Dissertatio gradualis, de cultu poëseos innoxio, quam, consent. ampliss. ord. phil. in regia academia Upsaliensi. Præside ... Carolo Aurivillio ... in auditorio Carol. maj. die [12] Junii MDCCLXIV. examinandam sistit alumnus Stieglerianus, Ericus Hartwich

S i i ß - y ,

DISSER TA TIO G RADU ALIS,

DE

CULTU POÉSEOS

I N N O X I O ,

Q U A M ,

C O N SE N T . AMPLISS. ORD. PHIL. IN REGIA

. A C A D EM IA UPSALIENSI.

P R A E S I D E

M a o

CAROLO AURIVILLIO,

P o ë s . Pr o f e s s o r e Re g. e t O r d, S .

R.

E X A M I N A N D A M S I S T I T A L U M N U S S T IE G L E R IA N U S ,

E R I C US H J R T I V I C H ,

P E T R I H E S S E L B E R G .

KONGT.. MAJ:

H Ö G Ä ß L F . H ERR.

CARL. G U STAV. E KE B E RG.

A f. KongL Vetenlkaps. Academien.

GÜNSTIGE.. GFNNARE

E t . Utmärkt. Snille:

Sållfynt. Arbete. Och. Nit.

För. Sveriges* Båtnad. Och. Heder;.

Gagnande. Påfund.

Lång. Förfarenhet.

Samlad. Under. L.mgftvåga. Refor*

Göra.

Eder. Infigt. Ovanlig. Och. Vidflråkt,

Edra. Förtjenffer. Stora.

Edart. Namn. Åhkadt* Och. Vårderadt,

Tillåt. Mig*

Som. Hedras. Af. Eder* Godhet*

För. Eder. Be.tyga. Vördfammaffe. Högaktning.

Och. Af. Hjertaf. Önfka.

Eder. Möda. Belönad.

Eder. Sallhet. Fullkomlig*

Fortfar. I. Ynneft.

För. Er. Ödmjuke. Tjenare.

.<âmt

>N^ VT;— *

ta Fere inter’hom ines vita agitur, nt qnifm præclara ubique il-naruræ orbem -diftorquere ta- quam mamtelta ratio faudear, ament •m ulti, non in taedia m odo, fed in damna quoque & -multiplicis ■culpae referta opprobria. Mira haec videri pollet & vix credibilis p erverfiras, nili moliris iplorum in animis portaremus .finguli fo­ m item & inftigatorcm tam pertinacis m ali, & nifi .vel optimo cui­ libet indefefla lolliciri^dine effet c o n fl i ôta n d u m cum hoftibus, qui q u o habitant propiofes ; eo' ceffant rarius inferta re. N o s eo nunc m em oram us conliiio, ur caulfam invqftigem us, cur etiam reme­ dia ipfa ; bonæ videlicet litter*- ac difeiplinæ, quarum facultatem & amorem indita nortro generi prae ceteris animantibus excellen­ tia infpirat, non modo vahiirte par-um cenfeantur qtiibusdam, ad veram ftahilemque ruendam felicitatem, fed & uocuilfe, fi quidem generarim fpcftctur hominum fociçtas , occafionem fuggerendo e- jusm odi vitiis, in quae rudis ignorantia vix credatur dilapfura. N e- que enim deterioris inde éxirtimarionis ulla fu{picio in honertifii- marum difciplinarum cultum derivari reftc porer.it, nedum infer­ re illud, quod fibi fidens arregantia intulerit, fore fcilicet ex hu­ manae finibus conjunctionis ejiciendas cunfrtas, faciendumque, ut ad primam , quae putetur , nafcentis humanitatis anguftiam, ftu- dia & negotia, qui nunc v iv im u s, hom inum , revocentur omnia» N am que huic adeo proper* conclufioni quantum fubiit

dæ fallaciae, faris fuperque patcbir, dmuTac liquida accuratione Phi- lofophus incommoda ct vitia , quæ exftftifle quidem palam intue­ m u r, podquam traclari fcientiae arresque cœ perunt, cum his com ­ paraverit, in quæ naturalis (lupor & protervitas nullis coercita li­ mitibus erumpat neced'c e f t , multoque hæc frequenriora, crude­ liora fcedioraque fo r e totus perfenferit« Attamen quia confeda res e t l, non habuide humani ingenii eruditionem & induftriam , quoad fummatim confideretur, vim eam om nem , quam polliceatur utraque, ad veræ probitatis, & innocenriæ amplificandum im p e­ rium , orraque fuiife in exculto fcienriis arribusque orbe dedeco­ ra, quæ in imperito adhuc & indofko forte non aderant, hæc licet abominenrur & damnent , ipiæ illæ feientiæ arresque; (c- quitur, ut in ejusmodi aberratione aliqua (ita culpa (it, qua re­ flo a tramite poslinr d eflefli, non quod per fe ullo modo illuc in­ clinent, aut im pellant, fed quod humani animi labes & petulan­ tia, etiam in rebus natura optimis libenter arripiat, quidquid cogi fe pariatur in fpeciem (îmulatæ bonitatis & prætcndi ad regem dam eo fecurius & veluti decentius malitiam , quæ aperta (i p ro­ grederetur facie, fuis fe m ox aufis obrueret, turbâsque conci­ taret aufloribus funedidimas. Arbitram ur, nullam non elfe fcientiam artemque, humani ingenii viribus perviam , vario licet dillent (ingulæ a fe invicem dilcrimine, in qua non offendant cul­ to re s, animum (i regere non ante didicerint, dimulos quosdam & c o lo re s, & qvandam veluti opulentiam , qua abuti podint ad v ita , non habitura locum , nili anrecefitdet cognitio & exercitatio hujus illiusve difeiplinæ, quæque proinde cavenda eo magis ha­ beantur ejusdem dilciplinæ (tudiods, quo his viciniora im m ine­ ant. Speflent earum ceteras, ab hac parte, alii.

Po'éfin

T ib i v e r o , L eftor Candide, propterea non difplicirura fperamu* tenuia conamina, quod illuc tendant, quo referri T u velis omnia, ad bonæ videlicet menti iervandam integritatem acuendamque di­ ligentiam.

f IL

Habet libi projto litum P oëlis, ut

placeat

molliunt,

ait

animos Poëtce, Ef virtutis nervos omnes eliciunt

clulcisfime vanus

* ^ J s * ;

vocarentur dcliderati plaufus. E Pnefi igitur depromlerunt fticyin, quo placerent enixius, haüd fm e quod ipfa p jrrexer.it, fed quod fuis illi abrepti furoribus, in PoeTi d em jnr lVpcnebanr pulcritudi- fWm, cujus (ub involucro luerent fubdoli, nec aniitiidverterentur, jiift ab his, qui diftingvere didiceriinr tjaidquid Poetice prbpriura cfl artis et elegan tia, ab iis, quîerràÜin cu r,yreruni ipfit'urti caus­ iis & confeftariisu r :-.; r' : '

• r*. $ . IIE

Quum autem .placare .efficacius nofiris animis ea præfçrtitn inveniunturx qua- noya funt, quæ non vifa audirave antea / q u a non tam contineri viflgaris intra natura, ambitum putentur, quam fpeflanda. offerri nupero aliquo artificio nofiro & fecretioris ve- kiti ope mâchmæj datum illud, prima jam inde ab origine, PocV f i, ut 'fin d a ty ut rçruna lpcciçs* noftri in officina cufas inge­ nii prodire jubeat & fecuui in vieçm committar, non abfonas qui­ dem aut mendaces, fed tamen foliris pulcriores, fortiores, pro­ piores , quin immo ut diciionem jpfam & verba & fyllabarum xonos componat ordinetque quem .adqiodum probent aures? fi quidem familiaris ultra fermonis confuemdinem placui lie fibi nu­ meros fatebuntur. N o n vera; motjo $ confcntanca jubetur in fcenam du.ccre P o c h s, fed , & .çomtjj fieftiva, acuta, ipleiiffida; non fi udet modo ut .int.c]figari;r, ur periuadeat, led ut lertiibus im pleat, quibus, velint r.pjint, audientes capiantur, ut aures pa­ riter atque animos intima fu a vitate occupet, ne obfequi grave usquam aut importunum vereantur. Atque in his quam. lapfu$: facilis! quam lubrica contentio 1 Quam rar.v felicitatis & im m en­ s e prope cautionis, non allucdtriir fub opei;e, in quod luo fi propofko fitisfacict, confpircnt omnia oporteat, quæ lumma p£æ- fiari posfint huiiianæ mentis viribus, tum rerum in dele&u & fenfibus, tum in conformatione orationis. Ingeniisne evenire p o ­ terit vel ferrilisfim is, ut bulliente imaginandi im p etu , pro veris intercurrant falfa , pro appofitis & decoris inrempeftiva &

jeju-? Erimc in verbis p roclive, non tenere lriodum,. inque par­ tem alterutram nunc abundantia, nunc defeidu peccare?

Maxima pars varum]

Decipimur fpeoie rcfVi. B revis efle laboro* Oblcurus f io , lecbanrem levia-, nervi

Deficiunt anifnjjjue, profdfus grandia turget, Serpit humi tutus nimium timidusque procellae.

Im m o vere re ipfa accidific' lioc nonnullis edebratisfim#- rum Poetarum* tum antiquiorum tum recenriorum decent Critir eorum libri; ne minutioris ordinis pcrccnfeamus ceteros, in qui­ bus trequenriorn occurrunt five' portenta five frigora. N am que ubi perpetuo nifiir intcndeildus animus fi£lrici iWa fedulitate, qu,* et rerum determinandam copiant verfar, & difilionis, qua expri­ mentur , habitum , pronunv c r ir lo n g iu s nomiunquam fejungi a fimplici natune exemplari cupida, nimium confctlationc effin­ gendarum ac poliendarum, quibus cartrtcir conlfcituetuiy imaginum* ante metam faiifccre. Poliulat Ars quidem * ur judicandi nus­ quam remiila Separatione* quidquid aulit ingenium concitatiori1 feftinw ione fu a, renfiiébemr &. expendatur* antequam inferi car» mini aut jam ante iuferrum tolerari debeat. Sed quia ubique tamen aderit ct in omnibus fe eaderer animofior fpirirus, qui re­ rum formas ipfe conftiruit et in partem omnem carminis dilpcm fit', fui hic firpe non dominus* obvia habebit m onfha , quie fa­ bricari pdlfc jam diu vidit Poeticus Orbis, quoties promtKis & feracius ingenium , placida? moderationis five deftituranr fuerit fententi*, five uti noluerit/

f n c ... .

Quunr porro humanis oblc£landis animis natura Poëfin de- flfitfavt univerfam , quidquid haze finxerit,, finget ifa* ut moveri fc illi febriant 5: vOlup rate donari, verae quam* proxima. At ii-n r uffeffrbus animo voluptas nulla ; ne tum quidem’, ubi tran­ quilla maxime

paco

t

in ftatu quovis a lio, cupiditatem & firmius propofitum non de* fererdæ Ibrris Puæ. In depingendis igitur & excitandis com m o­ tionibus quibuscunque animorum & propenfionibus, nunc bonis nunc malis, ita ponet operam , qui carmen dabit abfolutius, ut Vcrfificatorem inter & Poetam illud denique intercedere diteri- m eu cogitet, quod affectus hic varios m oveat legentibus , m e­ rum alter moveat faftidium. Adquirat fibi oportet dexteritatem, eamque promtisfim ani, qua Puo ipfius informet animo & car­ mine vivide exprimat, modo presfius m odo elatius virtutes & vitia omnis generis, animi impetus truculcnrisfimos æque ac Pe­ datiores, H is occupetur, his exerceatur, ab his ut initructisfi- inus fit necefie eft, quippe qui lectores vel auditores ut iisdem imbuantur, iisdem inflammentur, fine m ora, fine difficultate, præihbit. Locam hoc in omnibus carminum generibus obti­ n e t, præcipue autem in epico et dramatico, ubi perPonarum characteres longe diverfisfime inducendi, earumque alienisfima ingenia, disjuntti m o r es, probitas, improbitas adumbranda. T u m fibi quoque quam intenfisfim e, qnaii ipPe ageret, rcprae- fentabit, modo furibundum , modo placidum, m odo Pccleramm, m odo p iu m , modo invidum , prodigum , avarum & ceteros ; lu d e t, amabit, jocabitur, queretur, iraPcetur, m ilcrebitur, in- faniet, inftar erit om nium . Requirit exatia horum pictura in­ credibilem agilitatem tamque flexiles vices idearum & PenPuum, ut mirum videri debeat, fi tot patens eafibus animus fibi con- fliterit. Dabit operam fictor > ut rerum iflarum omnium ipfis- fimæ imagines in una illius menre eluceant. H is vero implici tus dev.nctusquc a Pcveriore conPorrione & obedientia im peran­ tis rationis ne divellatur, quam erit difficulter providendum ? FluPluanti ingenio tot incumbentibus turbis rapi animus & agi­ tari videtur in omnem non fingendi m odo licentiam Ped et eo ­ rum , qu.e imitatur viliorum .contagionem donec eorum fenfim tyrannidi Pubjiciatur, atque adeo Pua Pe induftria in moralem Pcr- vitutem projiciar. <2.uin & non deerunt, qui PuPpicentur haud procul inde abefle furorem illum et silu m quem celebrari no-,

vi-mm

vim u s Poërici ingenii ft fine quo perennaturum carmen nec con­ ditum olinv, nec iri poil hac conditum, ars ipla pernegat.

> V.

Intulerint cerre, qui in Litteraria legunt hifioria tot infelices paffim hom ines, haud caftifiîmis ufos moribus, Poetarum faluta- ri titulo, arti quam profitebantur, debuille miferos non deploran­

dam lortem modo fed & folutiorem viræ conluerudinem. Quam­ quam enim nec CorneliusAgrippa pervicerit, necTanaquillus Faber, degener hac laltem in parte filius cognominis parris, plurimis undique cumulatis conviciis, ut improbitatis denique omnis magi- fira Poëfis arguatur, tamen dubitabunt multi , an futurum fuifier, ut iftnm in ealamiratem, prolabercntur cultores, qui memoran­ tu r Poëfeos , fi, «thus fe & verecundioris in fcholam difciplinÆ ma­ ture conniliffent. _{Probi forte ft fibi aliisque non graves vixiffent} v i r i , Si nec poemata legi fient unquam , nec fumfilfent fibi ut luo ex ingenio componerent. _{Quid cxfpefhndum felicitatis homini­} b u s, qui perinde judicabant, bonisnc an malis placuilfent, mo­ do fam am , nefeio quam, captarent verfibus, aut hamatis ho­ rum m uneribus, ditiora fibi contra elicerent ; qui, veris. Divi- T u m _{humanarumque rerum caufiis neglectis ignoratisque , totic-} rant in fingendis lulibus ridicularum turpiumque imaginum ; qui­ bus haud ccnfebarur immodefium, numerandis Fyliabis & locandis Vocibus otium eonfumere, nuneque integros tres dies tribus im­ pendere verfibus, quod de Euripide percrebuit, nunc per viginri annos usque in unico Poemate^, nec illo qui magnæ molis labora­ r e , uti laborafie terunt Sannazarium & Capellanum, quique v ir ­ tutis & magnanimitatis laudem fi forte celebrarent languidi ft, quafi rem egifient alienam, adfiriftifiimi ingrediebantur, flagitià v e r o , five fua, five aliorum , ubi cantarent, aut corruptarum mentium illecebras, aut inanes nugas, tum denique lepidi & ar­ guti & felices plaudebant fibi plaufurosque pollicebantur plures. N am quod nollem us, dici pofle ita , ut refelli non pofiit, certum e fi, fi computentur & exigantur ad fe invicem Poemata, quot­ quot legenda ft examinanda fuperfunt hodie, vix centefirnum quodlibet liberatum penitus iri ab aceufatione violatæ plus

y e probitatis , fique adco ex fpec-imi nibus & monimcnris artis-* quæ dederunt illius ftudiofi , judicanda ipfr e ile t , non polie non propiorem locari caulïîs & incitamentis , quæ m ores corru p erin t} quam, quas lobrkrm perfeftam que virtutem juvent, adm iniculis.

§. V L

Sed v e r o , quod iniquum judicaretur in cenfu difciplina- r u m , reliquarum, eodem judicetur m o d o , fas e f l , ubi de Poefi dicenda lententia. Quis L o g ica m , aut P hylleam , aut m orum difciplinam aut ceteras metiretur five lib ellis, quibus tradita v a ­ riis temporibus illarum praecepta feruntur,, aut hinc facta ab lin­ gu lis, qui difciplinas illas coluerunt, ad vitam regendam fuam aliorum que, applicatione? Quis ubique non animadvertirnas- vos & lapfus, non imputandos nifi vitiatæ femel turbatilïïm ae­ que conditioni noffræ, qua dum laboram us, nc optima quidem fine periculo tra fb ri p o liu n t, quaque f it , ut malorum iplh con- fuetudo follicitet fuoque fecum gyro auferat quæcumque o p p o ­ nenda lint aut injicienda retinacula. Ac Poclis tamen fi p u ­ tetu r, faciliori & crebriori, quam difciplinas alias, flexu poflfe in v erti, ut noceat, ultro fatebimur, com mune hoc effe illi cum artibus om nibus, quibus non tam neceffaria utilitas, quam ele- gantior commoditas & oble&atio quaeritur* Sunt hae fere, qui­ bus fubjungere flultitiam folent h o m in es, ubi rædio fui fuæque inanitatis obruti dicata virtuti ejusque amantibus folatia & fom en ­ ta in rem vertere fuam conantur, & ab his furari, quae horridae turpitudini apponant velamina. Atqui reddendum poftrem o fu- um cuique. Servit captiva Poëlis ; ubi blandimenti* cogitur fua ineptiis permittere. Dolet ip fi 3c obnititur & m ulto efl:, quam effe per fe p o slit, efficax m i i v s , ubi ver lari fè fentit ab in ge­ niis , non quaerentibus, nili ut , tedia in nequitia rideant. N a m quæ unice ftudet, ut placeat, iuiiminiftrando animis noftris pa­ bula jucundillim a, ubinam per naturam rerum om nen decerpit fortiora, ditiora & conftantiorem fecum afferentia voluptatem , quam fi uriliflimarum atque adeo honefliflimarum rerum in di­ tione circumtulerit o cu lo s, nihilque felegerit, nifi quod placere etiam his p o lfit, qui honefta nec ignorant nec defpiciunt ?

i-läiném us fcriptores, qui aut fibi aut aliis placituros fe putarunt, ubi carmine meditarentur inimica bonis moribus dicteria. Au­ diemus fæpe lamejitantes fortem tuam , excufantes crimina & ni­ hil non prætexentcs candoris, ut errore parius, quam delibera­ to videantur animo peceafle. N u n c juvenilia, nunc aperte nu­ gas appellant, nunc excidifie fibi non cogitantibus, & furrepta in vitis, fairem fimulant. Tanta vis elt h o n cila tis, ut & line fpecie illitis quali dem nm cum que, fperare non aufint, qui ab ea recedunt, ut multis -magnopere fe 'in fi nuent. Iri leftoribus aurem li qui avido {ludio impudicis verlibus inhiant, quam bre­ vis quies , quam angutla fvavitas ! U t primum defaevierit im pe­ tu s, limulae intervenierte perditi otii confcienria, fibi le prode­ re coguntur & domitrici veritati ced ere, quam ne fordern illa-it pfa , quae adeo arridebant nuper, quamne fentmrrtur invalida ut interrumpant & infringant vocem damnantis modefliæ? N e c du­ b item us, inter caulfas ceteras , quibus accidit,-ut e veteri Graecia

& L atio, modico num ero, nunc fwperfint Poem ata, quum ex- 'ftitiffc innumera prope telletur H illo r ia , eam referre pariter, quae auflorum continebatur effreni licentia, usque eo jam olim difplicente , ut exfciiprores aut paucos aut nullos credantur iiv veniffe. Poëtis autem , qui carminibus fic ftuduerunt placeres ut feriberent potilfimum., quibus adularentur •& audaciöres laudes devoverent, quam contigerit raro , ut voti damnarentur^ quan- toque adeo intervallo a proximo mox Poëfeos fine aberraverint, vel ex eo colligatur, quod non hodie primum -fpreti & nullius habeantur nominis, quin & Poetarum titulum ex hac quidem par­ t e , non gerant aliter, quam quod optafie videantur fibi, non meruiffe judicentur aliis. Itaque fi placere fatis nullo tempore carmina potuere, quibus intulerint auflores ab honeflatis legi­ bus remotos fenfus fique imperat Poefis inviolabili au&oritate, quidquid argumento cuilibet vim indere fummam obleflandi pos- fit, tantum abcfl, ut noxæ quidpiam adferre fecum {ludium il­ lud creandae lc&oribus voluptatis queat, ut potius refla v ia , praeclarifiimo inflituto ad nitidum fplertdorem properet & perdu­ cat veritatis, innocentiae virtutumque reliquarum , extra quas

-venitur omnino n ih il, quod placeat ita ur non: difpliccat dein eo

violentius. § V II.

Eft autem honcftaris regnum adeo amplum ramque Ppatio- fas in provincias extenditur, ut ingenio» quale Pocfis requirit, afiuofiflim o, hoc elt quod lu a fibi. finget om nia, abundantiifi- me Pufficiat. Paret illi rerum natura univcrla, quidquid luis hæc finibus comphfiftirur, quidquid hujus oriatur & peragatur v irib u s, in corporum at-que ac animorum orbe perPequirur ita ,& diferiminar, ut nihil usquam improbet aut fugiat, praeter h o ­ minum aula, quibus ftarutum natura ordinem modumque v io ­ laverint. Porninum rerum omnium & fupremum gubernaro- .rem ubique fpeetandum oftendir, amandum in eo celebrat pulc- jitudinis fontem omnis., colendum Patrem perfcâiftim æ beatita­

tis, adorandum vindicem operis fimientiflimi. Quanta hinc quam­ que lublimis exfurgit copia cogitationum & 1'enfuum ? C^uam di­ ves aperitur bonæ frugis cam pus, quam abundans hortus fra- grantiflimis floribus ! Quis c æ c u s adeo aut lui in curiolus, ut rei- lifdo hoc tam exquifitæ venuflatis armario ad putidam diverte­ ret penuriam malletque humi repere, larvatos inter e r r o n e s, quam illuc en iti, quo purifiimarum vocat deliciarum gloria. Cui pon cordi fo ret, quidquid mortalitati fubfit corruptionis, Polli­ cita cura arcere & dilpellere ab arte, quam fibi proximam mi- niftram, naturæ totius pars formoliflima fibi deflin^vir. U bi fingit P o e lis, id a git, ut amœniores naturæ noflrisque fenlibus propinquiores vultus, extra honeftaris pomeeria nusquam con- Ppiciendos, æmuletur. Præcipit ip fi igitur & hortatur lui ftu- d io fo s, ut nihil concipiant anim is, raut calamis com m ittant, quod verecundiarii olPendat honefli imbutam guftu & familiaritate, mc- ■tuantque in præcipitia divagari, quæ vitiorum quaelibet molimina

2 tranquilla lede viffricis temperantiae Pej ungunt. Quoniam iiv- genio cultorum tum maxime diffidit, ubi videantur ubertate Ic fecundiflima invehere, illam tanquam Pupremam legem Panxit, ut honeftatis ubique revereantur jura & julPa deament. N am que hæc denique eft, cui tutilfima Pe fiducia credat Poetae ingenium Picque obPeq.uatqr, ut nec falPus arguatur u sq u a m , nec indecor

S i

rüs. N ititur bæc naturali conditurronc rertim , id eft veritati, quam incile ili pre mus voluit Conditor poliris Ungularum termi­ nis & nexibus m utuis, ita quidem ut naturæ quidquid repugna­ v e r it, idem etiam inhoneftuiu iit & deform e,. & contra, quid­ quid honedatis tantum Ck inde oriundæ elegantiæ odenderit 0- mni cx parte, quantum natura rei capiat, non poilit non natu­ rali veritati congruere, iummumque m fa d ig iu m , quod Poeticae patet arti, aditum , recludere. Imitari naturam ingenio & de- centiiîimæ orationis fimilitudine exprim ere, ingenium linguam- que moderari ut fodato opere ad propofitum decus tendant a- liud ed. nihil r quam horieAati nuncium nusquam rem ittere, in que re adeo om ni,, ante cetera, viciniam illi conjun&iffimamex~ quirere. Arris ipfius ex ore & tribunali promulgatum Boilea- vianum illud putem us:

Aim ez donc la v e r tu , nourrisfez - en votre aine.

S it virtu tis amor, mentem qui nutriat omnem.

VIIC

Quorfuin igitur affectuum illa ncceflaria commotio, illa fer­ voribus quibuslibet humanarum mentium obiequiofa indudria? Difpari op era, uno licet eodem que con filio, officio hoc Poelis defungitur. In bonis quidquid intuetur alacritatis & condamne effingit eo intenfiori ftudio, quo propior accedere tum poffit b on ed ati, illiusque amabilitatem & divitias & aeterna decora con­ tingere. Praedabit ea in re ingenuis moribus tanto certius mi- u id e r iu m , quanto conducit m a g is, ut inflammentur acrioribus exem plis torpefeentes alias animi & moneantur continue profpi- c c r c , ne defatigentur fenfim aut penitus frigefeant. Pulcros & utiles & tem pedivos adettus non expingit modo, fed & conci­ tare Audet & perennes’ , ii p o te d , legentium animis infundere. Pravos vero & vitiorum five genitores, five comites nusquam im itatur, nili quoad fieri debeat, ut turpitudinis cauflæ & cha­

racteres & efletta odendantur. Quem in finem neccile quidem e d , ira informare & exponere, ut agnoicantur tales a fpettan- tib u s, quales fint ipfo o p ere , utque iecerni poflinr tum a ic in v icem , tum ab oppofitis & virtuti inlerviçntibus. M inim o vero aut poilulat A r s , aut perm ittit, ut conditutio univerfa vi­

ti«-tiof* m entis, quae ejusmodi agitatur perturbationibus, cum ad­ ju n g is horroribus fin g u lis, in Poema im m ittatur, eftque proin­ de falfisfim um, fore o p u s, ut antequam retie affequatur Puera, aeque fceleltus fit turbarusque anim o, ac moribus & vita depre­ henduntur illi, quorum infanos tumultus exprimet. C ognofcit morum do£lor, animadvertit Legum lator vitia q u d ib e t, erjam atrocisfima ; nihil in his ira reconditum , ut prastereat alterutrum, nihil adeo turpe & noxium , ut non perfpiciat urerque & deferi- bere p o sfa , & verisfimis indiciis aliorum in con fp e£u m duce­ re. Eritne autem propterea verendum , ne vitiorum veluti in perpetuo examine quia verfari necefie fît, contagione laedantur ulla ? lm m o vero fiqui honeftati ingenua (em d fide nom en pro- fesfi fuum fuerint, eo fient deditiores ar&iusque d ev in & i, quo accuratius vitiorum omnis generis faeditatem & plenius pervi­ derint. Attamen uti & morum Do& ores & ceteri, quorum eft vitia hominum tr a fla re, & , quoad licuerit, c o rr ig ere , pruden­ tia utuntur e a , ut non nulla ne nominent quidem , in aliis ver­ borum verecundia tetram faciem conentur tantifper abfcondere, ita & Poëfis non m odo non concedit, fed & aperte proh ib et, loquacitatem ejusmodi & male fedulam imitationem affe£tuum ,qua ignota vitia in vulgus diffeminentur, aut cognita erjam exhibe­ antur in modum e u m , qui exftimulet magis fpeftanres, quam deterrear. Fugiendorum affe&uum nullum Poëfîs effingit alium aut aliter quam ut lentiatur turpis & deteflabilis, utque adao majori trepidatione evitetur ab omnibus. N eq u e enim aut pla­ cere alia refle posfet, aut pulcritudini, quam confetlabitur, fa- tisfacere; eritque proinde nec Poëtæ injunftum , immoderatiores affccius alia menfura & vi in carmen admittere, quam artis ex prælcripto fequitur, ut carmen indigeat. Ac furoris fi quem nomen offendat, quo ufi multi funt ad concitatioris ingenii v i­ vidam defignandam facultatem , in vero Poeta omnino necefla- ria m , libenter patiem ur, ut vocem m utet, fi rem fervaverit. N c c disfimulabimus, nom ine eo abulos fæpe hos fuilfe, qui v i­ deri voluerunt ipfius artis fequi inftinftum , quum tamen licen­ tia raperentur, quam tota improbat & a fuis abefle cultoribus

Itaque magnus^ itle numerus infelicium , qui dicuntur, P oe­ tarum r quorumque nec carmina turpiusfcula ncc diflbltitos m o­ res ulla ex parte cx c u lim u s, vix alios com plebetur , quam qui nomen (ibi vindicarim , quod p erfeb o illis jure an tribui poslit, ars ipTa videtur addubitare. N am quod opibus & titulis & for-tunte muneribus ceteris caruerint Poetarum haud pauci, in nul­ lo (juidem ponendum artis vitio. Placidam potius & Philofo- phicam aequabilitatem anim i, ii cetera non deerant tam raræ vir- ttuis docum enta, modica res fam iliaris, aut nulla potius, mon- (Iraverit. In illis autem , qui duriorem fortem reaple promeru­

e r in t , plurescencurrifle eauffæ potuere, ita ut vel propterea in- jiiftum foret in unam Poeticam , quam præ fe ferebant, foller- tia m , culpam rejicere. Ex probabilioribus erit illa forte, quod perverlæ adeo imitationi veterum Græcorum Latinorumque in­ haererent , ut errores tantum non omnes antiquioris aevi ado­ ptarent , aut certe (imularcm adoptalfe, quum Poeticam Lin­ guam & numeros m odo debuilfent confebari* neque adeo aut naturae exemplar confulere, aut mentem inllruerc aliarum fci- entiarum cultu m agnopere (luderent, Accesfit in multis corru­ pti jam ante propenlio animi, quam ad carmina fe ejusmodi confer­ rent , in quibus, rerum (i fpebentur argum enta, bona erant quae­ dam , quaedam mediocria, plura pesiima; qualiumque frequentio- ri u(u haud mirum erit fi contaminentur, qui proba inditutione ad veræ fapientiae normam animos nunquam exegerunt. N im i­ rum etfi vetufta e Graecia & Italia quæ accepimus Poeticae ar­ tis grandia fpecimina eo omnino loco habenda funt, quem con- fentiens tem porum aeftimatio jam diu e(l tuita, fervetur juxta ta­ men cautio, qnarn in illis fe prodens multarum & gravislimarum rerum ignorantia neceifariam facit hodie legentibus, neque nunc aut H om erus aut Virgilius aut ceteri exem plo nobis efle poterunr, nili in h is , quæ ingenuæ honeftati optmiisque moribus congru­ erint. Jungenda. Poefis difciplinis cetcyis ; his ita proficiat, ut earum carere luce & præceptis nunquam velit. Tradunt iliæ re­ rum copiam ; hanc ita com plebatur ip fi propriamquo libi tribu­ at

at, ut gratisfima dein rependat amsnitarem & elegantiam per humante eruditionis & viræ partes om nes commodisfimam. N e c T h eologu m quidem , nec M edicum , nec G eom etram , nec O e­ conom um fola fecerit, at his tarnen & ceteris fi virtutis amorem infpiraverit aut confirm averit, h Formam veluti & faciem inno­ centiae amabilisfimam expinxerit, fi Fenfum eorum officiorumque v im acuerit, quae humanitatem animabunt omnem & prohibebunt ne llerilefcere fcienriarum ulla posfit; præftabit haud dubie, ut vivacioris ingenii facultatem , haud frnftra conceffam noftro gene­ r i a Ccelelti patre fentiamus omnes. Quem admodum vero di-

fciplinæ artesque in u n iverfu m , fi cultoribus teque ac humanae fo- eierati emolumento erunt & quantum fieri posfit, utilitatis adferenr, D ivinioris ope luminis regantur» oportet, ita Poefis quoque non nili mente tali colenda erit, qualem fan£tior religio docet donatque. H u ic quia per fe obeirc nequit fuavitas, qua renidet illa.., facun­ diae, eo fiet certius , ut in ufus patentisfimos fe rantæ alumna D o ­ minae diffindar. Inveniat modo letfos & confummatos cultorer. Arceantur hinc imperiti Bavii, illinc ingenioli nugatores, arceatur lubdola lafcivientium audacia. TraFlent Poëtæ materiam, facram profanam que, lætam trifiem que, facilem & arduam, d o £ h m Si indo&am: praedicent D ivini gloriam nom inis, naturae miracula, hominis excellentiam, periturae licet vitæ necefiaria tamen inftru- menra atque commoda. H om inum pcrvefligent in d o lem , affe* Öus im itentur, poliant, emendent. Fingant quæcunque re&e placuerim , ingenii o p es, Si lufus etjam liberali induftria impera

tiant, m odo non oblivifeantur, arti fe operam navare, quam immerita onerabunt injuria, nili innoxio cultu ,

prolequanrur.

Tantum.