H
.
D.
D.
D I S S E R T A T I O T H E O L O G I C A
D EF R U C T U ARBORIS VETITÆ
L E G E , NON CONSILIO, PROHIBITO,
GEN. II. 17.
■aggg j a . i' . = «■» Q U A M ,V E N I A
M A X .
V E N .
P R Æ S I D E
D
o c t
.
E
R
IC
.J. ALMQUIST,
T H E O L , P R O F E S S O R E R E G . E T O R D . N E C N O N R E G . O R D . D E S T E L L A P O L A R I M E M B R O ,P R O C A N D I D A T U R A T H E O L O G IC A
P. P.
M a g .
JO H A N N E S LUNDSTRÖM
,
V . D. M . U P L A N D U S ,IN A U D IT . G U S T . MAJ. D. X II JUN. MDCCXCIII.
H . A . M . C,
U P S A L I Æ ,
D E
FR U C T U ARBORIS VETITÆ
L E G E , NON CONSILIO, PROHIBITO.
GEN. IL 17.
pfus Adnrrr.tici, qusm Mojes trad it, hiftom m 0-
m nis arm is T h eologorum m axim e vcxa&fe inge*
n ia om nibus notum cft. N e c mirum ; maximis enim hoc
d o g m a involutum eft difficultatibus, fi m odo D ivinis per-
fe£tionibus c o n v e n ien ti, uti d ecet, explicandum fit. U t
taceam fen tentiam , non novam quidem illam , at reten
t io n æ vo a celeberrim is d o lo rib u s reco& am , totam
h anc M ofaicæ hiftoriæ particulam allegorice om nino es«
Te intelligendam a ), cui ne accedamus variae jubent ra~
a)
Antiquiores de lapfu allegorias haec non capit charta. Siletv
tio etiam praetereamus fpurca commenta Jo h . B ap t. H e l> io s tii ,
I s a a c i \V o s s n atque A db, B e v e r la b d i, cum quibus aliquam fi.
militudinem habent fanatica deliria A n to * . Boukignow -s atque Poi-
RETi. Tribus autem verbis funt commemoranda nonnulla recentiora
figmenta; Sic B a c h s tk o m iïts in Democrito Redivivo, non folum
biftoriam Japfos, fed totius Status integritatis, in ineras convenit al
legorias. Scilicet Par adi fus (f i) totelam fignificaret Divinam; Eden
( p p ) voluptatem; fitus horti ab oriente (cnpo) denotaret illum ab ini
tio plantatum ; nomen Adami esfet adpellativom , fignificans quemli
bet a Deo in felici ftatu collocatum; arbor vitee innueret obfequium
in Deum; arbor Jcientiœ boni et medi inobe ciendam ; mors quamlibet
inde fluentem infelicitatem. Canz. Theol. Pur. pag, 378. M idletojm v*
per Adamum et Evam intellexit animæ facultates inteJieétum et vo
luntatem, per Serpentem inordinatas concupifceodas. Alitand Bibi.
...
i »■
ti one sj res disfenfionis p l e n a e f t , u t r u m p
r o lege D i v i
n a , vel confilio f olum fal ut ari, h a b e n d u m
fit p r æ c e p i u m
G e n . II. 17. vos Saxn
kSm aw
njnn ypo.Scilicet p r i o r e m
fen-Theol. S eft. V II. p. 6 1 . — B a h r d t i u s in prologo præmisfo Traftatni
Eden inlbripto, totarn lapfus Hiftoriam M ythologice explicuit, ln ipfo
vero libello intelligitur per P aradiju m felicitas, cujus homo ubique locorum particeps esfe posfi-t: Per S erpentem denotatur fan gu in is, cupiditate peccandi exæftuantis , per venas tortuofa permeatio : hic autem per Draconem rufum fignificatur. A poe. XfT : 3. Cherubini vero gladios flammantes vibrantes emblemata imposfibilitatis priftinæ recuperandae felicitatis fuere. O rient. Bibi. P. 111. p. 134. A nonym us A uftor Scripti UrgefchiUe d ifti, Serpentem feduEforem , merum qui dem naturalem ferpentem cum Judaeis, in fpeeie A b a r b a n e l e atque quibusdam recentioribus, ut S c h m i d i o W e r t h h e i m e n s i et D o e - d e r l e i n i o ftatuit, fed fruftum arboris vetitae ipfi efcatn fuisfe natu ralem eft opinatus: per colloquium ab illo cum E v a inftitutum figni- flcari voluit tentationes atque dubia in m ente ejus orta , cum videret ferpentem illæfum edere : apertionem oculorum explicuit de excitato , efu fruftus prohibiti, inordinato fexus am ore: per vocem D ei intellexit tonitru atque fulm en, qua in hypothefi ipfi facem praetulere A l t i n - g t u s atque D e y l i n g i u s : excitatas autem inde in mentibus Proto- plafiorum , culpae confciis, anxias co g ita tio nes, animadverfione Divina innui finxit: metu fulminis perculfos, fponte fua e Ptiradifo feftinasfe dixit: moleftias autem , quae illos deinde manebant hyperbolice tnale- diftiones vocari autum at, quæ , licet ipfis etiam fuisfent naturales in
P a r a d if o , gravius tamen illos premerent deftitutos felicitatis prsefi-
d iis, quibus ibi gaudebant, cfr. R ep erto riu m Bibi, und M orgenlœ nd.
L itte r a tu r , IV . T h. Lipfiæ 1779. — Quod ad m alediftiones attinet
ipfi etiarr o/uo^ïjÇ)o^ videtur L e s s i u s . Chrißliche R eligions Theorie p. 276. — U t noltra ætate H e z e l i u s , über die qvellen d e r Mof. U r-
gefchichte, et R o s ï n m ü l l e r u s in Abhandlung von S yndefall, integra
capita II et III Gen. ex Æ gyp tiacis Monumentis H ieroglyphicis deri vant, ita Hiftoriam de lapfu primorum hominum inde etiam deducunt. TJtriusque h ypothefis, fi non probabilis, nedum v er a , faltem eo re- fpeftu tolerabilis, quod M ofes adfumatur, tamqoam hujus Monumenti Interpres, Numine adflatus. — Nuperius autem Danus quidam , A n d r . G a m b o r g in N yfa five Filofofiß - H iß or i ß U nderfœgelje om Cap. II
fia-f e n t e n r L m , ne afia-ffia-firment, ve re nrur multi, maculam D iv in *
b o n i t a t i et juftitiæ in de adfperfum iri autumantes; pofte-
r i o r e m c u m S. Scripturae effatis etiam convenire putan
tes. — L o n g e q u id em abeft, ut dubia in hac re ab erudi-
tisfimis v i ris excitata obfervarionibus noftris tolli posfe
c r e d a m u s ; juvabit t a m e n cum jam in eo fimus, ut Spe
c i m e n q u o d d a m T h e o l o g i c u m edamus, pauca, p ro virium
t e n u i t a t e , et m a x i m a , qua circumfcripti fumus temporis
a n g u d i a , a d du c er e a r g u m e n t a , quibus in hoc praecepto
D i v i n o n o n tant um utile confilium
fed v e r a m l e g em
c o n t i n e r i e vin ce re c o n a b im u r r).
Quae e Phi lofophiae pe n u contra fententiam noftram
d e p r o m i f o lent a r g u m e n t a , n on multum quidem nos m o
r a b u n t u r
E t e n i m in hoc vel illo fpeciali cafu dicere
quid De u s facere posfit et quid perfectionibus ejus c o n
v en i at vel n o n , extr a humanae intelligentiæ ambitum p o
l i t u m esfe vi d et u r d). Si igitur hom ines nuper et
mina horum c.c. quærat in fragmento quodam Hieroglyphico ; ab utro que vero discrepans fingit, illius interpretem fuisie non M ofen, fed
Idiotam qnendam Sacerdotem aut çfudceum infanum: ipfemet vero in-
faniens fingit, hocce fragmentum repræfentasfe Ofirin, Iftn, Horum, fer-
pentem et v a r ia s a rb o res, nnde occafio defumta eft, haec explicandi de
ffehovah C rea tore, Adam o et E va creatis atque Serpente j
'eductore:
C itis autem fit arhor fcientiœ boni et m ali, cum ejus fruftus
cor re
cludat. Sufpicari quis p osfet, quod ille, in A uttore talia fcribente,
cerebrum occluferit aut perturbaverit.
b) In verbis allatis non legem , fed utile confilium, tradi exifti-
marunt H e j l m a n n t t s , L e s s i u s aliique recentiores Theologi*
c)
Mo s h e i m i u s d icit, praeter legem naturalem, duplicem Pro-toplaftis datam legem Pofitivam ; alteram
negativam
, ne vefcerentur fru&u arboris fcientiæ boni et mali ; alteramadfirmativam
, uthor
tum colerent et cuftodirent.Theol. Dogrn. p. 416.
<0
Jure itaque dixit L u t h e r u s : Refponfio ad hac una esfe
de-§. i i .
- f c , ) 6 ( J P
f e fte creatos in ftatu p eira ftico p o n e r e D e o placuerit le*
gem q tie fe r r e , ad cujus norm am fi vita m com p o n eren t»
praemiis ornarentur er con tra; in d e tam en D eum crude*
litatis et injuftiriæ arguere im pium judicam us e).
O m nia
e n im , quæ d e eju sm odi leg is poslibilitare et e x id en tia
v e l adftruenda v e l neganda adferre p o tcft rario, a rg u
m enta in probabiles conje& urss abeunt.
C ardo igitur
rei in e o m axim e v e r titu r, an S. Scripturae c o n v e n ie n
tius per leg em aut confilium h o c m andatum e x p lic e tu r ,
quod jam e x p e n d e r e licebir.
§. r a
A d leg e m req u iritu r, ut fit Sup erior qui f e r a t , ut
parte praeceptiva e t retributiva c o n d e t.
C onfilium v e r o
etiam ab in feriori fu g g eri p o t e ft , n e c e jure alterius ali-
rer faciendi d e r o g a t, qui con fid it. — D e o com p etere jus
leg e s hom in ibu s p ræ fcrib en d i, d em o n d ra tio n e n o n e g e t;
m o x ig itu r , an Suprem us ille Ho/MOm? jure fu o ufus lu e
r i t , difpiciam us.
Cum S. Scriptura G e n . II. 16. d e re
noftra agit v erb o rm u titu r, quod etia m D eut. IV . j . d e
legib u s et S ta tu tis, quæ D eu s Ifraëlitis p er M ojen prae-
fcr ip fer a t, occurrit.
Q u od v o ca b u lu m , cum fim ul p r o
hibitionem v e l praeceptum n eg a tiv u m
1
R e g . II. 4 3 . Jef.
bet, quod Domino fic placuit, ut periclitaretur Aiam et exerceret
vires fuas.
e) Ab allatis ad $ praecasd. t b. recentioribus illis Theologis dis
tendens E r h e i t i dicit: In propofita a Deo lege pofitiva, de abfti-
nentia, a fruftu arboris religiofee, nihil fnisfe quod cum fapientia Dei
aut bonitate pugnaret, cum et liberum Deo fit, leges tales fe r r e , tum
vero etiam necesfarium esjet in illa vita, in quo magna paucitas erat
rerum, in quibus obediendi Deo esfet occafio. Tkefi TkeoL Dogm. P. IL
p. 30. — (Jam hoc la d t S s i l e r o s , quasdam bojas legis caasfas
adferens, fed controverfias circa ejusmodi opiniones inutiles judicans.
V . 6 . e x p rim â t, nullum dubium e il, quin etiam eodem
fc n fu h e ic adhiberi posfit, Quod attinet ad vocem Sam,
quæ in form a Futuri occurrit, eam non rem (impliciter
futuram innuere triftis docet even tu s, quem non potuit
n o n praevidere om nifciens D eus. Senfum vero impera
tiv u m o m n in o fubesfe e g en io linguæ et collatis aliis lo
c is dem oiiftratur. N otisfim um enim e il, Haebreos loco
Im p era tiv i cum particulis Sit, »S, cet. fem per adhibere
F uturum / ) .
Sic etiam £ x o d . X X om nia D ecalogi prae
cep ta n eg a tiv a traduntur. Haec vero esfe praecepta, non
folu m confiliarii «dium disfuadentis, fed legislatoris jus
a g e n d i n e g a n tis, extra dubitationis aleam poutum eil g ).
H o c ig itu r d i ä o partem le g is , ut ajunt, praeceptivam
c o n tin e r i perfuafum nobis e il > praefertim fi reliqua,quae
le g is id ea com p rehendi fo le n t, demonftrari posfunr.
§. IV .
A d efi v e r o in h oc m andato etiam pars rerributiva,
q u a m , tamquam fan& ione poenali, his verbis f m ora 'a
mon mo udo G en .
11
, 17. in esfe non dubitamus^). Scilicet
m ors
/ ) R . E lia s L evita in libr. Habaehur.
g ) Vide G l a s s i i Phil. S . L .
111
. TraSt. I I I . can. 6.h
) Cum inficias iri non posfit fan&ionem poenalem continuisfe
hæc verba poft lapfum, Exod. X X I: 12, 15, 16, 17. XXX I: 17, et
plurimis aliis locis; absque ratione fontica negari nonpoteft, hane
etiam ante lapfum, illis tribuendam explicationem, quæ heic
tamen
non datur, Fruftra urgetur, fcnptum non esfe yPO*, et quod Pf.
. XX X IV : 22, legatur njn p ri riron. Hæc enim fi aliquid probare
viderentur, nimium, adeoque nihil probarent: nam ob eande n ratio,
nem , neque poft lapfum, hæc formula loquendi de fanftione poenali
esfet explicanda. — S ym m achus reddit verba allata: Ovtjrof terti,
quem fequifur Syrus, ut ex A m bbosio et H iksokym o refert Gko-
Tins, »Sed licet hæc explicatio fenfum non exhauriat, fanftionem
tamen pccnalem non excludit.
m o r s n o n foîum c es fati onetn vitæ na t
ur ali s, fed et i n
g e n e r e q u s m v i s hujus vi tæ infelicitarem
et m i f e r i a m , a-
p u d S. S cr ipt or es fignificar. E x o d . X. 17
. II Re g. I V. 4 0 .
— M o r s fpiritualis t a n t o cert ius heic
i n di ca tu r / ), q u o
v e r i u s G r e g o r i u s N a z . a d f i r m a r : S i in a
nim a mortuus non
e ft, quod d id ntfas e ft , fu lftim f t nt enttar
n de illo p ro tu lit
D e u s , qui d i x i t , quia quo die comederi
s morte m orieris.
M ors autem corporalis, non in illum quo
peccatum eft in
cid it diem k).
Q u o d haec t a m e n ut pcena t a n d e m fit f u
b -
fec ut a e x G e n . i l l . 19. colligitur /).
M o r t e autem aeter
n a
i) Te l l e r u s ec S a c h a r i æ non folum negant mortem fpiritua-lem h eic indicari, fed inficiantur quoque hanc notionem mortis in S. S. fundatam. Sed in d itto Eph. IÏ : 1. 5, cui parai, eft Coll. II: i 3 , v i r b a
ovve£a>o7Tcitjee 700 XU1**00 ®Runt de vita fpirituali, ergo præced. rev.qoi
Tots 7ruçot7lTCopot(7i, vi oppofirionis de morte fpirituali explicari d e bent. E m . N . Theot. Bibi. T. V . p . 130. Ncueße T. B. T. IJ. p. 616. Mortem fpiritualem, ut pœnam heic indigitari negat etiam W i t t e-
r u s, Com. in b. 1. Cum vero mors fpiritualis confiftat in averfione a D eo per occcecationem in telleftus atque corruptionem voluntatis Eph. IV . 1 8 , et S. S. et triftis experientia ed oc e t, tam A d a m u tn , quam ipfius pofteros per lapfum eidem fattos obnoxios.
k) Alii aliam ingrediuntur viam , verba Divina: quo die com ederis, m ortem m o r ie r is , cum ipfo eventu conciliaturi. Plerique Antiquiores
«dfumunt Verfionem S y m m a c h i allatam lit. h). Alii autem explicant
0V3 cum latitudine quadam, ut non præcife unum certum diem de-
f i g n e t . Huic interpretationi robur accedere videtur ex præc. vers. 4 hujus capitis : Har Junt gen eration es Cœli et terree — quo die fecit
tfeh ovah & c . 0V3 heic reddit Caftellio : Quum - - - nam creatio non uno d i e eft p e r a f t a ; r e t t e itaque G r o t i u s : D ies hic tem pus fignifi-
cat. Num . V III. 1 7 , inprimis autem 1 Reg. II. 37 h u c fp e tta t; cfr.
D a n . H u c h : D e Adam o ipfo Ictpjus die non m orituro. Serveftæ
1759. Huic tamen explicationi facem praetulere quidam antiquiores, in f p e c i e L u t h e r u s . T . IV . Altenb. p. a r .
0 Mortem temporalem folam utramque paginam facere in pcena, quam D eus protoplaftis eft m initatus, ftatuerunt W i t t f.r u s 1. c.
Ho b b b s i u s, L eviath. Cap. 3 8 , atque anonymus A uftor Trattatus; The reafonab'enes o f C h r ijlia n ity , p. 3. fequ. Contra autem Pelagia-
-n a fuisfe h o m i -n e s o b h o c peccatum r-nul£ta-ndos, -nifi iU
ios e faucibus p e rn i ci ei eripuerit S a l v a t o r , Paulus docet
R o m . V. 181 c um i n t e r efFeftum peccati Adamitici et
o b e d i e n t i æ a C h r i f t o pr æf tiiæ c o m p a r a t i o n e m inftituit; ut
fcilicet C h r i f t u s fua juftiti* vitam r e p a r a v it æ t e rn a m j fic
vi oppof it ioni s, A d a m u s fuo peccato m o r t e m inv exi t ae
t e r n a m w ) .
D e r a t i o n e a u t e m , qu a h o c p r i m o r u m p a r e n t u m pec
c a t u m letalia a de o vul n er a h u m a n o ge neri infligere p o
t u e r i t , i nt er T h e o l o g o s n o n convenit.
M u l t i et h os i n
t e r r ec e nt io re s viri c e le b errimi na turalem et ve n e n o fa m
B
quafi
CELI.ÆUS, nebant mortem naturalem fuisfe pcenam et confequen- tiam lapfus. S cilic e t, ut de primis dixit A u g u s t i n u s , ftatuunt:
A d a m , f i non peccasfet, fu isfe c o r p o i e M o r i t u r u m , neque mortuum m erito culpce, fe d conditione natures. Ab his non diafentire quosdam
noftræ partis T h e o lo g o s , affirmat W e i s m a n n ü s , qui dubia illorum adducit et refellit, Th. E x e g . p. 327. fequ. Diftinguendum heic omni no eft inter posfibilitatem moriendi remotam et proxim am ; propter illam potuerunt non m o ri, propter hanc et potuerunt m o r i, et revera mortui funt.
in) Qui mortem temporalem ftatuunt folam fuisfe pcenam a Deo
protoplaftis irrogandam, (i peccarent, fupra addutti lit. /), non posfunt non negare interdittum Divinum morl.em aeternam quoque comprchen- disfe. Inprimis W i t t e r u s 1. c. dicit: D e m orte fp iritu a li Mofem
non disferere et quee illam confequitur gehennee cztrrnce, apertisfim e
confiat. Palmarium argumentum defumit ex Gen. 11 1. 19 , qui locus
exeeutionem ftin&ionis poenalis confirmans, non nifi de morte corpo ris naturali explicari poteft. Sed unius pofitionem alterius negatio nem non inferre heic tanto magis valet, quanto minus anima, quae eft fubje&um peccati primarium et causfa ejus principalis, ab omni poena dici posfit liberanda.
C a l o v i u s
contra folam mortem aeter nam heic intelligendam exiftimavit, cum , fi Chriftus in mundum non venisfet, peccantes haud dubie, fine ulla morte temporali, in gehen nam fuisfent detrudendi. Com. in Gen. p. 265. Sed ut Deus ab æter: no præfcivit lapfum ita etiam ab aeterno decrevit mittendum Chriftum ad falvandos hipfos, fi in illum crede rent. Hoc igitur temperamento gratiae et juftitiæ hujus exercitium fufpendebatur, donec meritum Chri- fii hominibus offerretur : tandem vero illud amplexantibus mors fola tem poralis, repudiantibus autem et temporalis et aeterna, esfet fub- eunda.quafi f r u £ u i v e ti t o infuisfe e xif timan t v i m , n a t u r a m h o
m i n i s t a m p h y l i c a m q u a m m o r a l e m d ef tr u en d i.
Hu ic
v e r o h y p o t h e f i a lb um a d d e r e calculum alii d u b i t a n t , ne
p r i m a r i a pe cca ti or igi nali s fedes er p r o p a g a t i o c o r p o r i
t r i bu a tu r .
Sed illa pol it a res r ame n in falvo eft. A n i m æ
e n i m p r i m o r u m p a r e n t u m antea peccati labe e r a n t infe-
&ae, q u a m c o r p o r e f ru£l um p r o h ib i t u m a t t r e & a s f e n t ;
n a m illos n o n c r e d e n t e s D e o , qui abfolute et fub m o r
t is pcena h u n c f ru £ t u m illis i n t e r d i x e r a t , fed maj or ent
f i de m h abe nt es d i a b o l o , 7
tutçi tua it
qui
h u n c e f u m n o n folum nullos malos eff e&us, fed e c o n
t r a r i o f u m m a m f el ici tat em allaturum esfe c o m e d e n t i b u s
a s f e v e r a b a t , jam jam in vitio fuisfe, t a n t o cert ius e f t ,
q u o verius
sttS
v^
iuvencti d/uocgnccv S. litterae c o n fi r m a n t .
D e i n d e v e r o c o n c u p i f c e n t i a , p of tq ua m c o n c e p i t , e x t e r
n u m p e p e r i t p e c c a t u m ; pe cca tum a u t e m , q u a n d o c on -
f u m m a t u m e f t , parruriir m o r t e m , Jac. I. i j .
Pofita e r
g o m o r t e ut pcena p e c c a t i , p o n e n d a etiam eft lex p e cca
t o violata,
§. V .
I n pr æcipui s v e r o a r g u m e n t i s thefin n o f tr a m adfir-
m a n t i b u s effata quaedam Apof toli P au l i , de lapfu Adami»
t ic o d i sf e re n ti s, c o n n u m e r a m u s .
Ille e n im fie d e mal o
e p ri mi s p a r e nt ib u s p a tr a to l o q u i t u r , ut i n d e eos l e g e m
D i v i n a m v i o la s f e , nec a m e r o conlilio difcesfisfe , p l e n o
quali alv eo fluat.
V o c a t Icilicet ho c R o m . V. 1 2, 1 4 ,
X J , I 7 , l 8 , 2 1 & I T i m . II. 1 4 , d f A O t Ç T H X V , 7rCCÇ0C7IT0C>lJlCt,
•nciçoi@o
6(Ttv. — Q u o d attinet ad v o c em
e a m h ei c
o r d i n a r i o et in S. S cr ipt ur a confuer o fenfu a d h i b e r i , ita
u t p e c c a t u m feu a b e r r a t i o n e m a l ege D i v i n a f i g ni fi c et ,
v e l i n d e p a t e t , q u o d Ap of tolus com. 13
v c/a c vet
c c p u ç r i o t vtam quam correlat a adferat.
Uct^x
7trccfjio
6a u t e m , u t p o t e
a v e r b o
7rctçoc
7ri
7rreiv, q u o d p r æ t e r p r o p r i a m i m p i n g e n d i
n o t i o n e m , o f f e n d e r e , peccare ( ignificat, d e r i v a t u m , i d e m
eft ac dfjictçTM. Sic E p h . I. 7. n o s p e r C h r i f t u m r w
M(Le<rtv r w 7icteoi7iTvuotTQov h a b e r e d i c i m u r , et D e u s h o m i
)
r i
(
fiibus
Travros rot
7roeçs:
7rrtoiuo
6Tct
Col l. II.
13.
— Ylotqoißocais, quod ad litteram tra nslatum , transgresfio
e ft , p a r t i m cum expresfo fubftantivo vc/^, ut Rom. II.
2 3 , o c c u r rit, partim nude ut
1
. c. er H e b r . II. 2 , fine
ulla l e g i s, quæ tum f ubinre lligitur, adje&a mentione. —
Si ngulas has m a l « a&ionis Adamiticæ denominationes
rralaticias esfe, cc/juxçticcv e. g. aberrationem a fcopo vel via,
u t n«un, pr op rie fignificare, n em o objiciar; nam ut fu-
p r a di £lum efl:,
a/wa^r;«,
7ictçct&ccGts, r ef p e ftu ad legem
h a b i t o , ita vocantur.
N e c clarius fere m e n t e m fuam
e x p l i c a r e potuerit S. S c r i p t o r , cui necesfum fuit nom i
n i b u s p h y f ica rum r e r u m affe£lionibus im pofitis, ut in
o m n i b u s l inguis fieri folet, conceptus morales exprimere.
P o r r o
7rot(>otMY\ co m.
1 9 ,
n o n m e r a m ino bedien tiam con-
l ilii, fed v e ru m innuere deli&um , inde pater, quod pro
c e r t o p o n a t A po ft olu s, p e r unius, fcil. Adami peccatum,
m u l t o s , h. e. om nes reos faflos fuisfe ( cc/uocçtooàci kutoc-
çotôïi<rctv) , quod no n nifi pofita lege fieri potuerit. —
T a n d e m com. 16 nçifxce et kmtcchç*//a, judicium vel fen-
t ent ia judicis er c o n d e m n a ti o locum habere nequit, nifi
l ex q u æ d a m v i o l a t a , judex et peccator fimul cogitentur.
§. V I.
H i s jam b revi ter difputatis, praeceptum illud Divi
n u m , p ri mis hominibus t rad itu m , legis nomen o m nino
m e r e r i , elucere a rbitramur. Celeberrimi autem viri huic
p r oh ib it io ni ipfum titulum denegantes , illam ut pater
n a m a d m o ni tio ne m ct amantis quafi confilium potius re-
f piciendam e s f e , urg ent. Sed hac ratione omnia m an
d a t a , h o minibus a D e o d a t a , confiliorum num ero habe
r e n t u r , cun£ta enim f u m m a m fpirant (piXa\fya>7nccv\ quin
i m m o fingula Decalogi praecepta totidem amoris et gra
tiae Divinae ex ilant d o c u m en ta #). N o s certe n o n illi
B 2
fu
-n) Hæc demonftravit
M. R. et Cel. D. et Archipræp. Kn£s in
Jnß.
Theol,Praiï,
p, 535 et fequ. per fingula etiam eundo decalogi,
A , ) 12 ( J f r
f u m u s , qui D e u m t a m q u a m c r u d e l e m e
t i m p o t e n t e m t y
r a n n u m , c re at ur is rat i on al ibus officia
p r o m e r o lubitu
i n j u n g e n t e m , i m a g i n e m u r : fed n e q u e t a
m e n juftitiam ejus
e m u n d i r e g i m i n e e l i m i n a n d a m esfe
judicamus. Q u o d
fi h o c a t t r i b u t u m D i v i n u m ab esfentia
ejus feparari n o n
p o t e f t ; fi d i s c r i m e n b on i et mali h o m i
n i b u s inn ore fcc re
v o l u i t , i dq ue a nn ex is b o n o c o m m o d i s ,
mal o i n c o m m o
d i s , f a n x i t ; ut f u p r e m u s legi slat or fine
dubi o eft fufpi-
ciendus.
N e c eft ut fingulas pa rt es ceconomiæ
D i v i n æ
i n ve f t i ga r e l a b or e t h u m a n a c ur ioGt as ;
pe ri culum e n i m
e f t , n e , o m n i a T h e o l o g i æ d o g m a t a ad
nof tr æ intelligen-
tiae c a pt um nimis a c c o m m o d a n d o , p r i m
a r i a fan£tisfimæ
r el igioni s Ch ri ft ia næ f u n d a m e n t a fenlim
cuniculis N a t u -
ralifticis f u b ru a nt u r; cujus rei mult a
et triff ia Hi f to ri a
Eccleliaftica j am ja m e x h i b e t e x e m p l a
o).
In do£trinis
igitur difficilioribus p r o p o n e n d i s , fimplic
irati S. Scripturte
a d h æ r e r e , q u a m luxuri anti s i ng en i i i n d
ul g e r e h y p p o t h e -
f i b u s , fatius eft.
o) Annales etiam Ecclefiæ Lutheranæ recentiores h o c latis c o m probant, Sic B a h r d t i u s dicit: Chrijlttm difpofitione D iv in a , 'v;o nomine S p ii 'itus S . ipfi ven it, fu isfe m isfu m , a t esjet D o ïïo r refiau-
randce religion is n atur a .is : per S p iritu m S. Apoftolis promisfum tan
tum intelligi p e r fe r io r e m , f e d fu b ita n ea m, lucetn tntelleffius naturaietn
N o t. a d Neuefte Offenb. Ed.
III.
— E odem modo Ja c. R. Ek e u-w a n n u s , Theol. B e y tr. S t.
11. im pr. 1792,
neg at vocationem Apo-ftolorum fu isfe Jup e m a tu r alem : in fpecie fingit Paulum fulm ine terre fadfu m , fu isfe perm otum a d annunciandam veritatem D iv in a m , cujus
unicum eft c r ité r iu m , quod f i t bona et falu ta ris. Theol. B eytra g e II.
S t. K ilow 1792. V erbo: in Germania etiam Lutherana, argumentum
Scriptoribus, qui fupra vulgus fapere videri v o lu n t , maxim e fere in deliciis eft, quod et Theologia et R eligio tantum debeat esfe N a tu ra
lis. A uttor libelli cujusdam, Lubecæ edit, i f f 2 , rotundo ore profite
tur, Chriftum m erum fuisfe N a tu ra liftam , id quod nuperius repeti tum eft in Ephem . BrunsvJic. cfr. D eu tfch - Bibi. 1791. p* 2 8 • 2