I f A *cH SI.
T I T U S ,
g r æ c o r u m d o c t o r ,
A D U M B R A TU SDISSERTATIONE GRADUALIj
Qu a m,C O NSENS. AMPLISS. FAC. PHILOS.
UPS»
Sub PRÆSIDIO
RECTORIS MAGNIFICI,
D
n
. J O H A N N I S
j
.
A M N E L L ,
GRÆC. LIT. PROFESS. REG. E t ORD.
P U B U C O E X A M I N I , S U B JIC IT St i p e n d i a r i u s R e g i u s,
MICHAEL SÖDERSTEDT,
F1ERDHUNDR
IN ACROAT. GUSTAV. D. X. J U N II, • MDCCLV.
H. A.
w m m m m m m * o n n m m n n w
U P S A Skcud. LA UR.M AGN, H Ô JE R , Reg, AcaATypogr,
/ t
a
s.
I.
, fidtffimus !Ue Pauli v e! c o - m es, v e! ar! varias ecclefias nuntii- us t quem Å pöftotus etiam ccaaßccf eis leçco-okü/xct Gv/jiTrccqs'Actßev,
FA-Ajfv wv, JfK yvocyxac&tj TreçiT/uuBîj* vxt, Gal. II. i , fq. An gerne G?ve-
tus fuerit, n e c n e , & 7 ut volunl quidam * Corinthi naius , nobis haut condat. Id vero certum , fuiffe eum ex profana gente & pagana oriundum, neque ex Judatfmo* fed ex ethnicifmo egreffum, Chriftiana fufcepiffe facra. Quip pe fie Judæis E&WC6 ^ d&ôçivhov awccvufjunoos accipi foii-
tum, ex S. pande&is N. F. liquet, ubi, pro famifiari He braeis notio n e, qui univerfos præter fe populos dixe runt EArjvocs, Ictid'otïov inter atque lïTkwtt frequens cß ùvt'&ïviç. Nominis hujus rationem optime red dita» v i de a Cl.Cand. ER. SIRERG in Ilella ios iUuflrat£ V. L p, i i . Talis quum effet n o d er, Hierofalysmis noa
habuit neceffum admittere clrcumcifioms ritum y qtif «uro, ecclefi« Judaic« neceffario fer van dus* i sx V- T* juris
jurts effet D ivinî, j3m per adventum Mettra: abroga tus quidem erat, fed nihilo fecius initio N. F. tam quam diïiuÿcços aliquamdiu retentus a Judæis, ad Cfiri- ftiana facra converfis , atque ab ipfis Aportolis per- mifius; quod exemplum ortendit Pauli, in Judæorum gratiam circumcidentis Tim otheum , patre quidem na* tum Efaw t, fed materno genere Judaeum, puta yvvmko£ rnos Icviïcc'xï ttk w vuv, Adb. XVI. i. feq. Sicubi vero TCeqiTOfXYiv, tamquam ad falutem necefiariam, ecclefiæ ob trudere conati funt Judaei, iis ocçccv et£as- v7ro»
rxyij Paulus , rîfr sv Xçiçw iheuBeçlus vindicem egit eo , quod T itum non circumcideret. Confr. huj. Cap. v. 4 , feq. Non ignoro, efle editores & inter pretes , qui Paulina de T ito non circumcifo verba I.e . •tccPsvShei inclufa* a fequentibus fe jungant ; (vid. KNATCHBULLUS , & SCHOETTGENIUS in ad- not. novæ edit. N. T . G r. adjeéHs: ) qua quidem ratio ne verba illa; &<?£ T /rw , Efoyv »v, tjvccynctStf 7reprfjiq- &tjvui, perinde accipiuntur 9 ac fi diceretur : ne exegiffe quidem Hierofolymitanos , ut circumcideretur T itu s , quippe qui non Judæus effet, f. ex porteris Abraham! , quibus imperata Divinitus fuit circumcißo, Gen. XVII. 10, leq ., fed alterius gentis, haut dubie utrisque paren tibus Efa p f prognatus; quin hunc Pauli comitem .ctveeL rpirrcv ab iptts admifTum ultro fufeaptumque fuiffe. Cfr. etiam ad h. I. H. GROTIUS. Quae fpeciofa licet fint, hec forte digna, quæ redarguantur; non tamen e f t, quod a p rio re , eaque tritio re, interpretandi via , loci totius contextui perquam confentanea, recedamns.
$. 1Ï.
Titum quanti fecerit Paulus, quamque liupenfe di- iexerit, videre etiam eft ex II Cor. II. 11. ubi
ftofusv quum perveniffet hç rnv Tçvcliïoc, ('quæ' mfno- ris fuit Afiæ,') ibique obtuIifTet fefe opportunior Evan- gelii praedicandi occa fi o , nihilominus 8n ta%yv.sv «Wovv.
toô TîvsvfuoiTi c c v T t , too fxrj tvçs7v rev ccôeÀÇcv T/rov. i. e.
animum non habuit requietum & a curis relaxatum $ eo , quod non inveniret illic Titum fratrem. jJehQct vocat verte fidei (ocium, quem fraterno complectebatur amore; quem vero Paulus haut dubie di<fio loco com morari putaverat. Defiderata autem in præfens T iti praefentia videtur in caufia fuifle , cur r reli&a T roade, feftinaverit Paulus in Macedoniam; ubiApoftolo, tv tcogvtI $A Scaeva, hoc majori folatio erat y •naç&rlu T It» (II Cor. VIL 5. fe q ,) quod is jam nuntiaret vehemen tius illud, quo Corinthii ardebant > Pauli defiderium j Ibid. v. 7. Add. v. 13, feq. ubi exponit Apoftolus com mune fibi cum T ito gaudium, &n ccvx7re7rxvTcti to ttvsv»
fjLx T im CC7TQ tgùv KepvStlw' erga quos etiam laudatur i-
bid. fingulare ftudium tenerrimusque adfeéius T iti, «- vafAifAVYiGy.ofjtvii rrty v7rxxoyv toov Kogw&lwv, xvtgv
voov, k. r. A* Unde colligimus, Corinthiorum doéïorenv fuilTe Titum noftrum y qui eo iplo tempore , quo Paulus ipfum quærit h Tgaech, commoratus videtur Corinthi j unde poftmodum profe&us in Macedoniam , Paulum con venerit. Quamobrem vero Paulo defideratiflimus fuerit T itus ,, tradituri nonnulli, TH EO PH Y LA CTO & HIE RONYMO praeeuntibus, frhi perfvadent, Paulum, Di vinarum licet literarum Ccientiffimum, non tamen ea luifle Græcæ lingvæ peritia ,, quin in erudiendis Graecia interprete opus habuerit T ito , ejus linguae callentiorL Confr. ad 1. c. DESID. ERASMUS. Sed quam lubri co haec nitantur fundamento ÿ facile colligimus vel ex hiftoria facra , quae docet, Paulum , ablente etiam T i t o , inter Graecos-Apoftolka obiiffie munia, & lingua Græca. expeditiiïime ufujo* fuifle^
TIT02. I
$. ur.
Ad Ecclefiam Corinthiacam, cofligencïæ ftipis Êau$ (a , ablegatum a Paulo fuifie T itu m , confiât ex II Cor«
VIII. 6 , feq. ubi rn Per wc tony mi am cauffœ im~ pulfive pro eßettu, nihil aliud efie , quam lhsrjpoavvtiv 0
h* e. erogandum pauperibus Chriftianis donum , q u o j h rrt.s x o c ç i T c s f ex benevolentia proficifcitur, e totius capitis hujus contextu patet. Sic autem fiipem ad ego*t nos fuftentandos , quam pro fua quisque virili daref , colligere , in prima ecclefia moris fuifle , innuunt & a- lias epiftolæ Paulin«. Quæ vero T iti, hanc in ecclefia Corinthiaca curam , a Paulo fibi demandatam, ultro fuf- cipientis , fuerit » (ludium I f officio fit as , videre eit ex V. 16 , feq. ubi Titus (r n x iïo iio T e ç c s tm û ç x f l t v i àv&cciçeTos fficxSe tcpos rèsKoçiv&Ibs. Heic autem quan- do dicitnr»? cturti $iooto\nt/xevti v7fc tS UccuXe, innui
tur adminiftrata ab eo colle&ae ftipis diftributio. Videli* cet r\ Èi<xY.cvl& fæpe Paulo miniflerium eft & cura id genus munerum , Chrifiianfs egenis diftribuendorum. Confr. Cap. feq, v. i. u . feq. Pergit autem Apofiolus Co rinthiis commendare Titum fuum v. 13. Quem enim fupra Cap. II. i t . vocavit cciïeXÇcv , eumdem heic voivoy o&utS Xj ffweçyov hudatjfodale?H & collegam, f. in e« vangelio propagando difpenfandisque eleemofynis admfi niflrwn. (Neque enim dubitamus, quin pertineant heic- ad Titum illa ipfa prædicjta ; etiamfi non nefcimus 9
alio referri eadem a JO . CONR. SCHVVART2 IO,. cujus fententiam a JO. CHR. WOLFIO. in Cur. Vbi-7
loL cf Crrt. p. 635 , feq. enarratam vide. Dignifiimus; v e ro , qui conferatur ad h. 1., eß DÄN. HEINSIUS, in fa er» Exercit. ad M T.- p. 40f , feq.) Et (ane perho". norificum illud eft tefiimonium magifiri , focietatem, laudantis atque opera dilcipuli f u i, quem ipfe etiam ad
lidem Chriftianam perduxifTe videtiur: 1d quod non im- IXierito forfan colligimus ex Tit. f. 4 . ubi vocat eura Pau- fljsfyvjcrtov TEKNON ra r« Kctvrjv ttÎçuv. Neque enim raro fiunc in modum Apoftolis rhvtt dicuntur filii fpiritualeSj five quos ipfi Chriftianam religionem docuerant. Quo» modo non foîum Timotheum Paulus rkvcv ocvrë dycc7r?j-
rov ÎL 7xtsov h Kvç'iœ, ( itemque ywyjisv rexvcv lv 7rlçei• )
t f Öncfimum ad pel lat rUvov , c éyémjrev èv rois iïevfxôSe dvT8, Ted & Corinthios Chriftianos in univerfum vocat
TtKvoc dyoc7rv\rct' rationem di<fti ful reddens : Ev yocç Xçi*
, inquit, <W rë hotyyeXla eyoo vfj.ci^ éyévvmot. Confr. I Tim . I. 2. iS. II Tim. I. 1. Cap. II. 1. Philem. v. 10. I Cor IV. 14, feq. 17. II Cor. VI. i j . Ad» de JO H aN N EM toc rhvoc ocvtS commemorantem III Epift. v. 4. & PET R U M , qui TCV ClOV CCVT8 Mc飻
xov adpellat I Ep. V. 11. Neque fic receflifTe depre henduntur Apoftoli a loquendi more Judaeorum , apud quos doloribus etiam delatum effe a difcipulis ïlotréçaŸ nomen , vel ex pande&is Talmudicis patet j quod nos admonet laudatus CHRIST. SCHOETTGENIUS. *
IV.
T ito fatis eft laudis, quando eum Paulus fibi fimî- lem dicit. Teftatur is II Cor. XI. 8. feq. Cap. XII. 1 j . feq. fefe 8 K06T0tV0CfXri?åt TWV KOÇiV$!ûûV J fcj h Ttctvri
ußctfi eivrols Tyjçîjvou èocvrcv. Ou yccç9 in q u it, roi
vuuv { fell, ovroc xçyfxocru , ) dfts! CfjL$is. Neque folum* modo Paulus ipfe Corinthiis nulla re gravis fuit & one- rofusj fed & a 7rXscve%lcç æque alieni fuérunt, quos Co
rinthum miferat, difcipuH, & in his inprimis Titus 9 de <fuo Paulus ad Corinthios : Mvjn t7r?\eovhtrriaey vfxois Ti
ros1 ; quod quidem erotema eft necantis Apoftoli, & fi- itoiil quafi teftimonium fuper ea re exquirentis Corinthio rum *Vt«7t£v , qui promeritam T ito laudem denegare non
m or,:
v?
»non poffent. ( Dicitur utpote quis alteram ttA
qui , quod avari folent mercatores, malis artibus ex a- lieno damno fua comparat commoda j confr II. Cor. VII* a. &c.) Quin & alio mox erotemate ad prius illud re- fpondet Paulus : Ou rZ uvrcc mhi/jiccTt 7te(>te7iuTvi(jotfxev £
à rois ocvrols "r/ym'y fie aufém interrogando adfirmat, eodem fecum fpiritu animique adfe&u Titum y iisdemque incefîifie veftigiis { nec vero intentum quæftui, fua Cuiquam præripuifle commoda, quin omni vita Pauli fuif- fe imitatorem y in fide pariter ac moribus probatiflimum*
I . V.
Titum Paulus xccrttuirev tv Krfn j T it. I. 5, SenfuS didetur efle : difcedens Apoftolus ex ilia infula, Titum , poll fe relidhim , ibi manere juflit. Ita neceflum vide tu r, una cum T ito fuiiTe aliquando Paulum in C re ta, & (10s infulares ad Chriftianam nerduxifle fidem $ etiamfi illud Quidem aéla Apoftolica filent. Sunt, qui Paulum, MctY.edQïlct X) EPïxctïït peragratis A<Ä. XX. trajeciffe exi- ftiment in ~Cretam, Quia vero neque ex eo loco, ne- que aliunde nobis liquido conflat, quo tempore quave occafione Paulus Cretenfes converrerit j nobis efio fatis, Paulum , cui diutius in infula commorari non fuerit In tegrum , do&orem ecclefiae Cretenfi & antiflitem reli- quifie Titum , difcipulurn fuum ac rrctçctçctrriv , quein Chriftiano huic cœtui erudiendo & gubernando maxi- fne judicaverit idoneum. Sic julTus a Paulo Titus, ut. tra dit HIERONYM US in catalog, de cl. feriptor, non in Creta fotum, fed t f in adjacentibus infulis, (nempe mi noribus illis, circa m itram infulam, in mari Cretico pofitis,i praedicavi/ evmgelium% & res ecclefiae adtniniflra- vi/. Hinc eft etian , * quod Cretenfium Epifcopum Jiunc noftrum paffim cognominent ecclefiaflici Scripto
f
TITÖ2.pes, vrfoÿçuQrtv feqvutiPaulînæ epiftolæ, Wb! vocatur T itu s rr\S Kfyrôov WkXyIgIoCS TtÇtoTOS £7tl(TK07ÏC£ ^IÇCTOVtj^êiff. Quam
ob cauffam remanferit in Creta Titus, Paulus docet Tit. I.f. T8T8 yjxçn ,* inquit , Kctrehiarov aa, fv» roi ?ùt7rovToc Z7ii*
itoföuatj, x. r. A. Videtur nobis heic Innuere Apoftolus, fibi maturanti abitum , non licuiffe in ecclefia Creten.fi omnia in jufium redigere ordinem ; adeoque, quæ ordi nanda adhue fupereflent, perficere oportere Titum . Sic, jàdis jam a Paulo in Creta religionis Chriftianæ funda mentis, partium T iti futurum effet, reliqua fuperftruere, atque incoatum porro urgere opus & abrolvere ; quem admodum ad h. I. commentatur Reverendiff. Dr. JESP. SWEDBERG in interpret, epiftolæ Pauli ad T i tum p. 5. In ceteris injungitur T ito xxroiwactt xxroi cr«Atv 7rçs<j&vTsç8s, Illud y x tx noKvt licet aliquando fit
idem, quod iv rvj tcoKu, v. c- A d . XII. 24. heic tamen idem e ft, quod oppidatim j quo fenfu dicitur etiam Luc. VIII. t. Kctrci ttoA/v äj Kx/urv (fcil. eKxçrjv'), & cap XI IL 22. r.xrci 7iÔKsis ^ Hoopoes, ut alias paffim > k x t IxxAjjct/osv,
Kocr cTkov , x x tx t0718s , v.xrx avvxy&yxs. &c. Itaque fen-
fus eft , fingulis urbibus dandos vrçsafivTtçus, f. dot} or et fingulis praeponendos eccleßis. -Hos Paulus mox com- mat. 7. vocat b n m d itiss, quos cum Tfgscßvr^ois eosdem fecit etiam Paulus A d. XX, 17. & zg- Confr. Phil. I. t. Quia rZv rtjs Kçqrtp nohew heic fada m entio, infulam hanc notamus olim centum urbium fam a claram , uti PLINIUS loquitur Libr. IV. c. XII. POMP. MELA Llbr* II. c. VII. ponit in medio mart ingentem t? cen tum quondam urbibus habitatam Creten ; multis famige ratam fabulis &c. Et SCYLAX : Kçnm T^ysrxi etvoct iKccT0fjL7(c\iS' Rotundum hunc numerum centenarium
haut dubie acceptum referunt H O M ERO , qui IA/ceT. B. v. 649, laudat Kçnrw UxrcfjL7ioXtv. quem imitati Latini
poëtæ, VIRGILIUS Æneid. T-ibr. III. v. 104- & H O RATIUS
RATIOS Libr. HT. €>d; 27 tentum potentem oppidis Crè- ten memorant. Sed idem Poé'ta alias 0 <Wr. T. v. 174. in Creta numerat mfaovrct vréM<*e,XC urbes* Interim PLI N IU S, præteroppida, quæ vocat, infignia X L , aliorum circiter L X oppidorum memoriam exjlare, ait. Quin im- moMEURSIUS de Creta c. V, quem adlegac CELLARIUS CXX circiter in veterum monimentis obfervafle fe tefta- tur. Ceterum praecipuas harum urbium a Iaud. CELLA RIO adlatas vide. Titi adhuc ætate frequentior fortafle urbibus Creta , fequiori ætate ad iV urbes & oppida XV redaSta dicitur a C A LIXTO iri epifl. Pauli ad litum. Ve netis ereptam, Turei hodie tenent hanc maris mediterra nei infulam, cui pariter, atque urbi principi, recentius nomen eft Candia ; ut ferunt, a candidis albisque monti bus, STRABONI etiam & SOLINO memoratis; quorum ille AevKoc vocat oçn, hie autem cap. XI albere dicit Cre tam jugis montium, qui ita excandefcunt, ut eminus na*
•vigantes magis putent nubila.
/ f . VI.
Ceterum t£ TL-xvtwx* f. eccleftæ mitii/lri & rerum Dfc vinarum doftoris requifita præcipua atque officia, quse T ito fuo præfcribit Paulus, mißis in Cretam Uteris, in pr£- fens adtingere , noftrarum non eft partium. Id folum ob- fervamus,Cretenfibus indigenis, quos erudiret Titus, per mixtos'utique fuiffie tbs €K 7reçiT0fAr\£ cap. 1.10. Judæos ut-
pote, ritualium legum Mofaiçarum male tenaces; qui, pet omnem Græciam, Europæam & A fiaticam, fparfi, in Cre tam quoque tranfierant. Quare jubetur Titus id à^ere ut ne auditores fui { r o v r # v > Iô Ù $ x ,k c 7ç f x v S c œ
k . r. A. confr cap. III. 9 / Et quemadmodum admonet T l.
tu m , tteçi 7T0CVTC6 tCtVTo\ KÔtpty e&M TV7TCV Y.* AÄ SfiJW,
I. e. bonorum operum exemplar, imitandum auditoribus, qui quidem fic efficaciflime omnium & blandiffime dace
ce T iT o r.
ren tu rj ifa tradlteidem in com pen dio uni verfam de offi ciis hominis Chrifliani do&rinam. Nempe ro ivcreßcoC
cü*(pçcyoùs tù iïiHcciœç £rv, pie, temperanter ac juße vi vere cap. II. i i , p.ervofiflime compledfitur omnia in BEnm , in nos ipfos, atque in alios homines officia.
f VU.
Ubi fcripta fit a Paulo, & unde mifîa adTitum epi- ftola, ignoramus. Rationes autem , cur fubfcriptioni hujus epiftolæ, cbro N/xozroArau- miflfam camdem tradenti, habere fidem non poflimus, addere non elf necefium , li quidem otium nuperrime nobis fecit Clar. Cand, E. SIBERG in Hellados iüuftr. P. P. p. 42. Exiitimam.us autem , Pau lum , alio quocunque loco, (fortafie Philippis,) has fcri- bentem literas, Titum ad fe invitare Nicopolin, Thracis urbem, Macedonis finitimam , ut vult THEODORETUS, vel potius forte Epiri urbem $ ubi proximam hiemem exi gere Paulus conftituerat cap. III. 12. Ita TIT U M GRÆ-
CORUM exhibuimus dolorem , Corinthiorum inprimis . & Cretenftum. Sed eum quoque alias adiiffe regiones, con fiât. Fuit haut dubie aliquando in Afia minori, ubi quærit eum Paulus, qua de re fupra. Id vero certiffimum, quo tempore Paulus Timotheum ad fe pergere juffit I Ep. IV. 9, fe q ., T itum abiifie hs AccK/xxrlctv, Dalmatia, five, ut in jiumis marmoribusque fæpe dioirur, D elmatia, pars fuit veteris Illyrici, inter cujus populos complures referun
tu r a STRABONE ceterisque AAAMATAI. Nota ho- dieque ad mare Adriaticum regio Dalmatia %
inter plures diftradta efi dominos.
