D I S S E R T A T I O
D E
A D Æ M O N I S M O ,
QTJ A M , C O N SE N SU M A X , V EN .P R Æ S I D E
DOCT.
ERIC. J. ALMQUIST,
S . S. T H E O L » P R O F E S S O R E R F G * E T O R D N E C NOW R E G » O R D . D E S T E L L A P O L A S I M E M B R O .
P. P.
G U S T A F U S
C
F J E R D H U N D R E N S I S .
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XVIII DEC. MDCCXCV.
HORIS CONSVETIS*
111 ■ . » ' ■ i « f i f e « - r — ■ " t u - ... ...
U P S A t I Æ ,
a
M O N S I E U R
J E A F E 1 S T 1 Ô M ,
S E C R E T A I R E D U R E G I M E N T D E S G A R D E S A U X C H E V A U XM O N T R È S C H E R O N C L E !
E TM A D A M E
S A 1 C T E 1 » C A m
H
I I - I . B
E
' l l i
azææ £>£■ E K S T R Ô M }
M A T R È S C H È R E T A N T E !
D â i g n é Z y
je
Vo
us p r i e ,
hommage du profond refpêâ, que j e Vous dois &
avec le que 1 j ’ai l’honneur de’etre
treshumble & obeisfant Serviteur G U STA V E COLLINDER.
K O N G L . H. H O F - P R E D I K A N T E N
O C HCO M M IN ISTER N i TIER PS FÖRSAMLING
H Ö G Å R E V Ö R D I G E
o c hH Ö G L Ä R D E
H E R R
J O M . MALGJST, C O Z Z X W M E M ,
S A M Th ö g J d l a f r u n
CMJSLXST. M , C O ZZXSS JOJEJSL
f ö d d
EK
ST
. *
MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR!
B,
ar h j e r t at s o t v u n g n a bôjelfe ocl i t a c k f a m h e -t e n s h e l i ga kånf l a, f om åt d e H ul d a f t e Fo r å l dr a r a gn ar
d e t t a m i t t förfta A c a d e m i l k a arbet e. O m j a g , g e n o m
g a g n a n d e k un f k ap e r o c h e n t r o g e n u t ö f n i n g a f d e
d y g d e r E d r a l årdomar o c h e f t e r d ö m e n h o s m i g lifvat,
n å g o n g å n g k a n finna e n gl adare u tf i gt för min framti d
o c h njuta d e n f ål lh et E d e r t hjerta m i g unnar, få b e
l ö n a r j a g p å båfta f å t t E d r a vål gjer ni ngar, o ch b e vifar
i
f j el fvaverket
at j a går
E D E R
tydigße Son GUSTAF COLLINDER,
D . D . D E
A D Æ M O N I S M O .
■u —i":. - —
§■
I-U
c corrupra Rati o humana fiepe vel dextroiTum vel finiftrorfiim deflectir, a Regia, ad v e r itatem, via; ira c i r c a e xi ft cnti am G e n i o r u m m al o ru m o m n i te mp ore eftv i f a r uer e in contraria. N o t i s f i m u s & antiquisfimus
ef t e r r o r , d e m a l o Pr i n c i p io D e o coaevo. Ille q u i d e m
c o m m u n i t e r M antcbœ ifm i n o m i n e v e n i t , licet Manete fit
l o n g e antiquior, a) E t e n i m anriquisfimi Æ g y p t i i Ofiyim
b o n u m & Typhonem mal um N u m e n fi nx ere ; b) Zoroafter anti qui sfi mus Perfarum P h i l o f o p h u s B ono D e o , q u e m
O ro m a ztn v o c a v i t , ma l um o p po f u i t D a e m o n e m , q uem
a d p e ll a vi t A rim an ium . c) A Chaldaeis autem accepisf e
& ad Graecos hanc rranstulisfe d o & rinam putatur P ytb a -
g o ta s . d ) M anete etiam anti qui ores St mont a n i, Cerdonia- tti, Marcionitcty Gnofttciy atque e x Scholis horum prod eu n
t e s p l u i e s , ab i m p i o h o c c o m m e n t o non fuerunt alieni.
Manicbœifmxim autem poftea re vo ca runt P r ija lia n ifta , e) Sc fe cundum o p i n i o n e m c o m m u n e m Paulictani. f ) M a- tiicbaorum v e r o a r g u m e n t u m , e x o ri gi ne mali moralis
d e f u m t u m , rationi i nf ol ubi le e xi ft imavit Bcelius. g )
Cu-A 3 p i e n
-fl) Cfr. Wolfiij M anichxilmot ante Manicharos Seft. I i . p. 3 3 6 .
b) Witfii Ægyptiaca p. 36.
0 Plnrarchi ifis ôîOfiris — p. 1043.
i ) Buddaei ifagoge p. 1 0 2 5 .
O Stocktnanni Elucidar. fub Tir Prifchlianiftx, f ) Contra com munem opinionem Faulicianos hujm criminis abfolvit M osheimius, utpota fecundum Photiuna, Manatem cjusqut difciplinam detcfyntes. Inftit. H i*. Ecclef. p. 3 1 t .
p i e nt es i u t e m evi tare C h a r y b d i n M a m c b a ijm i, in S c y l
l am contra i nc i de r u nt a l i i , ma l o r um G e n i o r u m exi ft en-
t i a m , ve l o p er a t io n es in m u n d o , negantes. I npr i mis haec
c on t r overf ia r e c en t i o ri aetate f e rv e r e c œ p i t , ut de alio
v i x a r g u m e n t o , tot noftro aevo edit« fint (cripta Eriftica,
quo t die concordiae & paci s hoftibus infernalibus. N e
g at i o autem exiftentiae & op e r a t i o t i on um A n g e l or u m ,
i m p r i m i s m a l o r n m , Ad a emon i fmu s dici f v e v i t i ) de quo
pa uc a, 1 quae in m e d i u m p r o f e r e n d a f i n t , B L Suo
fuppl eat favor e.
§. II. P er
h ) Q uam vehementer ferbuerit controverfia A daem oniftica, noftra
s t a t e , fidem facit m ultitudo fc r ip to r u m , intra tr ie n n ium , ad illatn fpe- ftantium, in Germania e d it o r u m , u t , D tm urigfte Bitte, an gro sfe m z u - nar, die Keinen Teçfel g la u b e n : 1776. D e m u g tig f t a , antw ort eines Land- Geiftliches, a u f die D em ütige Bitte 1 7 7 6 . Belehrung des Verfarfers det demütig en Bitte, an die Grosfe m æ u n er, welche keinen Teufel Glauben 1 7 7 6 . Uber die non exiftence des T e u fe ls, als eine an tw ort a u f die demütige Bitte. Berlin 17 7 6 . Sollte der Teufel wirklichein u n d in g
Süd-1776. Man tnufs den Teufel nicht zu viel a u f burden. Bremen 1 7 7 6 . .Verbindungder T e u fe l, mitt den Gefpenftern 1777* D e r Teufel unter den B a u r e n , der Herr Sage, was er wolle 1777* Emauuel Swedenborg* demütiges daukfagung* S creiben, an der Grosfen m a n , der die non exi gence der Teufelei dem onftrirt: Frankf . und Leipzig 1778* Satyra eff : qua fingitur Swedenborg iu m , apud Inf e ro s, certiorem faflum de contr o verfia inter vivos in terra agitatis, de exiftentia» malorum S pirituum . Teufeleyen des Achtzehenten Ja h r h u n d e r s , von der Verfasfer der demüti gen Bitte, um b e le h r u n g , an die Grosfe m x n n e r , velche keinen Teufel glauben Leipzig 17 78 Teufeleyen Achtzehenten Jahrhunders letztes a Ö , yorin des Em, S w e d e n b o rg s demütiges D ankfn gungs Schreiben Kurtzlich b e a n w o rte t, der ganze bisher geführtes Streit friendlich beyleget von C h r. Willi. Kindleben. Leipz. 1 7 7 9 .
i ) Grz ci fpiritus, propius ad d ivinitatem ,' n a tu r * p refto n tîa, acce- denres, (toufxovuf vocarunt. Hos dividerunt in ecyxB c^ctifxoyxç & % « -
•^(.o^eufxovocç. Dcederl. Inft. T h . D o g m . P. I. p. 4 4 0 . A d z m o n if m u s itaque in fenfu latiori, dici poteft error, quo tam b o n o ru m quam miriorum A n g e lo ru m exiftentia n e g a tu r ; fpeciatim autem in N . Tcftantento raalj
7 J R*
§. II.
Per A d æ m o n i s m u m , larius fic d i & u m , A n g e l o r u m i n g e n e r e n e g a t u r exiftentia: H u n c errorem o l i m erra
r e n t Saductci A£t. 2 3 : 8. Q u e m poftea r e v o ca v it Judæ-
us Spinoza, a ) Hobbefius Msterialifta b) cum A n o n y m o
A u r o r e c o n c o r d i æ Rationis & fidei c) qui Angelos vie
t a P b a n ta jm a ta d i x i t . Suo fyf temat i autem c o n v e n i e n t e r non p ot ue r e n o n M s t e r h l i f t s e , antiquiores & re c en -
n o r e s , a n g e l o s ut fpiritus negare. I gn ob i l i s ille E delm an-
nus e a n d e m etiam tibiam inflavit d). A d a e mo n i s m o autem
ad finis v i de tu r etiam fenrentia S veden borgiiy qua ftatuit a n im a s d e m o r t u o r u m beatas, b o n o s , d amn at as , maloS a n g e l o s e v a d e r e ; fle e n i m e xi ft enti am revera nega t & b o n o r u m & ma l or um A n g e l o r u m , fenfui r e c e p to c o n v e
n ie nt e r , i nt el le£tor um e) Ut r u m v e r o ratio flbi reli&a
e x i f t e n t i a m A n g e l o r u m d e m o n ft r ar e posflr, inter T h e o l o g o s non c o n v e n i t : Plerique tamen c o n c e d u n t , illam e x p ri nc i pi i s rationis a po di &i c e c o g n o f c i no n p o s f e , fed e x f ol is Oraculis facris,, certam reddi & i n d u b i t a t a m . / ) —
Sic
Genii ocU/uoviX id p e lla n tu r, quore Adaemonilmus in Ihiftiori feiafu, error eft illo ru m , qui D iabolo rum vel exiftentiam vel operationes inficiantur, C fr Sleufneri Lex. ad voces & iïtufxvv.
n) ï p . 55 b ) Leviath. c. 3 4
c) p. 8- d ) GK Bek. f . 2 1 3
e ) Vald, Epift. ad Möller, p. ^6. S eqor S«d beati hom ines, & corporibus & ao im abns confiantes, erunt KTOtyyeXoi Luo. 2 0 : 3 3 . ergo ab Angelis diverfi ; Similia enim funt diverfa »b illis, quorum fimilitudi- nem referunt. Damnari autem funt obituri e tr 71VÇ T0 catuviov To eroi
HOHT/utvov (hotßohoü yea r o is u y y s X o is o cvra Math. 3 5: 4 1 . F r g n hi etiam ob il lis d i f t i n â i , utpere duditin in T arta ru m detruli 2 Per. 2 : 4 . Jn d . v. 6. q u a ditfa de Angelis malis clasliea, n e q u e , in reliquis, ad- plicari posfunt ad animas damnatoru m .
f ) Exiftentiam A ngelorum apodiebee ex ratione demonftrari posfe exif tim irunt, Matfilius, Scholaftici quidam ut Wasque», Gonctus, Gregor
Sic b o n o r u m A n g e l o r u m exiften^ia probatur e x m e m o ratis in S. S. i l lorum adparirionibus & o pe r a ti o ni bus atqtie pluri mis i l lam c o n f i rm a nt i b us di£lis; ut, G e n . 18: 2. 19: r.
Pf. 9 1 : i i . 103; 20. 104: 4. Jef. 6: 3. feqv. D a n . 7: 11.
Mat h. 4: i i . 18: 10. 3 6 : 53. Mare: 16: y. Luc. 15: 10.
24: 23. A£t. 5: 19. R o m . 8: 38. 2 Co r . 11: 14. G a l . 1: 8: 2 T e s f . 1: 7. Ebr. 1: 4. j. 6. 2: j . 7. & pluri bus, quae hacc j a m n o n capi t Charta.
$ . i u .
A d a s m o n i f m o , ftri&ius f u m t o , a dd i £ l i , m a l o ru m i n- pri mi s A n g e l o r u m n e g a n t e x i f t e n t i a m , ut Anab apt i ft æ qui dam & Fanatici atque in A t h e i f m u m incl inantes n o n nulli l i be rti ni , 0) R e c e n i io r i aetate, vi ri qui dam m e l i o r e s n o n mul to t a m e n mel i us hac d e re calculos p o n e r e vifi f u n t , infraj a d d u ce n d i : M i r a n d u m Cei. Eckerm anm tm a
* n e g a t i o n e exi ft ent i æ D a e m o n u m n o n v i d e r i a l i e n u m ;
N u llis enim idoneis argum entis effici posfe d i c i t , Jefum A poßolos y cum ß c locuti f in t v e l [crip ferin t (de D æ m o n i b u s ) opiniones Judaeorum de Daemonum e x i f t en ti a efficien tia , conjentione fu a comprobas/<r, con trariu m p otiu s vere as f e r i p o s fe , nempe J efu m & A poßolos verba fu a ta n tu m opinioni
f n j
de Valentia, Tanneru a, Svarezius aliique: C o n tr a alii ut Becanus, Lale- mantius, H e e r b o r d u s , D ietricus, Rusdraufius Schezerus, hanc exiftentiam Rationi libi re liQ x , ne quidem pro babilem r e p u t a n t, cum quibus facere ri d etu r Mosheimius, qui hoc d o g m a purum vocat. Media via in cedentes, ex antiquioribus H u tte r u s, C a lo v i u s , Baijerus, Hebenftreitius, Hollariua, aliique; ex reccntioribus pleriq ue, u t Reinbeckius, S c h u b e rt u i, C a n z i us , Dœderleinius, Lcsfius, Baftholmius & Wallerlus noftras , exiftimant A n ge lorum exiftentiam lotis probabiliter colligi ex ratio n e, fed ope revelationis ad plenam perduci certitudinem.
a ) Sic Cosmus Rugcrius Florentinus, folos inimicos noftros Diabolo» <5: Principes atque benefa&ores Deos, ftaruit. Recentior Pfeudonym us Vendicus Nasfovianfis,non alios admittit Diabolps,quam fi&os in cerebris T heologorum .
9 X *
JuàœoYum ttfui loquendi V u lg a ri Çf ufitato accommodas» J e ; Si D o flr i nam P au li r Cor. 8: 4. 10: 19. 20. cum v e r - Ois ejus Lucœ narratione A i t . 16: 16. 18* eompar a veris b)
S e d i Cor. 8: 4* adfirmatur quiçlem,s ort aiïev «deAev f<?< f v % c c p v } c u m h o m i n u m fit figmentum c) inde autem abs q u e fallacia p eti ti oni s principii concludi ne quit, esfe e- t i a m Scufjicvicv aJW, p ro i mp uro fpiritu fu m tu m , cum prius d e m o n f h a n d u m lit, n o n d u m ve r o d e m o n ft r a tu m , illud q u o q u e h o m i n u m esfe f ig mentum. In Adæmoniftarum A r g u m e n t o , quatuor funt T e r m i n i : Paulus e n i m , ad quem p r o v o c a n t , sSiev fumit p r o re nullius prcetii; illi autem
p r o re no n exiftente. T a n d e m fi fequeretur e x 1 Cor..
1 0 : 19. r t 8v (pr/ui on etJ'oÄoy r / eçiv, n o n exiftere iïcu/utovior
q u o n o m i n e «tîoAcv v en it v. 20, eadem ratione fequeretur, n o n e x i ft ere AdcAcÄuTw, cum de illo etiam dicatur. «Jo-
Ac&vTov Ti esi. d ) C u m v e r o fic cl audi cent p ræmisfæ e x
citatis dictis Paulinis petitae, non poreft non etiam co r ru e r e conclufio dedu£ta e x illis collatis, cum A£t. 16: 16. 18 C o n t ra autem ma l or um A n g e l o r u m exiftentia extra aleam d ubi tuti oni s po ni tu r pluribus evidentisfimis Scripturae
B
Sa-b ) C ompend. T h eol. Chrifl. p. 88- 89-c ) Sleufneri Lex. ad vo89-cem «deA89-cv.
d ) A rg u m e n tu m ex hoc d id o petitum paula altius fuit repetendum
cu m A d s m e n i f l s illo non folum exfultent tanquom Peleus M ach sra fu a fed ah ipfo etiam Cei. Semlero, fuerit adhibitum, M irum autem viros , a proprietate litters , in evidentisfimis diöis confirmantibus exilientiam ma lorum A n g e lo ru m , recendentes, heic adeo presfe urgere litteralem fenfum vocabulis Uoev: quafi non exiftens denotaret; cum tamen fequentes vo ces M'XjOapcti, non fvadeant, led jubeant ipfi alium fenfum tribuere: 0 » o - m o d o enim adfirmari p otell, etiïoÀcc non exiliere vel exflitisfe in mun d o ? Per tsiïev itaque fignificatur, quod lin tr e s v a n s , unde 0'San dicun tu r Jer. 11: 5. Sic fi inde lequeretur quodnon exiilerent, homini q u o que denaganda eslet exillentia, cum etiam dicatur *7Jn Pf. 3 9 : 6 . «o<w- Acv heic öJiev dicitur refp edu D e i , cum ille non fit, nifi unus cfr. ver b a Sequ.
Sacræ d i&i s, q u o r um pauca hæc tantum capit charta ut
Matth. 2 5 : 41. Joh. 8: 4 4 . Ep h . 2 : 2. Jac. 2 : 19. 1 Joh.
3: 8: 2 Pet. 2: 4. Jud. v. 6. O
§. IV.
Adæmoni ftac a m e m , q u o p o s f m t a r g u me n t i s , petitis e x citatis fupra N . T . d i £ l i s , n e r v o s i n c i de r e, fingunt j u- d æ o s , a C h a l dæ is , in capvitare B a b y l o n i c a , fiiam de A n g e l i s , i npri mi s ma l is, d o c l r i n a m nccepi sfe; Chri ft um v e r o & A p o f l o l o s i llorum o p i n i o n i b u s & l oquendi rationi
b u s , fefe in N . T . a c c o m m o c U v i s f e , a) Præter a n ti qu i o
res ut Hobbefium & Becker u n i, b) O m n e s etiam recnriores A -
d æ m o n i f l æ , v e l i n A d j e m o n i f m u m i nc l i n an te s , e a n d em
inflant ti bi a m, ut fiftus ille A b b a s B a z in , c) D a m n is, d ) / / . F drm er, c) Al i ique p l u r e s , / ) S e d Judaei captivitate
Ba
-e ) Oracula ex Petro <Sc Jacoho ollata, quae imprimis crocem fixere A d z i n o n i f t i s , eludere volu n r, dicentes illa defuinta ex Enochi q uadam Prophetia s p o c r y p h a : Sed fi vel hoc concederetur, divina tamen infpiratio ne , ob hi* viris numine ndflatis, illorum inferta Epiftolis, reque ac reli qua nucloritate pollent Canonica Dicla V. T . jo b . l; 7. 2'. 2. lequ.
I Sam. 27: 7 . Sach. 13: 2. q u x Recentiores E l e g e t * E cchorn, D tc le rle in oliiqne neg an t probare exiflentiam malorum A n g e lo r u m , tamen flamina D o & rin x de illis continere adfirmnt A m m a n Biblifch. Theof. p. 143*
a) Hoc fere ell 7t çaiTCV \p f v J e o c A d x m o n illa r u m quod fine idoneo
•rg u m e n to adfu m u n t.
A) Neumanni T h e o l. Aphor. p. 2 3 6 .
c ) Pfeudonymus ille p u tatu r W oltair us qui dicitt II efl donc in d u b it ab le, que les Juifs ne reconnurent p o in t , de Diable jusque vers le tems de leur captivité a Babylone, Philolopbie de l’Hiftoire, p. 2 7 6 .
cl) Fflinofus ilfe Dam ius dicit ; W ir klich denkende Menfchen, fin
den den JudifcheH T e u f e l , ven er ein fur Sich begehende ding Sehn S o l, •Is ein und in g . Erkl. des Evangel. Marth, p. 3 3 a .
e) Farmer in an Esfay on the Demoniacs o f new Tellem ent Lon don 1 7 7 5 . Memornta hvpdthefi de D x m o n o lo g i a Jud aica, e captivitore Babylonica d e p o r ta ta , tanquam Archite&onics Bafi utitur.
f ) N o t * funt ill* l u r b x , qua* non ita pridem Hamblirgi excitavit
B a b y l o n i c i , l o n g e a nti qi orem habuere f o n t e m , unde n o t i t i a m ma l or um g e n i o r u m haurire poterant: Ex hiftoria f c i l i c e t lapf us , cujus a u f t orem non meru m f e r p e n t e m , g ) fe d D i a b ol u m fuisfe i p f e m et Chriftus confirmat Joh. 8 : 4 4 . b) D i a b o lu m autem fuisfe mor tis, adeoque peccati c a u s f a m , etiam i nnotui t A u&ori libri fapientiæ, ex presfe
d i c e n t i . C. 2: 24. (pSevoo 3ia(3oAn S x v arcs' eiarjAcQe eis %ccr*
/jiov. Et licet hic feriptor captivitate Babylonica fuerit
p o f t e r i o r , n o n t amen adeo dilfin£tam hujus rei notitiam a c c e p t a m referre potuerit Chaldaeis, cum iplimet ejus d e m fuerint exper tes , Illa potius per traditionem, ab
an-B 2
ti-R e h g io n , ubi omifit doftrinam de malis angeli«. Plures etiam recentiore* fcriptnres inprimis anonymi, feripts edidere Adœironifmum fpirentia: Ut Au- f l o r libelli: VeiTnch einen Biblifchen Dsemonologie Halle. 1771. A nonymus a n g lu s in feripto An inqviry in ro te Scripture Meaning o f the void Satan und its S y n o n y m o u s terms London 1772. Gruner Comenrat de D*moniocis a Chri- fto Solpiratore Sanaiis Jen. 1775. A nonym us in Beruchigungs Grunde we gen der Neuen Verenderung d«s lehrbegriffs der Prot. Kircke Berlin 1790. Summnrifcher Uberficht der wichtigften Religions Lehren: Braunfchw. 1 7 9 l.
g ) Naturale fuisfe ferpenti, u t erefihis incederet: intelligeret & lo queretur, <S{ fic Evam feducer« potuisfe, finxit olim Jofephns. Aborba- nel aurem opinatur, ferpentem non formaliter fed objekive quafi locutum Btqne ^ Fru£4u orboris vetitae vefeentem , exemplo Evam ad peccandum fe-
duxiife. Cfr. Canzii Compend. Theol. Pur. p. 3 g !. Praeter olios ex re- centioribus; Interpres YY7ertheimenfis ad h. 1. & Dmderleinius Infi. Theo!. C h r. P. 2: p. 10 fequ. vifi funt Abarbanelis hypothefin edprobaviife ; cui tarnen obftant verba Chrifti fupra citata iatn explicanda not fequ.
Jefus dift. cit. D iobolum vocat a v $ f w 7 r o x r c w a n a ç x * l^ , quoniam fuit primus aué>or mortis hominibus fubeundae, dicitur
& n a r r \ç a v r a (\pevJeos) primus enim mendacio ufus Ev* fucum f*. c it: Hoc quidem diélum Dœderleinus explicat de caede Abelis 1. cit P. 1:
p. 448» fed refcle obfervat Rofenmollerus : non legi Cainutn mendacio
deceptum , mortem fratri occelerasfe Schol. ad h. 1. D ia b olum autem fuis fe primam peccari causfam etiam confirmat Johannes dicens 1 Ep. c. 3: g.
h u ß o A o s d p a ç S a v e i a n o tç y jiç . D iftu s eft quoque c<pis d ^ y o u o s
tiquisfimis t e m p o r i b u s , Fuit p r o p a g a t a , cui ma l e i nt el le- £tae, m a x i m e p ro b abi le v ide tu r , p t i f c c s p o p u l o s , & i p f o s e t i am Chaldaeos fuum e r r o r e m de ma l o P r i n c i p i o, debuis* l e i ) I pf u m autem f u n d a m e n t u m , eui A d æ m o n i f t æ Fuam
fuperftrüunt h y p o t h e f i n , d e Dae monol ogi ft Judaica a
Chaldaeis a c c ep t a , i nf i rmu m eft i m m o ft rami ne u m: ta c e a m , q uod hiftoria totius difei pl i næ & Ph i lof oph i uc Chaldaicae antiquae valde i ncerta fuerit, o b i n o p i a m m o n u m e n t o r u m , c u m n a rr a t i o n e s , quas a Berofo a c c e p e r u n t G r æ c i , fufpectæ fint & fubleftæ f i d e i , arque ab illis, fuis n ot i o n i b u s nimis a d e o m m o d a t æ : Æ) A d h u c v e r o i n c e r t i o r i l l a , quae de D æ m o n o l o g i a Chal dai ca fupereft n o t i t i a , urpote magi s c on j e ct u r i s, quam i d o n e i s nixa t e f t i m o n i i s ,
Porphyrio e ni m Jarnblicbo & P fe llo , m ulta de D&m onologia Chaldaica g a rrie n tib u s, fidem non esje habendum , m onet B ru c- kerus l) Maj ori autem a dh u c i nc ert it ud i ne l a b o r a n t , q uæ
ci r c umf e r un t u r , d e mu tu o fumta a Chaldaeis D æ m o n o l o
g i a Judaica. N u l l i e n i m adfunt t e l l es l ocu pl et es aut coë*
v i r e m c o n f i r m a n t e s : Efra a u t e m , reftiruens cultum (Sc R e l i g i o n e m J u d a i ca m , p o li redi tum e capti vi tate B a b y l o , n i c a , haud d ub i e t o t o p e c t o r e i n c u b u i s f e t , in c b d o l e n - d o s fuperf ti ti ofos er rores C h a l d a i c o s , fi Judæi illis fui s fent
c o n ta m in a ti : Q u æ e n i m 4 Efræ 14: 16. traduntur de re -
Itaurata ab illo P h i l o f o p h i a C a b b a l i l t i c a , nugas fapi unt
Judai cas, gerri s ficulis vil iores. D e d u £ t a fequenri t e m
p o r e in Æ g y p t u m col on i a J u d æ o r u m , ibi recepta P h i l o - f o p h i a P y t h a g o r i c o P l at o n i c a , apud illos & co nt r i bu l e s
in Palæftina d e g e n t e s , radices a g er e coepit. Hac autem
c u m di f ci pli na d ome f ti ca c o m m i x t a , enatus eft H y b r i d u s
il-») Cfr. Rrnckeri In ft. Pliilof. a Boinio c o n ti n u a t* p, 4 2 . Seileii Gemeinuzige Betraft. 1779- P- 2 7 6 7.
k) Bracker* I. c. p. 32 . / ) Ibidem p. 14SU
i l le foetus P h il o f o p h i æ Cabbaliflicæ , cjuæ ut ittate capti vi ta te B a b y l o n i c a m u l t o pofteri or, ira a placitis Chaldaeorum t o t o fuit cælo divcrfa: Et q uo d caput rei eft: Chri fl us arque A p o f f o h certi sfi me D æ m o n o l o g i a m Judaicam o b e l o n o t a s f e n t , fi C h al dæ is errorribus fuisfer co r ru pt a , m ) q u o d in f equ en ti bus parebit.
'
§•
v.
Injuria m a x i m e in Chri ft um illa esfet o p i n i o , q uo d v e l lilent io c o m p r o b a r e t , v el verbis confirmarer Daemo- n o l o g i a m J u d a i c a m , fi falfa esfet & e x Chal dccorum e r r o ri b u s orta: A d æ m o n i f i æ dicunt: D iabolum esfe non E ns
& fpeSlrum cerebri , Dæmonologiam autem fœdisfimæ ju p e r• ß i t io n is m a tr e m ; ha nc itaque aluisfet C h r i f l u s , fi ullius
e x i f l e n t i a m n o n negasfet: N o n n e g a v i t a u t e m , p l u
r i b us co nt r a l ocis adfirmavit j e r g o Di abolus r e v er a
e x i f l i r , e r g o D æ m o n o l o g i a n eq ue eft Ch al dai cum n e qu e Judai cum f i g m e n t u m , fi Chriflus fit r\ uhvjSeiot Joh. 14 16. Fruflra objicitur Ch ri fl um fe huic errori Judaeorum ac- c o m m o d a s f c , quo illorum aures patenti ores r e d d e r e t , v e
ritatibus majoris m o m e n t i , a fe praedicandis. Sic v e r o
piae fraudis nota illi i n u r e r e t u r , in cujus ore fr a u s non fu it
inven ta: Chri fl us q ui dem aliquando, per c v y y . u r c t t o
l eravit Judæorum falfiim c o n c e p t u m de Mesfia e jusque
r e g n o , fed t andem illos melioFa edocuit. N e q u e fibi
f u x q u e causfæ offecisfer C h r i f l u s , n e g a n d o e xi f l e n t i a m mal o r u m G e n i o r u m , fi illa fuisfet falfaj N a m S a d d u c æ i , qui nullos c r l d e b a n i f p i r i t u s , n o n ea p r o p t e r a Judaeis
B 3 m a
in) Dœderlein 1. c. p. 4 4 5 . Sed vir tamen Celeberrimus heic fibi non conftare videtur,- Etenim fn Acceifionibus ad quintam Editionem, p ro babile putat Difciplinam Æ g y p t ia m commentis de Diabolo favisfe atque Judæos quoque in Palarflina co rrum pere potuisfe p. 51. Sed I. cit. p, 4 4 4
non erroverinr qui D i m o n o l o g :rc Judaica: origines in Chaldæis quæliverinc opinionibus &c«
mal e habiti funt. H o s aurem Jefus non folum erroris r e os p e r e g i t , ob n e ga t a m r e fu r e c t i o ne m m o r t u o r u m , M ot h . 2 2 .
13. 32. Sed gr a vi sf i me etiam i n v e & u s eft in v a n o s e r r o
res P h ari fec orum, Marth. 3. 7. 16. 4. 23. Qua re a d m i s f i e , ab illis, exiftenriæ mal orum A n g e l o r u m , nori p ep e ru i sf et li illa fuislet falfa. — T a n d e m n o n e re C h r i f i o fuis- fer, fefe l oq u en di G e n i o Judaico a d c o m m o d a r e , fuos in- i nl i i tuenti D i f c i p u l o s ; fed i l i u m , n e q ue exi fl enti am D i a b o l o r u m , ut fi£tam, ipfis p r o p o f u i s f e , fidem faciunt plu ri ma, in illorum Scriptis & Epiftolis d i & a , quibus e a n
d e m confirmant . Sic Paulo ad G e n t i l e s c o n v e r f o s fcri-
b e n t i , i gna r os D æ m o n o l o g i æ Judaicae, n o n o p us fuit
f e f e illi a d c o m m o d a r e ; fed in fingulis t am e n fere E p i ftolis illos adrnonet, ut cav erent libi a D i a b o l o ejusque o p e r i b u s : Sic J o h a nn es d i x i t : Chri ft um v en is fe , ut de-
ftrueret opera D i ab ol i 1 Joh. 3 : 8. Sed q u o m o d o hæ
nuptiæ cohaererent, fi Di abol us fuisfet me r um f i g m e n t u m Judaicum? Chri fi us ne tantum v e n it ut cum larvis l uila- r e t u r , ut tr iu mp ha ret de lufibus Pharitafiæ & f o m m i s Chaldaeo Judaicis? a )
'Evos CCT07Ï8 J c S w r o r c v p ß x iv e t TOO TToÅhcc,
5. VI.
Adaemoniftae autem no n fol um crasfiores, qui o m n i u m A n g e l o r u m n e g a nt e xi f t e n t i * m , fed i llorum etiam qui d a m , i p l a m qui q uo d a m m o d o a d mi t t u n t , A n g e l o r u m t a m e n o p er a t i o n e s , in m u n d o c o r p o r e o i n f i c ia nt u r, ut
Bec-ti) A f lu m eft xctT ccv&Çûù7fov contra A dætnonillai Diabolos floftien- tes figmentum C h a ld e o Judaicum. Cei. Dœderlein in Disfert. de Redcm- tiane a Poteftafe Diaboli p. 136 per eçyoc &toißoÄ8 in di£lo Johannis cir. intelligit opera Diaboli volunrari conformia. Sic vero exiflentia Dia boli non folum ell concedenda', l t d pr*flruenda.
B eckevus a ) aliique £) q u i , cum C ortefio, exifïimant c o
g i t a t i o n e m a b l o l v e r e es l en t ia m fpiritus. Operationes a u t e m b o n o r u m A n g e l o r u m in m u n d o materiali confirman tur, Ge n . 19: 10. i i . 15. 16. 17. A£t. 12: 7. aliisque locis. C u m v e r o o b f e s f i o n e s , quæ in Hiftoria Evangelica c r e b r o m e m o r a n t u r , m a l o i u m A n g e l o r u m , in corpora « g e n d i v i m , extra aleam dubitationis p on er e vi deamur, v ar i a ratione, argument a <Sc di£ta illjas confirmantia, n on f o l u m d e t o r q u e r e & el ude re conantur A d æ m on ifl æ r). Se d illis fa v er e vifi funt viri e t i am, in aliis ipfis multo m e l i o r a fapi entes, ut Semlerus d ) Jcllerus e) RoJenr/julle-
ru s f j D aderU in iu s g ) Eckcnnantius b). Hi vi d e l ic e t, n o n
m i n u s ac illi ita cal cul os p o nu n t : Gentiles olim non fo* Ium
«) Beckern* noluit videri exillentiam m alorum Angelorum prorfus negare, cfr. Bezauberte welt, I. 2. c. 8- S’*. 24, Sinceritatem tsmen ejus, hoc in p u n £ t o , in dtibiuin vocovit Bentheim in Hollendilchen Kirchen- float P. II . c. 2. S’. 58 —
b)
Beckeri Seftatores m o x fuere Zach. W ebber & plures anonymi.c f r . G r a p i i T h e o l. r e c . C ontroverf». P. I I , p. 81.
c) Ohlesfiones negarunt Pomponotius , Le Long, Weftphalus , Nau- d é , B asn cge, T hom aluis , & p ra te r F en n eru m cive* ejus Jof. Mede , Lardner, Syke M ead e, M iddleton: Recentiores Godof, G ru n e r, Titterman Bahrdtius aliique.
d ) Semlerus pro hac causfa edidit: A bfertigung der neuen Geitfer
— nebfi einen Theologischen Unterrichte von den Ungrunden der ge meinen m etn u n g en , von der leibtichen Befitzung des Teufels — Halle 1760. Difert. de Dætnoniacis quarta vice impr. Holle I7 7 9 . idem hoc a rg u m en tu m ulterius explicuit in Umftandliche unterfuchung der D rm o - nifchen Leute Halle 1 7 6 2 . Et tandem edidit cum prafatione & appendice A nonym i Verfuch einer Biblilchen D äm onologie Halle J7 7 7 .
e) in W örterbuch N . T . / ) Schol, in N . T. posfitn.
g) »• c- P. 4
l a m fi&os fuos D e o s r f uperi ores & inferiores, fed n n i m r s etiam D e m o r t u o r u m vocar un t cajyovus Ôciïcuyovictj I m p i o r u m autem animas al iquando v i v e n t i u m cor por a i n g r e d i e n t e s , illos mor bi s m a x i m e funeftis, c u m furore & infania c o n
j u n g i s , a dfl i gere fingebatur. Q u a m o b re m ècuywi&aâotf >
iïcuyoviov s^eiv j ttvsvyoc uv.oi&ccçtcv i de m fit ac f u r e r e ,
m o r b o g ravi sf i mo , c u m furore j un£l o laborare / ) . H a n c
autem l oq u en di r at ion e m dicitur Judaros a Gent i li bus
m u tu o fumfisfe & illi q u o qu e C h r i f t um atque ejus D i -
fci pul os fefe a d e o m m o d a v i s f e . N o m i n e o b f c s f i o n u m ,
in N , T . fic v e n i r e n t tantum M elancholia Hypochondriac a ,
Epilepfis M a n ia c a , Catalepfis E cflatica , M o riu s A r c b a a lis , v e l a lii quos fin gu n t morborum C othurnos, ut loquitur, La* fcherus k) Matthaeus tamen c. 4. 2 4 clare dif ti ngvi t inter r s s y.ctKooç exovTccc, 7roiy.tKcuç voaots y&j ßotcretvcis ovvsxoy.eMis-, x&j ccayo- vt&fAsvtis y&j ariÅwtgcyev8s: cfr. Mar c. 1: 34. Obji ci tur q ui de m dcuyovtgofxevxs l aborare naturalibus mo r bi s, q u o n i a m j u n g u n
tur, 1. cit. c u m aliis ej us mod i mor bi s i mplicitis. V e r u m ii ex
c o n j u n & i o n e i lla, hoc fequeretur, d e b e r e n t Dœmonia, ferpentet
ï f viru s L etife ru m l c jus dem esfe n at u r æ , cum haec quoque
c on j u ng a nt ur . Mar e. 16. 18. Et fi v e l m a x i m e p o n e re t ur , Judaeos e r ro n ea & cog i tandi & l o q u e n d i r a t i o n e , a G e n t i libus fuisfe in d e v i a d e d u & o s , c o n c e d i t amen nequit Chri - ft um ejusque D i f c i p u l o s , fefe e i d e m attemperasfe. §. pr. U r g e n t q ui de m Beckerus & F arm erus ob f es f i on es in N . T . tantum tribui iïcuycviois, unde c o l l i g u n t , refpici ratio nem
i) Schleufneri L«x. ad. v. iïouyovicv iïeetycvi& Scu (cfr. Lesfius in) e h r. Religion« Thorie p. 2 2 9 . ut Gontiles animabus h o m inum impie defun- f lo r u m originem giavisfimorum m o r b o r u m , tr i b u e r u n t , ira hanc illorum hyporhefin revocare vifus eft Svedenborgius n o t f r a * , experientia le edo- f t u m fingens, animas, ex variis infernis fefe in vife ntes, varios in corpore lu o excitasfe dolores, cfr. Cel. Prof. Boetii Disfert. de Platonisino Rc- centiori.
n e m l o q u e n d i fupra d i £ t a m , Judaeis a G e nt i l i b us tradi*
t am. S ed h o c p r e c a r i o a d f u m i t u r , nam ipfe Chriftus o b -
f e s f i o n e m q u o q u e tribuit Satanae Mat th . 12: 28- qui i d e m eft ac Di a b o lu s cfr. Mai th. 4: 1. Ma r e. 1: 1$. 4: i f . L u c .
8: 1 3. quare e t i a m obfesfi di cuntr v a rot^wusevo/jievoi v m
r a SiotßoXx A f t . i c : 38. Q u o d v e r o dca/xovicv et iam D i a
b o l u m fignificet Jacobus clarisfime d o c e t c. 2: 19. Ipft
q u o q u e Judæi M a t t h. 12: 24. e o d e m fenfu fumf e runt Jèw-
poviov, ac Chri ft us v. 27 . , ut D i a b o l u s vel Satanas v. 2 6 .
h o c n o m i n e ve n i r e t ; alias e n i m nulla vi s i nesfet Termoni C h r i d i , atram i l l or um ca l u mn i a m r e to r q ue nt i , q u o d o p e B e e l f e b u b i s , P r i n c i p i s D i a b o l o r u m , ejiceret D i a b o l o s , v .
25. 26. 27. Sic v e r o i pf imet Judæi a g n o v e r e , n o n e s f e
m e r o s m o r b o s , n e q u e o b f e s i o s , ab animabus m o r t u o r u m ,
f ed D i a b o l i s , torqueri. H a c et iam rat ione obftruitur ri
ma A d æ m o n i d i s , ob fe s f i o n es q ui d e m iïcufxovicis, n o n v e r o
D i a b o l o aut Satanae, tribuentibus. Singul a autem o b f e s -
f o r u m e x e m p l a quæ in N . T . o c c u r r u n t , altius r e p e t e r e
indituri ratio & hujus opellae brevitas non finit. I p f e
S em leru s, qui o m n i a f e r e a r g u me n t a i nd e petita e l u de r e
co n at u s e d , t a n d e m quad f e n t i e n s , fe o l e u m (k o p e r a m p e r d e r e , con t r a Beckerum & JV etfttinium u r g e t , fi ngul a- res D e o esfe p ot u i s fe r a t io n e s , cur p ermi t ter et , t e m p o r e vi dbi li s C h r i d i , in terris c o n v e r f a r i o n i s , hac r at ion e D i a
b o l u m in h o m i n e s fævire. Illæ g en e r a le s & o m n i b u s
C h r i d i mi racul i s c o m m u n e s f u e r e , ut D i v i n a C h r i d i o - m n i po t e n t i a m a n i f e d ar e t u r, Illius do&ri na c o n d r m a r e t u r
C &
/) A n o n r m o s A u S o r a Seinlero edit* ejusque appendice auGae Dar- monologise Bibliæ tr ib u s vocibus, iïcufxovitf , <TCCTOi\ot Cx $tcci3oX(s u lt r a
triginta «riam diverfas odfinxit lig n ificatio n es, ut eludi posfent a r g u m e n to ex diftis petita, in quibus h * voces o c c u rr u n t pro d em o n ftra n d a ve ritate obfe sfionum ; fed fignificationes iftae partim fo u t fiftæ, partim non q uadra nt in illa loca-, quibus explicandis adhibentur»
Sc fic f u n d a m e n t u i m Eccl efi æ Chri ft ianæ ponererur: R a
t i o fpecialis autem & fanationi o b f e s f o r u m p r o p r i a , ut Chri ft us fe v e n i s f e o f t e n d e r e t : ad deft ruenda o p e r a D i a b o li *») Cel. L esftu s, licet ab H y p o t h e f i Ad re mo ni l l a r u m n o n fit vi fus a l i e n u s , in e x p l i c a n d i s v o ci b us Scupm s &
icupovi& Sca, ipfe t a m e n fatetur ver as & Di aboli cas obfes-
f i o n e s admi tte ndas in l o c i s , quibus Jefus jubet D a e m o n e m e x i r e , ut Luc. 8: 29. & ubi iïcupœv ab E v a n g e l i f t i s , ut f u bj ef t um agens , ab aegrotis & mo r bi s di f ti nt tum r e -
praefentatur. T a n d e m c o n t e nd i t h if ior i am de obfesfi s
G a d a r e n i s , M a t h . 8: 2 8 - 3 4 - Mare. 5. i - 20. L uc .
%. 2 6 - 3. nut de objes/îone v e r i nominis in te llig en d a m , a u t eju s A u tben tiam S?9 in fp ira tio n e m , au t D iv in a m C b u fli E van geliftavu m misfionem negandam. Sed cum pofteri ora ad mi tt i n eque ant , veritas pri ori s eft a dmi tt e nd a » ) , Haec au t em Hi ft ori a cr uc em val de fixit Adecmoniftis; Sed fi illos t o rf er it , illi atque alii, etiam eam varia & v io l en t a i nt er p r e
t a nd i ratione, torferunt. M e d i a itaque tutisfima, in h o c
n e g o t i o , via i n c e d e re v i de t u r C. Mi l l ei us . Injuries f in t
in D eum S e rv a to re m , fjui cum M anete Diabolo v im p x n e D iv in a m tribu an t. E x a d ve tja vero p a r te non ju n t e a ,
q u *
m) Fru flra' veritati obfesfionum in N , T . m em oratarum ot>jiciunt A d-
» m o n i f t * , Has jom non exflitere, e ig o non exllitere tempore C hrilb: Eadem ra tione concludi posfet : Miracula jam non exiftunt ergo non exftitere tem pore Chrifti: H anc au tem conlequentitm minime luam facere Posfunt omnes veri* tatem obfesfionum negantes. Posfibilitatein h a ru m arque ac illorum nemo n e g a r e poteO ,1 qui olim exftitisfe concedit: Sapienti* vera Divin* *qne v e n e r a n d * esf« posfunt rationes nunc obfeslïone» non pe rm ittendi, atque m i r a c u l a jam non producendi. Qtianra au tem circundpe&ione ep us fit in detegenda <5t fugienda heic f r a u d e , reluantur exempla fictorum recentiu s obfesforum. U t plura raceatnus , nota efi> controverlia inter Semleru m & M ulie rum oliosque non ita pridem a g it a ta , occafione A n n * FI. L o h m a n , q u * cre debatur obfesfa. Cfr, Schioek. C o n t . Hilh. Ecclefi Heinfii p. 5 6 9 . Seqv.
quœ 5. S. de operationibus S at ani cis m em orat ^ e x causfis
t } by fico P jyco/ogicis te m e r e , quidem a f labefu&andutn illiu s fid e m , cuig A dœ m am ftis derivan da 0 ) ,
§. V I I .
A d æ m o n i f t æ arque alii c e l e b r i o re s vi ri §. præc,
a d d u & i , n o n fol um n eg an t op erat ion es ; A n g e l o r u m , i np ri - m i s m a l o r u m , in c o r p o r i b u s , fed illos in a n i m o s a g e r e
p o s f e etiam inficias eunt. A l t e ru m , t a m e n f pi ri tum i n
al terum ager e posfe triplici rat i one , r e ce n ti o r ille acutis- f i mus P h i l o f o p h u s 1 G. Ur. M ejerus d e mo nf i ra vi t: Sci l icet aut vi/ibilibus apparitionibus Zf oratione dec estrice , aut in -
tern is operation ibu s, aut oblatis e x te r n is peccandi ir r ita m e n - tis a) A tlu aurem D i a b o l u m a d pe c c a n d u m h o m i n e s i n c i
t a r e , pluri ma S. S. loca c o n f i r m a n t , q u o r um pauca in
f equenri bus adfer enda funt & vi ndi canda. E t e n i m V i r i
Cei. Z acbariæ b) & D crderltim u s c ) alitque a r g ume nt a e x dialis N . T . p ro hac rc c o n f i r m a n d a , pet i ta, illa r a t ion e el ude re c on an t u r , ut dicant, malas h o m i n u m c o g i t a t i o n e s & c o n cu pi f c e n ti a s folas esf e causfas p e c c a t o r u m ; h æe v e r o , cu m R e g n u m Di ab o li e i s d e m p r o m o v e a t u r , ipfi t r i b u i , utpore p r i m o i l lorum A u & o r i , o p e i n o b e d i e n t i æ in D e u m , ad quam c o m m i t t e n d a m , p r i m o s f e du xi t h o
mi nes. Sed ej us mod i E x e g e l i tota d o &r i na , de D i a b o l o ,
facile e x p u n g i p os fct , e Scriptura Sacra,fi di£la N . T . de illius operat ioni bus agentia, l apf um tantum p r i m u m r e fp i ce r e d i cerentur illa e n i m mul to clarius D i a bo l u m p ec c a t o r u m caus- fam loquuntur, qu»m Mof i s, de lapfu, hifloria, q u æ p r i m a m
C 2
il-0) Inftir. Theol. D ogm at. p. 1 81*
n) Pliilofi phifche Gedanken, von den wiikungen des Teufels «of
Erd bord en p. 7 3 . Seqv.
b) Biblifcbe Theologie § I I . p. 2 1 0 . Seqv, c) L. cir. P. I. p. 4 5 Ï ,
illiu s c nl pam transfert in f e r p e n t e m , q ue m m e r e n a t u r a
l e m fuisfe, pr æt e r p l u r e s , i pf e me t flatuit Dolderlbinils
cf r. §. IV . not. g ) lie v e r o fortislima, pro exi ftenti a D i a b o l i illiusque o p e r a t i o n i b u s , in f u m u m abirent a r g u m e n
ta. Cei. t a m e n D œ derleim us heic libi q u o d a m m o d o
c on t r ar i us vi de t u r, q u a n d o dicit : P rim u m hominum pccca-
tu m com m isjum fatarne infidiis d ) . H æ v e r o alia rat i o n e f l rui n o n p o t u e r i n t , quam ut ille e x ci t a r e t c o n c u p i f c e n - ti am Evoe, v i de nt i s f e r p e n t e m illæfum e d er e f r u&um ar
b o r i s veritæ. Ex i f i i m a t et iam Dcederleinius D i a b o l u m
f va l i sf e C a i n o fratricidium e). H o c v e r o aiio m o d o i n -
t e ll i g i nequi t, quam a n i m o Cai ni fublididisfe D i a b o l u m
f a c e s i n v i d i æ & iracundiae. H a c itaque rnrione c o n c e
d i t u r , D i a b o l u m a ge r e potuisfe in animas h o m i n u m , fed v i s ejus n o n ev à di t l e n i o confe£ta , quare D e o p e r m i t -
t e n t e , i d e m n u n c etiam pracftare poteft. Paulus itaque
e x p r e s f e m e n t i o n e m injicit mvev/mures vuv sveqyxvros ev r u s
viois rtjs ct7reiv&eixs Eph: 2: 2. Et q u e m a d m o d u m P f e u d o
A p o f t o l i n o n o l im tantum > l ed a d hu c fefe tr ans for man t i n a n ge l um lucis, ira de i llorum C h o r a g o D i a b o l o dicit Paul us; cc-oros öe bctßoÄcs pvTuex?ipecri&TCU e*c - rev ayysXov
m (pares 2 Cor . i i : 15, 16. Jefus in D o g m a t i c a e x p l i
c at i o ne Parabolae de Satore ccclefti dicit: sir a eçy.srui 6
Jiu ß cX cs Key cuçsi rov Koyov amo ty\S v.xqiïius ccvrcv h a ^ TrxsevaccvTss aocBaciv Luc. &: 12. Haec v e r b a , a d e o p er - f p i c u e a gu n t d e conti nua IDiaboli m o l i t i o n e , ad d e l e n d a m m e m o r i a m & v i m v e r bi D i v i n i , e x ani ma h o m i n i s f ) n e credat & f a l v et u r ; u t , n o n nili o b t o rt o c o l l o , trahi
p o s
-Ü) 1. c. P. I . p. 4 5 5 . f ) ibidem, p. 4 4 8 .
f ) Infulfam om nino in flanti am heic movet AuQor] der Biblichen D æm o n o lo g ie dicen» p. 6 . ) Hac rarione tribui Diabolo poteflatem tol- tendi snim am h o m in is , quali ille anim am p e r d e r e t, e cujus animo aliquid •blivionc efftuertt.
p o s f e n t ad folurri l a p f u m p r i m æ v u m : v e r b u m e ni m D i v i n u m , in mu l t o r u m co r di b u s , quibus fuir c o m m i s f u m , ne- q u e j am fru£Uim fert; fed p of i to e o d e m e f f e c t u , e a d e m p o n i t u r causfa. Si v e r o c o n c e d e r e t u r verba haec Chrifti ad p r i m u m l apf um etiam referri posfe; ut dicatur, p r i m o s Pa
r e n t e s , D i a b o l i culpa n e g l e x i s f e v e r b u m D i v i n u m , d e
n o n c o m e d e n d o fructu arboris v e t i t æ ; Sic ab altera par te fimul c o n c e d e n d u m , mal um g e n i u m a ge r e p o s f e i n
a n i m o s h o m i n u m . Jacob u s co ho r t at u r Ep. C. 4 : 7. <*v-
tisiiy.sts töj $;ct/2cAcrj} ert (pEvj^eScc ci(p v/uW. Horu t n autem
v e r b o r u m va l d e coadtus & n imi s e l o n g i n q u o petitus ille e s f e t fenfus: Refiflite c o r ru p t i o n i , culpa D i a b o li , a p ri mi s ve t t r i s P a re nt i b us , c o n t r a c t e . O pp of i t i o , in h o c v. i n
ter ©Fcv <Sc üiocßohcvj fatis teftari vi detur hunc etiam i n-
t e l l i g i , qui n o n f o l um p ri mu s fuit Au £ t o r v i t i o r u m , quae v. v. prtrcod. d a m n a n t u r , fed qui illa ad hu c alit & fo ve t . cfr. E p h 2: 2.
F amof us ille Curo}. F r. B a b rd tiu s D i a b o l u m E ns
m orale vo ra t g). & h o c n o m i n e in te llig it m alas cog ita-ticu es c f ccncupifcentias a t que omnes errorum & pecca to ru m ca u s/a s, fed 1 Co r. 7 : 5. S a t a n as , dicitur 7ie^ çcQkv r t p a.y.qciGiuS) fic v e r o c l a j e d if ti ngvi tur ab ipfa ockçcuticc. i. T i m . 4: 1. dicitur m u l t o s , ultimis t e m p o r i bus, adhaefuros o^ccar.uhiotjs roov Hcu/jlcvkuv; Falfae itaque illae do £ tr i n æ funt d i f i i n g v e r d a e a D i a b o l o , t amqu am effe&us a causfa illas et i am, ult i mi s te mp or i bu s, p r o d u c e m c . Eph . 6: 16. G r a v e s t e nt a t i o n e s & o m n i a mala quibus v er a fi
d e s labefa&ari p e s f e t , v o c a n t u r tcc ßehr\ r « 7rc\eç8 roc 7rs-
nvfu/jievcc: 07sovaços d e f i g n a t D i a b o l u m 1 Joh. 5: »8- e r g o roc ßehv] ab illo d i f f e r u n t , ut tela a jaculante. O p e r a t i o
n e s itaque m a l o ru m A n g e l o r u m n o n Con ce de nd ae f ol um f u n t , fed etiam a d fi rma nd æ Z>), c um illas c o n f i r m e t feriptu*
C 3 ra
--■■■■■■■■■■ ■ ■ —. ■■■! T ■ J ■
g) D og m atik , p. p. 1 0 1 . 106. 1 3 5 . 197. 20 7
*-* X , 22
ra: f e d cum i pfa m o d u m , no n tradat, q uo mali G e n i ; in a n i m o s h o m i n u m a g a n t , n o s etiam illum i g n o r a m u s : D a m n o , p r i m o r u m P ar e nt um nobi s, o m n i b u s i ll or um p o - fteris c o m m u n i , f a p i e n t e s , nulli dubi tamus , D i a b o l u m uti e x t e r n i s quibuslibet i l licebris p e c c a n d i , ad faces f u b d e n -
das vi tiolis h o m i n u m adfe&ibus. N e t a me n p r i m a m
m a t r e m i m i t a n t e s , o m n e m p ec c a t o r u m cul pam t r a n s f e r a m u s in f e r p e n t e m illum i nf ernal em: Dan t u r e n i m plures
pr o xi ma e i ll or um causfae. I npr i mi s fcri ptura dicit: emSu-
fjnocv Gvfactßno'ocv TMTeiv cifJiscçTioi'» Jac. i: 14. A on negabi'
viu s ig itu r in S. S. e x fla re , qua d i fe r te ibi leguntur \ in m ulta rei ob/cu rita te,o pera m dabimus officiis, quorum m e n tio , cum mentione eoru m , qua de Satana d ic u n tu r , con jun gitur : i n m agna re i difficultate, ne que bypntbefes, de modo, quo illa
fiant
, excogitabim us , ne que p ro p ter objeu ritatem & difficulta te m , interpretando v im fa cia m u s locis d ije rtis i). §. VI I I.
A d æ m o n i f t æ ma l os a n g e l o s in a n i m o s h o m i n u m a* g e
-poft tem pora Chrifti & A p o f to l o r u m , n u ll a * , in m u n d o edere p o tu sie D ia b o lo s , actiones', ufpote carceri infernali inclufos. Sed hoc & loco parnreilo J u d x v. 6. agi videtur de pce*na ipfis ir r o g a ta , poft p i i i m n , contra D e u m , rebellionem : J u n g u n t u r enim a Petro, nt exempla jufttti* D iv in e ultrici* , cum antiquisfimis m o r ta liu m Deo refractarii* v. 5 6. D icitur Deus illos TMÇTOCÇMaccç namque d e tr u d e b a n tu r e ftiru fumtn* felicitatis, in abysfum profundisfimx milerix. Ju das eis tribuit iïfOfAiiÇ «4- , ut (ignificetur partim illos gravisfimain poenam fefe m a n e n t e m , nun. qu a m effugere posfe, partim illos non pro lubiru* absque permislione D iv in a , posfe circumvagari & hom inib us n o x am inferre. Petrus i l o , vinfto s d ic it: aeqcus £ 0 ^ 0 , u n d e confiât im p ro p riam esle loquendi ra tionem. Si vero pofi Chrifti & A p o lto lo r q m te m p o r a , om ni esfent no- cendi facultate pri v ati, cur adm oneant A p o f io l i, in Epifiofis, pofi .un etjam te m p o r a , C hrifiianorum informationi infervituris , ut ah illis no u s caveamus ?• N o n n e de his etiam valeat? o u x T tçoeyçxÇ )^ « f epeTeçow
ç e r e inficianrtir, q u o n i a m n e m o lias i l lor um o p e r a t i o n e s
elt e x p e r t u s a). S ed experienri a o p t i m a illa re rum ma-
giftra , n o n t a m e n n o s per d u c e r e poteft ad p e rf e &a m 3c
d i f t i n £ t a m c o g n i t i o n e m o m n i u m illorum, quae ad m u n d u m fpi ri tuum fpe&anr; Prarterça n o n def u n t e x e m p l a e o r u m , qui bus a d f i r m a n t i b u s , fe e x p e r t o s mal as c o n c u p i f t e n t i a s in a n i m i s , o r t a s , q uæ a causfis naturalibus deri vari n e q u e u n t , n o t a vitii f u b re p t i o n is jure i nuri no n poteft. I n t er r e c e n t i o r e s , unus inftar o m n i u m fit N o b . H n lltru s. H i c v e r o acurisfimus naiuræ M y f t a g o g u s , qui L y n c e a peiTpicia i n d o l e m & vires naturae humanae eft r i ma t u s ,
ad l uam t a m e n & o m n i u m f e cu m attente h abi tanti um
e x p e r i e n t i a m p r o v o c a t , e d o c e n t e m , quod dentur m ali [p ir i-
tusy qui in homines agere p o sfu n t, & illis m alas cogitation es a t que concupifcentias tn fp ira te h) Luther r/r, ex p er i e nt ia e d o -
£ t u s , t e nt a t i o n e m ftatuit T h e o l o g i l api dem L ud i u m & ftudii T h e o l o g i c i o p t i m u m fublidium c). I p f eme t , ab i n- eunte ætare, g r a v i s l i mi s D i a b o l i tent ati oni bus fuit o b n o xi us, d e qui bus eft ita conqueftus: F id e tu r Satanas aliqu id
p r x v id is je eoruiuy quee nuuc p a titu r , u t ftepius adm iratu s fue- r im , egone Joins in te r m ortales esfem, quem p e te re t d). Hac itaque t e nt at i one s o r i g i n e m d u c e re n o n p ot u e r u nt e x fcru* pulis, de veritate r e li g i o n is Pontificae, quam n o n d u m i n
dubi um v oc a ve ra t . D i x i t e n i m : F go ante lucem E va v g e -
lit pie fenR & Z e la v i pro P a p a , illiu s legibus t f P a tru m t r adition ibus, illas m ag is Jet io u t fanE las, earum ob fe r v a - tionem t an quam necesfariam a d Ja lut em y urfi defendi e).
N o n
f) Mori Ep. Thenl. Chrifl. p. 83. rt) Bibi. D x m o n o lo g ie . p. Seqv.
t>) Hallers b re f emor Frirânkorc 2 Del. p. 150» e) Prjefat. nd T o m . Germ. Genenf.
(Ï) T o m . i l . Larin. Jen. de votis Monallicis.
3 4 J t * —
-N o n m i r u m itaque, q uo d p of t q u am Camar i nam m o v e r i t
Ôc d oct r i n an C œ l e f t e m , ab errori bus F o n tificiis r e p u r g a
re coeperit, g ravi sf i mi s fuerit expofi rus , tent ati oni bus.
M atbefius e n i m m e m o r i æ prodidit: Lutberum aliquando in caßro I V a r tb u r g , a Diabolo d iv e x a t um £? adfiihtum f u i s f e , i t a , u t virib u s exh au ßus, morbum co n tra x erit Çf prope m o
dum a d ex trem a deven erit , nifi fe r ip tu r a con jolation e, fuis quoque am icorum precibus refocillatus fu is fe t f ) . Q u o d
v e r o hic mo r bu s non m e r e naturalis f u e r i t , c o n d a t
e x r e me d i is n o n nat ural ibus , quibus eft depulfus. Ipfe
et iam Lu tberus fcriplit ad N ie. G erbelium : m ille m* credas
fn tanibu s o b je tlu m , in hac [olitudine : Tanto eß f a c i l i u s , ad • ve r Jus incarnatum Diabolum i d eß bou lin es, quam adverfus fp iritu a lia nequitiae in cccleßibus pugnare g ). In litteris da
ris ad E l e£ to re m J o h a n n e m etiam fcriplit: Euer C burfurßl.
Gn. balte m ir fo k u r tz und ungefebiebt Schreiben Gn.ed/ch- licb z u g u t, den mein baupt nock ein v e n ig , iß dem f e in d alles G uts und g e fundbeits u n tervorfe n , der tb u t m i r , z u v e i len einen r i t t , durch mein b i m , das ich veder Schreiben noch lefen kan E ).;
§ IX.
A d praefens autem a r g u m e n t um i npri mi s f p e c h r e v i de t u r illa, quæ L ut he ro , c u m D i a b o l o intercesfisfe fer tur d i f p u t a t i o , de mi sfa & c o n f e c r a t io n e Pontificia a \ In
f ) C o n c . 4. in «nem. L utheii p. 2 9. g ) T o m . I . Ep. p. 362.
b ) T o m . Qer. Jen. p. 4 8 2 .
*) Ipfius Lutheri narratio hac de re legi poteft ^ T o m . 4: Editionii Fenenfis p. 82,. Seqr. cui ex osfe convenit repetita in recentiori & accu rata Editione operuin Lutheii Walchiana T. 1 9 î p. p. 1 4 4 8 feqv. l n linguam Svecannm •tiam eil tranHata, in novellis Sveticis di£lis Extra Toflen N ; o 2 0 3 . H. A. Sed tranflator nimia ufus videtur libertate, nonnulla vel o m i tt e n d o , vel a d d e n d o , vel parum oppoliro Pcriphiali in terpre tando.
I n d e v e r o Lutberiim illa a dfperf erunt macula B osfvetu s b )
1) & N
i-Sic initio o m i tt u n tu r v e r b a , in tneititm H crtzen , quæ maximi tamen fu n t m o m e u t i , od indolem h u ju s difputatiouis intelligendan». Poftquam gene raliter nimis redditu r — Vinkelmesfe per tn x s fa , o m ittu n tu r voces faqven- tes : mite ein Sohker rnesfe, q u * non raisfam in g e n e re , fed fupra di£lam Pontificiam misfarn a ngularem clare refpiciunt. Verba: und nicht Chriftus leib u n d Dlur, Sonder b ro d t und^wain da an g eb etet, hac ratione efferuntur: at D u i fliillet for at d y rk a Din Frå lfa re s K ö tt och Blod, i fjelfva verket intet lämnat denna Gudoineliga heder åt annat, an brö d taget hos Bagaren «ch elakt vin k ö p t bos vinhandlaren. Sequentia autem verha: an iu b e te n ändern fui gehalten; p rorfns o m i ttu n tu r , quae tam en errorem m i l l s Pontificis iuprimis refpiciunt. Verba: Eit) geveihater Pfafr, nimis generaliter transfer untur: T je n ftg ô ran d c P r a f tm a n , licat a g a n t de confecrato facrificulo Pontificio, ut conflat ex verbis fequentibus: habe Chrefem un d veihe von Bifchoff e m f a n g e n ; Q u * valde in co n g ru e r e d d u n tu r : Jagligen vigd af B;f k o p , quafi ordina tionem quamlibet Sacerdotalem ab Epifcopo fnftain , non Pontificiam illam Sacrificulorum fuperftitiofam confecrationem , denotarent. Verba illa: wie wen deine weihe Chrefem u n d confecriren auch unChrilUich und fslfch were, hac inepta exp rim n u tu r Periphrafi ; N å om jag fager dig det, lorn annu âc m e r , min goda M årten ! om ja g bevifar d i g , at din Prä ltvigningvar null och ftru n t., In fu b ju n ö * no ta d ic itn r : Ultima verba esfe Tranflator is G erm anni. Sed hae voces in Exemplari Germ anico non leguntor. Verbis Der T e u fel weis Seine A r g u m e n t w ohl anzufetfen und fo r tz u d r i n g e n , harc prarmit» tu n tu r , quae in T e x t u non habentu r: Djeufvulen ar den finalte logicus & c .
In Epilogo d ic i tu r i L uth eruni odeo valida & s q u a deprehendisfe Diaboli a r g u m e n ta , ui non potn erit n o n in illius ire fententiam. Sed veram fen- tanriam de falfitat« niisf« & confecraiionis Pentificiæ, Lutheru s a fpiritu mendacii minime d id icit, utp ote quam «lu dum , ante difputationem cum illo, agnovit 6t validisfimis arg um entis confirm avit, atque finita difputa- tione plnribus confirmat, in il lis, q u e Relationem de ipfa, feq vuntur. M ala etiam additur: qui audiverit Satannm adeo folide difputanrem , n o n poftea indefinentur pro vocaturus erit ad auftoritatem eccleli* <5t f a n å x antiquitatis confvetudinem. Lu th ero minime necesfum f u i t, hac de re convinci a Diabolo, nifi perlonam agenti Pontificii Sacrificuli. Pontifi cius au tem adhuc e r i t , vel primis Religionis L u th e ra n * clementis vix i m b n t u s , qui non cognoverit, «jusmodi rationes esfc ftra mineos, n o n ac ce dentib us fortioribus.
I n hac neque causfa ju r a citatur Schefm acherus, utpote teftis minime lo cuples, aut a p a rtia m ftudio olienus, fex enim im pedimenia objicere vo luit faluti L n th e r n n o r u m , a Schollio & Pfosfio confu tatus,
2
6
J f r
Sc Nicbolius e) q u o d , D i a b o lo m a g i f t r o , didicerir mi sfam
es fe a br ogan dam. I m m o o m n i b u s fere Pontificiis a d e o
trita fuit h æc obfoleta c a n t i l e n a , ut Bœlius ad i llos h u n e t d p l i c a v e r i t v e r f u m Juvenalis ;
ExfpeSIes eadem a fum m o minimoque Po'èta:
S e d f u m u m v e n d u n t : n o n e n i m difpuratione q uadam
D i a b o l i c a L u tberu s p r i m u m fuit indu&us ad re j ic ie n
d a m mi s fa m Pontificiam., N a m q u e exf tant c o n c i o n e s ,
a L u t h e r o , conrra mi sf a m Pontificiam h a b i t æ , in Sa
c e l l o q v o d a m A u g uf ti n ia n or u m A n n i s M D X V 1I &
M D X11X , a d e o q u e t r ie n n i u m circiter antequam in arcem
W a r t b u r g d ed uc ere t ur, d ) ubi illa fuit arena Di fputaro-
ria, i nq u am contra D i a b o l u m jam de fc e ndi s fe memoratur: A r g u m e n t a etiam fortisfima ipfe L u tb e ru s , mantisfir in- f t a r , fubjungit finitae difpurationi c u m D i a b o l o , quibus
d e m o n f t r a t mi sf a m Pon t i fi ci am es fe aliquid /3c5fAvy/^a
rr,s eçeToxTécos e). D i cu nt q u i d e m , fed non validis r a t i o n i bus p rob ant Pontificii, D i a b o l u m , cu m Luthero difputan- t e m , fefe huic pr æf e nt e m ftitisfe e xt e rn a Sc c or po ra li
q u a d a m fp e c ie / ) . S e d obftar, q u o d Lut he rus dixerit:
h a nc
c) Pre jugis legit contre les CalvinifttS C b . 2. p. \"J, W) K ro m e v e ri memoria T a u m a f . L u th e ri. p. 1030»
t) T o m . VI, fenerrf. p. 93.
f ) M u ltu s ell in hoc co mm ento tuendo Jefuita. N ie : Serratius. T .
ITT. Oper. T h e o l. Illi aurem & aliis Pontificiis pollicem premit B s li n s . D i£ h Crit. p. 2 3 0 . Tir. Luther. C o n te n d it videlicet, difputationem Lu- tlieri cum D abolo proprie esfe i b t e l l g e n d a m , ob fingulares & Empho~ ticas, qu ibus ille ufus e ft, locurionfS , e. g. Diabolus condorm it, me cum in dorm itorio am b u tn r, ego Diabolum collo affixum hobui. Hrcc defumfTr Ratlins ex colloquiis m enfalibus, q u x ne quidem ipfe ciinfalnir, fed verba a d d u ö a citavit ex FitzSiinonis Rritannomachifl ; Colloqui* autein irciifalio pofï m ortem Lutheri edita, ipfe 11011 vidit ned um ndpro-bavir; ffngularibus tamen & valde Emphatici« ejusmodi locutionibus ttiam
