diftin&um à D eo, non tam ad eflentiam creaturræ pertinet, quam potius eflentiam ipfius eonfequitur; aliitctcr autem fe res habet cum immediata dependentia creitiru-

ra , haec, cum ipfum efle creaturae abfolvat, adeouterare-

atura, <Sc eflentia immediate a D eo dependens unum i- demque denotent, ita m odo operandi ê tali m odoclfeen- di profluenti, non poteft non communicari: 4 to, irappe- ritè adducuntur inftantiæ, calor immediate eft ab ignc,>& tam en calefa&io non immediate eft ab eodem , nam cca- lorem & ignem velle diftinguere, idem eft, ac h o m h c c m fine ratione concipere, quoniam calefa&io nihil aliud ctft, quàm particularum ignearum in materiam objcftair. iiin- finuatio. v. gt cum ignis feper ollam in aquam diffuidiit,

(7)

ignis calefacit & aqua calefit, annon hoc m odo calefacio ab igne eft im m ediatè, pari quoque errore etiam de L u c e dicitur, q u o d Lux fit immediatè â foie, illuminatio autem non ab eodem im mediatè, nam hic iterum difting- guuntur indiftinCta, cum lux â foie non diftinguitur fed ip* fias folis eft effentia; hinc illuminatio nihil aliud eft qitàm diffufio radiorum folarium per aerern in terram, ha:c autemdiffufio immediate eft â foie; ergo 6c illumi­ natio, Et quae denique eft ratio o b q u a m habitus pro- dix&io ab in tc ilc û u minus immediatè effe quam i- pfa intelleftio crcdi debeat? nam quid eft produdtiohabi* tus aiiud? quam crebro repetita intellcdtio, unde autem haec immediate trahit originem? Adverfarius ipfe fatetur ab intelle&u: quid itaque amplius fupereft ? quàm quod nece (far io concedat produCtionem habitus etiam immedia­ tè effe ab intcllcdtu.

§. 5 Sed ut â diverticulo iterum in viam revertamur,

ftabilitur ejusmodi concurfns Dei porro alia quadam ra­ tione defumta â perfedione fimplicitcr tali, quam arguit, & Deo m erito tribuenda: quodeunque importat perfe­ ctionem fimplicitcr fimplicem,ideft pcrfcCtionem fine ulla admixta impcrfcdtiöe,illudDcoeft attribuedü,fcdquodlibet ens creatu ita a D eo fubjici, ut tum ejus effe,tu ejus operari â D e o ut proxim è influente dependeat, fummam importat dominii perfeCtioncm, cui nihil admixtum fit imperfedtio- nis, ergo D eo tribui debet« N ec minus concurfum hunc confirmat, q u o d nulla caufa efficiens alteri in agendo fubordinata quicquam efficere poteft fine aCtuali influxu fubordinantis;aliöquin in agendo illi alteri effentialiterfub­ ordinata non effet, cum ad fubordinationem prxfertim cffcntialem non fufficiat, cam, quse fubordinata eft, â fub- ordinante fuam cflentiam, 6c virtutem aliquando

(8)

£c5 atqui omnes caufæ fecundae cflentialitcr fubordinatae

funt primae, non folum ratione fuæ entitatis & v ir tu tis ; fed etiam ratione fuæ a d io n is je rg o nihil efficere poffimt fine a d u a li & immediato influxu Dei, Quibus denique tertio accedit, q u o d Deus nihil agendo, fed fola fu b trad i- one fui concurfus poteft impedire creaturarum a d io nes, quid autem hoc aliud arguit 5 quam Deum cum creatu­ ris operantibus concurrentem, quamvis no n negemus,quod exempla ad probandum hoc aflertum potius ex feripturâ qu à m natura depromanturj attamen Philofopho Chriftia- n o vitio non poteft verti, fi nonnunquam quod ex natu ra probabiliter cogn ofcit, ex feriptura certius reddat; nam quoniam Philofophia eft habitus im perfedus, o rtu m fuum derivans ex principio im perfedo, ratione fcilicet, poft lapfum errorum tenebris undique circumfufa, ex feri­ ptura corrigi & perfici fe, nonnunquam lubentiftimè pa­ titur.

§. 6. U t autem mens noftra circa concurfum Dei cum

caufis fecundis r e d è perciperetur,notanter diximus, i.m o C oncurfum Dei effc pofitivam adualem q ue coinfluentiam, q u o ipfo diftinguitur â præmotione illa Thomiftarum, quam duplicem fingunt, alteram phyficam, alteram vero m oralem ; illa eft, qua ex parte potentiæ caufa fecunda vc- rè movetur, five quâ Deus caufam 2.da in agendo liberam & determinatam, forma quadam voluntati ejus, antequam hæc concurrat, immediatè imprefia, ad alterum oppofi- to ru m , tum quoad fpccificationem, tum quoad exerci­ tiu m , ita efficienter c o a rd a r, u t non poffit refifterc, vel aliter operari, adeoque hæc num ero a d i o fivè bona five- mala moralircr non poffit non edi, ipfeque effedus non poffit non produci; feu in q u o omnes conveniant, quod fit influxus re a iisD e iin caulam fecundam, per quem cani

(9)

applicat ad unum determinate operandum potius, quam ad alterum, (alvo illius naturali & convenienti operandi m o d o . Hanc fcilicet m oralem , dicunt denotare diredio- nem mollififimam fuaviflimamque m otionem , aft quia irrefragabilem non tantum quoad adum fecundum, fed & q u o ad a d u m primum illam ftatuant vid. Hulfcman de Auxiliis gratiæ. p.’ 279« feq. N on minorem ^dionibus humanis ncceflltatem infert, quam prædcterminatio phy- fica: hinc alii eam ita deferibunt, qua Deus caufam 2. dam in agendo Liberam, relidâ ei quidem potentia ad rcfiftendum, fed obfervata tamen oportunitate loci, tem poris, aliarumquc circumftantiarum fibi foli cognita­ ru m & à fc paratarum, congruentium ad hoc, ut illa in« fallibilitcr eliciat ad um liberum, quem ipfe eliciendum voluntate abfoluta ab aeterno decreverat, adeoque citra caufalitatem phy(icam,quae potentiam ad alteram partem c o a rd a t, morali m odo, pcrfualione vel affedatione qua­ dam inducit. Sed vel fola utriusque deferiptio fatis in­ nuit, eripi per hanc fententiam homini libertatem, Deum peccati a u d o re m conditui, ac ordinem providentiae di­ vinae everti.

§ 7. R a tio autem potiflima, quæ ad fovendam hanc

fatis impiam opinionem , illos movit,haec videtur cfle, q u o d caufae fecundae elfentialiter fint fubordinatae primae, hinc putant, caufas fecundas, nifi prarmotas â prima, nec quicquam agere polfc: verum hæc ratio non ita firma eft, quin â quolibet horum terminorum fatis gnaro, facili negotio poffit dcftrui, tantum abe(l,ut ea tantos viros ci­ tra voluntatem occupare potuerit. Mctaphyficorum fi te­ ramus lim ina, caufas (ubordinatas eas dicunt, quarum una ab altera dependet, & illas iterum in accidcntaliter & eflentiaiiter fubordinatas diftinguunt; accidentaliter

(10)

ordinatae illis funt, quarum una ab altera aliquo m odo d e - dependet, fivè in eflendo fic v* g. Ifaacus generans J a c o - bum & Efauum accidentaliter fubordinatus erat A b ra - hamo, quia ab illo in eflendo dependebat: eflentialiterfub- ordinatae v ero illæ intelliguntur efle, quarum una ab a lte ­ ra dependet in operando, fic cauta fccufida dependet a prima, caufæ inftrumentales â caufa efficiente principali- §, 8» Ex his igitur patet, ad caufam cfieiïtialiter tub» ordinatam fufficerc, fi una ab altera non tam in eflendo quam potius in operando d e p e n d e at, nihilque ipfarum eflentiæ decedere, five caufa fubordinans prae moveat fub- ordinatam, fivè unâ eademque a d i one timui cum ipfa influat in effedum; hinc fatis accommodatè BellarmjL 4, de Gratia & lib. arbitr. cap. 15. inter caufam inquit p rin ­ cipalem & inftrumentalem eft ille ordo,ut una alteram m o ­ veat, inter primam autem caufam & fecundam, cum f e ­ cunda non eft proprie inftrumentum, 11011 eft ordo, ut una alteram m oveat; fed ut una fit prior altera, p erfedione, illimitatione, & neceflitate; quia videlicet fit caufa perfe- d i o r & nobilior & rurfus univerfalior, cum non limite­ tur ad unum vel alterum effedum , & denique fum m è 11c- eefiaria, cum fine ea nullus effedus fieri poflit, A ddi­ mus & hoc, quando caufa 2.da libéré fe determinat ad h oc vel illud agendum, tunc caufa prima cum caufa fe­ cunda concurrit ad hunc a durn producendum, & vires caufæ fecundae concurfu fuo in a d um deducere juvat, 6c hoc rc fp ed u concurfui divino aliqua prioritas adftrribipo- teft, m inimè autem in eo fenfu, quo prior tem pore quam caufa fecunda a d u m incipit, caufamque fecundam ad il­

lum prsedeterminat, tunc non concurreret, qu a m potius praecurreret; hinc nonnulli etiam diftinguunt in ter deter­

(11)

tu it ôc inter d id u d io n em a d io n is , ad quam Deus fimul & codcm tempore cum homine concurrit. Sed neadver- iairiis minima elabendi rima relinquatur, largimur,quod D e u s etiam ad determinationem voluntatis concurrat, led p ro b è in ejusmodi determinatione difeernendus eft adus, u t eft adus, ab a d u quatenus refpicit certum o b je d u m , q u a n d o determinatio voluntatis confidcratur ut aedus,tunc D eus utique ad eum concurrit, quatenus vero eft adus ten­ dens ad hoc vel illud o b jed u m , foliim relpicit libertatem voluntatis, quà politis omnibus, (inprimis concurfu divi­ n o ad a d u m q u â a d um ) a d agendum requilitis, vel ad hoc, vel ad illud fc determinare pofiit. Quod ut eo facilius'dc d id in d iu s nobis imprimamus, tria momenta in hac mate­ ria probè funt diftinguenda; in primo p u n d o Deus d e ­ cernit concurfum generalem voluntati noftrae præberc,non­ d u m tamen definit, qualis aut cujusmodi fpccilicæ aut nu­ merical differentiae futurus lit concurfus nobis exhibendus, led expedat liberam voluntatis inclinationem: in fecundo D eus praevidet, in quam partem voluntas noftra fit incli­ natura, fi in tali vel tali conditione poneretur ; in tertio D eus decernit efftciaciter cum creatura concurrere, prout in fecundo p u n do vel m om ento, creaturae inclinationem viderat.

§■ 9. Quibus pofitis plané non adverfariorum nos fe*

rit objedio: fi Deus non concurrat ad determinationem vo­ luntatis, fcquitur quod adus aliquis fine concurfu Dei pos- lit produci, & non opus fit ut Deus ad adiones humanas edendas concurrat, fi enim unus, quidni reliquit imo col­ ligunt ulterius ex h o c , quod modus operandi nonfequa- tur modii cflendij multo minus metuendû,ne illud fpeciofu. eruditi alicujus Pontificii contra nos cum aliqvo fucccffu vi- brctunfiD eus praevifa hominis inclinatiöe ad malü cöcurrit;

(12)

vere peccatum illud Deo volenti attribuetur, ratio cft,quLa ejebuit potius fuccurrere homini mife.ro, non vc:o daemo­ ni & libidini co operari, v. g. in adulterio committendo j & p ro f e d o fic h o m o de D eo poterit conqueri, q u o d /a - luti fuæ quafi infidiatus fuerit, & quod illum implanave­ rit, cum deberet potius â ruina labentem impedire: nam

i. m o Deus non concurrit ad m a lu m quâmalurr., fed a d a - d u m , quem malitia, â prava ac perverfa hominis inclina­ tione proficifcens, comitatur, cum itaque argumentum h o c m odo limitetur: (i Deus prsevifa pravâ ac perver a hominis inclinatione, ad aétum , quem malitia proficifcens âperver- fa'hominis inclinatione, comitatur, concurrat, non video q u o m o d o adverfarius hanc confcquentiam legitime tueri velit. Ergo peccatum Deo volenti attribuetur: antequam enim Deus ad materiale concurrat, h o m o c o n ftitu ita D c o deficere, Deus enim ex munere, & debito caufæ pri- m æ ( ficut fol in generatione monftri ) in a&ionibus m a­ lis, quod fuum cft, facit, hom o vero non facit, quod fuum eft, ergo hom o turpiter agit, non Deus: hinc nonnulli il- luftrationis loco adducunt, claudicationem in qua d u o a t- tendena, motus localis & obliquitas; iam quicquid de gref- fu fit, efle virtutis greflivae, quicquid vero de ooliquitate, elfe tibire curvae aut ciutte, vel citharoedum aut Organaedü alias peritum, cui non adferibenda, fed mftrumen-tis & fidis non re&è conftitumftrumen-tis, excipit quidem ad haec fupralaudatus Pontificius : li claudicatio. Icu motus pro- greffivus obliquus cfÇet actus intrinfecè pravus, ( uti a- d u s pravus) atque illicitus ( m o ra lite r) & potentia grefii- va agens liberum(.uti Deus)} nunquam illi eflet licitum & honefium claudicare aut ambulationem obliquam produ­ cere, nequidem cum tibia, ex culpa propria, curva & cur­ ta. Ncque fané excufari polfet ea ratione, qued cum

(13)

ti-bia curvâ non poterat alium meliorem greflum produce* re , & quod per potentiam greflivam non ftetetit, quo minus produceret m otum rc&um, fed per tibiam; debuit enim potius greflum nullum producere, fed in aeternum immobilis manere, quàm greflum in fc turpem produce­ re. Sed Rcfpondemus. i.m o quod fi neceflario ambulan­ dum , etiamfi ingreflus curvus in fe malus,attamen poten­ tia grefliva fine culpa poflit ambulationem curvam produ­ cere. • 2.doiam quale agens rationale ? fi iners relinquere­ tur. 3. cur non etiam eodem modo infert? fi Deus fcivit, potentia indifferenti hominem efle abufurum,debuiflct nun­ quam homini illam concedere, vel vires ad agendum datas confctvarc.

§. 10. Q uod rationem addudam attinet, nempe

Deus debuit fuccurrere homini mifero, non vero dxmo- ni & libidini cooperari, ea tam frivola, ut illam citare, li- m ul fit refutare; nam 1. incongruè de Deo dicitur, quod daemoni & libidini coopcretur, licet cum homine ad ma­ lum tendente, quoad adus entitatem, ratione ordinis fapien- tiffimc ab ipfo inftituti, concurrat, quod autem Deus ob hom inum malitiam,ordinem a fc inftitutum evertere debeat, nulla eum obffringit necefiitas. 2. Nonne Dcusfuccur- rit ejusmodi homini viribus fufficientiflimis, quas ipfi con- ccflir, quibus fi redè ufus fuiffet, nunqua ad malum adeQ proclivis effet, imo & in flatu poft lapfum non definit ipfi porrigere manus, fi m odo hom o i ple oblatas non re­ nuat: huc enim fpedat gratia praeveniens & gratia coope­ ratis, de quibus omnibus Theologi prolixius conlulcndij nec melioris fané farinae altera cft ratio, quod fic profedö h om o de D eo poterit conqueri, quod faluti fiiae quafi in- fidiatus fuerit, & quod illum implanarit, cum deberet po­ tius â ruina labentem impedire: vel enim de impedimen­

(14)

t o morali, vel dc phyfico loquitur adverfarius,* fi illud in- telligat, injurius eft in ipfum Deum, nam totus Decalogus nihil aliud eft, quàm efficaciffimum impedimentum, q u o effrenis libido maxime coercetur; fi vero im pedim entum phyficumintendat, tunc D eus,nili naturam lib e ræ creatu­ rae evertere, nifi cultum coaduna exigere velit, hom ini ta­ le impedimentum ponere merito d e tre d aq & quæ deniq; majoris eft confequentia f fi Deus phyfîcè h o m in e m â rui­ na labentem non im p e d it, hom o de Deo poterit conq ue­ ri, quodipfius faluti fuerit infidiatus & quod illum impla­ naverit? idem eft, ac fi colligere velim: judex ante fores

vel le d a meretricum & adulterorum lidorcs non confti- tuit, & hoc vel alio m od o libidines igne fenapiterno luen­ das impedit; ergo coruna faluti infidiatus fuit; ergo impla­ navit ejusmodi maleficos, necdcprehenfos juftè punire po-

teft.

§, i i . 2 do L egitur in definitione quâ Deus i n a d io n e s & effedus caufsc fecundx qua tales: &c. nam in omnibus h o ­ m inu m adionibus duo praecipue funt fp e d a n d a, fubftan- tia a d û s, & drct^ia, feudefedus huic a d u i adhaerens, cum ita q u e dicimus D eum influere in a d io n e s q u â tales, loq ui­ m ur de a d u s fubftantia, non autem de ejus defectu feu d~

Tupfet. Sic Deus concurrit cum fure, non quoad furtum ,fed

quoad extenfionem maniis quam fur citra Dei culpam ad furtum faciendum determinat: hinc non m etuendum , ne afferto Dei concurfu in adiones caufae fecundae, aliqua peccati culpa in D eum redundet: Dei enim a d io , quâ con­ currit, ubique illimitata eft & indifferens, creatura autem illam ad certam aliquam fpcciém determinat, hinc fit, quod ab a d u producto 11011 tam Deus, quàm potius creatura de­ nominetur: nam licet caufa fecunda abfolutè non poflit de­ terminare Dei voluntatem, vel ad dandum fimpliciter con­

(15)

cur-curium , vel ad dandum talem in fpecie concurfum, ad u- trum quc enim Deus libere fe determinat, tamen cum cau­ fa fecunda agit, dicitur determinare primam quoad exer­ citium a d u s, ut coagat; ficut enim illa juxta çxfgentkm fuce n atu rx concurfum iftum poftulat; ita hsec vi fui de­ creti juxta leges fapicntiæ éc providentiæ fu^> cum non negat ordinariè. 2. cum hujus vel illius fpecidi effedus fit producendus, caufa fecunda dicitur determinare ptimam quoad fpecificationem.

§. 1 2* 3.ÙÔ jmmediate &c. non tantumimmediatio- nc virtutis, ut per virtutem propriam & fibi inexiftentem, fed <3c immediatione fuppofiti, ita ut nullum aliud fuppo- fitum inter cum & effedum intercedar, hinc una eademque a d io caufae fecundae 5c Dei cum ipfa concurrentis; nam etfi utriusque caufæ concurrentis adiones ut fic & for­ maliter diftinguantur: quod enim Deus confert, idipfum creatura formaliter conferre nequit, quia Deus,ut e^aufa pri­ ma pro virtutejfua independenti, hom o ut caufa fecunda pro virtute dependenti coinfluit} tamen cum in agendo conftituuntur creaturæ ad producendos effedus fuos, unà cum iplis Deus cooperans â parte rei unam eandemque nu­ m ero ad ionem , eundem que numero effectum producit, fal- Va ordinis caufandi diverfitate.

§. 13. 4 ,to Totaliter &c.non tamen eo fenfu, ac (I

hoc ipfo excluderetur operatio creaturam, & ad otiofam illarum prsefentiam Deus folus ageret & produceret effe- dus: Q uemadmodum Gabriel Biel, Petrus ab Aliaco & aiiidocent.Sed innuitur eo, quod, quamvis caufa prima cum caufa fecunda concurrat', non partialiter, fed totaliter <3c perfedè, uti & caufa fecunda, in effedum influat, li­ cet enim integram caufalitatcm effedivam, quae neccf- faria ad effedum eft, neque caufa prima fe folâ, neque

(16)

fecunda fe folâ præftet, confurgit tamen ca ex utriusquc immediato concurfu, ita, ut, quum illae duae caulae diver- forum fint ordinum , propriè nequeant dici componere u- nam caufam totalem , fed unaquaeque lit caufa integra & perfeda in fuo genere; itaque caufa fecunda, ctfi fe folâ producere effedum non poflit,& ita abfolutè imperfecta, perfeda nihilominus eft infuo genere & in ratione cau- fæ fecundae: <3c prima licet fe accommodet caufæ fccun- dæ, ut non fe folâ fed cum ea effedum producat ; non tamen hoc imperfedionis in ea argumentum eife poteft, quia id non ex infufficientia ejus, fed potius cx ipfius bonitate & liberrima voluntate* fruftra igitur contra nos ScotuSjCajetanus Soncinas aliique plurcs argumentantur: fi una caufa efficit effedum, ut caufa totalis, vel alia ni­ hil agit, adeoque fallo appellatur caufa ; vel a d u m agit, & hoc contradictorium vel ideo eft, quia agere eft, rem â r.on efle ad efle producere, quod igitur a d u m ab una cau­ fa, illud jam extra non eife ponitur, nec poteft fieri ab alia; nam ex antedidis p a te t, ita limitandam efle majo- rem propofitionë: Si una caufa efficit e f f e d ü u t caufa totalis in fuo genere: & tunc diffiolvi nexum, nemo non facile vi­ det; licet enim una cademquc numero a d i o n o n poffitim- mediatè & p erfedè provenire â pluribus agentibus n o n fubordinatis, non implicat tam en, quo d una cademque n u m e ro a d io â pluribus proveniat, inter quæ effentialis fubordinatio eft, ita quidem ut utraque immediatè agat,

6c utraque p erfed è, quaelibet nempe in fuo genere.Dcni-

que 5. juxta unius cujusque indigentiam influit, N on im ­ mutat agentium naturas, led naturalia naturaliter, libera libere agere patitur

§ 14. Aflcrto hunc in m odum concurfu divino,quae­

ritur, an ille voluntatis libertatem tollat ?Nos fi ad hade-nus

(17)

nus d id a accuratè attendamus, negativam non pofiumus n o n a m pledi, filentii tamen peplo non omnino in volven- dæ funt rationes, quibus adverfa pars nos fecum in erro­ re m abducere viribus omnibus laborat; & fané earum non m inim a hæc v id etur effe, cum ita argumentantur.

Q uodcunque determinat voluntatem, illud ipfius li­ bertatem tollit j

A tq u i concurfus divinus determinat voluntatem. Ergo Concurfus divinus ipfius libertatem tollit. M in o re m probant,

A d io ,q u a m elicit voluntas noftra, eft jratio, qua il­ la determinatur:

C o n curfus,quo Deus cum voluntate noftra concur­ rit, eft illa a d io , quam voluntas noftra elicit.

E Concutfus, quo Deus cum voluntate noftra con­ currit, eft ratio qua illa determinatur:

R cfpondcnt quidem communiter ad Majorem, eam infici- ando. D eterminatio enim voluntatis prior videtur efie, quàm ejus a d io , nam noftro intelligendi modo ipfa prius fe determinat ad agendum, quam agat, non itaque determi­ natio illa poteft efie formaliter pofita in adione: Verum cum nos fupra conccfiimus, etiam Deum concurrere ad de­ terminationem voluntatis,alia nobis in cumbit refponlio, <5c quidem m erito hic repetimus diftindionem traditam, in­ ter a d u m determinationis ut fic,& inter adum ad hoc vel illud objedum fpecie vel individuo diftindum tendens, quatenus determinatio involvit adum ut fic, Dei adio & creaturae, una eademque eft, quatenus autem determinatio dicit a d u m defledensad hoc vel illud objedum lpccieaut numero diftindum, foli voluntati eft adferibenda, & eo fen- fu non tam a d u s , quam potius adliis fpecificatio eft; hinc Major Propof. in argumento allato ita potius in ferri de­

(18)

y * )(

buit: a d io n is , quam elicit voluntas noftra, fpecificatio, eft ratio, qua illa determinatur; <Sc fie falfitas minoris eft i n a* perto, nempe q u o d concurfus, quo Deus cum v o lu n ta te noftra concurrit illius adionis lit fpecificatio: Specificatio feu determinatio præcifè fie d id a, prius eft a v o lu n ta te , quàm Deus ad a d u m determinandi feu fpecificandi c o n ­

currit, q u o m o d o autem hoc fir, omnium optim è, n e rv o - fè feil: & perfpicuè exponitj Gregor, de A rim ino in n . Sentent, dift. 37. quaeft 1. Deus, in quit, fcquitur deter, minationem v o lu n ta tis, non quod determinatio volunta­

tis lit aliqua entitas diftinda â voluntate & a d u ejus, q ui primo fiat â voluntate. N ec intelligcndo, quod prius na­ tura voluntas agat a d u m illum, quàm Deus, proprie l o ­ quendo de priori natura; quoniam tunc fcqueretur, q u o d poflit illa agere Deo non coagente; Sed ad hunc fenfum dico, D eum fequi determinationem voluntatis, quon iam Deus ideo agit a d u m illum, quia cum voluntas a g it, & no n, quia Deus agit, ideo voluntas agit. Et ideo dicitur magis propriè Deus coagere voluntati, talem a d u m cau- fando, quam voluntas dicatur coagere Deo.

$. 15. Secunda ratio defumta eft ab abfurdo , exin­ de, quod Deus non ncccflario determinet voluntatem e- mergente: nam fi concurfus Dei non determinet volunta­ tem , tunc, fi ad u s intra certam fpeciem fit collocandus, caufa fecunda debet determinare primam; at hoc citra im- perfed io nem de Deo pronunciari nequit: cum omne id, quo d cft determinabile, fit imperfedius e o , quod eft de­ terminans. Sed paucis refpondemus; Licet caufa fecunda primam determinet, nullam exinde im perfedionem in Deii redundare, nam quod caufa prima in hoc cafu jfit deter­ minabilis, no n oritur cx aliqua impotentia, fed ex mero ipfms beneplacito, & quia Deo ita placuit cum

(19)

homini-b u s agere , nee exinde caufa fecunda perfc&ior evadit: aeque enim inferre polium, vincens perfe&ior vi&o; atqui Patriarcha jacob erat vincens« ergo perfe&ior Angelo in- c re a to vi&o: vel infans aut puerulus utitur pro libertate d ire & io n c & manu fuftcntante matris. Er. Matre eft liberior §. 16. T ertia ex eodem hauritur fo n te : Si concur- fus caulae fecundae determinet concurfum caufae prini se, fe« q u itu r quod concurfus Dei lit in meapoteftatc, 11 hoc, ôc

voluntas Dei concurrendi erit in mea poteftate & fic ali­ q u o d temporale caufabitur aeternum. Refp: fi reù b ex­ plicetur nil abfurdi erit: Deus enim praevidet ab aeterno, fi e. g. Philippus Rex fieret, & R eg in i potiretur, pofiet hac die vel hora Monarcha ille Alexander gigni, fi ego liberae inclinationi Regis, & Reginae concurfum non de­ negarem; atqui volo concurrere, erg: certo m odo caufati funt Rex Regina decretum Dei, & aliquod temporale, lim ito, in aeternitate praevi/um fuppeditavit occafionem de­ creto. ] nftant: voluntas humana lie effet liberior quam divina, nam humana voluntas & concurfus hominis, prae­ cedit juxta vos Dei voluntatem. Relpondemus. Quan- quam circa Majorem ita generaliter conceptam, aliqua dif­ ficultas moveri poflet, attamen ne nodum in fcirpo quae­ rere videamur, illam inta&am hac vice relinquimus, & Mi­ norem , fi fimpliciter accipiatur, negamus; nam diftinguen-

dum hic eft inter voluntatem concurfum dandi conditio- natam ab aeterno formatam, & fimplex decretum Dei; licet hoc quoad noftrum concipiendi modum determina­ tione voluntatis humanae pofterius, illa tamen praecedit determinationem etiam praevifam v. g. fi talis ordo con­ ciperetur: volo huic homini concurfum dare, fi videro illum fc determinaturum, atqui video, ergo volo, hic fa­ ne voluntas dandi concurfum conditionata ab aeterno

(20)

ma-mata, praecedit determ inationem voluntatis humanae etia prævifam, quamvis fimplex decretum quoad noftrum con­

cipiendi m odum fit poftcrius. Et his â n o b is addu&is aliæ & quidem magno in num ero poflent adjungi ratio­ nes, ni chartae & temporis haberemus rationemÿ imprimis

autem hoc labore fuperfedcre nos monet, qu o d quæ adhuc fuperfunt, non femcl ab aliis fuerint explofæ, adeo ut â nobis etiam adductae nullum forfait alium exhiberent u- fum, quam quod L. erudito naufeam crearent«. Quam ob rem huic materiae finem imponimus, & quod fpatii adhuc fupereft, praefeientiae & decreto divino confecramus.

§. 17. Præfcientia Dei. eft a&us divini intelle&us, quo

omnia quae funt futura, uno intuitu cognoicit* hanc aute rebus non inferre necefiitatem & confequenter m u lto mi­ nus voluntatis libertatem tollere, quivis ex hoc facile col­ ligere poterit, quod non influat in motus caufarum fecun­ darum, fed fupponit earum motus in fenfu c o m p o fito, id eft pofitâ influentia caufae primae, & fub intuitu caufarum fecundarum, habet fc inftar accidentis extrinfeci, qualia temporis & loci circumflandae, ubi & quando aliquid fit futurum, vid. Hulsem Brev. extens. pag. 70. 71. necilla prjefcicntia Dei oritur ex decreto iam fa&o, fed potius ex infinitate intuente poflibilitatem tam fupetnaturalem quam naturalem, quae dependet â communi concurfu Dei cum naturali motu creaturae, vid.eund:. 1. c. p. 4 1 .6c li­ cet praeficientia Dei fit certa & infallibilis, tamen ea pro- ter minime neceflitat, certitudinem enim confifterc pofle cum libertate aut contingentia, vel inde confirmari vide­ tur, quod aliud fit cognitio Dei, qua res tanquam obje- fttim cognofeitur, aliud vero res, quae tanquam obje&um cognofcitur: certitudo eft proprietas vel afledio cognitio­ nis, actibus enim intellccfus proprie certitudo & infalli­ bili tas

(21)

bilitas com petit, qui dici folent certi vel incerti, veri vel falli, neceflitas autem vel contingentia funt afte&ioncs re ru m , quae propriè neceflaria dicuntur vel contingentes. H inc cognitio Dei de aliquo o bjedo potcfl elle certa,ut tamen objc&um cognitum abfolutè vel liberum fit, vel contingens; nam quod prafeientia Dei certa & infallibilis dicatur, hoc non ideo fit, quod res, quae prafeitur fit ne­ ceflaria, fed quod rem futuram non aliter polfit fcire, atq; futura eft, & proinde falli nequit. Ad hoc itaque ut cer­ ta fit & infallibilis, fatis efi, fi ita ad rem futuram refera­ tur, uti futura clh, etiamfi libéré futura fit vel contin­ genter. Q uod autem hac prafeientia ita ad rem futuram femper referatur, uti futura efi, hujus caufam nullam pra­ ter infinitum intelle&us divini Lumen reperimus. Argu­ m entum , quod in contrarium objici folct, pracipuum, ex ante diètis facile poteft refolvi, ut autem junioribus fi- m ul m edum oftcndamus, fequenti forma lyllogiftica in- clufum proponemus. Omne pracognitum ab aliqua fci- entia infallibili efi necelfarium, minimèque mutabile in falfum feu non elle. Omnis a<ftus contingens ac liber eft: pracognitus ab aliqua fcientia infallibili. Er. Omnis a&us contingens ac liber eft nccefiarius, minimèque mutabilis in falfum feu non effc, & per confequcns contingens eft & non contingens, Difting: inter necelfitatem confequentis & confequcntia, Ncccflitas confequentis quidem eft pro­ priè, quando in fyllogismo tam confequcns quam ante­ cedens in fe eft neccflarium. Sicut ncccftitas confcquen- t ia , quando confequens non eft neccflarium, nifi pofito antecedente, ex quo neceflario fequitur; haud raro ta­ men hi termini a forma fyllogifticâ transferuntur ad res ipfas, ut neceflitas confequcntia dicatur , cum aliquid eft neccflarium cx fuppofitione alterius, & per

(22)

nem cum ipfo* neceflîtas confequentis eu aliquid neccffa- riu m eft in fc prxcifè fpe<ftatum,citra hujusmodi c on nex io - nem. his pofitis, limitamus Majorem. O m nc p rx c o g n i- tum ab aliqua feientia infallibili eft neccflarium necefii- tatc confequentix, concedimus; ncceftitate v e ro confe­ quentis negamus, & hoc m o d o non tam intrinfecè q u à m potius cxtrinfecè neccflarium denominatur, ita u t fenfiis lit. O m n e prxcognitum ab aliqua feientia infallibili eft neccflarium per connexioncm,quam habet cum ilia feien­

tia, non quo d hoc ipfo ex contingenti fiat neccflarium quia illa feientia ita eft comparata, ut nihil leiaf, ni- fi quod aliquando lit futurum , hinc colligimus; fi res haec eft prxfcita, aliquando certo & infallibiliter eft fu­ tura, fivè refpe&u caufarum fecundarum deinceps

fiat neccflario fivè contingenter: q uem adm odum enim per cxtrinfecam denominationem res non m utatur in le, quis enim parietem album diceret m u ta tu m , eo quod, ab aliis poflit videri* ita etiam res in fc contingens non i- deo fit ncceflaria, quia ab alio infallibiliter prxfcitur.

§. X V III. Agmen denique c la u d i t. D ecretum D e i ,

quod com m uniter definitur per a&um voluntatis, quo vel res nondum cxiftens ut creanda, vel ut quidem creata, aft tamen ut confervanda, aut ad hunc vel illum morum impellenda feu dirigenda, vel etiam pro arbitrio fuo a- gere perm ittenda, ftatuitur. D e Decretis ubi res produ­ cenda, q u x ha&cnus efle non habuit, jam non disquirimus; neque etiam de illis, ubi res equidem p ro d u ffa , attamen Deus ad aliquem effedum eam ncceflario vult dcftinare ; Sed de illis, ubi Deus prævifâ hominis libera determina­ tione decernit, hominem non impedire, fed potius quan­ tum decet & par cft, ad io nem promovere. Ejusmodi au­ tem decreta Dei exiftcre, multis argumentis, fi noftro foro

(23)

mm

X « X

«{{Te t conveniens, ex feriptura probare quidem po flemus j at- taamen nc falcem in alterius meflem mittere videamur, re­ lied is argumentis Theologicis, unam tantum, ne in ultimis piaginis nimium fimus prolixi, rationem philofophicam aedverfariis removendam objicimus* Si Deus ab arterno v<ohnflet,voluntates hominum cliccrc debere has acliones pcotius, quam illasj fi inquam, voluififet, antequam prævi- diit in quam partem ipfæ voluntates inclinaturae eflent, non i-aintum voluntati humanæ ufum liberi arbitrii praetipuif- fe:t, fed & malorum omnium exftirifiet caufa* v. g. Si De­ n s ab æterno decrevit abfolutè ut genus humanum labe- r e t u r , quom odo inlibcrtate hominis ftetit,lapfumevitare, i m o quo jure culpa homini poteft adferibi. Quid autem

clft referre omnia noftra peccata in Deum, fi hoc non cft ?

niec rei difficultatem tollit initantia Decretum elf caufa a- d ionis, non vero ciicpUi, nam anomia neccflario comita­ t u r talem a&ionem, quatenus cft a&io talis Ipeciei. Nec e f t, quod aparte noftra metuamus, ne per ejusmodi decre­ t u m conditionatum, fapientiæ & prudentiae divinæ aliquid detrahatur, v. g. C um Deus Omnifcius, fciet etiam quo vo­ luntas noftra in tempore inclinatura, jam vero fi hoc in fal- libiliter ipfi conftat, non poterit fapienter decernere con­ trarium fub conditione, e. g. Si Petrus infallibiliter fciret, Paulum oblatum donum repudiaturum, minus prudenter & fapienter procederet ita decernendo : volo munus offer­

re, fi Paulus illud defiderab.it 5 Nam quantum ad infirmum noftrum concipiendi modum,praefeientia hoc decretum con- ditionatum non praecedit, pofito autem fed non conceffb, praefeientiam praecedere; tamen in allato exemplo Petrus adhuc mihi prudenter agere videretur* Nec alicujus momen­ ti cft, quod regeras, qui vult aliquid, quod fcit fe confequi non F v . , . .

(24)

non pofic, ille non prudenter & fapientcr agit; atqui. E r­ go. Quia licet non prudenter ageret Petrus, fi pofiti etiam præfcientia* quod Paulus donum oblatum reje&urus, re ­ ceptionem ejusdem abfolutè vellet; in eo tamen pruden­ ter ageret, quod bcneficientiam fuam per hanc volunta­ tem conditionatam demonftratam velit. D ic itu r autem hoc decretum conditionatum ad differentiam decreti ^ b - lbluti, quo Deus absque ullo refpe&u atque m edio prae- requifito, rem aliquam fieri c o n ftitu it, & huic attiones liberæ non fubjacent. Ex quibus haud difficul­ ter colligere licet, num veritati confentaneum fit ? cum adverfarii indefinenter crepant; Decretum D ei libertatem voluntatis non admittere, nam quem adm odum conditio nihil ponit, ita hoc decretum conditionatum, non poteft voluntati talem vim im prim ere, cui rcfiftcre non valeat. Quod attinet eorum argumenta, quæ in contrarium nobis objiciunt,non tam decretum conditionatum, quam potius abfolutum, libertati opponunt, hinc ea adducere fuperflu-

um putam us, fed potius ut ab Opponentibus in publicoadferantur confli&u, elt

References

Related documents

rebus, quae exfiftunt, omnibus ubique vere prsefens fit,. neque adeo locum iam hunc jam

natio illa Dei a&amp;io, qua omnes rerum creatarum mutationes, etja:n lib eras actione s, ad fin es certos dijponit cd dirigit, Nwque enim aliquid jam a:cidere poteil, quod ab

tione facile inteliigicur, &amp; quod unus vero fimile judicat, ab akero ut falfum vel fiftum kepe

Quis vero non videt quam futiies &amp; null® hse fimf- lesque fint vinculi conjugalis abrumnendi rationes, quinpe quarum nulla fini matrimonii offieit. Quod au-. tem ad diäium

bitamtis; Etquidem, quod Impcrans, cx obligationc fe- Ücitatis civilis procuraudat, jus habeat ca exigendi circa negotia civitatis. Cum vero ad felicitatem hane obtincn- dani

Unde quoque novimus nullam fere gentem, per omnium eemporum intervalla, omnis cultus Divini prorfus fuifle expertem, licet quam. plurimas ab ilIo,quem lumen rationis

minem. Et hoc eft eorum judicio, quod fluat é natura? primis , &amp;. cum iisdem conveniat.

motum, incolarum in commodum, a natura Domino effe inditum, quod &amp; ceteris planetis, eadem de eauda , fuit cenceiius., vero eil iimillimum. Nulla enim adparet ratio, .cur hos