Dissertationis academicæ, de diversa ratione justitiæ, civitatitbus inter se, & privatis invicem observanda, partem priorem, consensu amplissimæ Facultatis Philosophicæ in illustri Academia Upsalensi, sub præsidio ... Erici Alstrin ... publico bonorum exa

D I S S E R I A P I O N I S A C A D E M I C Æ ,

D £

DIVERSA RATIONE

JU ST IT IÆ ,

Civitatibus inter f e , & pri­

vatis invicem ob-

fervanda,

P A R T E M

P R I O R E M ,

Çonfenfu Amplis fana Facultatis Philofopbica m

itiufiri Academia Ztyfalienß y

Sub P R Æ S I D IO

M A X . R E F E R . & A M P L I S S I M I V I R I

Mag. ERICi ALSTRIN>

L og. & Metaph. Pr o f e s s. R eg. & Ord. Publico bonorum examini ventilandam fubmittit

O l a v u s

G.

K i ö r n i n g ,

Re c t. Scholae Gallicae H o lm e n f i s ,

A d diem 21. OAobr. A n . 1750.

In Auditorio Guftaviano Majori, horis folitis.

S:

æ

R:

æ

M A G N Æ F I D E I V I R O ,

Perilluftri

_{acGenerofisfimo}

D O M I N O ,

D,

no

o l a v o

CEDERSTRÛM,

S e c r e t a r io S t a t u s

circa expedi­

tionem negotiorum Ecdefiafti-

corum & Civilium intra

Patriam.

P R O M O T O R I M A X I M O .

* Um

DEO

Mag

paucis loquendum effe, fapiem

Jitafit antiquitas, qua

fun-S:

æ

R.ve M .t is

M A G N Æ F I D E I V 1 R O ,

Reverendisfimo

P A T R I ac D O M I N O .

D

r

NICOLAO

BARCHIO,

S .T h e o l. D

octori

_{c e le b e r r im o ,p er}

W eftm anniam & utram q; Dalekarliam EPI­

S C O P O , Confütorii PRÆSIDI, Gymnalii

Scholarumque E P H O R O çravis-

fimo adeurans/îmoque.

PRO M OTO R I

«

funds

venerationis

fiim , fo r tim in ar deficere, & bteviffi-

nm

nonnunquamverbis, ceu

lis

quibusdam, particulam

quam fe

totum

effun

Reble

quoque

ifta

tem

lis

rebus

Eloquentiam

navit

,

qua

fua

fe

verborum

praconia

V

e-ftra in Rempublicam merita tanta effe

exi ft imo,

ut

grata

colantur reblius, quam oratione ad or­

natum

compofita

prod

mihi,

cui

rerum

pond

re non esi datum, hac uti excufatione

permittatur.

De favore itaque, quo

Uteros

earumque

cultamplechmini,

cujus

etjam

indubia

lui ft is documenta, certi fimus, hunc in­

genii fetum , quem inter muneris, Ve-

ftra

commendatione

acce­

pti,

curas

animo

conc

cam lucem excludere licuit, ut primitias

qualiscunque m optimarum artium ftu-

diis

diligentia,Veftras

me

dejeroconfecroque. Perfectionis

oblationibus, fantlifim a

minis lege, & meratiorum quoque gen­

tium

confuetudinerequifita

nern

non

fua

ex

in

rentis

animo

,

noftrum

ac prom ittit munufculum. Quin etjam

latum aci

b

en

è[per an dum

gnum tolli exiß imo, quod ubi jußitiam

inter,

qua

civitatum

negotia geruntur,

ter

flra fibt mu [a propojuit, Vos, pro Juo

quisque loco, in fublimi Reipublica Jpe-

cula conflit uti,

hijce Veftrorum

operum

veßigiaß

n

llere

de/cripta, arena

ca

leviter

a

d

u

m

b

ra

ta

confpiciatis.

fiiperesi, fincere exopto, vivatis Eccle-

ß ß , Reipublicœ ac Splendidis Vefixis Fa­

miliis

clientibus que,

ut

me

perpetim

fervar esi

quod

etjam

atque

tendo.

Perilluftrifi. GeneroM . Reverendiff.

N

V

Cultor devotiffimus

Confpedus Differtationis.

§. i . Exam inat ß hit enttarn eorum , qui omnem inter civitates jußittam negant.

Ç. 2. Sententiam adfirmativam adftruit. 5. Argumenta adv erfar iorum excipit.

4. NeceJJarium ver# prudenti# politica nexum cum objervatione legis naturalis ajjerit-

§. 5. Reddit rationem inflituti.

§. 6. Monet imperium civile vim &• folemnia addere legi naturali, quod in civitates non cadit.

Ç. 7, Oftenciit privatos lege civili ftr in g i, à qua obli­ gatione civitates exemt# finit.

§. 8. Diverfam rationem pactorum inter civitates atque privatos docet,

§* 9. legatorum privatis non convenire indicat.

« 8 ( ° ) p *

5 io. Privatis fecuritatem viribus propriis querendam ejje negat.

§. i i . Enatis contr over f i s , privatos opem magi ff ratus implorare debere, civitates manu armata jus p er- / ^ / / / fuum monftrat.

§. 12. De Concilio Êuropje, quod nonnullis placuit, dr>- ferit.

13. Fixam procejjiis rationem inter privatos ob fe r iwr/ poffe, quœ inter civitates non datur, innuit. 14. civiles aliter ad caujjas privatorum , 0-liter jfr/x natur et ad controverfias civitatum ap­ plicari contendit.

5. i ç. Proxime di fla ulterius explicat.

§• j 6. Diverfam indolem (equitatis, cjtne circa legum ci­ vilium interpretationem privatis, legis natu­ ralis interpretationem civitatibus objervanda efl , offendit.

§. 17. Privatos explicationem legis civilis fe p e petere à legislatore, jus vero natur £ , ex quo c on trover j a populorum deciduntur, juftam adhibentibus atten­

tionem evidens ejfe docet.

18. Sanfliones politicas à naturalibus probe dijcer- nendas ejje monet*

) ° c ! >

F.

F. S.

Onnullis perfuafum eft, ju-

ftitiam inter privatos tantum.# locum invenire ; in negotiis v e r o , quæ civitates invicem-» tra&ant, eandem non dari. Huic opinioni fidem & au<fto- ritatem hoc modo conciliare nituntur : cum quo alicui juris erit cum m unio , is à fua parte juftitiam colere debet. Impudens enim foret poftulare, ut alter præcepta Legis na­ turalis o b ferv et, ubi quis ipfe temeré illa viola­ verit. H inc patere conten d un t, nem inem teneri ad juftitiam cum eo colendam , qui om ne jus ac fas fpernit. Sed civitates in mutuo negotiorum-» co m m erc io nullam juftitiæ rationem habent. P r o ­ priam enim utilitatem reélé ac fecus a&orum n or­ mam unicam conftituunt, quo nihil magis à ju- fticia alienum. Hanc autem earum veram efle i n ­ dolem , experientia evinci. U b i conftiterit c i v i ­ tates ad propriam utilitatem in fingulis confiliis & a&ionibus duntaxat refpicere, fequitur eas t o ­ ties invicem hoftilitatem e x e r c e r e , quoties occa- fio o ffertu r, & aliquid em olum enti inde in fe r e ­

dundaturum credunt. H ic vero civitatum mos &

agen-4 « a ) ° < ö *

agendi modus quum à juftitia longiflîm é ab ea t, & , ut prius di&um, nem o teneatur ad juftitiam^ cum eo obfervandam , qui jus nihili æftimat; fe- qui p u ta n t, quamlibet civitatem nullo juris vin* culo cum aliis ne&i. Unde colligunt, civitatibus juftitiam co lere, fummam eiïl* ftultitiam ; fruftra- que juftitiæ nomen ja&ari, ubi fola in viribus con­ fidentia ; & qui juftitiam fedtari inciperet, primum aliis in prædam cedere,

§. ir.

Jam probandum non fufcipio juftitiam in u- niverfum d a r i, quamvis præfentis quæftionis e x ­ plicatio, magna fui parte, inde pendeat. H oc e« nim fufficienter ab illis præftitum e f t , qui difci- plinam juris naturalis tra&arunt. Indelebilis jufti îenfus, animis hominum intimé infixus, ejus exi- ftentiam certiflimé probat. Qui præter leges ci­ viles nullam a&ionum humanarum regulam ad- gnofcunt, dudum erroris conviéti funt. Pofico I-t a q u e , ceu immoI-to fundamenI-to , dari legem , ad cujus obfervationem tofum genus humanum obli­ gatur , cujus cuftos & auéior idem , qui totum genus humanum produxit & confervat, D e u s ; po- fito etjam, hanc, ad generis humani confervatio- nem & felicitatem promovendam , à Deo inftitu- tam ac direéfam efte ; immutabili confequentiæ nexu fequitur , non folos privatos, fed civitates quoque ad obfequium ipfi exhibendum adftringi. Quantum civitas privato alicui præftat, tanta

ma-® ( S3*

s

g is hum ano generi p rod eft, legem natura? ab i n ­ tegris civitatibus, quam ab hoc vel ifto privato fervari, tanto etjam ardius civitates ad obiervan- da Juris Naturalis fcita obligantur, ac t3nto deni­ que graviorem ejus fpreti ultionem in fe excitant. Si Imperantes à civibus e x ig u n t, ut Legibus à fe prom ulgatis obedianr, ac ad tranquillitatem & u- fum reipublicæ a&iones fuas componant ; non_* g ra v iter accipiant, fi D e u s , qui fceptra illis con­ c e d it , requirat, ut fan&idimam ipfius legem v e ­ nerentur & communi hom inum focietati fe attem­ perent. Privati alicujus injuria? paucos attingere p o d u tit, quas vero civitates inferunt, totos popu­ los calamitatibus involvunt. Qui tot malorum^ cauda? e x f tite r u n t, impunitatem fibi fruftra pol­ licentur.

$. III.

E v i & o , civitates ad colendam inter fe jufti- tiam lege naturali obligari , quæ in contrariam«, fententiam proferri folent, breviter exam inanda-, veniunt. Civitates fua? utilitatis potidimum c u ­ ram a g e r e , ac, invitante occafione ac lucri fpe«., facile vim aliis inferre concedo ; led quod fern- per n o c e a n t, ubi nocere poflunt, id univerfaliter ede verum non largior. Hoc fi f a c e r e m , dica«, nimis gravis toti humano generi im p i n g e r e t u r . N e c dubium , quin injuria fieret multis cordatis rerumpublicarum adminiftratoribus , qui porefta- te à D eo concéda ita utendum ex iftim a ru n t, ut

ratio geftorum coram illo aliquando conftare pos- fie *. Præterea obfervandum : Quousqj alter paci f tu d e t,n e c machinari quid deprehenditur, amicitia cum eo colenda. N eque tum metus injuriæ a c c i­ piendas cuiquam jus dat alterum adgrediendi. Præ- fumta enim de mortalium ad prava inclinatione opinio , ad cavendum non ad invadendum excita­ bit. N e q u e enim r e £ e fefe habet illa cautio , quae innocentem adgreditur, ne olim nocere pofl:t_j. Sublato itaque fundamento , quæ huic fuperftru&a f u n t , fponte collabafcunt.

$. IV.

Qui juftitiam ftultitias infimulant, adeo g r a ­ viter hallucinantur, u t, quid prudentia f i t , ie-* ign

o-* Q uam vis prolixitatis vitandæ cauflâ exem pla plane om ittere c o n - ftitu erim us, non poflfumus tamen nobis tem perare, quin hoc unicum ceu m axim e illuftre adducam us, ex vita S. Ludovici regis Francorum defcripta a Joinvillio cap. LXXXIX, citato a G rotio p. m 6 g o .. Q u i m m agno e - ra n t reg it conßbo Jape eum reprehendebant, quod tantum labortt { (u m eret a d pacem tn te r externos reponendam -, mendofe eum f a c e r e , quod non eos bellare ß n c r e t j ahqu ando poß fo r e , ut reHtus tran ßgatu r, R e (pendebat rex non recle eos lequt. St , in q u it , Principes & d jn a ß a 'Vicini regnt m et 'Viderent me f a c ile perpeti u t bella tn ter f e gereren t , diceren t tn ter f e : R ex Francorum dolo m alo nos bellare p a titu r : atque tnde odium tn m e conciperent, aliquando me in cu rf i r e n t , unde m alum regno meo eu e n tre pofjet : Vraterea f e r i poffet, u t & D e i ira m in m e a c c e rß re m , cum d tc a t Deus benedtHos e jfs, q u i operam d a n t , u t a d pacem con­ cordiam revo cen tu r dtjcerdantes%

« s * ) ° c

>

ig n o ra re manifeftum reddant. Veritatem hujus alferrionis fic probare conabor: Genuina pruden­ tia civiiis ad veram rerumpublicarum felicitatem.* d irigi debet. Hic finis ejusmodi mediis eft obti- nendus , quæ immutabili rerum nexu ad illunu* funt determinata. Sic conftitutum eft, ut fingu-

3ae civitates iftis fibi modis profpicianr, qui ab uni- verfis applicari cum fngularum incolumitate con- fiftunt, & ab illis abftineant, qui ab univerfis fa- <ftitati noxam fingulis adferunt. N am fingulæ fub univerfis comprehenduntur, adeoque fi fingu- læ eas ingrediuntur rationes, quæ ab univerfis u* fitatæ, fini à fingulis intento repugnant; patet fingu- las imposfibile conari. Nihil autem juftitia magis univerfis receptum prodeft* In quantum hanc co ­ lu n t, in tantum felicitatem fuam promovent. N e c univerfis iniquitate quid nocentius. Hinc om nes calamitates, quas civitates fibi invicem inferunt, originem ducunt. Unde apparet, fingulas civita­ te s, juftitiam colen do, prudentiam fecftiri, rerum indoli attemperatam ; eamque violando, in hujus regulas fimul impingere.

f . V.

Poftquam fuffi;ienter, ut fpero, probatum eft, ju'iitiam inter diverfas civitates oblervandam efle, propius accedendum eft ad propofitum , ejusqué ratio breviter reddenda. Obfervavi homines non alias majoribus implicari difficultatibus, vel in di­ verfas magis abire fententias, quam ubi negotia *

*

«UH C o )' ©►

quas diverfas inter civitates intercedunt, ad jufti- tiæ normam examinanda fune, & æquum de illis judiciurn eft proferendum. Percepi etjam inter.* alias cauflas, cur plurimi h e ic in transverfum abri­ piantur, hanc efle, quod civitatum res geftas e o ­ dem metiantur m o d u lo , quo privatorum rationes seftimari folent. N a m quum maximum heic diferi- m en fele offerat, qui ad hoc minus attendit, non. poteft non infignes committere errores. H in c conftitui demonftrare, quam diverlo modo jufti- tia, inter civitates colenda, fe exferat & exlerere debeat, ab illa , quam privati invicem exercebunt. H o c quo diftin&ius fiat, primo diverfa utrinque^ principia, & deinde diverfam ifta principia (equen- di rationem explicare conabor. Le&oris b e n e v o ­ len tiam , qua par eft, obfervantia obteftor.

$. VI.

In civitatibus fæpe ex p ed it, ut imperium c i ­ v ile e o r u m , quæ lege naturali præcepta lunt, ob- fervationem civibus injungat, & poenis propoft- tis fanciac, adeoque praeceptis naturalibus vim le­ g is civilis largiatur. N am ea eft plurium malitia, ut legem naturæ vilipendant. Multi naturalem nexum præmiorum cum ejus obfervatione, & poe­ narum cum transgreflione ejus non attendunt«,. Quum nemefis divina tardius aliquando progredi­ atur , hom ines inde peccandi audaciam concipi­ unt. U t civitates n em in em , præfer D e u m , com - jnunero adgnofcunt D o m in u m , ita nec ab ullo

a-) ° ( f > i l i o , tanquam fuperiore, ad legem naturæ obfer- vandam pofTunt adftringi. Quæ juftitiæ rationem nullam habent, earum quidem temeritatem fæpe coercent alii populi; fed hæc mala belli jure infe­ ru n tu r , nec ut pœnæ confiderari debent. Nam«» pœ næ à fummo imperante tantum infliguntur.,. Quod civitates, metu ejusmodi malorum, injurias aliis inferre ceffant, id faciunt ex regulis pruden«* t i æ , non autem per talem obligationem, qualis in fubje&os cadit. N e c om ittendum , legem naturæ ea ratione innotelcere, quod homines intelligant, fe, alios injuria afficientes, maximas fibimet ipfis calamitates accerlere. U t ordo etjam ac decus in civitate fervetur , neceflarium eft circurrfhntias aliquas, circa obfervationem legis naturalis, alio- quin liberas determinare, vel formulas aliquas ÔC folemnia eidem addere. Circa hæc civitates ex: fundamento nuper allato fumma fruuntur libertate, nec ulla ratione ad ejusmodi obfervanda tenentur, nifi in quantum ipfæ ad hoc fponte fe obligarunt«

5. VII.

Plurima etjam ad falutem rerumpublicarunt^ præftanda requiruntur, quæ lege naturali exprefla non iunt. _{Hæc quidem praecipit, ut ubi hom i­} nes in focietatem coierunt, quilibet ejus co m m o­ da, quantum in fe eft, prom oveat, modos autem id efficiendi omnes non explicat, fed plurimos ho­ minum prudentia? adhibendos relinquit, modo ni­ hil contineant æquitati naturali contrarium. Hinc

fum-fummæ poteftatis civilis eft fubjedtis fignificare_», quid publicæ incolumitatis interfit, eosque ad hoc exfequendum adigere. L ex quoque nacurar m an ­ dat, ut magiftratui, juftitiæ naturali non adver- fa e x ig e n ti, à civibus promtum exhibeatur obfe- quium. Hoc ipla neceflitas poftulat. N e c aliter ulla respublica confiftere poteft. Inter civitates ejusmodi conftitutiones locum non invenire, q u i­ libet intelligit. N am nullus hic eft communis D o ­ m in u s, quem lex civilis præfupponit. Ea eft i m ­ perii civilis ratio, ut à D eo folo leges fibi prælcri- bi admittat, nec ulli praeter DEum geftorum ra­ tionem reddere teneatur. Ubi aliqua civitas alte­ rius legibus obedire cogitur, civitas amplius noti’ manet. N e c opus eft multis verbis luadere I m ­ perantibus, ne leges ab aliis accipiant, quum q u i­ libet in eo exiftimationem luam agi putet, ut quam m inim um aliorum voluntati fe attemperet , ubi aliquid præter e a , quæ lex Naturas injungit,, ef­ flagitant.

§ VIII.

U t pa&a in genere humano exiftant prorfus necefTarium eft. Obligatione quidem naturali ho­ m ines tenentur ad multa fibi invicem officia pras- ftanda. Sed hoc neceffitatibus humanis non fuf- ficit. N e c quisquam ita obligatur aliorum c o m ­ moda curare, ut faa om nino negligat. Hinc ne­ ceflitas fæpe poftulat, ut ubi alteri quid e x h ib e ­ tur, is à fua parte etjam [aliquid præftet. C o n ­ ducit q u o q u e, ut de m odo mutua promovendi

o-«S! ( o ) »* e m o lu m en ta , inter diverfos conveniat. H inc c i­ vitatibus æque ac privatis padta inire expedit; fed quid utrimque difcriminis in te r fit, jam explican­

dum venit. E x ante di&is aliquo modo patet, quid ad hoc negotium expediendum faciat. Ut pri­ vati legibus civilibus obfequium d e b e n t , ita in-» tantum jure gaudent de variis inter fe rebus c o n ­ tra h en d i, in quantum leges id admittunt; quibus fi contraria fuerit c o n v e n tio , irrita eft. H oc in civitates non quadrat, quarum libertas nullo legum civilium vinculo conftri&a eft. Certas et« jam formulas circa p a f t a , privatis obfervandas, le x civilis addit, quæ, ob cauflam modo diftarn, ad civitates non fpe&ant. ^ Privatis pafta lervandi neceflitas à magiftraru injungitur: Civitates lolo jure naturæ ad hoc obligantur. Quum autem haud raro co n tin gat, ut civitates, propriæ utilitatis prae- poftero relpe&u, refiliant; obtinet fæpe, ut plu- res populi de aliquo negotio pa&i mutua fe fide obftringant ad eum in ordinem redigendum, qui primus fidem fefellerit. Inter privatos non ita-» multis conventionibus opus eft, quum horum ju ­ ra & obligationes plurimæ legibus definiantur; quod vero civirates fibi invicem debent, ad quod jure perfefto non adftringuntur, pa<ftis in totum nititur. Privatis non neceffe eft pacifci de e o , quod jure perfefto præftandum eft, e. g. de in ­ juriis non inferendis. Ejusmodi autem inter civ i­ tates fæpe ineuntur pafta. Fruftraneæ quidem v i ­ deri pollent tales ftipulationes, quum à folo Jure

natu-« f t ( o ) Hü*

naturae vim ac robur adquirant- Qui vero negli- g it, quae lex naturae di&icat de injuriis alteri non intentandis , ei æque pronum eft fpernere , quae de paftis (ervandis (ancit. Sed obfervandum : ubi per aliquod temporis fpatium inter civitaces, ut fieri (olet, quidam intercedunt ca(us , qui nori_* ita funt liquidi ; h o s, quomodocunque (e(e ha­

buerint, ja&ire poteft, qui vim alteri inferre vult, ut fe juftis ad hoc cauftis motum effe demon- flret ; (ed ubi pa&a de v non laedendo identidem renovantur, ejusmodi renuntiatur praetextibus, & confirmatur amicitia, quam civitates colere na­ turaliter obligantur.

I X .

Pa<fta inter civitates per legatos conftituun- tur. _{Q2um plurima expedienda fint negotia, quas} ad mutuam civitatum fecuritatem ac falutem fpe- <3_{ant, & qui clavum earum tenent, ipfi convenire}

non poftint ; neceftum eft , ut aliorum ad hoc minifterio utantur. Finis itaque, qui legationibus intenditur, requirit, ut certa quædam jura lega­ tos comitentur. Hæc in ipfo naturali jure funda­ mentum habent. _{N am paci & felicitati generis} humani conducit, ut de variis momentis huc fa­ cientibus civitates per miniftros agant. Legato­ rum jura, in quantum lege naturali nituntur, in ­ tra eos reftringenda funt terminos, quos ipfa rei natura ponit. _{Si quos inter populos majores im ­} munitates & laxior licentia legatis conceditur, ex

libe-«K r o ) ?>

ij

$. X .

Privatis non ubique conceditur propriis viri* bus fecuritati fuæ profpicere. N a m inter alias caudas, cur in focietates coierunt h o m in e s , hæc non eft infima , ut à mutuis injuriis cautionemu quaererent. Hinc nec poftrema magiftratus cura ede debet, ut cives ab injuriis, quas mutuo infer­ re p o d u n t, tueatur. Quare in omnibus civitati­ b u s, quæ huic rei Inferviunt, à magiftratu p ro­ videntur. Evidens inde e f t , fini reipublicæ ad- v e r la r i, quod in e a , fua tantum potentia, quili­ bet fecurus vivat. Ad alios itaque cafus propria induftria praevertendos fe inftruere eives non de­ bent , quam quos magiftratus diligentia praecave­ re nequit. Sic dom o clauftra & obices apponun­ tur , ne fures damnum adferant. Ubi iter per loca latronibus infefta faciendum , arma & (ocios ad vim eorum repellendam adhibere , prudentiae eft. Inter civitates res aliter eft comparata. Hic cuique rationes, naturali tamen juri c o n fo r m e s , ineundae funt, ad imprefliones aliorum, ubi opus

fue-fuerit, retundendas, Parum fecurifatis inter eas innocentia fola habet, vires efjam accedere oportet. Quam populi ad vim aliis intentandam fint proni, om nium temporum triftis docet experientia. U n ­ de civitatibus licet munimenta exftruere, militem parare, alias respublicas foedere fibi n e d e r e , & quid alibi agatur, explorare. Imo quo magis in pace bellum cogitant, e o diuturnior pacis ulura«, illis concedi folet.

5. X I

E x m odo di&is apparet, ubi privatorum ali­ q u is cum altero controverfiam habeat vel injuri­ am fuerit paflus, ei non licere per vim jus fuum e x ie q u i, fed caudam ad judicem deferendam effe, ejusque fententiæ iubmittendam, N a m ordinatis judiciis, iis q u e , qui illis praffint, conftitutis, qui tale quid conatur, magiftratus officium involat«,. Quanta? in republica exfifterent turbæ , ubi cives inciperent violento m odo feétari, quod jure fibi deberi exiftimant, in aprico eft. Excipitur tamen hic cafus ultima? neceffitatis. Ubi quis in extrem o verfatur periculo, & nulla evitandi ratio datun^, v im vi repellere poteft. Idem etjam pro concefTo habetur, quum qui damnum intentat, innotefcere & in jus protrahi nequit* Sic fures n o å u r n o s , qui feneftras & portas ædium perfringunr, o c c i­ dere licet. Quid in latrones lic e a t , antea di&um eft. Quin nec privatis licet in cives alterius rei- publicæ violenta ratione agere. N a m , quousque

« 8 c o } & »

i f

intra civitatis territorium degu n t, ut cives te m p o ­ rarii confiderantur, ac ut interea reipublicæ fta- tutis obtemperare debent, ita etjam fecuritate c o m ­ m uni fruuntur. Hinc fi peregrini in cives quid c o m m iferin t, eos coram judice illius civitatis caus­ iam dicere oportet. Ubi cives diverfarum rerum- publicarum in m ari, quod nulli in peculium ces- f it , in infulis à nemine habitatis, vel quocunque lo c o , ubi jure experiri non datur, conftituti fue­ rint , & præfens malum im m in eat, refiftendum^ p u to ; quum hoc cafu ad ftatum naturalem proxi- m é accedant, vel erj3m favore extremæ neceflita- tis fruantur. Videndum tamen illis , ne noxæ quid civitati adferant,, quum exigua fæpe fcintilla m agnum ex citet in c e n d iu m , & velitationes ejus­ m odi gravifïïm is bellis cauiïam præbere poffintr Omnes igitur pofiibiles rationes prius tentandæ, quam ad hoc extrem um deveniatur. H oc d ico , privatos, nifi ultima neceflitate c o g e n t e , jus fibi; dicere non poffe , fed querelas legitimo magiftra- tui decidendas com mittere debere. Ubi quae con- troverfije inter civitates exortæ fuerint, non ftatim ad arma provolandum , fed com pofitio mitiori via prius tentanda. N e m o aurem hic occurrit, qui judicis partes fibi vindicare poteflr, quum c o m ­

munem non adgnofcant D om in um . Difceptatio itaque per utriusque partis delegatos, quos c o m - milDrios nuncupant, inftituenda.. Alii etjarn^ p o­ puli le interponere poflfunt, fed q u i, non ut judi­ c e s , verum ut arbitri & m ediatores, conlideran-tur.

i 6 HW ) o (

SSI-tur. _{Horum legati fententiam quidem fuam pan­} d u n t, quam vero, fi difceptantibus minus placue­ rit, nemini obtrudere poflunt. Quod ifta tra&an- di ratio à judiciis prorfus fît diftincta, cuilibet ap­ paret. _{Ad illa requiritur, ut non tantum, quid} juftum fit, declaretur, fed etiam ut potentia adfit fententiam latam exfequendi. Haud raro ufu ve­ n i t , ut ubi arbitri, quid æquum ipfis videatur, indicaverint, & alter tergiverfetur, hi mandato adhoc inftru&i, obnitentem ad conditiones acci­ piendas adigere conentur, proponendo, fi hoc non fecerit, Dom inos fuos alteri parti fe adjun&uros fo r e , & vi eam coaéluros ad jufta acceptanda«». H o c ab au&oritate judiciali multum differt. Imo hoc intuitu arbitri amplius non fu n t, fed partes effe incipiunt.

$. XII.

N o tu m eft , quid de Concilio Europæ non­ nulli tentaverint, _{Res foret utiliffima , fi contro-} verfiæ inter diverfos Europæ populos enatae uno Temper in loco tra&ari poffent. Sic fanguini par­ ceretur, qui profundi lo let, dum fua in vifcera faevit Europa, & tota unius fyftematis rationem haberet. _{Verum , qui negotiorum civilium indo­} lem perfpiciunt, facile praevidere poflunt, quantae hic difficultates obveniant. Imperantes libertatem agendi hac ratione limitatum iri fufpicarentur. D e loco diflenfio foret. N a m in cujus territori­ um ceterorum Principum legati convenirent, is hoc nomine prærogativam fibi arrogaret. N e c

« ® ( ° ) Sf» * 7

hic exfularent a r te s , quibus validiores invalidos circum venire folenr. U b i quid decretum fuiflet, id exfequi non foret expeditum. Breviter, Conci­ lium Europæ prudentibus Temper vifum eft impos- fibile. Quod fi inftitutum fuiflet, imaginem ali­ quam Judicii præbuiflet, re tamen vera Judicium non fuiflet: nam judicium præfupponit imperium in e o s , qui coram illo comparebunt.

5

.

A fumma poteftate civili certa definiri folet«. agendi regula, quam proceflum nuncupant. U b i enim varia inftituta funt ju dicia, quilibet judicum fcire debet, quæ cauflæ ad fe pertineant, & quae m omenta circa res expediendas refpicere opus fit. Partibus æque incumbit n ofle, ad quod forum«, cauflæ fpe&ent, in quos a&io fufeipi p o f fit, & quid pro cujuslibet cauflæ indole attendendum. Proceflum r e d e ordinare, prudentiæ legislatoriæ apex merito æftirnatur 5 eundem rite obfervare, praxeos complementum. Quam res fit difficilis proceflum ita inftituere,ut elufionibus & fraudibus ne minima quidem inde nafcatur occafio ; quam fæpe caulfis protrahendis & nefariis artibus rabu­ larum ejus vitio feneftra aperiatur, Juris Confulti perceperunt; & quanta requiratur cautio ad m e­ delam huic malo adhibendam, iidem graviter m o ­ nuerunt. Sed haec illis curanda relinquimus, quo- rum proprium hoc eft n eg o tiu m , per femitam in- ftituti perreåuri. Circa controverfias inter

18 ° f e »

tes enodandas, fixa proceffus ratio obfervari ne­ quit. Verum hoc in p u n fto , eum (ervare debent tra&andi m o d u m , quem ipfa naturalis æquitas præ- fcribir, & de quo inter ipfas conventum eft. N e c diffiteor, hanc viam tutiflimam efle, cui fi refte infiftitur , fine ambage controverfia finiri poteft. H o c contingit, ubi Principes, pacis amantes , ad rem ipfam attenti funt, & (olemnia ac cerem o n i­ as parum curant. Multum etjam adhuc f a c it, viros cordatos, & fedato animo præditos, n e g o ­ tiis prasfe<ftos efle. Ubi vero alterutra pars ulti­ m um rigorem fe fta r i, & rem ipfam protrahere v o lu e r it, non alia com modior eft occafio, nodum in ftirpo quaerendi, quam difficultates movere-* circa e a , quæ ad proceftum pertinent. Hinc plu­ rimum temporis & operæ impendi (olet quæftio- nibus præliminaribus, quibus decifis, de reliquis meliora fperare licet.

§. XIV.

Privatis jus dicitur ad tenorem legum civili­ um . Secundum §. 6. fummæ poteftatis civilis eft præceptis naturalibus vim legis civilis conced ere, & multas circa eorum obfervationem circumftan- tias definire. Di<ftum etjam $. 7. imperium civi­ le poteftate gaudere, civibus injungendi e a , quae lege naturali non exprim untur, fed quorum præ* ftatio ad ufum reipublicæ requiritur. H oc fruftra fo ret, nifi eadem poteftas civilis fubje&orum aftio- nes ad l e g e s , à fe conditas, examinaret, & , qu<e

« e c ® ) s *

*9

ÿ. X V .

Ü t leges civiles ad obvenientes cafus re<fte ap­ plicentur , genuinus earum fenlus eruendus e f t, Ad hoc regulas interpretationis obfervafte co n d u ­ cit. Senfus enim legis eft ejus anima. N e c v e r ­ ba infidiofe captare co n v en it, fed, quid legislator revera intenderit, explorare. Imprimis finem fin- gularum legum inveftigare, e re eft. L eges ex duplici fonte promanant, juftitia naturali & pru­ dentia politica. Ad hæc duo candidus legum in­ terpres femper refpicere debet. Quæ interpreta­ tio in horum alterutrum im pegerit, eam a leg is­ latoris mente alienam elle, tuto colligitur. Sup­ ponitur enim hic leges non a T y r a n n o , fed ab ejusmodi Imperante, cui falus reipublicæ fuprema lex fuerit, latas efte. Cavendum tamen, ne heic

præ-praecipitetur judicium. Legislator rationes v o lu n ­ tatis fuæ fæpe fibi refervatas habet. Nam fines legum reticere, reipublicæ haud raro intereft. Poteft etjam una lex plures habere fines, quorum uno ceiïante reliqui confiftunt. Quum vero finis legis verus & adæquatus innotuit, hic interpre­ tationis eft menfura. Ubi lex naturalis ad contro* verfias civitatum adhibetur, ita~attendendum, quid hujus vel iftius reipublicæ interfit, ad quas præ* fens negotium fpe<ftat, ut com m unis generis h u ­ mani quies & incolumitas oculis obverfetur. Quod enim privati refpicere debent in republica, id fin- gulis civitatibus in magna ifta generis humani io- cietate obfervandum. In privatorum cauflis tra­ n a n d is etjam fpe&andum , quid humanæ naturæ in genere c o n v e n ia t, fed ratio hoc detegendi m a­ gis intra rempublicam conftringitur. In controver-fiis civitatum , ad pacem & tranquillitatem & fe­ licitatem humani generis major refpe<ftus haberi de­ bet. Sic ubi de dominio maris inter Lufitanos & Belgas difceptabatur, hoc principium refte allega­ tum eft contra ea, quæ de jure occupationis & præfcriptionis proferebantur. Conf. Grott de m ar. lib.

\ $. X V I .

L eg u m civilium ea eft ratio , ut omnes t qui o b v en iu n t, cafus comprehendere non poflint. In* finita eft a<ftionum humanarum varietas, & pauci dantur cafus, q u i , fuis cum circumftantiis confi- de rati, per om nia coincidunt. Si itaque

t i rentur L e g e s , quæ fingulos cafus & eorum cir- cumftantias com pleélerentur, tot fere e x i l i e r e n d , quot particulares cafus , quod abfurdum. Pru­ dentes vero oblervarunt , ad perfe&ionem juris civilis p ertinere, quod paucis conflet legibus. Quo enim legum numerus magis multiplicatur, eo m a ­ jo r totius juris incertitudo oritur. Quum autem^ leges civiles non omnia contineant, quæ ad caus« fas dijudicandas requirantur, neceflum eft candidi earum interpretes ipft fuppleant, quod legibus non eft definitum. In hoc æquitas illa^ co n fiftit, quæ definiri fo le t, quod fit correftio ejus , in quo lex e b univerfalitatem deficit. Æquitatis fons eft ipfa juftitia naturalis, quam latiffime patere m ox vide­

bimus. U t æquitas refte applicetur, quod prius m o n u im u s , fenfum legum diligenter inquiri opor­ tere, probe eft obfervandum. Hujus enim vera-* cognitio terminos regit inter applicationem juris civilis 8c naturalis. Quousque hic fe extendit, nul­ lus correcftioni locus- Sic enim ipfa lex tolleretur* & quicquid obtentu æquitatis naturalis in fraudem legis ftatuitur, mera eft legis elufio. L e x natura­ l i s , ad quam controverfiæ illuftres exam inantur.., eft perfe&iflima, 5c om nes comprehendit cafus, qui unquam exiliere poliunt. Hæc enim a (olo Deo originem habet, qui res humanas exafliftime prae­ v id it, & talem condidit le g e m , quæ ad om nes ca­ fus 3c circumflanrias fe extendit. Jus naturae e f t , quod voluit Deus circa aéliones humanas , quæ voluntati ejus fubjacent, uc re ipfa exiftunt, id eft

ii

« ö r © ) 19»

fuis circumftantiis veftitæ. Unde apparet in legis naturalis interpretatione locum non habere æqui- ta te m , eo quem diximus fenfu acceptam. Probe eft diftinguenda L ex naturæ à propofitionibus pra- fticis. Hæ ut partes legis naturalis confideran- t u r , & quod una earum generalius ftatuit, id al­ tera fpecialius explicat. Explicatio vero prorfus diftat a correöion e. Sic Legislator civilis, in_» eadem fæpe ordinatione, quod generaliter fanci- v i t , in fequentibus ftricftius e x p o n it , & exceptio­ nes ipfe addit. U trum que ad legem ipfam fpe- 6tat. De quibus vero L ex naturalis nihil trad it, ea libertati humanæ hadlenus reli& afunt, & ideo ad legem naturalem examinari nequeunt.

XVII.

U b i ejusmodi dubia de fenfu alicujus legis civilis oriuntur , quæ per regulas hermeneuticas folvi n eq u eu n t, tutiftimum e f t , rem ad Legisla­ torem deferre , & ab eo explicationem petere_*. Cui enim competit jus leges ferendi, ejus eft la­ tas explicare. L ex naturæ , in quantum exter­ nas hominum a&iones m oderatur, adeo eft e v i ­ dens , ut à q u o lib e t, debitam adhibente atten­ tionem , intelligatur. Quod autem in applica­ tione plurima? haud raro difficultates obveniant,

hoc inde fit, quod cognitio faéti fæpe diffieulrer obtineatur. N e c nego , circa multas in JtèreL# quæftiones maxim am lemper exftitifte Do&orum

difcre-« Q ) ° ( g§* * i difcrepantiam. Hæc inde nafcicur , quod vel jus civile cum naturali m ifcea n t, vel principia con- ftituant ialla , quod vel mediocri attentione e- mendari podet ; vel au&oritati aliorum nimis inhaereant, v el rem ipfam parum accurate exa­ m inent , vel denique affe&ibus abrepti, adferant quae fuæ ferviunt caudae. Hae difficultates, quin jufta diligentia , & incorrupto veritatem invefti- gandi ftudio, fuperari q u ea n t, non dubito. Ob- fërvandum quoque , eam ede rerum moralium,, indolem , ubi ad fpecialia delcenditur, ut non«, fem per in purufto indivifibili con fid an t, fed laxH tatem quandam , indoli tamen materiae accom ­ modandam , admittant. U nde infero , jus natu- ræ , ad controverfias illuftres applicandum , ejus ed e perfpicuitatis, u t , ubi quis veram femitam prem ere v o lu e r it, quid juftum f i t , tuto detege-* re q u e a t , adeoque fruftraneum aeftimatur , ali­ am ejus explicationem heic defiderare, quam quæ

e x propriis g u s fontibus derivatur.

$. XVIII.

Varias Juri naturali circumftantias à lege c i­ vili addi, §. 7. prius obfervatum eft. Unde jus naturae, fi praxin fpe&es , in civitatibus purum«, non datur , fed cum ordinationibus civilibus co- alefcit. Imo Jus naturale cum civili ita mifcetur, ut fæpe difficile f i t , utrumque difcernere. Hinc magna opus eft c a u tio n e , ubi controverfiae civi­

i4

) 0 C

tatum e x jure naturali decidenda? fu nt, ne mere pofitiva pro naturalibus habeantur. Facile enim quis induci poteft , ut credat in natura humana fundamentum habere , quod cum fine iuæ rei- publicæ necefîario conjun&um effe deprehendit-,. H oc nifi ob;ervetur , maxim æ diflentiones circa explicationem juris naturalis exiltere poflunt_,j quum civiles ubique inJitutiones valde diffe­

rant. Ubi pofitiva naturalibus ingeruntur, fuminam oriri collilionem