' D ISSERTATIO PHILOLOGICA
DEV A R IE T A T E LECTIONIS
v o c u m
,
n
V &
I N
CODICE BIBLI C O
,
Cujus Partem P r io re m ,Vert. Ampi. Senat. PbtI.
P R Æ S I D E
M ao.
CAR. A U R I V IL L IO
L i n g. , Or. P R O F . Re g., &
O r d i n.
S. R. S. M.
Publico Examini ßibjicit
B en edictus Norlin
Stipendiarius Regius. / StnoUnàns.
In Auditorio Guft. Maj. d. 23 Dec. 1780. ♦
‘V f
U p fa I i a c.,
V IR IS
Adm odum Reverendis &
Præclariiïîmis,
D O M I N O
m a g .
J O H A N N I N O R L I N ,
Ecclefiarum in Skirœ er N y e Pa s t o r i ac Pr æ p o s . Vigilantifîïmo, P ar enti I ndu lg en t il l im o,D O M I N O
m a g .
I S RAE L I N O R L I N ,
Paroeciarum in G ö r h e r y d & T r a h e r y d Pa s t o r i D i g n i - l i m o , Patr uo B en i gn if ii mo , omn i a ni mi cultup r o f e q u e n d o ,
D O M I N O
M A G .
B I R G L R O N O R L I N ,
Eccleüarum in T o l g , Afa & T j u r d a Pa s t o r i Digniffimo quin & Pk æ p. T e r r i t o r i i N o r v i d i n g e n f i s Adcu-
ratitfimOj Patruo Temper h o n o r a n d o , \
D O M I N O
m a g .
A N D R E Æ N O R L I N ,
Pa s t o r i Meririflimo, P at ru o per pet i m c o l en d o,
E xile hoc fpecirften Àcaàetn r u m , gratiffîtnœ ruentis teßifica- turus pietatem , Jumm i veneratione dicat at,jue dedicat
Adm odum Reverendorum
Veftrorum
Nom inum
enitor humillimis
<f>£c
x* * x?*- ^ *&*
•*%£4 t t «ftjfc, ^Jif. ^ ^ ^ &■
J ^ r jty r iljjlr 1^ ^
§.
I.
N
eminem fugir, H eb rææ litteraturae haud penitus rud e m , in accuratius fcriptis editifve exemplaribus Biblici codicis, notari in margine le&iones quarnndam v o c u m , difcrepantes ab his, quae in textu exdant, vo- carique textualem 3 ’rO fcriptuin, marginalem n p legen«
dum , ita q u id e m , ut litteris in textu adjuncta cernantur
puncta voca lium, quae in marginalem quadrant, non ae
que in textualem. H a r u m diverfarum le£tionum nec
aetas, nec numerus, nec origo adhuc potuit certioribus tedimoniis conditui. Quoniam in Talmude haud paucae m e m o r a n tu r , has quidem ede illo antiquiores, dubitari
nequit. Sed ad ipfos facros Scriptores re fe rre , quad
fiiain ipdus dictionem quifque notulis illis ditare , aut duplicis fenfus, nelcio q u o , acumine augere voluidet, a ratione foret omni alienum. Ne Efræ quidem, ubi plures codices, e Babylonica captivitate redux, contu- lilfe credatur, ilhe (altem poterunt tribui, quæ ipfo in libro ejus pariter occurrunt. Quod igitur probabiliori a- liqua fpecie cogitari queat, hoc erit, non omnes eodem ævo, aut iisdem ab auctoribus fuilfe notatas; fed, quum inceperat apud Judaeos, frequentari Criticum dudium , v;ci, ut dici folet, M aforethicum, cujus initia, nil im pedit, quominus Talmude antiquiora datuantur, a plu ribus dein, quorum alter altero recentior, prout copia excreverat tranferiprorum exemplarium , etiam legionis illas varietates obfervatas fuide et codicibus injunftas. Nec hi fraudandi Critici, qui demum cumque fuerint, laude fu a , quod nihil temere mutando , indicaverint
tan-jSfc N j . C «8Ï*
) 4 v
t a n t u m m o d o , quam r e p e r e r an t , differentiam , alit, quefn in m o d u m , putarent ipfi, debere legi. At ma rgi nal em
textuali omnibus in locis nunc praeferentes Judajos haud
fane audiamus. N a m in multis d e p r e h e n d un t u r , qui ma rgi nale m a p p o f u e r e , vereris linguæ analogiam haud fatis habuiffe per fpecl am, nec tam praeferiptum u bi qu e
vetuftioris alicujus codicis , quam c o n j e f f u r a m , in e m e n da nd o , fuam fecuti n o n n u nq ua m fuiffe. Qu ar e graves quidem fubeffe cauffas, cur haud r a r o , textualis t e n e a t u r , reje<ffa altera, mi nime diffitendum* tametfi f i v e D A N X I O , qui ubique hoc faciendum u r f i t , five S C H U L T E N - S I O , cui vifum idem in locis quam p l u r i m i s , haud i l
lico affentiri neceffum lit. Faceffat quacftio, utrum
fem-p e r t o TDD debeat p r æv a l e r e , an c ont ra ,
t o n p , in-
tempefliva , nili valde f all or, eo magis , q u o eft cer tius , in multis exemplaribus, præferrim manu e x ar a ti s, quod u n u m habet in m a rg i ne , alterum p o n er e in textu , e t vice v er f a , teftè etiam codice manufer ipto , haudqua- quam r e c e n t i , P en ta teu chi , quinque Megilloth et Haph «
t a r a r um y qui publica in Bibliotheca noftræ Academræ
fervatur. Ut ra mq ue autem lect io ne m, qui f lu du er i nt , in loco quolibet ita conciliare, ut f e n f u s , quem diflimi-
lem quTque perfæpe affert fecum, non putetur ta men
divertiis, v i d e a n t , quo pa£tô a fidæ veratque i n t e r p r e tationis regula , aequis cenfeantur judicibus non defeivit*
fe. Her meneutici s potius fubtidiis utamur et critico e- xamine tum codicum , fi qui certioris fuerint f i d e i , ma- n u f e r i p t o r u m , tum antiquiorum verfionum mo ni me nt o - r u m q u e , ut in locis lingulis, quod maxime idoneis fe
tueri queat rationibus, eruatur. In ampliori autem c o
pia differentium illarum l eé l i o n u m , fiquidem majoris m o m e n t i habendae fint, quae in te xt u, I? in ma rg i ne exhi ben t , aut con tra , ita ut hinc negativus, hinc affirmativus, hoc eft plane oppofitus fibi invicem fenfus
ori-o r i a t u r , has explori-orare tulit animus, nori-on quori-od r em i-
p f am perdifficilem lateque fufam, leviori, qualis hæc
me a , o p e r a , fperem ad liquidum poffie perduci , fed ut
m i h i ipfe inquirendi ftudium acuerem, Ledlorifque Be*
nevoli cenfuræ qualecumque fpecimen conatuum ; qui
bus-duci oportet, modeffe fubjicerem,
<$. II, •
Vocula H1? negationem inferri, altera autem b pro n o me n 3 perf. fing. mafc. denotari, et ufus Biblicus et
Di ale&orum amicillima confpiratio eo ufque dubitationi
o m ni fubrrahit, ut vix futurutn pofthac arbitre r , qui f uf picetur, potuifle in origine forte , ejusdem aut certe
co gnatæ fignificationis focietate jungi ambas illas , vel
p e r oL\Ti^oiy}av, quae dicitur, poni p r o ) , quumque af
firmativus re ipla foret fenfus-, voculam nihilo m inus,
quæ per ambitum Linguae univerfum, negativa eff, u-
ftirpatam , ambiguitate tali, quæ ne in humano quidem
fcripto foret toleranda. An vero five fola in pr o n u n ti
ando fimiliiudo f o n i , Cive quod interpofito etiam t,
inveniatur fcriptum effecerit, ut alterum cum altero
confundi a fcribis potuerit, judicent alii. Enume ra ntur
autem ad Lev. XL 21. in Mafora magna, qualis a B E N
C H A J I M et B U X T O R F fO edita in Bibliis Hebraicis et
Chaldaicis confpicitur, XV loca, in quibuS tfb eft in
textu, V? in m a rg ine, videlicet 'Ex. XXI, 8. Lev. X I , 21. X XV , 30. 1 Sam. II, 3. 2 Sam. XVI, 18, 2 Reg. VIII, 10* E f IX, 2 . L X l i r , 9. Pf. C , 3. CXXXIX, 16. Prov. XIX',
7, X X V I , 2. Job;. XÏÎÏ ; 5. X L I , 4. Efræ IV, 2. Ad-
junxit duo alia Ef. XLIXT, $. & 1 Chron. XI, 20. au dior t radiatus D*">fc1D, qui Talmudi infertus, aliquanto li cet recentior , quam Talinudica cetera, nec proi nd e i- doneiis fatis teftis, prsefertim quum et didlis immifta
lo-A 3
eis aliena d ed er i t, ad dijudicandam v a r i « leg io ni s in duobus etiam p o f t r e m i s, a n t i q u i t a t e m , ctfi h o
r u m uter*
que in Mafora p ar v a notatus inveniatur. Sed et Job.
V I , 2i. p r o N1? f e r i p t o, l e g e n d u m 1"? jufierun
t Maf or e- thæ. Co nt ra i Sam. I I , i6. & X X , 2. p r o feripto , legi volunt tfVj qui in m a r g i n e n ot am appof
uere.
§.
m.
Jam fingula ea luftraturus loca , fequar o r di ne m , quo in Hebraeo codice o c c u r r u n t , erirque ade
o p r i m u s Ex. XXI , 8- u ^i agi tur de fer va H e b r æ a , non v e n d e n da alienigenis, fed vel ducenda in u x o r e m ,
vel r e d i m e n d a , vel dimitt enda gratis. .In his legitur
: f i difpli•
euer it domino Jiio r\T j' ifque illum non defponjave-r i t , pedefponjave-rm ittet cudefponjave-rabit [ue ut redimatur. At in m ar gi ne po*
fitum ) b > orituro tum fenlu affirmativo: fi illam fib i de-
fponfaverit. Iftud 1*7 habere in textu fex codices obf er -
vavit K E N N I C O T T US , paucos eni mv er o i
nter plus quam centum ab eo fimul collatos. In A le xa nd ri na v e r - lione eadem varietas, quæ eft H e b r æ æ o r i g i
n i , d a n t i bus aliis codicibus: rjv è yxroofxoXoyrtaxro ccvt>]
v , aliis: h
dvr® KXTüüfxcÄcy/KJctTo. C o nt r a in Samaritano
textu eft tfS, hujufque par it er in verlione : ftmiliter in
S y r o , in G r æ c i s , A Q U I L A S Y MM A C H O , T H E O D O T
I O N E ,
et Arabe E R P E N I A N O. Chal dæa Paraphralis t
ributa J O N A T H A N I de uxor e five ducta five non
diifta n i hil habet. N e g a t i v u m quoque fenfum e xp r i m it Arabs in P o l y g l o t t i s , cujus eft: ß incommodum videat
ur domino
V$> > <*J ut conjugem eum d u ca t, h. e. fi non d u x e
rit. O N K E L O S , qui p e r margi nalem lecfioncm p
r o d i t , et Vulgatus i nt erpres L a t i n u s , . q u i v e r t i t : cui tradi
ta fu e r a t, foli fun t, qui 'ro ’np putentur prætulifte.
H e ftes igitur p r o vindi canda textuali , in antiquis adfuntmuh
mul to plures äc valentiores quam pro altera. Sed ipfa etiam comparatio duplicis conditionis, quam lex memo r a t , rextualem adferit. Sancft illa v. 10. n . li fervam pa t er dedilfet filio uxorem , et hic dein debita ei jura con- nubii negarer, oportere Ltt □
20
g ra tis, nulla à,ita pe*cu n ia, eam dimitti liberam. Qua igitur aequitatis fpecie
cr ederetur , patri t a m e n , fi quam ipfe libi fervam jun- xilTet uxorem , ficubi difpliceret, licuiffe, u t , nifi ac cepto redemtionis pretio , liberam non dimitteret? Par ratio polhi labat, ut et pater limiliter gratis fui-flet liber tatem donaturus fer vae, quam libi uxorem aut deftinaf- fet aut junxilfet dudurn. Atqui hoc diferimine duo di- liabant cafus, c]iiod pro qua dimittenda pater potuit re- demrionis pretium poftulare, hanc ipfe non duxerat u- x o r e m , at duxerat fuam filius, debebatque adeo repu diandae libertatem gratis' indulgere. Objicit quidem Ce leb. V 1T R I N G A , cui infignitius placuit ledtio marginalis Obs. Sacr. L. IU. CXIV, §,12. nil prohibere, quin rHÖH explicetur per: libertatem concedere , etiam nbn f t luto re-
âemtioiùs p retio, li forte parari hoc a ferva non polfet,
aut pro ea dare nemo vellet, aut ultro jus fuum herus
remitteret. Ve rum e n i m v ero, ctii poni fefe ifta fane
p a t i untur, vi tamen vocis m b n , jus apud herum reman- lille necelfum e f t , quo pretium redemtionis et poftulare liceret et oblatum accipere , id quod multo fe habebat aliter in caulfa filii. Tum urget idem, voces HD HJDÜ quas vertit: quiit perfide in illam egerat , putatque perfi diae argui herum non potui fle, nili fervam ante duxiffet u x o r e m , aut promifilfet ducere. Quid autem? li heic exponatur : contemfît, fine v it, apud 1'e retinere no luit, uti expofuit Græcus et Latinus, utque verti redte polle docet 111. M IC H A EL IS in Jure Mojaico, part. II. §. 88, aut fi perfidiam interpretemur, quam illatam libi queri potui flet mifera, fi alienigenis vendidiflet herus.
1 N e m p e A3 T l J - D ut fignificet: perfide agendo adverfus il
lam , Linguæ parit er ac præfixi 3 indoles p e r m i t t i t , fu-
ifTetque o m n i n o perfidum , fi v e n d e n d o i n n o c e n t e m h e r u s , peregrinae, h. e. i d o l o la t r i c æ , gentis p r o t e r v i t a t i objeciflet. Ubi autem p o r r o arbitratur Vi r Cel eb er ri - ’m u s , plenam non fote ftru&uram p er i o d i , in qua p o l i tu m r n j T > nili adiit Dat i vus, v o c u l a e x p i i m é n d u s , qui
et adeft v. 9 in .mihi certe videtur
neceffa--rius fuifTe Dativus perfonæ , ubi agi tur de p e r f on a alia, cui herus fervam j unxerat , in v. autem 8. eo re£tius po- tuiffe e xc l u d i , quo apparet probabilius > m y ’ "IIPN lati us patere et fignificare : quam nemini adhuc i. e. n ec fi b i nec filio defponfaverat h e r u s , n ed u m u x o r e m jun xe ra t.
, §• IV.
Secundus locus habetur Lev. XI, 21. in lege c i b a r i a , quæ p ermi tt it Ifraelitis vefci I n f ec t o , alis inflru£to ' '
8
c quatuor p e d i b u s , Q'ÿlD ubi in m a r g i n e l e g e n du m b n o t a t u r , fenfu affirmativo: cui fiw t duo crura.
r H æc poftrema lectio, quia Samaritanus eam textus, haud
modicus numerus codicum Mfc. apud K E N N I C O T -
T U M & antiquæ verfiones cunilae f e q u u n t u r , fuo m e rito r ep ut et ur genuina & ab ipfo Mo f e profe£ta. Q u u m -
que in univerf um bisque p ro hi b e t u r alis
inftru-i l u m & quatuor pedinftru-ibus , efu autem licitum p r o n u n tiatur iftud, K*? t P K , neceffe e r i t , ut fenfu pofi-tivo c h a r a £ t e r e m , quo difcerner etur a p rohibi tis , v e r ba ea e x p r o m a n t , qui character foret o mn i no nullus, fi negat iva effe propolitio D'JHD N1? "1 wtt > & fignificanet, n o n fuiffe in licitis D'JHD, h. e. talia, quæ neque in p r o hibitis exflitiffe me mor antur. A c c e d i t , q u o d , ubi mo x
r e c e nf e nt u r fpecies illius , de quo dicitur ItfiW
,0 y ID t effe has alias nemo adhuc lucida of tendi t, quam
Æi// erur ihus, fupra pedes quatuor exftantibus, quibusque
f u pra tellurem faliant., baud minus cogni tum habemus.,
q u a m fuifle in cibum adhibitas tum o!im, apud O r ie n tis p o p u lo s , tum hodie pariter adhiberi. T e x m al e m fe- cutus L U T H ERUS dedit: und nicbt mit %u>eyen beiften
tnfff erden bypjfet, afientientem ea in re vix ullum na-
£ l u s , fi ab his difceflerimus, qui textualem nusquam non
praeferunt rigidius, quibusque fe adjunxit Cel. N OR RE*
L I U S in Diatriba de avibus efu liciti«, quamvis nulla
ex p a r t e , Criticis potuerit argumentis verit atem m praçfentis loci confirmare.
§. V.
T e r t i u m invenimus Lev. XXV : 30. Pr æ fer i b kur te rminus, intra quem liceret venditori aedium in noifi VV
urbe muro cinfta, venditas redimere* fique non redemis*
fet ante definitum terminum, ftatuitur, oedes illas in u r be riDITM1?
fitas, ne anno quidem jubilaeo ad
pri-fcum poffeffiorem redituras. Manifefto fieic elucet, non
K1? legendum, uti eft in textu, fed V>, quo d eft in mar
g i n e, fenfu affirmativo, tum quod de e a d em -omnino
agatur urbe quae v. 29. di£ta noin *fy, & in qua -erant
sedes, venditae primum, dein redimendae, - tum quod v.
3 1.
mox fequatur lex altera & -peculiaris de domibus
in 0’i y n h. e.„ oppidis & villis muro deftitutis. .’Confen-
tiunt codices XV. numerati K E N N IC OT T O , Samari
tanum exe mplar & verfiones antiquae omn e s , nifi quod Arabs E R P E N I A N U S tum tum V? expreHerit <5c La
tinus Vulg. voces HOT! K? ntffW I»y3 penitus omi-
ferir. - Eft quidem Yy in rcodice Biblico ie m p er demini*
num , pofTetque proinde iV Mafc. vidori n on congrue
re. Sed ufum lingvæ admittere olim potuifle in vocc
illa genus quoque alterum, terminatio mafc. in pl D’">y B
) IO (
fteud dubie p e r f v a f e r i t , quamquam- ea etiam forma fac piflimc i nda r femininae c ondr uit ur.
§ VI.
Succedit e libris H i d o r i c i s , quod i Sam. I I : 3. ex-
ftat, in car mine euchariftico H a n n æ ODDJ cu
jus in ma rg ine legendum quoque 1^? confpicitur. Textu* ali i nhær et S Y R U S : i - ^ . 0 £7* non perfiftunt vafrœ artet
coram eo, A R A B S : ^ j é? non profunt vafrae artes a<\_V coram eo, & S Y M M A C H U S , èx hcr) orciç ccvTco 7Tçopccoeis, non fu n t apud eum praetextus, h. e.
r ef la funt, judiiîima, Dei judicia; ramctfi vi de nt ur h o r u m finguli utr amque le&ionem c onj unxif le, limulque od en -
d e r e , mi nime recentem elfe alterutram. Mar gi nal em
litteraliter h. e obfcure verti t Latinus: U* ipfi praepa
rantur cogitationes ; t um exprefTerunt L X X : 0 ©eos hot- pcc&y r x ivnTridejfuccrx ccvrë. E x hi b en t eamdem codices ultra XL. K E N N I C O T T I A N I , Heimdadienfi s i t em , & a L 1L I E N T H A L I O collatus Regi omontanus. I m m o h a bet et iam in textu editio Complureniis & , refte L 1LI-
E N T H A L I O , PrageUfis 1518. Itaque fi hæc valuerint
indicia, praeferatur / o p o r t e t , t o »^p, quod & recentio-
r um int er pr etum plerique praeferunt, fenfumque e v e r
bis 0 3 HJ 1?! hunc eliciunt: ab illo vel apud illu m ,
n emp e r.»}H De um o m n i f e i u m , cui nihil usquam p e r naturam r e r u m , quaqua t e nd it ur , ed abfconditum, libran
t u r , expenduntur, dijponuntur fa& a mortalium. A d feri- em & a rg ume nt um carminis optime. E d tamen b re vi or ea periodus adeo corrcifa, ut n on illico & lucide fenfum
Î
iatefaciat, quo juvari poflimus, ubi dijudicanda varianseftio. In Biblicis Scriptoribus vo x magnis gra*
vibusque facinoribus t r i b u i t u r , fed irrramque in p a r t e m , nunc bonis & fumme laudabilibus, nunc t u r p i b u s &
ne-far ii s , nae adefl præfenti toco, quidpiam e quo fteeat cerro colligere, Deine an homi num imelJigenda opera. D e i n Biblico quidem in codice* exemplum aliud non re- p e r i t u r , quod conflruclionem verbi p n j per V p r o n o
mi ni praefixum evincat. N a m quæ allegat V 1T R 1N G A
Lib. cit. Cap. XV. §. 4. P£ III: 9. J o n . il: 9.2. Chr. XX:
1 7. rem nequaquam conficiunt. Sed vero Efech. XVIII:
2Ç. fq. & X X X II I: 17, 20. fæpius recurrit impiæ in D e u m v ox gentis: - p T pfl» t ö non aequa eft via D
m in i, fibi non conflat, non fervar is, luis in judiciis,
aequabilem eamdcmque rationem , fiquidem nunc parcit h i s , qui male ege runt, nunc plc.£li.t iuppHcio, quos a n tea tamen probitati ftuduiffe erat certum. N e m p e ut ex ferie ipfa Propheticae concionis manifeflo liquet, offen d e b a n t u r , r e b ’elles ifla veluti mutabilitate, quam peffime o p i n a b a n t u r , Divinae, hinc mifericordiae, in co ndon an d o , quoties a priflina fe malitia quispiam averterat, hinc j u l l i t i æ , in puniendis aliis , qui diu tamen ante nil ma
li commiferant. Ex ad ver fo .accufatur D ei oblitus p o
pulus , D3 ' : n i ODfV t ö vice vefirae non aequet J u n t, «ihil h i s , quae vos facitis, inefl conflandae, nunc huc, nunc ifluc dilabimini, culta ad tempus pr obit ate, m o x j n t n r - piffima quaevis '«proruitis. V i d e o r - h i n c mihi exputare, p n Hebraeis fignificaffe: firm u m , flabile, -C on ft ans cjje , nec abludit, quod efl Prov. X X I : 2. unicuique reBa videtur
via fu a , inflabili judiqio, vacillant vulgo h o m i n e s , quod
uni r e & i r m , alter im p r o b at , mrv HD*? fDHI fe d firm at
corda D eus, h i s , qtii regendos fe totos Illi com mittunt,
flabilem -mentem s i n , uti efl Ff. L I : 12. ingenerat
& conllantiffijnum propofitum. , Confr. Prov. X V I : 2. I n d e in bilancibus, quum aequalia pondera faciant, ut pari veluti perflent illae g ra du , nec in partem alterutram i n c l i n e n t u r , accidit, ut idem p n fignificatu ponderandi, a pt a n d i , dif ponendi invaluerit. Quod li ergo phrafis &
con-com'trudio v o c u m , in loco noftroy fimillima Efechie- Uanæ illi, eamdem in partem accipiatur, retenta et iam tcxruali lectione N1?, fcnfus hicce habebitur valda facilis &. fequentibus in carmine imaginibus mirifice ac commodus : nulla fubeft Habilitas, firmitas, conftantia
illis , magnis fsilicet h o mi n um moliminibus, qui bus adeo gloriantur & in quibus DD3J flfDJ I*DT1 1DV
multis & (uperbis vocibus ce Iß (fima quzvis p r a fe je ru n t.
Antecefferunt haec p r o x i m e, dein v. 4. <St ceteri9 ad-fi nem usque, vivis coloribus expingitur volubilitas fortis^ qua fumma fiepe potentia l felicitas, omnifcio fancien- te Domino- ac Iudiee, disjicitur de fiatu vanef citq ue, emergentibus e p r eme n te miferia aliis in beatitatem \z> tiffimam». Di ffradus H e r o u m jacer arcus; faturi nuper, m o x fame a n gu n t ur ; langvefeit multorum mater filio r um &c., contra ; c i ng un tur r o b o r e , qui in hu mu m us que erant p rolapf i; e furientibus-nihil pofthac deeft co piae; fentena augetur pr ol e , quas fterilicatis dudum o b ruta contumelia vix aufa fuerat eloqui
8
cc, i ng ens vi- ciflitudo, nec i nf r eq u e n s , quam fi reffe cogitaremus h o m i n e s , n em o usquam nrOJ» nH3Jh c r e p a re r , nimium fifus fecundis r eb us , nedum alienis periculis illuderer.. Putem haud abfimili mente a Syr o arque Arabe pofira, quae in utroque l e g u n t u r , lique explicatio hujusmodi non iner pta c e n f e a t u r , dubitare adhuc, liceat,aitram, in loco jam r a d o , praeferre l e d i o n e m oporteat.§• VII.
Quintus eft x S a m . X V I , t$. irrcolloquio Abfalomi, regia nunc fe efferentis potefiare, et Hufai , qui Davi- dis fèfe fimulabat partes defer uifie. Rog an ti A bf al omo , cur vet er em D o mi nu m reliquerat, refpondit alter: quem
elevit jlebova et hic populus et omnis Ifrael ifliO flVW tf1?
3 ÏW huic adero et apud illum permanebo. Ita v e r t e n d u m
ift-)•
n
c # 'i l l u d , liquidem fcnfus aliquis v er b o ru m orietur; atque adeo t en endum îV, quod i n - m a r g i n e apparet, veræ in- f h r lectionis, p r o qua, fcribarum vitio, irrepfit, f o r te quià p ræ cedente in linea «S quod er at, tranfcribcn- tis oculum fefellerat,- Ac poffec heic rei ipfius, de qua agitur, ratio fufficere, ut , qüæ proband a fit l e & i o , mox f e n t i a t u r , qu em admodum praeflantiores quoque hodie i n terpretes marginalem unice ratam habent. Sed nec d é funt e od em ducentia Critica argumenta. Quotquot fu- per funt antiquiores vtrliones unanimi confenlione eam- dem tuentur, haud dubie qUbd earum ‘au& ores, in tex tu l i b r o r u m , e quibus vertebant, repererant.- A KENNE-
C O T T O examinari'codices X V I fcriprum in textu h a
b e n t , fique in his non comprehendatur etiam Complu- tenfe e x e m p l a r , id quod fciri nond um potelï , illius pä---
rit er adj ungatur au£loritas. Qui er go tS tenacio
r e s , int err ogative fumendum N*? 'fcifcunr, haud certe * e x p l i c a b u n t , quae futura tum foret fynraXis v o c u m : '
quem elegit Deus &c. nonne * ero apud ' ipjum manebo, >
nec ullius Linguae alius indoli nec Hebrææ congruens, • §. VIIFt
-H a u d acqtie facilis, de quo certius feratur judicium/ locus , o r dine fextus, 2 Rég. V I I I ; 10. HTI I D « '
rfnn,
in m a r g i n e adpofttum quoque offerens. N i m i r u m miferat m or b o tum laborans Bénhadadus Rex S yr iæ miniftrufn Hazäelem, qui ab E L I S A P ro p h e t a , pollquam Damafcum vene rar, feifeitaretur, urrum e m o r b o illo Rex convalefceret. Hazael, uti erat jus-fus, re m fibi commiffam Prophetae enarrat. H i c re-
f pondens ait: a b i, dic, nequaquam [anabere, uti quidem fert le£lio textualis, ar fi marginalis praeoptetur: abi, dic
illi, omnino fanabere. Mar ginal em fecutæ verfiones an tiquae, S y r a, Chaldaea, Arabica, Vulgata Latina. T u m
-liis confonat penitus G r æ c a L X X viralis, in codicibus, qui h abent l Àeuço wttov x v t u' fatj jj ac in aliis licet defit v o x ' « u r » , n egand i tâmen parriculæ Hebraeae quod r e f po nd ea t , nihil legitur. Similiter f cr ipt um invenit in XIII codicibus K E N N I C O T T U S , q u od qu o qu e in textu r e pe rt u m 2. codicis Er f ur te nl is , ob fer vant e J.. H. M I C H A E L I S , S t R e g i o m o n t a n i , q ue m contulit LILl* E N T H A L I U S , exftat etiam in Comp lut en li typi s edito. Eft infuper per lineolam M a k k e p h adeo ar£le ç u m . i p t t juncta vocula p r o x i m e f e q u e n s , S t p e r acc entum T i p h - cham disjun&a a voce - r v n , ut q uadr ar e n o n videatur poiTe nifi le£tio marginalis 1*?, valde ea quidem c o n v e niens r S dativum p e r f o n æ , vcui r e f p o n f u m d a r e
tur j haud dubie poftulanti. I m m o ver o in fequentibus
niD1 HIO '3 JllîT O m n i at oßendit viibi Je b o v a , ejfe eum
omnino m oriturum , eft fane veril imile, . oppoiit um quid-
piam cont ineri t u r v nn ,TI’n > quod antecelferar, qualisque oppofitio nulla f or et , nili affirmativa p u t e t u r , . l o c u t i o , in qua varia le£tio confpicitur. F a t e am ur e r g o , quae ma rgi nale m f v ad ea n t, rationes adeffie ejus m o m e n t i , ut
pares illis . p r o .textuali adferri nequeant. Sed tamen
remanlit apud p l ur i mo s , Ii praeferretur t c V?, difficultas
e a , quod falfa tum protuliffie videretur P r o p h e t a , ipfi- que Divinae r ev el at i oni , quam m e m o r a t , c o n t r a r i a , aut Voluiffe inani fpecie .Hazaelem æque ac B en ha da du m fallere , quod de fan&fflimo v ir o ne cogitari; q u i
d e m fefe patietur. L e v a r e iftam St tollere conati
q u i d a m , i n t er r og and i fubjecere f e nf u m, ac fi dixiflet r ef p o n d e n s E L I S A : tune vivus Jervnberis! immo vero 0-
ßendit m ibi Num en, eum moriturum. Sunt etiam qui Iro- nice di£tum exiftiment. U t r u m q u e tale, 111 fi tota fpe- £letur p er iod us , ferie ea v o c u m , qua legifur e xhi bita, vix elle probabile reperiatur. Vif um igitur aliis, a p e r te quidem Hazaeli nunriaffe E L I S A M , f o r e , ut m
o-l 1
re-r cre-r et ure-r B e n h a d a d u s , fed fvader e nihilominus volu- i l l c , ut blandis verbis alter t antif per folarerur moriru- ruin , ne trillis t e rr o r nunrii m o r t e m acceleraret. V e r u m & tum fibi verba Prophetae haud fatis conflabunt, nec ulla d e pr eh e nd i cauffa p o t e r i t , quae folandi iftius- m o d i fludium illi concitaffet. D eni que haud paucis in m e n t e m venit conj icer e, P r o p h e t a m dixiffe: pracfenti e m o r b o , utpore p e r f e non l et if er o, convalefcet quidem, at erit idem mo x violenta mort e periturus. Eam in fen- t enriam p r o p e n d e r u n t , qui v. 15. defcribi opinanrur v i m ab ipfo v Hazäele illatam R e g i , - qua «ene&us * p e - ‘ r i e r i t j -quum t amen fit o m n i n o :d u b i u m , an;' quæ verfu eo m e m o r a n t u r , iftam explicationem a d m it t a n t, ne u r g e a m , de m o r b o Benhàdadi, qualis fuerit; graviorne an l e v i o r , nihil pöfTc nunc flatui. E n i m v e r o ‘difpelle- t u r quidquid dubitationis,- marginalis le£lio, ea ex par-' te potuiflet inge re re, fi concedentis & veluti increpantis f u m a t u r affeflu ro rrn/r"r r n ” ■ idm -jV. Praeviderat P r o p h e t a , for é Haz ae l em refporrfurum R egi, eum in m o d u m , quo dein ' narrât iir v. 14. re ipfa refpondiffe. H o c i pii jam ante objicit ac velut ' exprobrat. - Abeas ^ - i n q u i t , tu quidem dicas Regi, qu em ad mo du m di£lu-
r u m te jam nunc fcio: valetudinem recuperabis, at mibi
patefecit D e u s, fore ut moriatur. N e c veritatem igitur ~ rei celavit Er optier a j nedum falfa comminifci 1 Hazae- • lem juflit,- fed tum exitum m o r b i , de quo rogabatur, tum quid Hazael R e g i 7 effer ' cor am ’ refpönfurus, ap p r i m e fibi c ogn it um edocuit. Primus hanc lucem i n t e r
pret at io ni a d m ov i t Celeb. V 1T R 1N G A L. cit. fe cundam a d é o , ut & mi hi nunc o p p o r tu