xZ
F N G M I K A
T I N A KAI
n A P O I M ï O A H
PAUL! APOSTOLI,
e x p l a n a t aD I S S E R T A T I O N E P H IL O L O G IC A j
Q_U A M ,CO NSENSU AM PLISS. FAC, PHILOS. U P S '
P R Æ S 1 D E
V I R O
C E L E B E R
M a g .
JOHANNE J.
A M N E L L ,
GRÆC. LIT. PKOF. REG. & ORD.
P R O G R A D U ,
PUBLICE V E N T IL A N D A M E X H IB E T
ALUMNUS T F R ‘ FR I»N U S.
. SAMUEL TERSERUS,
F A H L U N E N S I SIN A U D IT. CAROL. M AJ. D. V M AJI,
A N . M D C C L I I .
H . A . A
U P S A L 1 Æ
S:
æ
R:
æ
M: ris
MAGNÆ FIDE1 V 1R O ,
R E V E R E N D I S S I M O,
D
öm
. S A M U E L !
T R O I L I O ,
S. S. Theol. D O C T O R I, Dioecef. Aroficn-
<15 E P IS C O P O , V . Confift. Ecelcfnirt. P R Æ S
10
I ,
Reg. Gymnafii & Scholarum E P H O R O
Em i n e n t i s s i m o ,M Æ C E N A T l
O L > l I M O .
fc
„ ü y iÆT 'Mà*
f ,
» ^ ,
.«■ ■* % *
l W O n facile dici queat, verecundior n e, an lætior,
nunc ad limina contendam T u a ,
Pa t e r Re«v e r e n d i s s i m e.
H inc enim g rav i (Ti mr num eris T u i
dignitas,, quam tot tantaque præfenti inprimis tem
p o re , quo Magno O rdinum Regni Concilio interes,
circumfident c u ræ , facit, u t jejuno adioquio m eo
T e interpellare v ix aufim.
Illinc autem mira faci
litas atque in lite r a ru m cultores indulgentia T u a ,
quodque ex in fh n te T u o ,
Pr æ s u l Em i n e n t i s s im e,
in Dicecefin noffram adventu exoptatiffimo
perfentimus, præcîulcé g audium , non tam fvadec.
m ihi, quam inju n g it, ut T e venerabundus adeam,
devotiffimam teftatilrus animi mei obfervantiam ,
& fortunas meas
T ib ifubmiiîè commendaturus*
Itaque clientem benigniflimus admittas, humillimus
obfecro , q u i, exiguo tenuique hoc adlato fpeci*
m ine literario, qualium cunque ftudiorum a&æque
vitæ Academ ice rationem
T ib i , Mæ c e n a s Op t i-m e,
reddere aveo debeoque.
Vivas fofpes ac fe
lix ,
Pa t e r Re v e r e n d i s s i m e;& Patriæ, Ecclefiæ
Literatoque orbi decus atque em olum entum , Fami
liae Nobiliflïmæ fo la tiu m , clientibus opem adferre
pergas.
R E P L R E N D I t t l M l N O M I N t t V V 1
tuitor devotifimufy
V I R O
A M P L I S S I M O a t f ,
D
om
.
S À M U E L I
T R O I L I ,
Regii Collegii Metallici
A D S E S S O R I,
N e c
non
Sei Metall, ad Cuprimont. Magnum
P R Æ F E C T O
M e r i t i s s i m o ,Ÿ A Ï R O N O M A G N O .
H
Aut anxîe quærendap mihi funt aut e longin-
quo arceflèndæ rationes , cur T IB I,
Amplie-fime Domine
ADSESSOR, hanc diatriben facram ef-
&
velim. Namque gratiflîmæ erga T E veneratio
nis teftand* cauffa, ob plurima, in Paternam do
mum
muni nullo non terrp o re coliata, favoris maximi
docum enta, Optimi patroni vultum hae fubeunt pa
gellae; incomtæ illae q u id e m , fed argumenti latis
ardui dignitate commendabiles : quas ferena acci
pere digneris f r o n te , humillimus contendo. M ihi
v ero nihil prius erit, antiquius nihil, qvam omnis
felicitatis A u& orem fupplice venerari p r e c e , velit
T E , quibuscunque cum ulatum ornamentis, in Rei-
publicæ multiplicem ulum , inprimis vero etiam in
fccun^æ matris, fodinae Fahlunenlis, incrementum,
quin & in Familiæ Nobililîîmæ fulcimentum, quam
diutiffime falvum praeftåre & incolumem.
Sic de
m u m cum meis e g o , fofpite T E , Patrono Favetitis-
fin w , im m enfum quantum laetabor; futurus ad ci
neres
A M P L IS S IM I N O M I N I S T U I
w
• t i,.'{ j.\- ) -tji «■ ; ■ * tuitor humiUimuj,S A M U E L T E R S E R U S ,
V I R O
fa 'ftn tiflm o ClariUtmoque,
Dn.FRIDERICO MUNCKTELL,
R ei hydraulicae apud F ah lun enies I N S PE«
,
C T O R I Digniflimo, P A T R U I loco, qua
par eft veneratione, colendo.
O
Fficio meo deeftem , nift hanc lætus arriperem
occafionetn prædicandi favoris eximii, quo me
m eosque, Patrue Honor att(fime, femper es amplexus.
Itaque ægre ne feras, quod in præfens publias
maximi momenti n e g o tiis , in Ordinmn Imperii
Svio - Gothici c o n v e n ta , diftridhim
7
> remorari
Mufa noftra au fit ; & , quod fecum fert illa , mu-
nufculum
v u ltu , q u o a d fo le s , placidiftimoexci
pias.
E g o v ero , votis pie conceptis, T uam &
T u o r u m incolumitatem floremque perennem Sum
m o N u m ini fupplex commendabo.
SpeftatiflJmi Dilecfifftmique
N O M I N I S T U I
cultor humillimus,
j . I.
\{aY.olçtav h i hiïoyect /ueeAAoy, jj Ku/Jißxvsn. A it. XX: ]f.
A U L U S M ileti , quæ m a r i t i ma eft Afiæ u r b s , Ephefiis p re- fb y te ris, Illuc ad (e vocatis, di- (fturus vale, ad poftrem um com m em orat , fefe, a (piÀctçyvçlx
a lie n u m , quo tem pore apud i- pfos com m oratus e r a t, fuo ex^ em pio oftendifle > cr; £e7 ^vhi/ao' \lvsiv rojv hoyoov rS Kvçla Irat, crt ccvtcs ?/7Tf* Mctv.uPiot h i iïtiïcvoci fxoiXKov^ v\ Xocfxßccveiv. A dlegantur heic adeo
a Paulo verba ipfius C H R IS T I ; qu æ , quia in hiftoria Evangelica n o n e x fta n t, ab ore Servatoris excepta fint, o p o r te t, & a difcipulis ejus propagata : cujusm odi tjuidem traditio ne orali p erv en eran t ifthæe ad Paulum: juti dudum m onuit ad h. 1. T H E O P H Y L A C T U S . N e- <]ue im m erito yvûfiry h a n c , A poftolica aetate haut du bie 7r«A^uAA»jTcv, proverbialem quis dixerit. Senfus autem eft in propatulo : beatius efl d a re, quam acci
d ere : h. e. beatum eft d a r e , accipere no n item bea*
tu m ; f. dare fo rtu n ato ru m e f t, accipere m iferorum . (C o m p a ra tio nam que h o c loco vim habet
di , ut pafüm alias, v. gr. Luc. XVIII : 14.) Te Mcvcn reru in abundaniam prodit ; t o Kufxßdveiv mendicita tem. Itaque felices, quibus efie licet liberalibus; m i- feri * qui donis egent., quosque rerum fuarum com pellunt angulHæ, ut ad alienam confugiant munificen tiam. T a c e m u s, fenfu T h e o lo g ic o , fublimiorem ad huc veritat m ineffe huic apophtbegm ati, collato cum
verbis CHRIS IT M atîh. V: 7. Mcococ^/o/ ot iAe^fxovgi', habita nem pe ratione dvTocTsc^ooecoc D ix in æ , de qua v i de Luc. XIV : 14. H oc igitur C hrifti effato nihil pium m agis, nihil C hriliianis dignius ; a quibus uti que damnabitur contrarium didum T IM O C L lS , ab A T H F .N Æ O a) citatum :
AvoïiTciy .o ivTvxfls d* 0 Accp&ccvcov, *)
.__________
S
I t
û) L tb r. V i//. Cap. X I .
*) Ab antecedente loco non (diena eft Paulina yv«-
p r ’ IAotfcv $cty\v dyur.d 0 Qeci 11 Cor. I X : J. Stipem videlicet y Pauperibus Chriftianis er orandam y ab Eccle~ fiœ Corinthiaeæ membris conferri jubet Apoflolus fuvj H
ÄV7W , rj dvuyxYjï, l. c- , non cum fenfu m oleftiæ, aut ex coa& ione , quin potius alacri p rm to q u e a -
minio ; ev 7t^cBu/a!#, v. 2 ev lAccfrrT^ Rom. X I F: g.
( i Pet. V: 2. fxr, dvccyxocçôoi'y ctAA’ IxütIcos, 7tçc$vfMûÇ. ) Hoc
tfjty quod vocat S IR A C ID E S, ÄAovcci ev dyccâd cCpSetXfxcZy Cap. X X X V . S & i0- ly évooKtûCy V. \6 e’v èv<Pçocvvriy V. Ç.
ubi fim u l occurrit pretceptumy Paulino illi adprinie con- fpntanewn : Ev 7rdavj ^crsi lÂdçocrcv TO 7rçc<rco7rov au. Quippe vultu hilari Cf ferena fronte fua dator vel e x i- fit munu[culo mannam conciliat gratiam.. Unde m erit* P. O V ID IU S , Metamorph■ Libr. V III. v .6 j j . Philemo- tvs & B a u d dos laudans bofpitafitatemr ait .*
Super omnia ^ vultus*
A eoeffere boni. - - - /
§ .II.
Yeî%cf v.txwtccf/ëvcf. A C T . X XIII: g.
A N A NI A N A ^ i t q i a rol'xpy v.fxcvtetptvc* coram Syn- e d rio H ierofolym itano vocat P A U L U S , i. e. parie
tem dealhatw n, m u r n m calce illitu m , (nam que t o t s 7- ÿyç x&j 0 rc7%os cognatæ funt originis & fignificationis,)
adeoque redditum ornatiorem. Quem adm odum civ.w fv Key.cvtoof/évoiç, (feil. Jaquaa/r, tcïç I'ß^ofu^K. P ro v . XXI : 9 eft habitare in <cdibus ornatis. Cujus ad pelhtionis quæ ra tio , quique adeo fenfus fit) n on ohfeure p r o d u n t, quæ fubfequuntur p ro x im e , Pauli ad A naniam verba : Zu yccBtj xçIvmv f/e y.ocroc rev vc/ucy,
r&j 7rccçccvopoûv yeAeveis /ue TV7iTeaBcct ; i. e. Annon, qui me judicaturus es fecundum le qcm , ( puta fo ren fem , Ju -
dæis divinitus latam ,) ipje contra legem agens, cadi me
ju b e s? v e l, ac fi d ic eret: T u , qui, fedens in magno
h o c & venerabili concilio, juftitiam præ te fe rs , le- gum que te profiteris vindicem ; fic tam en injuftus es & legis violator. Itaque hunc judicem , qui videbatur a liu s, ac rev era erat» ro7%cv adpellat yexeviocfjiRcv, parie*
tem induBa calce albicantem, adeoque extrinfecus &
fuperficie tenus fpeciofiorem , quam fubtus & intus. C ujusm odi hom inem ©#oVvw?e< feriptores N. F. uno v erb o dicere fveverunt inrcxfinjv, du<fla videl. m eta phora ab arte h iftrio n u m , qui in fcena perfonam fu- ftinent alienam. T trc^a tv vocat C H R IS T U S (vfjitjy
rav QoCfilfrxlccv, Luc. XII : i. Q uare M atth. XXIII. to
ties repetitur illud : CW< u//7v, y^ccfj.^aTeis yefi (pccçirroiî-
9i Ù7ïcx.çiToci, qui v. 17 f jusd. Cap."Hicuntur 1Tctçcfxa-$6 £e<y tccÇoiç Key.cviocpévcjs , oitivss t£uBey fxh (pKivcvTott
A 2 ûoçaici
S E N E C A M de benefic.L. U .C . V i l . ) adpellat beneficium, quod vultus to rvita te, afreritate verborum, aut alia con- fi m i 'i ratione perdidit ille, qui dedit. Confr. D E S. E •
(oçcctci, eowBev oè yeptsatv cV«ov vey.çwv x&f tfutjjç ctv.cdbetçr
«las. i. e. fimiles / epuleris dealbatis, exten u s fpedojis, in ter j u s multo fœ difftm is. Q uippe & hac fimilitudine adum brantur homine«, externa fpecie juli i, probi, Tan e ti; led in terio re habitu m entis in ju fti, improbi & fc e ie ra ti: adtoque vTrcKçrrcct , fim ulatores. Q uod pro dit verf* fequens 28. Ovra> x&i v/xs7s, inquit Chriftus, e|<k>-Bev fxsv (pcctvstrBe rois civBçoo7rots SUocioi, eaccBev d? fxe~ol
vtfckçIosûùs
noq ctvoplocs. Q uos igitur ipfe C H R IST U SK 1. Tcc(p8s xey.sYiccptv&s, eosdem om nino, phrafi non ab lim ili, roi%8s
xskovkx
/ulvas vocat P A U L U S ; utpotecui in praeiens res fuit cum eodem genere hom inum,
v7roKftvoixtv6ov êxvrès $ moti us eivecu (L uc. XX: 20.) Nam
que aderant 01 »ex*8?**** O n Quibus A N A N IA S ille,)
xg) chov to avvk'iïçiov dvroov. A C T * XXII: 30. cujus fyn-
edrii pars erant PHARISÆ I ; Cap, feqq. verf. 6. (Of
yçccfAfjietTEif T8 fjteçÿs rwv <$>ocçt<TC6uûVy veri, p ) hom ines,
u t v erb a SENECÆ
a)
huc referam us , /ordidi
&tu r
pes , ad
fim ilit udi nem parietum fu orum exculti. Non e(ly
In q u it,
i f t a folida & (incera felicitas ; crufla eft, &
quidem tenuis. Paulinam
v e ro p h rafin , in qua exponenda jam v erfam u r,
proverbialem
facile c e n fu e rit, quisquis eamdem cum profanorum tcocçot/ulacis , idemp ene dicentibus* contulerit. Cujusm odi h æ : Xçvaïev
i
fotoxctÅKo*, aurum fubærstum.
item: MBr/xcs sv
7roç(pv~ fot y f i m apurpurata
; v e l, u t effert L U C I A N U S : n /-brpeos wvaecc s%uv cu/ußchct. & c. vid, DESID. ER A
SM US
by.
§. i l l .
O dJcivKocv etfflcvy cecttrrcv &c iïifccor.ets; Rom, H : if. Confidentiam Judasorum, qui, legum , Divinarum n o
ti-a ) Ltbr. de Gubern. M . t f prov. Div. Cti-ap, VK
b) Adag. Chii. I Çm% VIL p. nu 2JI,
Chii. IV*Qut+
I I I p. m. poh
notitiam p ariter & obfervantiam jactantes > • foli (ibi placebant, tam quam iïdctaxxXoi, h. e.
ducio-'
res
&dotfores,
caecutientibus aliis facem praelaturi tn via falutis, pofteaquam pluribus reprehendifiet P A U L U S Rom I ! : 17. & feqcj. fubjecit haecjverba: o ^ c c -ffüccv £T€çcv j aexvTcv 8 ^ocçksis. t verf. 21. qui doces ul
ter um ,
/en? «0«doces.
Q uorum fenfum planiorem re d d u n t proxim e fequentia; 0 xj^uVow (xy xAeTrrwv, xAr- s r m r . X. r . A.qui prodicas
,non efie furandum
,ipfe
J u r es.
E rgo huc red it dlétum illud: quas facienda d id ita s a liis , ipfe n o n facis; adeo qu e, qui fapis alte ri , tibi n o n fapis. V idelicet red arguuntur hi, qui do c e n t ling vas p ræ cep to , n o n item vitae exemplo.* Q u o d ipfe cavit A p o fto lu s, fe id agere teftatus 1 C o r, IX. 27* fx^nxs ccXKois y.^v'fecs^ duros cc^oKtpos yevqroci. H a u tim m erito retuleris huc EU RIPID IS illude M ktm trctytçrjv y o m s 8% oivrd votfios.
Odi fapientem, qui ftbi non fapit.
Q u odque habet P L A T O in Hippia t
T cv acÇov 06VTOV ccvroa fxxXeCX $e7 crcCpcv Xtvcwi,
quae uberius expolita vidêfis apud laud. ER A SM U M .
e )
N eque abludit ifta 7tccçciplorAAAä)V Icctçcs , ocvTos eXy.wi ßqvüov.
h. e
aliorum medicus
,
ip/e ulceribus /cates'.
quem quidem fenarium ex v e te re Poéta p ro fert P L U - T A R C H U S . Q uocum co n v en it illud C H R IS T I : I x -
rçè
t &*çce,7tev<rw o-foevrov» L uc. IV r 2 Eumdem i afenfum M . T* C IC E R O
d)
: Q u imultorum euftodem fe
profitetur, eum fapientes fui primum capitis ajunt cu-
(lodern effe oportere
E t fane n o n im m erito 7bales t
D IO G E N E L A E R T IO te fte , ro g a tu s , quidnam fitdifficillimum »
relpondit :r 0
euvrov yvuvoc*. quid v e r of a r
fa c illim u m , refpondit î «AA«vtforl&eoScct y i. e« quod di
x it m odo P A U L U S , ereçov iïtiïccMfiv.
f IV.
E< v f f c ciyloc, y&j et K'hcciïoi. ad Rom. X I: 16. Adlata PA U LI verba convenire quodammodo v i dentur cum profanorum gnomis adagiisve, indicantibus, quod originem & natales fuos fæpenumero referat pefte-
ritas. P ertinet huc T H E O G N ID O S illud a) :
Ourf ytxç Ik gyjKXv]S çéocc (p verxi, vctvjv§cc% Nec vero e cepis rofa n a fe itu r, aut hyacinthus.
(N eq u e ab bis om nino recedunt fententiæ ipfius C H R IS T I, M atth. V II: l 6 , feqq. L u c .V l; 43, feqq. M>fn cvKÄly8(TiV ( feil. et âvB’ÇéoTroi) tcTto c&xcèvSûov soc-
(ßvhyv, V CC710 tçiBoAûùv (Tvxct'y Ov ê'vvccTcct dhiçcv dyocSièt KccçTtès 7rovr\(>ès'(GU7rçùs) 7Totf7y. k% r. A. Ecquando colli gere folent homines de vepribus m a m y aut de tribulis ficu s? N equit arbor bona fr u ftn s fe r r e malos.) Vulgatis-
fimum eft illud : k&ks kcçockcs kxkov cocv. N on multum diverfa habent Rom ani; in quibus Q. H O R A T IU S :
N e que imbellem feroces Progenerant a qui he columbam.
Planius fimpliciusque effert E U R IPID E S, quem v o c a t, 'rtocKocw OCtVOV'
Ovk civ y h t tro xçvisoç Ik vcexts irccrpf.
H aut facile nafeitur ex improbo patre fr u a i filius, b)
§: V.
AvSçukpcs 7tvços o-coçévetv hr) rifv XtCpccXqv T t l x $ &
A d Rom. XII : 20. P A U L U S cit. Cap. paffîm inculcaverat > aman- dos effe inimicos. 'EvXcyeire, in q u it, x&j fxvj xccrot* çctG&e rès Utoyxovrocs vpccc. ver-f. 14. fjafJev* xocxcv Ùvt»
voc
al)
Ver
l.537.
b) Vide
hœcfinqula
copiojee x •
K A I H A P O I M I A I ,- §
»
Kcty.ë «pjrcWoVr«. vcrf. 17. ju?) èxvrèç édnutvrgf, K Ts A,
liquidem ipfius Dei efl v\ eK^Utie/c, ( ccvra7tciïc<rt£y) verÇ 19. ita q u e , ex ad v erfo , op ortet in hofiem bénéficia c o n fe rre ; rcv s%Bçov 7reivavTx xpoop/gev, L-^œvrcc won-
pw - verf. 20. e/urienti ci b u m , fitie n ti pot uni im w flrare. TlStO Ttciœv , inquit , W\)§ÇUVMS 7IVÇ0Ç (TûOçévO’SlÇ S7l\ TYjV
yeCpuÂrjv duré, btinc in modum benefaciens inimico, car bones ignitos c) congeres ( prunas coacervabis ) in ca-
])/// ejus h. e. inimicum eo adiges, ut pigeat eum pce* niteatque odii fui» five ut iple doleat injuriam , trb i, fu o ben efa& o ri, illa ta m , adeoque ad bonam frugem fe recipiat. H oc enim eft illu d , quod verfu fea. 1 r. planis verbis praecepit Paulus : vly.a b rZ d y o A z r s
y.ocKcv, tua benignitate expugna quafi & (upera m aligni- ta te m alterius y cujus rei Iuculentiflimum 1 Sam, XXIV,
14. feqq* prollat exemplum. H æc nobis videtur ifta
ccvâçetxtd, (vooços ccvB^c/y.oov,) f. prunarum in koflili ca p ire firues ac congeries ; per quam alii, C H R Y SO VI 0 - M O & 1 H E O P H Y L A C I O in h, f. pr&euntibus, m i
n u s re& e in tellexerunt iram atque ultionem D ivin a m ,
(uper caput inim ici cumulandam: perinde ac fi confe
re n d i in hoftem beneficii hic finis eflef, ut ifte, y.aroc
rriv <TKÅ*lfCT1}TC6 0CVT8 kW OC/jCSTCCVCrjTCV Kotçïïiocv, SriOOlUÇiCjf
ZocvtÔo
oçyt)v (t& ©eë) fv tjpfçcc oçyrj?. k r. A. Rom. I nf . V id e , quos in explicando hoc 1q ;o fequimur du
c e s , A U G U S T IN U M rfi, L U T H E R U M e ) . CRY - G E R U M jO * ceteros. H oc magis autem verba PAU*
________________ LI
O G enitivus ITvços ßepifftme p o n itu r vice adj'SHvi* V. gr. y few « ris 7ro<çw , A lfxvr\ r £ ouvres, y.ccfjuvcc tv ttvçcçj
». t. A. Itaque & dvBçanas 7tvços v e rtim u s ca r b o n es i g n i t o s St a r d e n te s ; 7ivçoo$eiç,
tïvçc
erras?..d ) D e âoefr. Cbrift. U hr. I f f Cap. X V I . e ) In exeg, ad E p ift Dom U I p. Epipharu f ) IbecL Mor. C hvifh & renat. p . f f f c
L I vt&çoifjuotYAûs accipim us, quod ipfe eadem muttia» tue eft a S A L O M O N E , Prov. XXV. 22. quem locum ,
§c7to Tftjy E/3$ofjiY\K. totidem verbis G ræce redditum , a-
poftolus heie fuum fecit. E t a Salomone quidem pri m um hæc feripta fuifie eumdém in fenfum , quo dein re p e tiit eadem P A U L U S , egregie probantem v ^ e J O A C H . Z E H N ER U M g ) .
§. VI.
Minçcc ÿfxti oXcv ro (pvçcc/jicc {v/mol. 1 Cor.
V.
6. Gal.V.
f). P A U L U S , cum turpiflim um quemdam hominem, incefto flagitio poliutu m , e fodalitio ecclefiæ C orin thiacae ejiciendum pronunciafiet, hujus difciplinae fuæ rationem reddit hoc proverbio: Mmçcc {v/uti ohovro (pvçcifjiu £vfjtc7. parum fe rm e n ti tetani ma J a m ferm en ta t. (Q uom odo M atth. XIII. j j . dicitur rrç'y ÿ p yv
XußScu yvyrj tyy.çv^ctt hs uXtvça curot rç la , eus eu 'f£v-fjivSti cAov’ fumtum a fe ferm entum mulier abdidit in fa r in a tie s modios, usque dum omnis illa fa r in a f e r m entaretur. ) N eque enim a lite r , A poftolo ju d ic e , v el u n u s ille hom o flagitiofus, vitæ feediffimæ exem p lo , magnum hom inum cœ tum facile corrum peret. Itaque h unc exeffe ju b e t, ne ceteris damno fit aut of fendiculo. Videlicet v\ ÿ fx ri, tralatitio fen fu , nunc
dotfrirue fa lfita te m , (quemadmodum 17 ÿ/xtj ruv <£a« çiculw nihil aliud e ft, quam hSuy/i ru \ dPuçiculuv ,
M atth . XVI. d . U . 12.) n u n c vitæ perverfit a t em L c o rru p to s mores im p ortati u t noftro hoc loco: quo m odo 8c verfu feq- m onet P A U L U S : EKxaSuçure
rrjv TtuXuiày jv, rtvu yre veov (pvçu/ua. Expurgate VC-
tu s fe rm e n tu m , (verf. 8. ÿ/xyv kukIus 7rotiç!as
,
pri-flime
v it ce. improbitatem,) quo J it is nova m aß a.( re
novati tota m ente, & om ni vica ja n fti.) Infuper adlu*dere
dere fiele Paulum ad ro 7sd<T%oc ryv èoçrqv rôov ccÇm
Iuûcv (uçtmv,) patec e verfu 7 & 8 - ubi "ro nola^cc five
agnus pafcbalis refertu r ad C hriftum dvtlrv7rov & a!Ie^o-
ri ce dÇvfxot, expertes fe r m e n ti, audiunt puri & fati& i
hom ines, quibus com petit «Aacplvenx ncy d s f å e t x , (incc- v ita s & v e r ita s , h. e. vitæ jultitia m inim e fucata. Fuis-
fe h o c di&um Paulo fam iliariu s, inde p a te t, quod id lpfum alias re p e tie rit, adloquutus Galatas fuos r x ç c c w
fjthifs- y f. qui a vera fide a v o c a ti, in errorem agi coepe
ra n t ; Gal. V: 9. Q uos proinde adagio illo m onuit A - p o fto lu s, u t errorum principiis obftarent ; quod ni ege r i n t , in n u it fo re , ut brevi jaéturam facerent univerfas veritatis C hriftianse, totaque adeo G alatarum ecclefia claretur peflum. Itaque heic p e r v e r /t àoftriu œ , q u em adm odum , fuperiore lo c o , v it de Jceleflæ contagia, cane pejus & angue vitanda docet n o ftru m .h o c p ro v e rb iu m : cui adfinia funt ifta JU N II JU V E N A L IS h ) :
- - - âedit hanc contagio labem, E t dabit in plures s ficut g r e x totus in agris
Unius Icabie cadit & porrigine porci. &c,
§. VII, v
Ov (pifxdaeis /3&v dhcœvroc. I C or. IX: 9. & I T ll ï l , V : I g % A£ios 0 i^yccTYis tS /uitrSs durS. i ) i T im . V: ig .
T is ççccrevercci là lots oypotvlotsr 7scre ; k ) I C or. IX:
7,-„__________________________ B ï ÿ
h ) Satirae I I Vers, y g , jeq. p. m. g.
i ) P A U L U S heic fua f a c it totidem verba ipfins C H R I S n , Luc. X : 7. q u £ , levi admiffa m utatione, efferuntur M atth. X : 10. K fy s v ^yd rr\s rr}s rçcCpr,? 46PT& içi.
kJ Quis unquam ( / ‘. <?. nemoj nm que
heic,
T T f Ç v H v e l c lf x fy e t ä v c c , ^ t » r i r kc cçtib oajth h k h b l e i ;
ibid.
T/s- 7rcifXolivet 7rolfAvriv, /x tS ycchotrroç ty\s itol^vris h k
åv&iei y ibid.
E tj-’ ih 7 t lo i c Ç e lh e i o c tç c T ç tw v c c ç tr ç ic c v , xccl o ö c K o w , r îjs '
€Ä7r/c)V au ra ft£T£%?/v, êX èÀ7r/d/. / ) v. io»
TcV xc7nuvTcc yeooçyov iïe7 7ïç£tov tûov xuç7rœv fxerctKocyßoc» veiv. m ) II T im . II: <5.
£ / r;S" [ö S-fA« êçycé&oücci, /urf' hSdroo. II T h eff.III: IO. T h e s -îtf alias fiepe, vim negandi habet:) miles eft propriis pri- vatisve fumtibus ? h. e. m iliti ex annona publica praebea
tu r , oportet, (lipendinyi, wide vi B itet. O \pov e ft, quid quid una cum pane comeditur. Quia vero initio non tam 'pecunia, quam cibaria, militibus dabantur ftipcndii vi
ce , deinceps pecunia in cpfonium illis ceffit > clavier
coepit accipi pro ære m ilitari: quo (enJu adhibet F ü L Y - B I US pajjim, & JO H . Baptifla Luc. I I I : 14, ubi ju bentur çç&Teuof/evct ciçKeïoScu rc7s cvj/eov/c/s- ccutcZv , ftipen- diis fuis efte contenti. Quin i f act fcilarium dcftons Ec-
cleßc transfertur t o cypdvuv, II Cor. X I : g . .E t apud
D IO N Y S IU M Heflicarn. Lihr. IX . tx rZv «/Act^W c- ypûovtccÇcpevci x^rijuictTuv audiunt f quicutique alienis alun tu r impenfis.
/) Cum fpe o portet agricolam a r a re , & , qui cum fpC tr itu r a t, fpei Cux.Ç/peratœ rei) particeps fieri debe«.
m ) Non diverf e ab his originis ed adagium Pauli- num : O èccv <r7ïéiçv cIvSçûotïqç , THTo ku) Sefcee Gal. VI: 7.
quamquam ex contextu hujus loci, inprimis e verfih. fcq. liq u et, heic alio referri di&um illu d, fe re æqwpollens planioribus Apoftoli verbis : O ©eoe cc7:cécJaet îxuçw v.oiTob toc ceyoc oevrt Ctcc ccyu&ee} r d kxxk.) Rom, I l; C* 7- ß*
- Theflalonicenfes jubet PA U LU S, fuo exÊmpîo,
eu iï&çeccv clçTov (ßccysiv mcc^oi tivos , (nongratis a quoquam alimenta accipere,) osAA’ èv kctcu ygf vvktocyuéçccv êçyxÇea&oct, Ttqcs to fxY\ tmßocfivctl rivoc. II TiiefT. fil: 8* feq* Q uem adm odum & vers, i i , feq. g rav iter ad m o n e t T heflalonicenfium quosdam j 7teçt7rotT8VTots ctrco?
ktojç , ( ccTccxTiivTc&s, v. *]• inordinate fe gerentes, live qui moribus erant incompofitis; ) /urj^v èçyot&fjiëvuç, «Ä.« 7te- çteçyocgcfjihovs, ( non facientes opus u tile , fed inania fe llantes'.) 'See fierce tjcrv^i'ocs èçyocÇo/jtem, rev txvTxv txçrov
4<r&!axrt. vers. i t . ( panem ipfi comedant juo laborc par<• tiling Q uorfum f p e d f a tp AVIDIS illud Pf. C X X V III:2,
B 2 y *
C erte beic itid em to Seft& v m etaphorice eft operis fui*
fru& um percipere. Q uam quidem metaphoram habent &
p r o fa n i ; in quibus CICERO Libr. II. de orat. Cap. 6p.
U t fem entem feceris, ita & metes, i. e.præmium fa c tis
di un um reportabis. Sim ile quid ex P L A l O N E p ro fe rt E R A S M U S , Chii. L Cent. V III. p. 2S4. Adde E U R I P I D I S illu d : $vaTY\vcv S b o s x /x x r S x i, me flem m etere at
rum nofam f, miferam. & c. quæ collegit Z E H N E R U S
A d . facr. Cent. III. p. E x bis fim u l patet ädfine alte rum P A U L I effatum 11 Cor. I X : 6* O v7relcoov (p e ih fw C , ÇefoyJvoos nsq Seçlw» Cui ibidem (ubnettitur oppofitum : c <T7re!t>ûov Ijî tuAcylcciS*) h f svAcylxa' kuI Seçlcet. Ubi qut- dem To <r7rèiçew ad diftrlbuendàs eleemofynas r e f er ens A - poflolus, Corinthios fuos hinc impellit ad munificentiam in e r oqanda flip e ; illinc a tenacitate avocat. Pvdcit H e- brie a lingua, P f C X I I : ÿ . C P jra « 1? fH3 ubi LXX
In te rp re te s: E o -k c ^ ^ v , e^œ'/.e rois ythrat. qu<e verba\ad-
k a a v it Paulus II Cor. IX : tj. Quippe parum differunt ro <j7relçen y.xiro <hcccry.o^nl^civ, Uti videre eft M üttb, X X V., 24.' 26.
^ 3 KD " p » y '$ laborem mammm tuarum comedes, la te r hæc repetit P A U L U S tcuçecyysAlecv, ( præceptutn,)
quam fihi etlam, ante hæc in ore futfle, teftatur ipfevers.
IO. El n ç è B’éÀei içyeé^fiictt, fxr]iïs tt-Tu, qui non vis
laborare, noli manducare. Pertinet huc fenarius , quem t x Diogeni ano refert ERASMUS: n )
Av fj.n zacBccçtjc y.ocKhviCy 8 fJ.fi (pccyrjç.' N i purges p f molas, non comederis.
n e c non hem iftichion alterius Poétæ:
* . - (pevyoov fjvAoVy u äQitcc Ç svyei.
D evitat quicunque molam,• fug it ille farinam,
o') '
A ddim us Plautinum iftud : Q ui e nuce nucleum ejje vultyfr a n g it nucem. E t rufticanum adagium C O L U M E L -
L Æ : p) fer ere tie dubites, i. e. ne pigeat ro s con te re re ai bores , quarum ad nos olim pofterosque redun dabunt frutfus. Ex hac yvwpv P A U L IN A , quam po- ftretno pofuimus loco, facile patent reliquæ fuperius a no bis adlatæ; quibus e contrario in n uitur, hunc demum dignum efle praemio, qui fecit opus: five /uo quemque labore fr u i oportere. Itaque, ficut e ßipendio publico m i les , ex uvis vinitor y ex la Aie gregis fui paß o r, e jr u g i-
l u s .agricola Pf tritu ra to r, ju re fuo v ictitant; (ficut et-
jam ci roc ieçct eçyctÇofxwot, èk tS îeç8 foSln&iv ct too <9v-
triccçvçla 7rçooefyevovTSS, too Svoiccçrjçlû) avfjfxefåovTcci' I Cor.
IX: 13. qui facra tr o tta n t, comedunt de re facra ; qui que adfîdui cirea altare ver fantur, participant ex alta
r i :) Ita & Evangelii dottoribus falaria m erito praebebunt
au d ito res, quibus vitam illi fuftentent. Ovrcc v f j , in q u it , 0 K vçios hhocfre t cis to ivocyyihicv yxrccyylAteaiv 9 *k T8 ivtiyyehlü gijv. I Cor. IX : 14. Superfunt nobis pau
ca
n) Chii. II. Cent. IX . p. 60j . 9) Ibidf p. 702. p ) D e R . R. U b r. X I l
ca quædam adferenda ad explanandam allegoriam d ié tï, p rin c ip e loco p o fiti: Ov (pipna-eis ßtsv ccåcoovtx , non ca -
p iß ra b is bovem triturantem . Q uod praeceptum depro -
m it A poftolus h TÎjç yçctffiA,) I T im . V. ig .i. e. e fc ri-
ptiera V. T. & quidem h tS vopa Mwalcaç. I C or. IX. 9.
quippe quod Deut. XXV. 4. octio ruv eß^o^K. to tid em v e rb is prolatum erat. B£s- ocKoZv, i, e* eV; t y\s cIKw rçi-
ßa>v rès socxvocï, nos adm onet j quod ab orientalibus p o
pulis adbibiti fint boves ad tritu ra m fegetis; inde v ete r i - vocabulo ru ltico d id i triones , u t putant nonnulli : pr<o quibus nonnunquam etiam ufitati fuerunt equi, vid. ES A I XXVIII. 28. & eonfr C O L U M E L L A M </). Sic in itio frudes in area boum ungulis protritaefunt. Q uo au te m frum enti grana facilius e x c u te re n tu r, accedere deirt
tribula & traha, feu genus vehiculi lapidibus aut ferro m u
n iti , quod ju n d i trahebant boves. Confr. VARRO h) & C O L U M E L L A 1. c. N eque diverfum eft genus tritu ræ , q u o d , in A fia, A fr ic a & lu r c ia Europaea hodieque rece - ptiidim um, defcripfit haut ita pridem ac delineavit Can* cell. Reg. C ondüar. & ^de Stella Bor. Eques j P eril-
lu ilr. D om . ED VARD. C A R L E S O N /).
N unc etiam verb o tangendum rc (fii/uSv, quod P L I N I O A) eit bovem fifcella capiflrare. N im irum , ut n e b o v es praecerperent fpicas> eorum frenabantur ora ab a- gricolis, ad rem fuam adtentioribus. U nd e natum Grae co ru m illud adagium : B£^ fVl o-afå, bos ahud acervum (fc il. fru m en ti,) fiv e, u t effert H IE R O N Y M U S V O L - F IU S , bos in granarioj diclum prim itus fart r&W $c£v)
ccho-g ) L ibr. 11. Cap. X X L
h ) D e re rufi. L ib r .L C. y z.
i > h Abi. Reg. Ac ad. Scient. Stcckb. pro Å. / 7 / / ,
Vol. XI I . p»
feqq.
dhcoiVTMV, v&j hot (pijjiè h&ietv rooKvofxevuv, SUIDA tefte*
i. e. de bubus tritu ra m exercentibus, quibus, quod os ha
beant obligatum , non licet vefci fr u g ib u s , quas excutiunt ;
in terp rete ERA SM O l). (D ein translatum ad eo s, qui, in media rerum adfluentia co n ftitu ti, præfentibus bo nis frui nequeunt aut nefciunt.) Quam tenacitatem p ro hibens lex D iv in a , Judæis lata, indicat, nec bobus q u id em , durum opus facientibus, deneganda efle alim en ta , quin iis etiam , arrepta fubinde una alterave fpi- ç a , m erito percipiendum efle operis fru&um. Itaque» ubi Mofaicam legem illam P A U L U S I. c. in modum ad agii p ro tu fit, a minori ad maius argum entando, conclu* d it, ne que hom inibus fubtrahendum efle fperatum labo ris p ræ m ium , quod ad vitam fuftentandam faciat. Q uod, u t de quibuscunque in univerfum onerariis, ita inprimis etiam de m inißris Eccleßa valere docet Apoftolus. N on aliena eft Graeca Trctça/jilu, quam habet in Lex. SVIDAS: BSs- its ccfxtjrcv, bos ad meffem, fcil. refpicit j di<fta, u t te- ftatu r id em , h ù r&SV peTci dcpeXLots y.ccfxvcvTûcv, de h is ,
qui fuo cum emolumento laoorant. Confr. HIER. V O L -
FI US //) et D ES1D. ERASMUS m). Neque om nino ab ludit altera 7fccçot/jilcc, quam adhibitam h ù rôov yotr ci^lctv fivos wyyjxvcvTcw refert idem SV ID A S: Afyot n kvmv tS ßgoo/JictTcs. idem quod : dtçnus mercede operarius, in ter
p rete ERASM O n ). Suf laboris fru d u m percipere quemque oportere, innuunt & aliae multae profanorum y vd>.
fjLcti, cum Paulinis ceteris, fupra adlatis, confentientes.
Q^ FABIUS Conful apud LIV IU M o) u titur allegoria y quae /) Chii. IU . O n t. II. p. m. 673.
Il) In Svidœ Hißoricisy L at. couverfis, col. m. 184. Edit. BafiL m ) Cbil. III. O n t. II. p m .67$.
n) Ch. II. Cent. VI. p j i j .
<juse a Paulina îîlat I C or. IX. 7. r o n longe d i/b t : qucm
arborem conferuißet, /ub ea leqere alium f ruttum , /«-dignum e/Je profatus. Facit huc [quodammodo iftud
P L A U T I N U M p ) :
l i b i a r a s, tibi occas, tib i feris : tibi eidem m e tis ;
l i b i denique ifte pariet U t i tiam labos.
f t e co n tra rio alias q): m ihi ifihic nec fe r itu r, nec tn r titu r. i.e . hæc res neque cum im pendio laboris mei> nequ e cum com pendio fit & em olum ento meo.
§. VIII.
T ^ x eiv «JjfAas*. I C or. IX. 26. riby.rsuf/v y wV ccéç$c ttçoov. Ibid. EïVflfi uiçCC ÅCCÅOOV. I C o r. XIV. p.
Ew KfvcV rçéxeiv. Gal. II. a. & Phif. II. 16.
Prim um & poftrem um A poftoli didlum defumtum efl
certo toov êv çuiïloû tç?%cvtûûv, I C or. IX. 2 4 . tuv dyccvi^cf/e*. U v , v. 25. cur/u in ter fe certa n tiu m , & ad p rafiitu ta m
co n ten d en tiu m m etam : (qui G ræ corum ju v e n u m , & in de R o m a n o ru m , follemnis mos fu it; unde toties fa* cris fcriptoribus illa m etaphora : tcv 7t^cy.eßevcv dyZvct Ebr. X II. I. dycavi£e<8cci rev xccAcV dy£\oc , tcv fyc-
fxov retäiv, I T im . VI. 11. & II T im . IV. 7. ttA^Sv tcv fycf/cv,
A # . XIII. 15.) Q ui cum in curriculo c e rte n t c m n e s, 'e is hocyßdvei tc ßgccßetcv, V. 2 4 . Icil. tcv çtÇ<xvcv,V. 2 J. hoviltl
unus reportat coronam /- fertum , vittori/c praemium ; quod
u t re p o rte t 0 dya>vi£cjutvos, ttccvtcc tyx^uT tvtT u i, in cmni~
bus temperans efl & continens. Q uippe curfores ve
te ru m G ræ c o ru m , ad confervandam corporis agili-
ta-p) Tn Mercatcre, AB. î.fc. I. v. 7/, fq.p. m. 730.
ta te m , cibo ac potu modice utebantur & cum d e le & u i atque in ceteris etiam adhibebant tem perantiam . Itaque À poflolus, a mitiori argum entatus, dicere v u lt: quanto magis oportet C h riftian o s, 'Ivot dtySxçrov shpccvcv Äcrßur o-;, v. 25. (rov d/xce^dvrivov rys iïcfys çéCpctvov, I Pet. V. 4.
rev çéÇ)ocvov r ) rr\s , Apoc. II. 10.) vTioanid^eiv ccvrœv
ra aiïpoi x&) ïïaKxyaryiiv, V. 27. fubjugata voluptate, c o
r-y) Q uiahepius bétc memoratur 0 , eorumr
q u i curlu v icifjen t, brabeum 5 cui quoque ornamento a t que honori comparatur praemium æternæ v itæ , II. c c. non alienum erit a præfenti argumento' P A U L I di Hum
II 7 im. II. J . Ov Çe(pUV8TCtt {T(£ ,) edv furj VOfxl/XOOS U&Àrj<Ti1. N on, nifi certanti rite» corona datur,
Qiue, cum proprie, pertineant ad rès d&fyrds ßve gy m n i cos c e rta to res, transferuntur heic ab Apoftolo ad rès <?£«-
rö re ts Xçiçë, v. y» quos oportet xaxcmotåeiv, eod. v e r f
i% e. labores tolerare & dolores. Quomodo proprie mi- lites , qui ja m e m, fit im, vigilias f i f quas cunque alias moleflias (afferunt, xoMornuSeiv dicuntur pa/fim A RRIA-
NO.
Unde exemplum dire rdv ççccrevQ/uèvûùv,
ab h is,
qui ftipendia fa c iu n t, v>q. dejumere pergit. Apoflolus.' Sequuntur deinceps v, j . verba fuperius adlegata, quibus indicatum v u lt, Jru flra brabeum exfpeftari ab eo, qui non impigre laboraverit. Quod, ut de palæftrico & ca- ftrenfi labore, ita & de his valere, quibus funt 07rX.ec
7y\s ççurhccs è axçxixd , II. Cor. X. 4. Paulus urgeß. Qui t i ipfe II Jim. IV. 7. de Je praedicat : Â7i oxe irai ~C7i, (TQV dyuycc rov xccÀcv yyoovtautvoo^ f ^ \ < -o ^ ^ / , rov iïpcucv rereMxc-t -
t\ ^ 7TÆSV TtTflÇ1IX0Tt,) 0 TY]£ OMUlCfVVtJÇ ÇtCpcCVOÏ, OV
UnCOCd-ff€t fjLoi o Kvçtcç, o di/.ccics xçirr\s. k. r . A. Pojfis bue referre
jllud PL A U T I : ( AI. ^<5?, II. $c. II. \ \ 5 8 J
c o rp u s quifi in fervitutem redigere. (S im iliter heic id lu d itu r ad c e rta m e n , ubi plerum que v id o r vi&um , tam quam ferv u m j ducebat. C o n feratu r in h. 1. H , G R O T I U S . N eque aliter t o vn<v7rtcc&tv, plagis iEtibus-
v e contundere, adeoque lividum reddere, proprie fuit lu
c ta n tiu m ; u ti docent B O IL E A U r ) & S C H O E T T G E -
N I U S /) . ) Idque exem plo ipfius A poftoli,qui prædicat, h is dem uin p e r a d is , fefc urco rçêxetvi ** ootyXax, i- e.
non c u rre re , tamquam qui c u rrit incerte. (de vittoria in c e r tu s , in te rp re te C H R . S C H O E T T G E N IO , vel po
ti u s , tam quam qui nullum Gbi certum proponit fcopum .) £ q u o d dixit idem A poftolus Gal. II. i . & Phil. II. 16. w
iis y.evov rçéxfiV, non in cajjum currere, quod m ox etiam * Joco prox, c it., proprie magis fimpliciusque effertur : àJe etc y.evcy K07rtcc£etv. ( fxv\7rws hs xsvcv yevfjroct o ko7tos. I T h eff.
III. 5 . U n d e m on ere pergit ; Ovtco rçéxer€y w c o x u t k j
hctßtlTS , V. 25. , IciL TO ßfccßew $ rov sfcpavov UtpSocq-rov. E x quibus p a te t, tran sferri t o Tçèx€iV ß adi um
C b riftia n ism i, five ad curriculum v it* p i* & Janet* ;
q u o d teidem fit G al. V« 5. xocKoôs, fell, in v ia
v e r i t a t i s , fidei & c a r ita tis , quod liquet antecedentibus
c o l latis & corifequentibus. N eque inufitata efl profanis fu etap ho rica n o tio tS t^Ix€iv* ^ M EN A N D ER ,:
A /3aXoç àvvç iis aevov f*cx&?i T^eypv.
C u i fenario addit ER A SM U S (p. t>S5 *) aliud n o n abfi* m ile ccTrctp^syfjLce T ^ x eiV T^s e x tra viam cur re re . Q uando in fu per fefe P A U L U S ait uk ùeçcc jf-
çejv, non aera verb era re, 1. c., phrafin m utuatus eft a pu- g i l a t u , five., u t ipfc ibid. in n u it, «Vo r n w n w r r w .
Vrseterquam enim quod gladiatoriam exercentes artem ,
quando i£tu aberrant, fr u ft r a vires in ventum effundunt,
C u n
-7) Hrft, des flagellans, Cap. I l l . f . III.
f ) In Nov.
Lex. Gr.
unde m etaphoram hanc arceffït J . ZEHN ERU S
t ) :
a* liquando pugiles & athlet* fv ev eru n t cntutfuet^ttv^ v a nis i&ibusenfem
per aè’ra ventilantes / quemadmodumPares
ille V1R G IL IA N U S « )alternaque ja Et at
Brachia protendens, i f verberat ictibus auras.
Q uia v ero plenum oftentationis vanumque erat hoe um bratile certam en , proverbiali di&ione P L A T O N I x j , P L U T A R C H O y ) , aliisque G ræ cis, cntictpax eïv f r v e
pugnare cum umbra
dicitu r is , qui laborat inaniter. N ec fere aliud tritum i l lu d 'Andabatarum inflar, pu
gnare c tau fis oculis y
adeoque tem ere in tenebris v en tilare gladium* de quo plura laud. ERASM US, z ) Sic legitur ap. SVID A M * Ne<p*Axsr %ccivsiit ydiverberare ne
-bulas.
item que ap. P L A U T U M inEpidico
:Auflrum
perculi
, i. e. Iufi operam . ( D e gente illa , quæ cum hocv en to gefferit b ellu m , ev o lv atur A , G E L L IU S . ) p) Q uæ profe&o refpondent
Paulino
illi : Aéçsiv ccsçc6r deopera inani
. C u i quodam m odo cognatum efl alterum :Etc ccêçcc AaA/?v,
in aera loqui:
Graecis alias dv&paKeyetScii,
vento loqui
, quod adnotavit SVIDA^. E t H O M ER O AvefxooAioc. ßct&ivi (ccirè t S dvs/JOi ru cA-AucrScct,) i. e. verba facere irrita atque in an ia, {qualia M . T . C IC ER O ad
A ttic
. vocat ocvepcCpcgtiTtc. Latinis paflim poetis,dare verba ventis
, vel u t effert O V ID IU S , ■ ; '
«
tepidis verba ferenda notis.
P L A U T O item in Moftellarta : fabulari vento•
H æ c om nia nihil funt a liu d , qvam in an iter loqui* five n o n
t ) A d facr. p. 163. u) Æ neid. Libr. V» ver fi 37& X) In Apol Socratis, i f Libr. VI I f de Legibus, y ) De placitis Philo f i z ) Cb, / / . Cent. IV . p. 463.
n o n p ro futura facere verba, quæ, abrepta v e n tis guafï & d ifiip ata, tenues iq auras evanefcunt. Q u o d alias n o n abfimili figura dicitur A thenæ o A«A*7v agccvu, AaAf7v aliis item cciytxAœ ÅccAe7v, AiBco iïtccAèyeaScci, 7rgos rov to7xov AccAe7v. quod magis proprie dixit Æ S C H Y -
L U S , KooÇd cciïetv, V IRGIL, in Bucol. canere Jurdis, & T E R E N T . "* in H eau ton t. fu r do narrare fabulam . Åd- fine eft illud C A T U L L I : fcribere in vento, in aqua
fcribere\ xccB1 Qcctos. ygccQw, L U C IA N O , E t ap. ada-
gio r. Graecor. colle<ftores, Avepus yecogye7v, agricultih ra m exercere in aè'rej ac Aiktvoo ocvepov Brjgôcv, re ti capta re ven to s, feu, quod P L A U T Ü S in A fm aria habet, q j aere pifcari. h. e. nihil agere, oleum perdere operam que.
Q u ib u s adde A R IS T O T E L IS q ) illud: T « 7reT<vfjievx lujuYAiv, volatilia in fitia r i ; quodque S VIDAS in Lex%
n o t a t , Ets rov èçccvov t cfcéveiv, de iis , qui fruftra labo ra n t: (n ih il enim ferire p o te ft, qui fagittam in cçelum to rq u e t.) denique hoc L U C IA N I in Toxaride : Awoncc
rrofctvetv, nullo jaculari [copo. H unc vero, quem dixi m u s , P A U L IN I adagii efife fenfurn, nem o melius doce b it ipfo Apodolo, qui 1Cor. XIV. to AtcAs7v h e uigx op
p o n it tco AccAs7v ccvBgco7rois ofKciïcfxrjy ngj 7recgccx,Avi<T4v ag} .7t9tççtfji\&toc,v, v. 3. ( i . e . ita loqui, ut alter monitus pro fic ia t.) r <2 CiK0dcf4e7v IxxÀifcr/av, V. 4 & l l . tu i cuciïo- fieiv Toy tregov , V. 17 - tco dtysKiw, v. 6. reo xocTHyfiv «A-
Au e , v . 13. In te r hæc C orinthios ita adloquitur:
rrje yAuo-mje socv jxrj [Iv/rrjfuov Kcyov (i. e. verba rem fatis /7- g n iß c a n tia , plana perfpicua, quæque adeo auditori
b u s fint facillim a intelle&U,) Jwre, v u s yvcorBncerxi to
ÅocAéfjtevov ; EcrwSe yoeg he ccegoc A#Aëvree. V. Ç, E t ifta
d e m u m om nia concludit hoc canone: ïlccvrx orges
01-Koiïofxviv yevhBco. V, 1 6.
C t $. IX.
? * >! f
f tS f a u w *!&*i c/uiAlctf Kcfy.oci I Cor. XV. 33. P A U L U S m onito fibi perquam fam iliari, M»î 7Tà«- rå rS e , (quod occurrit etiam I C or. Vf: ç . Gaî. V I:
7. & c.) heic fubjecit, qua inprimis ratione
in er~
rorem agi
facile poflit mens h u m ana, & a refta viafidei & virtutis Chriftianæ abduci; ubi adlegavit verluro fenariuin G ræ ci Poëtæ :
£>£f/££07V f xçrj<rty cfxiklcu jcockcc!.
Qpo
lo c orocs cpthlxç confabulationes
autcolloquia
vulgo reddunt in te rp rete s, ducibus C H R Y SO STO M O & H IE R O N Y M O . L icet autem ftri&iore hoc fenfir, n o n m odo facpifîïme apud r i s E^ofxyxcvra, fed & a- pud probatiores G ræcos feriptores aliquando accipiaturtfxJJcc, tam en hoc loco non reftringenda videtur ad
folam confvetudinem , quae eft per colloquium. Videli c e t cfuA/a, ciné tS cfxlhu, ab hominum
coctu
, fic didta,v i originis fuse atque ex ufu optimorum feriptorum denotat
conveijationem
in u n iv e riu m , communis vitaeco m m ercium , conviftum & confvetudinem familiarem. Q uom odo ofxtXlotv utvxçclv T H E O P H R A ST U S r ) ad- pellat
inhotieflam vita quotidiana rationem.
Itaque n o s latius acceptam , quam citavit Paulus, fententiam fic in te rp reta m u r:bonos mores inficiunt ficorrumpunt ton-
ver(ationes m ala
, i. e.malorum hominum confortio ac f a
miliarior congreßus.
N eque aliter accipi hunc locuma
T E R T U L L IA N O m o n e t, loco mox citando, ERASM US. H u n c profani poet* verficulum , quem a ci tante A poftolo
fanfftficatum
dicit Pater modo laudatu s , M E N A N D R O Com ico tribuunt H IERONYM US / ) , H. S T E P H A N U S t \ D. ERASMUS » )& plerique
alii
r ) XccçaxT* DSv C ap. Ill & XVI.
Ep*ß-ad Magn. Orat. Rom.
t) Ihejaur. G. L. lom, I I v, .
Ofxihia. çol. i$oy.
u ) Chii, L Cent. X . p. 241*
alii.
Sed
& p ro v o catu r auftoritas v etu fti cujusdam ex em plaris , in cu jus m argine fuerit adfcriptum : MevccvrS KafUMà yvoofjit] iv Qccïïlet. ( reftiu s forte h Q ct$i, q u o d Comœdiœ Menandricœ
nomen
fervat A T H E -N Æ U S xy. Interim C LE M E N S A L E X A N D R IN U S , y ) carm en h o c T çocymcv Iccfxßiiov vocans > com ico poéfir IMud abjudicat i quod & ipfum ex
Euripidis fabulis
hau- fifle A poftolum autum at N IC E P H O R U S %). Super his con fr. laud. J . Z E H N E R , in Adag. Sacr. Cum n o ftro h o c verfu egregie co n v e n it fenarius alter, quem & tr i b u u n t M E N A N D R O iKOCKOlS CfUtXtoV , VXCVTOS Ixßnat} KUKOS.
Malorum conviftor, etiam ip/e malus evades.
C ui contrarium m on o fth ico n adnotat H . S T EP H A N U S :
Eo(pc7s cfjiiXaiv, xccvToe ixßtjartj rotycc,
A d ieg an t etiam fen tentiarum colleftores EU RIPID IS hofce v e rfu s :
OÇis i" èpiXm YjiïeToti kcckcIs eiv>}Çr Ou 7tdù7ror yf<vTt]K&9 ytywtntuv, o n
T ottÎToi' fe w , cte7rtç tjJerooi fyvoov.
(Senfus eft : Si quis im proborum co n fretu din e delefta-** t u r , qualis ille f i t , no n fcifcitari f e , cum probe jam‘c fciat 9 talem eflfe, qualium gaudet confvetudine.)“ n eç n o n illud Æ S C H Y L I:
OfJttÂlctï KUXV)£ KUKiev lîâév. •
-Addim us diftichon T H E O G N ID IS : (v . 35, fq. EcrS'ÀûtJv pùv yccç 0071 ïcSâ« pcoSyaexs tjv àt kxkcÏvi
HvfjLfjuyßrj^y 9C7ioXiïs H&f rev icvrcc voov.
C u ju s carm inis prius hem iftichion tritum fuifle vete« r ib u s , & proverbii inftar adhibitum, n otat ERASM US.
a ) M erito X E N O P H O N b) rr,v /xtv r<£v xçriçâv ofxiXlxv XffKtJO’ it
x ) Libr. X Ï J 1. Cap. X X .
y ) Strornat* Libr. L
z ) Hifl. Eccle/. L. X . Cap. X X V I .
a) Cb. II. Ce. VIII. pl
jirrxrji7(v rtfs oiçsTtjs’ Ttjv dp rœv ttovvjçZv , xarccXwiv adpel-
iàvit.^ Ita jubet T H E O P H R A S T U S c) rès viàs avveh’oâ
re x&j ofJtiÀi# rois èva^rjfuove^ccTOts, eitoùs [xy y.ctTctâéeseçct
ocviv dvTOüT» s Q uippe e co n trario, t'av o eTciiçcs y\ yefxo* ^vjfxkvos^x&l rov owxvxrgißcfxcvcv civra fxohvvsaSxt uvccyyj,
E P IC T E T O d ). judice. Subjungimus verba SENECÆ,
e ) h is , quæ a nobis jam di&a. f u n t, lucem feneratura:
îS u m u n tu r, in q u it, a comer/antibus mores. & ut qu<e-
idam in contactis corpore v itia tranfiliuut, ita animus m ala fca proxim is tradit. Ebriolus convié or es in amo*, rem vini tra h it, c? c. Nec tam valetudini profuit utilis regio fa lu brius coelum , quam animis parum firmis in turha meliorum ver f a r i, Qiite res quantum poffst, ifh t eiliges , fi v id e ris, fera s quoque conviâu hominis & contubernio manjvelcere. Q uod vero hucusque gno-
mis fuis aut 'praeceptis di£litarunt apertius poétæ vel phiiofophi, aliegorice innuit Graecum adagium» aP L U - T A R C H O f ) adhibitum : Av 7TxgoiKy<r7is^v7roaxcc£etv
{XQtSyavs. v e l, ù t effert PIND ARI Si koliqfies : Xmåoo 7T-cççoniéïs xccv ivi » exu&iv /uccBcts, i., e.
:Claudo Ji viemus habitaveris, / ubclaudicare di fees.
(V idelicet, hac etiam ex parte, ut cecinit H ESIO D U S,^)
Uy/xcc nocuos y eiTuVy edeov t ccyochcs / x i y ovstotç. )
Perinde ac fi quis diceret : fore, u t balbutire difeat, quisquis adfiduüs cum balbo vixerit, Neque alienum il lud vulgatifllinuin Î EvcY yjxvcvTcs , /usria^nxtv treços.
ofeitante uno, ojcitat & alter, dici folitum in bos, qui
alieno exem plo ftatim provocantur ad fim iledeIiåum ;E-R A .
ri Xccçcczr. H£. Cap. L
d ) Enckir* Cap. XLV.
*RA SM O A) in terprete. Itaque horum etiam fenfus e/fy u t co rpo ris, ita anim i m orbos contagione in alios fer- p e re 5 -quia v ero m orum fcabiem adfrieat c o n v is o r com* v i& o r i, ftudiofjdim e devitandam effe im proborum v ici niam &. confvetudinem . Etenim fiet alioqui, u t vel im p ru d en tes im item ur vitia e o ru m , quibuscum quo tidie vivimus. Rem eamdem alia allegoria m ulto ele- gantiflim a inculcat SIRACIDES Cap* X ill ; f. O 0L71tI~
fuevos Trûr&tje, ptchvvSnaeToct
êv etvrv
. Qui contrectaverit p icem , ab ea inquinabitur. Etiamfi vero nos opiXlctsKoty.ctç
latius in te rp re ta ti fum us, n o n ramen inficiam ur, ad corrum penda hom inum ingenia plurimum m om enti h ab erecolloquia
p rav a; fiquidem fermo peftilcns, in dex pellilentis animi% prsecipuarrr vim habet in audtto- jrum m entes pr*fentiflim urn transfundendi venenum . Hinc e f t , quod T im o th e u m adm oneat P A U L U S II Èp. II. 16y feqq. rd s ßeßyÄas wc(p<w!<xs 7reçiïçcc<&ocf> profana & im pia vaniloquia declinare. Sequitur m ox dmoKoyloc F.-7t) 7t\s7ov ydç yrçaK&l>it<xjr doeßhae»
Et verfu feq. do cere p e r g it, qua ratio ne im pietatem p ro m o v ean t: OKoyoc ctvrdvy,
inquit,ds ydyyçcuvec vcpu
jv e%n.b
) h. e. illetermo itiflar gan^r&nc capiet incrementum
f, latius/er~
'
petj
h)
VctyyçcccvMcis vofxdc adpellat DJOSCOR. L IU C
VAX. qf. quæ corporis membrwn
depafcentes ,vicinas
partes
[incerastrahunt' in conjortiwti mali \ t f , niji me
dicina interce [ferit, interire faciunt hominem<.
No/utijeepe
paftunf\notat
pafcendiu<? a&ionem ;at que fie trans
fe r tu r etiam vel ad
alim enta ignis,in incendio proxima
quaeque corripientis ac depafcentis f ( rj vcptn
r o virvfos
POLYBI O L l y v e l ad
u lc e ra ,qu<c, carnem
depafcen- d o ,ferpunt: quorfum quidem a
Graecis M edicisreferri
pa/ftm
rusvcpccs, docet
HENR. STEPH A N U S* y*Indi
*4 P A U L IN Æ rN aM A J k a i ü a p o i m ia i .
pet, adeoque (eniim plurim orum co rru m p e t anim os. Sic au tem cum verfu illo , quem fuum fecit P A U L U S , c o n v en it hexam eter N A U M A C H II de m ulierum confabulationibus;
kccko) Ç )& e!ç8 <rt y w c tiK ù iv y f ö é x fu v ô o i.
Ple ac jw lc re C H R Y S O S T O M U 8 , in q u it1,
I n ) r o c s ç y c c K c y o s b?i. ÏIç o ü to v êvvoa/xev $ e tr c c ( Ç & t y y c p e - & x , e trcc n ço cT T O fA tv. I I 0 Â . 0 Î t t c K K x y j c x & j <ru<Pçcw>T€£ cc7r i Çtj/jMTvv dvryçœv «ri 7rçctjfcets y t å o v c c t r y ç o c ç . E t C L E
M EN S A L E X A N D R . A) o&oc9 in q u it, I71' c t v x t ^ v v r l c c v
fi x t % ç c A v y î x ' n & f r t A ö s - d-pCpoir rj x t r x ç f t ç y t x . In n u it Pa-
tru m u te rq u e , quod ad fa&orum tu rp itu d in e m latam aperiat viam ferm o obfcenus.
« • * • •
• * • •
S u n t , p r a te r adlatas , a li« com plures
Jentemus
P A U L IN Æ , cum profanorum quorum damGraecorum a-
popbthegmatibus gnomis
que proxim e co nven ientes; qua ru m n o n n u ll« etiamadagii
quid reconditum h a b e n t: fu n t infuper A poftoli fcriptis adfperf«pbrajes proverbia
les
n o n p a u c * : quas quidem nobis jam perfequi n o n licet. U t v e r o , q u « in præfenti argum ento a nobisfen tata fu e re , candidus bcnevolusque in te rp re te r is ,
Erudite Le£for,
qua decet obfervan-tia, expetimus«
$ ) I n i l TbeJJ.L O jju A .
