/ 2 ), / 7 D.
DISPUTATIO PHILOLOGICA
D
eu
s
u
DIALECTI ARABICE
IN
-Indaganda vocum Ebraicarum
fignificationc propria & originaria^
QUAM,
Confcnt. Amphß. fac. Phihfopb.
In Reg. Academi* Uffalienft>
Pöblico examini modeftc fubiiciunt
CAROLUS AURIVILLIUS
•; PSH li. M A G . > ' '
. i ( , . y . s t S t i p e n d i a r i u s Reoi u s , :,i
E R I C U S H A L L G R E N * e
.t
Fi e r d h u n d r e n s i s.
In Audit. Carol Majori die 2 a Maji
An n i M D C C X L V D .
Heri/ ante meridiem
H O C H A R T . i n p ' & f .
p ro p efinem.
Ccd ut dicam quod res e ft, nihil mihi tamm
profuit quam Arabica: linguæ quàliscumn-
que cognitio. Cum enim in reliquis Ebraic:cæ
linguæ dialedis, præter aliquot Scriptura.’ verrr-
fiones aut paraphraies vix quicquam habcatutur,
quod lit alicuius m om enti, Arabes abhinc amn-
nis fere nongentis omnes omnino Icientiaaas
magna cura excoluerunt, & de lingulis multdta
lcriplerunt, iis plerumque verbis, quæ vcl mcac-
re Ebraica lu n t, vcl cum mere Ebraicis mata*
gnam habent adlinitatem. Itaque li quis A1A-
rabum lcrinia ledulo compilaret, plura ex iiiiis
cliçerct ad lolidam iacræ linguæ cognitionemm
pertinentia, quam vel ex vafta illa Talmudiccno-
rum farragine, vel ex Magiftrorum coromenm-
tariis omnibus.
§
.
L
' ' • ' / fA eft linguarum omnium na*
tura atque indoles, ut five and* quiffima & primis hominibus coa> va, five ex nac derivatæ, aut qua* cunque demum ratione ortae con* fiderentur, vocabulis conflare pri mitus -debuerint, quibus ad cer ta m quandam & determinatam exhibendam notionem defHnata poteftas fuerit. Quemadmodum enim Babe- îicaim peperifie confufionem credi poflunt unius ejus- dem que rei diverfie appellationes, quae fecerint, tit al ter alteri fenfa animi nequicquam explicare fit cona t u s , fic fini, quem Termonis omnis ulus intendit, re» p u gnaverit, ut in una eademque lingua, ad phira,non diverfa folum, fed etiam contraria, vocum vel omni um , vel plurim arum , ab eo ftatim tem pore, quo
lurpa-» J o C ' «
furpari primum cœ perint, extenfus putetur fignifica- tus. Quia vero nulli id linguæ, vel diutiflimo tritæ u- fu, contigerit, ut fingula, quorum inforrrari queant animo ideæ, dicionibus exprim ere propriis p o tu e rit, m ulto minus id fa&um, pofi ipfum ftatim linguæ cu- jusque o rtu m , exifiimabitur. Deprehenfo itaque laben- tibus temporibus multiplici d e fe ftu , non mirum ad pa re b it, fi ad eum farciendum, vel novæ in fingulis lin guis eufæ fint voces propriæ j'V el ex aliis linguis m u tuo fumtæ & ad vernaculae genium inflexæ, vel quod accidifle frequentius confiat, domefiicarum d’iCionum ita ampliata fit^potefias, ut quæ uni cuidam notioni al ligata jam fuerat, ad eas quoque fignificandas pofimo- dum adhiberetur, quæ primàriæ illi fimilitudine qua dam junCæ videbantur. Quæ quidem p rim a, non fi- rfe veri quadam fpecie, cehfebitur occafio fub una ea- dem que voce plures cumulandi fignificationes, latiffi- m e deinde hunc morem propagante eloquentiae fiudio, etiam in iis cafibus, ubi propriæ voces non deefient. £ u m enim anim adverteretur, in movendis hominum Animis concitandisque affeCibus magnam efie vim v o cabulorum , quibus a fignificatu proprio ob fimilitudi- nem translatus alitis fubefiet, longe fe in ejusmodi ca ptandis fimilitudinibus fcecundifiimam imaginandi fa cultas exhibuit. Ex quo fit, ut vetufiifiimis in linguis, quo magis culta fuerit eloquentia, eo etiam difFufioç fub fingulis vocibus congeries reperiatur fignificatuum quos derivativos & fecundarios, quia ab originario &
■primitivo fluxerint, appellare fas eft.
' ! 1 /• If
. j Si vero earum vocum , quibus folus forte primi genius valor"confiantcr manferit, plane incognitus fu turus
') < GS6S I iturus fit Significatus ; in ceteris autem, fecundariarum, q uas dixim us, Significationum neque o rig o , neque em phafis, neque concordia fiatis queat intelligi; d e n sa to ru m quoque vocabulorum in notione, quæ radici HiibefTe cred itu r, ratio fruftra f x pe quaeratur 5 atquetor tu m proinde interiorem linguæ cujusvis habkum ig n o irari oporteat, quoad ipfie primitivae vocum potçftates ilatuerinty patebit facile, quanti harum, in quocunqnc hum ani fermonis g e n e re , re&e inftituta invefiigatio îfacienda fit. Ebræa autem lingua. Dei ipfius benefi cio in nafccntem olim m undum introduite, & fanifio- r i deinde Biblicorum Scriptorum ufu nobilitata, tanto m ajori jure a fui cultoribus iftam operam re q u ire t, quanto fit jucundius & utilius, in iis, quibus Divinae voluntatis intelligentia continetur, verborum non fen- flim tantum qualem cunque, fed & vim ipfàm atque Intim iorem indolem, quoad fieri unquam poffit, affe- qui. Quare ab eo usque tempore quo Ebraicæ lite- raturas Studium Chriftianos inter cum cura coli felici b u s coeptum eft aufpiciis, in primitiva quoque & ori ginaria Singularum radicum Significatione e ru e n d a , m axim orum V irorum occupata fuit induftria- Quia v ero noftrarum non eft virium , quantum ea opis Sin gulis conatibus Ebrææ rei tulerit, allatis in quam cun q u e partem exemplis & rationibus decernere, neque ad præfens id pertinebit inftitutum, quod circa A ra- bifmi tantum memorato in negotio haud Spernendum tifum verfabitur. Licet enim ea quoque in re præ- ftari a tenuitate noftra nihil pofiit, quod non antea a plurim is præftitum Philologis, fatis jam diu tritum & vulgare judicari debeat; confidit tamen non improban dam prorfus fe collocaturam operam , fi quod illi e« A 2
‘ v ■' *
narra-4 Î2S3 J 0 E3 ^ 3
narrarunt copiofius, alio ipfä fob fchem ate, h. e. fum
^ • ' ■ • »- - _
*na tantum ftringcndo rerura capita, in medium pro- tulerit. Quam fpem fi falfam non fuifle anim adverte, ric, confecura fibi videbitur, quod m ultis ab huma- miflimo L efto re jam rogat precibus*
Solenne efi: gentibus, quæ ceteras antiquitatis lau de antecellere exiitimantur, ut mifcendo falfå v eris, prim ordia fua communi’ mortalium ftirpi propius ad^ m overe cupiant. Sed: quemadmodtim a fabulis ple^ ru m q u e dignofei pofTunc, quæ revera’ gefta funt; fic m iis quæ de gentium originibus circum feruntur, non fem per obfcurum eft, quantum veri reliquum fingen di libido fecerit. Cum itaque fiatim ab initio fecundi p o ft diluvium feculi, latore altero Eberi: filio , Jo& a-ne,, quemi Gabtanem [nonnulli vocant, ortana
gentem fiiam velint Arabici Scriptores, Ibn Abdillatif, Ibn Jactib Siruzita a}\ Abulfaragius b), Elm acm us c fides huic narrationi deneganda non erit,- quamvis alias illi parum certas,, ex nominatis feriptoribus quidam ad- mifceanr, & ab ea’ quoque plane diverfàs eodem in negotio alii auffores exhibeant. N am que non- fol um K «tmÏtoç in Arabia Felici collocat Ptolemæus d) , fed
& urbem in territorio Meccenfi fitam refert Ibn E-^rifi r ) , cui impofitum' nomen «tAM» Baifat jfetfan non leve fervat ulcimæ,, quam Arabes præ fè
fe ru n t, vetuffatis monumentum. Accedunt tefliino- nia Euthvm ii Z igabeni, T heophanis M onachi, & A- naftafii Bibliothecarii, qui fecundum opinionem ipfo- rum Arabum, ’Ajua\Trctg & 'OpygiTag, h. e- populos A rabi» Felicis incolentes, tanquam germ anam
liL
6 3 $ ) o C 63£3
5
3®£hnis profàpiam ab Ismaelitis & Midianitis, quo ru m aliunde natales repetendi fune,, fbllicitc diftin« g uunc f ) ‘ Rem vero plane conficit Scriptor Geoni/sthroç, qui rredecim omnino Jo&anis filios, eosdem in
fra lim ites, felici confenfione,- fedes flias fix i fie afië- r i t g ) N am que hos om nes, unico tantum excepto^ »n eadem Jemanenfi Arabia, numerofa filiorum ne- p o tu m q u e explicafie agmina, iis argum entis, quæ in’ feenarn c Ttdvv Bocharrus produxit h^ fic ofiendi pot- e ff, u t aut nihil unquam certi ex veterf hifioria eru tu m fuerit, aut Joftane prognatos efie Arabes ’£u-
fàifjLowç, h. e. Arabiæ antiqui (fimos incolas, dubitari;
am plius non debeat:.
a) Ap. Gabr. Sionïr. de urb: & mor. OK pop. C*
1 . b) De Or. Ö mor. Arab, (latim ab initio: e) b t JHifi. ined. ap: Wotting. Hifi. Or. f . 57. d) Geogr+ Tab. 6. Afïæ. c) In Geograph, impr. Komx part. 5.
Cimi-2. pag. f f . f ) Ap. Sy Iburg, in Sarac. p. f f . f f . g 4. ( ß
ß f. g ) Gen X . 16 - - 30. b) Geogr. S. Part. T. L ID C. i f . feqq. Confi Heideg. Hifi. Patriarch, Tom*LEx~ arc. Zf. if. 47. jeq;q>
f . IV.
C um autem nulla facile ratio'’'cogitari' queat, c u r eadem cum Pëlegb fratre domo oriundus Jo&an di- verfilm loqupndi idioma fe&atus fuifiet, vero eft fi-- m illim um , haufhm cum materno* lafte Ebrteam lin g u a m , ad amplifiimam prolem hujusque longa feri® nepotes ab eo fuifle transmifiam. E t quamvis ho® p affo , Arabica lingua, fi per hanc intelligatur, qua£ nofira adhuc tempefiate floret, Jo&anis ætate & hui® proxim a nondum orta cenferi debeat, atque fuerit pro inde, qui repugnare hanc fententiam putet ipforum
Ara»-EÜ5&2 ? 0
(A rabum teftimoniis a ), quorum magna pars -vel ad patrem Jo£tanem , vel ad filium Jarab u m , h. c. Je - rahum M ofis, linguæ fuæ natales referat; tamen eo nequaquam trahi debent iftæ aficrtiones, ut ob has fclas Arabicae gentis primos flatores Ebrai.ce locutos fuifîë negaretur. Si enim linguae, quas diverfiflimis tem poribus incidentes cafus folent progignere, unius hominis aetate nafci fimul & perfici omnind) nequeant ; haud aliter intelligendum erit, quidquid A rabes,fi m o do tantam ea in re fidei m ereantur, de inventoribus fuæ linguæ tradunt, quam quod eorum forte aevo ^ fènfim flefli cœperit ufitata tunc lingua, in eam quae poflea invaluit, dialeflum. Quae fimiliter in caufia funt, cur neque iis ex Arabicis fcriptoribus b qui I- (rnaeli demum inventae lingpæ fuæ honorem tribuunt^ m agnopere credendum putemus. Certe per multas potius aetates, atque pofl ipfum etiam Ifmaëlem, diu latis tenuia fuifie ab Ebræo idiomate Arabici ferm o- tiis divergia, vel ex eo colligi pofie v id etu r, quod eam Ifmaelitis Iofephi fratres Gen. XX X V II. & cum^ Jeth ro n e A rabe M ofêsEx. IV, 18. olvsv è^svsoç locii ti fuerint t). Quia vero fieri fæpe folet, ut in ultima
retro antiquitate initia quærantur re ru m , quarum ad certam temporis' metam origo figi nequeat ; non abfo- num videbitur, fi crediderim us, Arabes linguam , cu jus epocham , fuis definire limitibus non pofient, & antiquiflimam tamen effe fatis deprehenderent, iis etiam coævam fecifle, quos gentis & religionis fuæ prim os fuifie au&ores vetufla traditione acceperant. E x quo (equitur, opponi nobis hos nequaquam pofie, cum afferimus, inter eo s, qui Ebræam linguam a majorh bus didicerant, & vulgari ufu terebant, infle&ente
cam fola tem poris , qua variari fènfîm humana folent o m n ia, viciffitudine, ortam efle per magnam Afix À fricæ que partem adhuc late dominantem Arabicam;
a) Quoi videri pôjfunt in Sum. Rev. D. Doä. cT Prof. a d banc Acad, primarii Ol. Ce l/ii Hiß. L. Er. Ar. fla rim ab initio, £$ Pocock. Or. proef. Cann. Jograi.
b ) Ap. Sion, Pocock. I. c. c) S. R. 01. Celf. /. r»
:
§ v.
Concedimus equidem Jo& anidarum in num erum h a u d referri pofle fingulas gentes, quas vario tempo* r e , poftquam Arabiam ingrefli illi fuerant, quidquid in ea terrarum occupantibus adhuc pateret,, fibi vindi c a te narrant Hiftorici. Sed fi excipiantur qui Chami e x pofbritate, Perfici finus in Arabia Felici oras Bo? charto judice occupaverint a), quorum tamen coloni» àm nec valde numerofam fu i de, nec in interiora Ara* biæ penetraflt unquam probabitur; & eodem Chamo o rti Chuflei, qui Arabiæ Petrææ & Defertæ magnas quidem lacinias aliquando tenuere />), etfi ad eorum nequaquam admifli fuerint propiorem focietatem qui fè c->y c Arabes vere Arabes t fle gloriabantur; noit ‘tim endum eft, ne propter ceteras, quæ Arabiam an- tiquiÏÏimis temporibus im m igrarunt, familias, ex alio quam Ebræo fonte Arabicum derivare fermonem co gam ur. Nam que Ifinaë*! qui regionem Arabiæ Pe traeas nomine poftea infignitamy in qua cum fuls coni federet, elegiffe traditur r) &Jo£fonidarum familiae per bonnubiorum infertus jura. Divinae promiflionis vi, fub. olem usque eo propagavit, u t magnam ea A rabix partem & impleverit incolis,- & fuo fub dominatu tè- riuerit, Abrahami ex Hapare erat filius. E t quamvis adhuc juvenem , e d o m o fua Pater cum ejecerit y
i
©53
■ ) * (©53
larvae tam en innutritum fniiîe linguæ tam certum eft, u t qui Arabum de prima fuæ linguæ featurigine opi niones non penitus deferendas exiftim ent, hocfàltem Ismaeli tributum velint, quod com m une, quo J o - Qranidæ eo adveniente, utebantur idioma, ad Ebræae linguæ n o rm am , a qua nonnihil forte deflexerat, cor
rigi & limari cufaverit d). H unc infecuti videntur A braham idarum reliqui ex altera conjuge K eturafu- fcepti, & Ismaelitis in Arabia Petræa im m ixti, quos patrios intra lares Ebraice locutos fuiffe non minus €ft verofimile, quam quod parentibus olim familia rem loquendi modum fuos quoque inter pofteros dif- feminaverinL Idem de Ëfavo Idumæorum conditore tenendum d l , quem Arabiæ Petrææ feptentrionalem partem Scriptura docet ingrefTum effe, poftquam ob crefcentis in dies familiae amplitudinem , in Jacobi fra tris vicinia a r£ e nimis habitare coeperat e). Hic e-
nîm in Patriarcharum natus & educatus dom o, quaç cu m antiqua & vera religione antiquiffimum quoque
& purifïïmum Ebraicæ dicionis genus flimma ferva-
b at cura, licet illius in ftudio frigidior forte fu erit, h ujus tamen ftatim atque a parentibus d ifeefèrat, de- leruifle ufum nec legitur ullibi, nec credi omnino po terit.
a) Geogr. S. P. /. L IV. C. f. 6. 7. f. 10. n . b) Boch. loc. cit. Cap. 7. Heideg. IL Patr. Torn. I. JSv. 23. g . IQ* c) Eimac. in Hiß, ined. ap. Hotting. Smegtn. Or. f . j u . d) Pocock. in Or. pr ref. Carm. Togr. Ö* notis ad Spec. H. A. p. ipo. feqq. e) Gen. X X X V I . 6. 7. 8*
f VI.
Itaque veritati maxime videtur confentaneum .A - rabicain linguam vel genuinam elle Ebraicæ propagi
w a s ) o ( & S 5
nérn/fi èonfideretur haec ut antediluviana, & pofi yA«r- Tffffvy%utrtv Divinitus orbi immiflàm , Patriarcharum in familiis cum omni fiVo flore confervata ; vel ramum ex eadem cum Ebræa lingua ftirpe cretum , fi fpe&etur eadem , tanquam Ifraëlitis per longam annorum feriem ad captivitatem usque Babylonicam vernacula. Plane vero omnem ea de re vel ipfis in f-îiftoria Pyrrhoniflis dubitandi anfàm pnefcindet convenientia, quæ utram que linguam ita intercedit, ut quod aiunt A rab es, w « U h. c. oculis captus ac cceciis fu e rit, qui eam nbn agnoverit. Confpicitur autem ia fcribendi primum ratione ipfàque literarum indole. L i cet enim earum nonnullae cum Syriacis commune quid habere videantur, & ab illis proinde formari proxime potuerint, quo tamen in cafu nihilominus ab Ebraicjs ultimo eflent derivandae, cum ab 1 is varie inflexis de- du&as efle Syriacas evidenter conflet; plerasque tamefi ab Ebraicisnon omnino diferepare, vel oculis fidenti cla rum eft. A tque fuifle eas Ebraicis multo adhuc (imi- lfo res, inque prima literarum apud Arabes ætaté, cum illis forte penitus easdem , non fine multa verifimilitu- dine conie&amur, oftenfuri illud dilucidius, fi quod A rabum antiquiflîmi habuerint Alphabetum , a pofle- ris retentum adhuc exflaret. U t enim Jobi fàltem æta- te fcribendi arcem Arabibus fuifle cognitam fàtis ipfc clare innuere videtur Cap. XIX. 13. & inter Himiaritas ac Sabæos, qui miiltis ante ortum Muhammedem fe culis, principatum tenuerunt omnis Arabiae, fcribendi dudum invaluifle morem ipfi teflantur Arabes a) ; fic hos non linguam tantum fed & literarum figuras atque ufum a majoribus Ebræîs didicifle valde efl probabile. Q uibus fit, utadverfum fententiæ, q uam tuem ür, efle
*'o § 5 5 3 ) 0 C 65S3
neqtieat, qtiicqu id inter vulgares ^Ebraicos & h o d ie r nos Arabicos chara&eres, qua figuram, difcrrminrs o b s e r vetu r , quippe cum .hi ab A bu Ali Ibn M oucla, Ve:zi- ro Chaliphæ A r r a d i i qui a. H egiræ 322. regnare ccce- p it, excogitati demum lin t, & dein ab Ibn lîawab ad maiorem elegantiam perduÔi in locum fuccefïèrtnt C u - fenfium lit erarum b) , quas frmiliter baud longe arnte M uhamniedem M oram erus quidam , filius M orræ, A\n- bariends e Chaldaeorum tra ä u Higiazæ intiilißc traidi- tu r c), Q nod vero Arabicarum literaruro num erum at
tin e t, n o m i n a l ordinem , fre ea comparata fiant: o* m nia, u t in fîogults ar&ifïïmæ cum Ebraicis afßnitaaos ve dig ia anim advertant, qui introdu&as a recentiorihbus Arabicis Grammaticis variationes heic fpectari non pxof- le reëte contendunt,
a ) Ap. Pocock. in Or. præf. cantu Tograi. it. in not.
.
a i Spec. H. A. p. ifj.. Cf Schult. CL Dialect. p. 323. b) Elt'tm- tin. H iß.
Sarac. p. 203 c) Pocock. £$ Schult. L c,VII.
Secundum in hac caufîà argum entum rpfa fTnguafo- ru m vocabulorum , tam radicalium quam dc rivator rum in utraque lingua infhtuta collatio fuprpeditat. Nequee t- nim duas fere tertias partes Ebraicarum vocum, fub iis dem literis, inque fignificatiane vel plane eadem ,vel 1 m a xim e vicina, apud Arabes adhuc fèrvari adferendtbus Philologis credere ncceffum eft , fed propria unusqtuis- tjue ea de re convinci poted experienda, modo obifer- v e tu r , in Ebraicis radicibus 7\*bnon mappikatr, verram ïilrimæ fedis radicalem non ede n , fed T vel , , Ebarai- cis item literis nrycariT refpondere Arabicas
non minus pun&o au&as quam cum eo careaqt, atcque reftitui denique literæ ) debere p rim x inter Ebræa>s
dicales fèdis honorem , quem ipfi vulgarium Gramma ticorum & Lcxicographorurn diu nimis denegavit oph nio. Si vero m utationibus elementorum in alia fbno ad- fin ia , quas Efarææ fubiere radices, poftquam in Ara biam migraverant, tam minus frequentibus, quam com# m unioribus r54 in £ , 1 in ® & l J , t in <*, ** in j , d &
‘V7 in o * , y in t , ttl in o* & o , fimul in cenfum ve
nire licuerit, vix qua decimam partem Ehraica oum A- rabicis conferentem fpes fruftrabitur. Quæ tantilla d it éré pan tia non fblum inimica nobis in præfenti negotio cïïè non poteft, (iquidem in diale&is vel maxime cogna-, tis , proprias tamen & fingulares quasdam voces inve niri necefie fit; fed etiam multo forte minor deprehen d e re tu r, nifi perdita apud Arabes, vel ipfis fatentibus, haud exigua prifearum divitiàrum p o rtio , plurim arum quæ in ufu apud eos vel olim fuerunt, vel adhuc funt radicum five omnimodam notitiam, five fpeciales quas- ' dam fignificationes fubtraheret. In verborum vero fle
xionibus qua tem pora , perfonas, genus, horum que o- m nium ut & coniugationum multarum chara&erillicas £ in n o m in ib u s, qua form as, genus, num erum ; in pro nom inibus item tam affixis quam fèparatis ; & in par ticulis, non coniun3;is folum» fed & fèparabilibus tanta ubique elucet harmonia & confpiratio, ut verendum fit, ne pluribus iffa perfequendo, fo li, quod aiunt» lumen inferre velle utriusque linguæ peritis videremur. Ete nim coniugationum Arabicarum m ultitudo, dualis in verbis n u m e ru s, Infinitivorum , in prima præfertim coniugatione, longa feries, cafiium in nominibus diffe ren tia, pluralium fra&orum mira varietas, vocales,
quæ ultimæ plerarum que vocum literæ imponi folent* vel nunnatæ vel folitariæ, & fi quæ plura huius
ris in contrariam partem afferri poflent, tironibus forttte longioris, quo Arabica ab Ebraicis dillare iudicarentur.r, intervalliiufpicionem m ovebunt, ab iis v e ro , qui ua- triusque îinguæ naturam paulo altius rimati fuerint c , Cum fororio in cereris nexu facillime conciliabuntur.
§. VIII. .
P orro quod ad ipfas vocum conftruendarum legees p ertinet, non ea folum communia hac in parte cum E i- braRa habet Arabica, quæ in plerisqne finiul occidentaa- libus lingvis ufitata funt, led & cetera fere lingula a, quæ a fueta illis lyntaxi Ebraicam dilcriminant. Cert<te u t pauca tantum & maxime obvia tangam us, fi præfixxa fpe& es, aut affixa, eodem in utraque lingua modo ahb initio ea, ad finem hæc & nominibus & verbis iungunn- tu r. Si fubfhntivis in regimine pro adie&ivis occidenn- talium uti Ebræos videris, neque id Arabibus folcecunm cfle deprehendes. V oci, cui a fine jam adhæret adfifi- x u m , n emph. Ebræi ordinarie non praemittunt, <$& pu tan t eorum Grammatici , analogiae usque eo repuu- gnare vocem cum eodem n in ftatu conftrufto pofitamn, u t ubicunque fere eiusmodi quædam occurrere videatuur in S, C odice, per ellipfin deficere contendant to “jcdjU ;
plane u t folent Arabes vocibus per regim en, aut afiffi- x a , jam reftri&is fuum J l nunquam adponere. A \b initio periodi eleganter nominativum folicarie collocannc ' E bræ i, per quod attinet Latinis explicandum , fine ulllla vero conftrufrionis mutatione retinendum in verfionne Arabica. Rei fignificatæ vel multitudinem vel inteer p lu res diflxibutionem eodem nomine bispofito, univeer- falitatem vero vel eodem nomine in utroque genereaad- h ib ito , vel geminatis ejusdem radicis nominibus fuub fo rm a diverfà, denotare folent E b ræ i, imitatores it<te-ruiim
m m na&i A rab es, quibus eorundem nom inum , fub didiis conditionibus, repetitio non cd incognita. Quæ p e r t&w, p & Vÿ3 horum que fœminina cum aliis con- ftrn d ta, apud Ebræos condituuntur concreta denomi- nativa & pofletfiva , Arabes eadem retenta dru& ura form ant per fua cJ , <>', ji>, o to ,
o J , Ignoratur ha& enus, qui fiat, ut n u m eralia cardinalia Ebræorum a tribus ad decem cum (iibdantivis jungantur in genere difcrepante, ita quidem u t quæ infra decem fint, num eratum exigant plurale , lu p ra decem vero plerumque fingularc; fed idem A rabibus obfèrvatur conflantiffime, ut vel foli AI- • coranicarum fèftionum evincunt tituli. E d etiam his nihil frequentius, quam ut verbis fuis ad latus ponant nominativos, in n u m ero , & fiepe etiam genere, dilcre- p a n te , qua i n . re fervare eos , quod Ebræis olim ufu receptum fu it, docebunt loca Gen. I , 14 rnND W » J l K XXII. 9. to*v D'on' niy-m, Prov. X IV , 1, ruosn n n ja 0'V3 Sz plura alia. Verba adtiva haud pauca non nifi intervenientibus 3, |ö ,V n , W , nominibus circa quæ adlio verfatur, iungunt E bræ i, idem apud Arabes officium fie prædantibus v , J* 0^, c>=, u t ple rum que iisdem in utraque lingua verbis cædcm ubi« quæ particulæ infèrviant. In textu fàcro Ebræi codi* cis vei borum tem poribus finitis addifur fie pius eorun dem infinitivus vel eiusdem vel diverfæ conjugationis, confuetudine Arabibus longe familiariffima. Sic in eo dem aliquoties cum verbo fin ito , pro infinitivo latino- rum pofitum adparet futurum , condanter vero pro im perativo negativo, idem cum præmiflâ negandi parti cula, cuius utriusque in Arabicis fcrintoribus exempla ubivis proflant. Quando, pronom inibus i m & Wn
*4
S85 3 ) ° C fåJSSoo verbi fubflantivi, & fuffixis five verbo five nomiini aut particulæ adhærentibus, ad determinandum cafuim obliquum relativi quod tunc non m inus, quaim fàepe alias per ellipfin folet excludi, utuntur E bræ i, i- dem faciunt, quod in fingulis his cafibus fieri apud .A«< rabes folet frequentiffime. Denique adverbia aü ariu fi linguarum per nomina five fola five præfixo auÉta & Ebræi exprim unt & A rabes, particulis disiun&is t:an- tum non omnibus in regimine apud utrosque confirm a is , propter eandem ubique rationem, nominalem ifci-
licet plerarum que naturam. $. IX.
Ultimo loco pro oflendenda Arabîcæ cum Ebtræa • lingua, multo quam vulgo creditur, pleniori conveni<en- tia, ampliffimam materiam præbet troporum & figtnra- ru m , quibus in utraque lingua locus frequentitfiimc co n ced itu r, ex iisdem fere rebus defumtarum uifus plane harmonicus. Cum vero longius ab inflituto ea res abduceret, quae praeterea uberiorem quam quae ino- flra e fl, utriusque linguæ cognitionem requifiverit?, at- que patere intima Ebrææ Arabicæque diCtionis conffàn- guinitas ex iis, quæ brevifiime addu&a funt, abuinde queat; eo iam provecti nobis videm ur , ut non folium ab Ebraifmo immediate ortum Arabifmum nifi dial<e£H inflar ab eo non differre, fed & absque omni inte:rna variatione prifcam huic ad noflra usque tempora rman- fifie puritatem poffimus concludere. N am que Greo- graphis quidem fatis conflat, a vicinis regionibus per circum ieflum ab una parte æ quor, & oppofitas ab) al tera parte omni aquarum fluflu mobiliores arenas,itra fè- iunflam efle Arabicam fcn in fila m , u t qui
inta£tam a victricium populorum arm is, ne in c<om- im
er-*5 inerciis quidem exercendis rriÏÏ ad litor a fiia, bisque proxim a lo ca, advenas admifiße referant Hiftorici, fi dem haud difficulter apud omnes inveniant. D ebetur etjam haec laus Arabibus, quod peregrinarum rerum h au d cupidi, antiquifiima infiituta & zcrtçontaçaàoTVç confuetudines fummo femper ftudio fe&ati fu e rin t, ta nquam gente fuay cui primas qua antiquitatem , forti tudinem & cetera libenter detulere, indignum edet vel tantillum fe dem ittere, u t exterorum quicquam debere m oribus videretur. Ex quo fa&um efir, ut ab iis cafi- b u s , qur aliarum gentium fermoni fenfim folent diver- fiflimam haud raro formam inducere, plane tuta noftra,, in fuæ linguæ vetußißima fervanda indole, nunquam interruptis conatibus laborare potuerit. Etenim folen- ni huic more fuit recep tu m , noni fohim quacunque data oecafione, in celebrandis prudenter fortiterque ge- /fis rebus,quantum linguæ fuæ & gravitas valeret & le p o r , experiri ; fed in publicis etiam eum in finem in- /fitutis conventibus, Oratorum Poetarumque concitare certamina aufcultandi cupiditate, & remunerare iis lar-, gitionibus, quæ maximos femper yvi&oribus honores peperere a). Scilicet tefie AbulfanVgio i}^' ^
erudirio , ciijrts glori 4pf&ci» pie ftudioß erant Arabes, fu it lingn<z eorum -peritia , ;fer* monis proprietas, carminum textura & orationum compo/f- tio ; arque Saphadio narrante r): <v^=> U UjjS
V) «>
L* \_^J
Arabes anti* quitus non habuerunt quo gloriarentur, quam gladio,
ho- Jpite Ö eloquentia. N eque fucceßu caruifie hanc fine exem plofere maximam de çontervand<j) linguæ florefol-63S3 )
ö
(
licitudinem evidenter fatis probat nom inum , qüae A ra bicis urbibus, Regibus &c. vetufti Graecorum L atino, ruraque fcriptores tribuunt, cum Arabifmo hodierno analogia d), quippe ex qua intelligatur per viginti, & quod excurrit, fecula, fine ulla peregrini fermomis m ix tu ra, fui femper fimilem fluxifle Arabicum. Sed u t breves fimus, vel folum illud fuffi ere poterit a rg u m entum , quod ex adftru&a in fuperioribus cum E- bræa Arabicæ linguae convenientia licebit d~ fu me re. Si enim ab Ebræa orta Arabica Iisdem plerum que atque illa adhuc utitur vocabulis, eadem fere , qua fieri in •ea obfervatur, ratione inflexis, conftru& is, translattis; -atque Ebraea, quatenus quidem in Biblico contenta «co
dice hodie innotefeit, per peculiarem ipfius Divini M u- minis providentiam pura & incorrupta ad nos trams-* m iflafit; qui degeneraffè a primæva ftirpe dicetur A - rabica, aut cuinam alias, Ebræa lingua, poftquam in Arabiam fcceffit, quam quae exteriorem tantum form;an» ip e& ent, mutationes paffo videbitur ?
a) De his reliquis cauffis tam externis quam intter- nis conjèrvatæ Ar. linguæ conf. Pocock. in not. ad [pec. H, A. p. i f g. feqq. Sthult. in p ræ f ad Mon. vet. Ar- in p r i mis in genu Orat. adn. Tom.JL orig, h) De Or. t f imor. A r. p. 7. c) In com. ad Carm. Togr. ap. Pocock. I. c. p. >i6i. d) S. Rev. 01. Celf, Hift. L. d? Er. ^A r. p. zy.fqq.
§. X.
Quam ob rem folis niti conie&uris nequaquiam cenfendus eft, qui fuperftru&a ia&is iam fundamemtis fententia, fieri pofle putaverit, ut in Arabica dialetôto multae voces eandem adhuc fignificandi vim retineam t, quam primus Miis inter Ebraeos ufus tribuerit, & p>ra- pterea non contemni unquam oportere , quam Arakbia
£ 2 © ) « ( 2 5B5
poîlicetur o p e m , quoties de Ebrææ cuiusdam vocis nativa in lucem protrahenda indole deliberatur. A t ro gabunt m ulti, quæ cogat neceflïtas, ut in diale&o quæ- ra tu r, quod ex ipfo linguae, cuius interiorem contem plari habitum volupe fu erit, luculentifiimo fpecim m e, in facris adhuc fuperftite feriptoribus, m ulto & citiu* & tutius videatur pofie inveftigari. Quis ex filiæ cum .matre vel maxima fimilitudine huius hariolari formam m allet, quam in ipfam, fi adfuerit, matrem conie&iso-» culis, illius coram intuendo faciem fine mora cognofce- re. A ntequam ergo in Ebraicis eruendis originibuf, quantum Arabica diale&us momenti fecum ferat ftatui re£èe pofiit, duo in primis circa Ebræi fermonis Bibli- cas reliquias examinanda funt. Prim o, an nulla plane In illis occurrat vox, quam non alicubi (altem in ori ginario fignificatu facri Scriptores ufurpaverint; dein» de an vel maxime admifia hac hypothefi, ex folo ta m en Biblico Codice colligi femper pofiet, qualis origi narius ille fignificatus fit, & quem potifiimum voci fuæ valorem imponat. Qua in re per Logica princi pia clarum e ft, non nifi unicam, certam & naturae re ru m conform em , ad origines in quacunque lingua in dagandas, patere viam, colle&ionem fcilicet cafuum , vel om nium , fi fieri pofiit, vel plerorum que, in q u i b u s vox, de qua anquiritur, vel adhuc communi in fer- inone ufurpetur, fi lingua fit viva, vel fi m ortua fuerit, tifurpari olim communiter contigerit. Etenim ex his dem um cum inter fe collatis, tum comparatis cum iis cafibus, in quibus voci datæ locum vel feribentium vel loquendum confuetudo non concefferit, quid in uno quoque eius ufii proprium , quid metaphoricum, quid prim itivum , quid fecundari um & ab alio derivatum 9
pote-S
otètît întellîgî. E x quo feqtiîtur p rim o , eo faciliorem ? certiorem originis reddi inveftigationem, quo com pleta magis ifhcafuum , quos dixim us, indu&io fuerit, quemadm odum ab altera parte, ubi præter unum al terum ve nihil conftet am plius, nifi per conie&uram ia- »otefcere origo plane nequeat. Deinde completam eo rundem cafuum colle&ionem non fo re , nifi in ea conci-» »eatur etiam qui'ipfiim vocis datæ originarium fignifi* eat um filtat; absque hoc enim non folum ultra opinio-» nes, quarum una alteri probabilior, certa vero nulla cf- fep o fïït, progredi non licere, fed & fecundariarum fi- gnificaeionum tantam fæpe occurrere debere dlfionan- tram , u t ex qua origine fuccreverint ne O Edipus quidem
dixerit. Jam vero nemini non com pertum eft, in EbraiCo S. paginarum volumine magnam omnino dari âut cnzavictîç teyapdvw copiam , quorum invefti- gaturis origines, præter unicum fæpe, ad fhmmum ve r o fex aut feptem loca, eaque fatis nonnunquam abftriH fe implicataque, Biblicus Ebraifmus non exhibeat. Quis igitur circa ifta vocabula ex lirtico Biblico codice ea f& eruifle gloriaretur , quorum certam parere intelligen- tiam fblum id poteft fubfidium , quod ille non fuppe- ditat ? Fac-poni d eb ere, quod hutujsmed#vocum origi narius fïgnîficattts in aliquo falterft’töco» a S crip to ri bus fît in rën tu s, quid inde elicietur Opte, quarndîu J g n o re tu r, quid præcifê per datam vocem arifciquîfiînn Ebræi intellexerint, atque adeo determinari n eq u eat, an qui illi in hoc vel alio Biblico loco fubefte er cd itui* fSgnificatUs , revera illi com petat, m ulto minus an ha beri idem poflk pro originario? Evolvantur circa ea dem vocabula, vei fiones, lexica absque diale&orum con cinnata collatione > & qui eandem vel ignorarunt vel ne,glexe-) o glexe-) 5S B
glexerunt Com m entatores; fæpe vix qwaîîtërclinquc congrua orationi» fèriei fignificatio inter difcrepantefc jplures invenietur, de prolicienda e tenebris originaria lie cogitari quidem potuiflë ad parebit- Quare in rota ifta hypothefi p a ru m illis erit præfidii, qui anguftos ia* çra cancellos Biblici Ebraifmi om ne vocum in eo con tentarum origines invcftigandi ftudium coercent; m ulto yero id fiet imbecillius, fi poni in eadem hypothefi,quae omni procul abfint veri fimi litudi ne, Latinorum , Grae corum & cuiuscunque demum linguæ fuerint,: feripto- ru m exempla evicerint. Quis enim in horum aliquo fulifle crediderit narratarum rerum indolem u t finguH* vocibus, quibus ufus fu erit, etiam in originaria non* nunquam fignificatione uteretur? Ex linguis G rxca, La* tina & ipfa noftra vernacula, exemplis oftendi haud pau cis p o te fl, originarium fignificarum, pofirquam ab hac derivatus fecundarius longe fa&us fit ufitatiffimus, ità interdum abire in defuetudinem , ut rariflime vel a lo- quentibus vel a feribentibus adhibeatur. Quod igituf in aliarum linguarum feriptis monumentis fieri vix pqp* uifle d i probabile, fa£ham in Ebræo Codice tanto mit nori iure c e n L b itu r, quo in multis eius partibus, pro m ore Orientalis eloquentiae,troporum & figurarum ufus f t frequentior. Si vero circa voces ^Biblicas longe plu* rim as admittendum omnirto fit, quod in originario fi> gnificatu a S. Scriptoribus nunquam ufurpaeæ fuerint % yix.quicquam refeft, rarhisne r|l# an frequetitios o o currant. In utroque enim cafu ea.:’'’ iftaram- fignificant di vim, quæ a S. Au& ori0us nunquam pracile intenta rWßbftlUl, hifi <raoîq£bndfüf!f cpem iadyocetur ar tige hatderit* queltrarlmofium wianiéefb’ül*
wum
(Juaajpiiitcip^ iüôar pritupidcribrpofijji
m us, & ipfa confirmabit experientia. Excutiantur enim É- brææ radices ^ n , io n , ruy, ony, r n ï , y:n, n a p , u t ex multis paucas tantum nom inem us, & tente- tu r , an per folam Biblicorum locorum vcl maxime ad*' tentam collationem crui poflït fîgnificatus, ex quo flu- xifle reliquos, qui iisdem radicibus in S. Codice tribuw u n tu r, haud parum diflonos, ita quisquam oflenderit,' u t pro originario hunc refte & absque oppofiti form i dine venditaverit. Cum igitur E braicarum , quæ iU S. Bibliis fuperftites adhuc fiint, vocum , quatenus quiJ dem in præfenti confiderantur negotio, nifi du& con-f ftitui clafles nequeant, una earum, quæ in originaria) fignificatu,aS. Scriptoribus, aliquo in loco, fint adhibitæ, altera earum, quæ non nifi fecundariis ufibus ab iisderri infervire jüflæ fint ; atque in prima eæ faltem fingulæ, q u æ fè m e la u t rarius occurrunt, qua originem ex folo Biblico Ebraifmo intelligi nequeant; in altera vero nullius certo cognofci poflit primitiva indoles, quoad h uius vulgares intra limites invefligatio omnis termina
tu r ; haud fufficere Biblicus codex iudicabitur, etfi a- liorum finium intuitu longe fiifficientifiimus*, ad eam comparandam Ebræi fèrmonis cognitionem , quæ ad ipfâs etiam vocum extendatur origines, neque temere a m p liu s, aut fine urgente neceflîtate * Arabicæ diale&i ©pern circumfpicere cenfendi eru n t, qui in Divinorum eloquiorum profundiflimis rimandis (ènfîbus, eo usque progredi conantur, quo per humanas vires pervenire linquam liceat
Neque tamen re piam ex his intulerit, us q ue eo univerfelem A rabiuni in Ebraicarum vocum in
quirendis originibus efle ufum, ut plane
nullafuper-futura
GS®
) o (
É3S3
M
fu tiirä fff, cuius ad Arabicam lucem prifca ftatim
non
re te g atu r facies. U t enim negari n eq u it, darihaud
p a u c a s, quarum origo ex folis Biblicis ufibus fatis fu- p e rq u e innotefeit; fic occurrent forte nonnullæ, quas ne in Arabia quidem accenfæ faces, quantum defiderari re- f t e pofiet, lumine perfuderint. Sunt quoque rationes, "quas p ro Arabifino commendando attulim us, ejus ge* n e ris , u t ceteras fimul primigeniae linguae diale&os * Chaldaicam p u ta, Syriacam, Samaritanam & Æ thiopi- cam , in Ebraicis originibus, five inveniendis prim um , five jam inventis ftabiliendis firmandisque, utiles nom nun q u am efic pofie demonftrent. Sed has folas eo in n e^ #otio tanta matri præftare officia, u tn e g lig i, etiam fi ne difpendio, poffit A rabica, is dcrnum contenderit, q u i fingularum fata atque hodiernum in primis luftrare habitum grave fibi duxerit. Etenim norunt omnes hai ru m rerum p eriti, fingulas quæ memoratae funt diale-* d o s , ne excepta quidem Syriaca, quæ ceteris adhuc ditior cenferi poflet, eandem cum Ebræa matre pafias d a d em , cuius ipfæ indigent, opem illi ferre, quotfes & quantum necefie fuerit, non pofie. Confeflus ido-‘
Jim efi: callentifiimus in hac caufia arbiter Bochartus a )i quando in Arabicæ linguæ ftudio firmaturus Capellum,aignijffimum inquit utilijjiinum eft illud tuum profofitum, in io fi per fever e s, hanc dialeftum, præ teteris linguæ E* brææ etdfinibus, plurimum ad intelligentiam vocabulorum Ö* locutionum in eadem Ebraica difficiSum conferre experierisf quoniam pleraque, quæ in ea funt obfcura, funt itidem in Chaldaica, Syriaca, /Ethiopie a , minime ver » in Arabie a, ut- fo te viva plurimos Arabice confer iptos libros elegantiffimos
tnbis exhibente, qui quicquid in ea obfcuri perfpicue ater i*
unt. Q uam ab e o allegatam rationem , p ro Arabicas,
dia-«as
rU S9
à
?
C
£5£3
d ia le & ip ræ ceteris, in ipfis etiam Ebraicaram vocura inveftigandis originibqs*n praerogativa militare» qui A - rabiearum dapiura vel guftulum p e rc e p e ru n t, u k ro Jargientur, C um eniip vocabulorum in univerfum u~ berrim a apüd Arabes fit c o p ia , atque fingulorum m ul tiplices antiquifiimosque ufus fignificandique m o d o sfu n v m o illi ftudio fèryaverint, non fblum Ebrææ voces, q u a jnaxim am partem , apud eos fuperftites inveniçntpr, fed & Arabice do&is integrum erit eos colligere c a lu s , ia quibus vox quævis àpud antiquiflîroos oliin Ebræ os u* furpari co n tig it, quorum que inter fe & cum Biblici$ iifibus re£fce inftituta collatione,*, tanquam A riadneo fi
lo , 'per di verfiflimarum & contrariarum interdum figni- ficationum, quæ in L ex id s comparent, labvrinthiim, ad primitivae planam & certam cognitionem duci Ebraeum Philologum debere in fuperioribus oftenfum eft*
a) ln Ep. ad Capell, Tom. /. Op,
:
& XU.
Sed erit fo rte,.q u i ex eadem ifta fignifiçatîonum fiib Arabicis vocibus vafia plane, & in alii$ linguis vix animadverfaj congerie defumtis armis, vel primo im pe tu profligaturum fe fore exiftimaverit copiolas, quas pro Arabicæ dialeQi eo , quem inculcavim us, ufu pugna- çuri , \ cogere^ ha9:enus & in plenum quafi agmen or dinare conati fuimus. Ju b e b it hie fine dubio, five G ig- gejanos, five Golianos aperire commentarios , & ex ra-
dicibus e. g. y * c ,
præ ter eius generis alias fere innumeras, iudicare,qui4 tandem, de figenda Ebraicarum vocum originaria pote-* ftate, fpei dare pofllt diale&us, quæ fub plurimis radici bus, di verfiflimarum fignifiçationum totas interdum cem turiasexhibeat. F o re manem om nem operam* quaç
es© )
8é
i fw g • \ • <► ^ ^ • L r p 9 * r ^
# ë r ,c u m s nullus patere poffit exitus,ïtfipendàtttf, & perîculofæ plenum aleæ, în Biblicarum vocüm äßtctroK nandis poteftatibus, talem commendare m ethodûitf ^ Qua abuti ad turbandos fàcrbs f o n t e , aîidnîffimis f e p e intrufis fenfibus, tanto facilius unüsquisquë p o te rit/ quanto eius rei maiorem occafîonem Arabicæ 3equivo;i «ationes dederint* Gravem omriino accufånbrjrem, neç diluendam fatis, quamdfei ex fblis tantufttLexici^ Ara- rabicæ linguæ cognitio omnis hauritur. N eque enim negari poteff, magnam Arabica etiam ferio tra£fainèibiis difficultatem obiici,cumulata inLexicis, fub una eade ni que voce, varietate % nificationum, quæ nullo plerum* q be cobæ rere nexu, nec ab una tanquam provenire' pötuffie flirpe prim o irittiitu v id en tu r.J . S cd^tiodpro-l pria riort feme! difcene licuit experientiay adfforffete ftt prim is virorum inter Arabîzantes principnm nixi pro- ntinciam ns, non L in g u a fed Lcxicôgraphis banc1 efîe tribuendam cufpam. Nam ctirh GiaubaWo, qui
ébffipofurt, & Phiruzdbadio auQrori 'QtticqmtF E u ro p x o s inter jam profht Arabicorum Lexicortim in tantum debeatur, u t bos quüdefn fcrîptoffes în Latinam lin g u a m , etfi nec id ubique feliciter, transfufbs, eru d i t e orbis poffideat, plenum vçro & omnibus numeri^ abfoluenm Arabiçær lingua corpus nondum viderit, fa^ Öum efl, ut qtncquid indigeffa m ole 'bini iffi Arabes comportaverant, in noftroruro hom inum Gîofïârta haud m utata transferretur methodo. Quod difhim in iniii- riam L exicographonim , qui p er totum orientem fommo in p re no habentur , & tfrfnuri indar ab omnU bus tpiï.xvarcù xcyïmToiç æftirnari debent, hand cenfè- bitur,. fî civibus itlos fiia fcripftffe conftderetur., quo^ rum in
gratiam
neccffe noa- erat ^ originarii; quandoomni-) o ( o m
cm nibus fetis m notelcebat, fignificatus mentionem fa c ere, nec fignificationum in Lexicon referendarum ta^ lem ne&ere feriem , per quam unius ab altera, fîngu- larum vero ex unica quadam primigenia ftatim eluce-
ret
o rig a Scilicet eundem in m o d u m , quem fècuti funt Græcorum Latinorum que domeftici Lexicographi, opus adgredientibus, qui maxime iam celebres f u n t , Arabicis fuffecit, fignificatus quoscunquc , & quidém rariores potiffimum minusque ufitatos, fine .ordine , p ro u t libitum erat & commodum videbatur coacervare. Q uem adm odum igitur eum in finem ab iis non labora tu m eft, u t primitivam cuiuslibet vocis vim, fingulos- quc rivulos, per quos ab illa fècundariarum quaeque pru- m anaverit, clara in luce etiam peregrinis collocarent; ita tem ere omnino calculi fubdufti fu e rin t, fi qqpd il-j Iorum tem per fieri non poteft ope, nulla plane erutum iri via & ratione concluderetur. Idem Arabicae atq u e linguis in univerfum omnibus circa antiquiiïîmum vas cum valorem accidere oportet, ut nifi unicus hic noil f i t , atque ad eum proinde ultimo perveniri debeat, in-» ftituta cognitarum plerarumque derivativarum fignifica tionum tali analyfi, u t per quos anfra£lus ab ultima o? lim fcaturiginc profluxerint, per eosdem rurfus ad il lam fuerint redu&ae. Si ergo adhibeantur quidem L e xica ad eam, quæ hauriri ex illis poteft, comparandam linguæ notitiam, in le&ionc veroipforum au& orum præ- cipua vertetur cura, ita ut fingula, in quibus vox quæ* que occurrat, loca, follicite inque opem advocata rerum narratarum natura atque terie, expendantur; notentur yarii qua lingulas voces conftruendi m odi; obtervetur fignificandi diverfltas, quam unaquæque generat coniu- gationis form a; cogitetur, ex vocabulis derivatis, eorum-m s ) * i n cum que vario u f u , (æpe novos ipfis radicibus fuhfler- fni potui fie fignificatus; in locutionibus figuratis diffint- g u an tu r fignificatus vocum per ie (pedatarum ab e o , cui exhibendo per metaphoram deftinantur; atquecon- fulantur denique inter ipfos Arabes , qui vocum data opera proprietates explicarunt Critici; dubitari orm ino n e q u it, quin futurum f i t , ut (ecernantur & digeran tur-, quae diffute in Lex icis mole terrorem incuciunt,
atque inveniatur tandem filum, quod fequendo, ad pro priam & primitivam vim plerarumque vccum , Ara> bicae linguae cultores, haud incertis pafiibus, deducan tur. Q uod ut fadum iam efl, & fieri adhuc folet ab iis , quibus publicarum , Arabica manufcripta fervan- tiu m , Bibliothecarum pluteos & fcrinia licet excutere, fie a ceteris, quorum pe&ora Arabicarum deliciarum am or inflam m averit, tum fiet, quum eadem, quam Graecæ & Latinæ Literæ expertas funt, Arabicis quo que contigerit felicitas, atque communi omnium u lu i, typorum ope, expofiti fuerint codices, non hiflorici tantum , fed qui Poëtas etiam & O ratores, cum critids ipforum Arabum obfervationibus, contineant. Etenin* fi Arabicam in Mutem hoc unquam beneficii collatum fuerit, difparebit fine ullo dubio, illud diferepantium, fub una eademque voce, fignificationum ^[xoXvaeiov, & eius loco, omnium exponetur oculis fumma in figfti- ficando conflantia, quæ frequentiflîmô licet adrniflb fi- ' gurarum u fu , per] fingularem tamen Arabum de vo« cuin fervandis proprietatibus (ollicitudinem internera- ta manfit. A tque nitori fuo hoc pa&o reddita A rabi ca dialeftus». nifi ab iis , qui illius haiKftetis gnari Le* xicis tantum adhæréfcunt; Macris obfufitere decora-non cogetur, fed cgnie&andi potius, quas Ebraeam -rem #
* s
u ltra quam dici pote il, fæpius turbavit, licentiam com- pefcet, ex ultima antiquitate producendo teflim onïa, ’quae pro originaria cuiuslibet Ebraeae vocis conflituen- da poteftate, tanquam omni exceptione maiora , alle g a re liceat.
§ XÏII.
N o n patiuntur lim ites, quos lcviflimae opellæ figi op o rtu it, ut ordine etiam cetera perfequam ur, quibus -Arabicae diale&i ufum, in Ebraicis eruendis originibus, oppugnari contigit. Ifta itaque fcire cupientem ad ce leb e rrim u m Schultenfium ablegam us, qui T om . II. Q-
rig. non ea folum complexus éfl, fed & reliqua tere o- »mnia, quae opponi unquam pofle hac in caufla viden- . tu r. Si vero liberaliter quispiam afturus conceflerit, <cx Arabia forte Ebraeas origines «quafi poftliminio redu- ci poflê, efle vero omnem illum conatum minoris mo-- m e n ti, fufficere, fi materialem, quem vocant, vocis
.cuiusque fignificatum, ex attenta in fingulis locis cir- i cumflantiarum confiderationc, fedulus lèÔor adfecutus
y£u e rit, origines quod fpe&at, inter fteriles Grammati-
, eorum minutias omnem de illis referendam efle curam; f hu n c exempla, quae contrariam in partem , apud ipfos
in Orientali literatura Heroas, Pocockium <0, Ludovi- cum de Dieu f j , H ottingerum r),,B oehartum d), Cel- • fulgi e \ & Schultenfium / ) üael xovi; inveniuntur, ut . . aliter fen tiat, fine ullo dubio m qvebunt. Nobis per loci angufliam , & ingenii tenuitatem , non licet, vel /enum erare fingula, vel feligere quae maxime ad rem / pertinere queant. Itaque nonnulla tantum , quae pri--
mum
fèobtulere,
&Schultenfio potiflimum
debentur,in quatuor dilpofica cohortes, Lefloris iudicio
fob-. ucicmusfob-.ß S ® ) o * T
a) Tn Not. M. ad Port. Mof. Com. in feiern, b) In Är.imadv. (ub tir. criticœ facrœ jim ft im edit. Am/l. rtpfr
c) In Smfgtn. Or. cS Lex, Harm, dj In G. S. & Hieroz.
e) In Hiérobotanico, cuius Tom. I. imprejfum Up/. 174.fr brevi fequetur TV dus, f ) ln Orig. Tom. I. c J II. Ltbr. de defeft. Com. in fobum. Cl. Diale ft. Animdd. in L. V. T. Not. in Conf. Harir. Mon. V. A. <5 Ijpabanens.
§. XIV.
Prim am conftituent radices, quarum ipfïfïïmus o- riginarius fignificatus a facris fcriptoribus omnino efë intentus , fed ex his folis, ante ortam ex Arabia lucem non innotuit. A d has pertinet
ty n
Jer. XXIII.9.
permovere, agitare, elidi iam diu verfilm. Subflituatur au
tem vis originaria, quam fervat Arabum mottit
f u i t in/lar maße aquofœ aut butyrace&\ & patebit, p e r emollita oj/a, graviffimum corporis animique dolorem a
Propheta indigitari, figura, qua* procedenti ^ oportune ad n ex a, gravem inter noyy duritiem, qua; inefîe debet offibus , & Dûm mollitudinem liquefaft aut 9 pppofitiohcm form at, atque Davidi iam ufurpata fu k P f XXII. 15. YiSßW, (T03 & paucis in terieris ysh »TO
'VD "liro DDJ JJTO. Succedat radix ffp, ex qua o rtu m ,
jfub forma adieftiva gradus fuperlativi, fn*K. Eius p ro prietatem contineri in perenni non intermißo aquarwy.
f lu x u , fi Arabicum perennis f u it aqua, palam fe
c e rit, nemini amplius dubii quicquam fupererit circa locum Am. V. 24. Et evolvet fefe aquarum inflar iudicium JJVK *?T!33 np.iyi y iuflitia ficut fluvius perennis, cui Cis nunquam exhauriatur aut exficcetur vena uberrim a. Clara etiam lux adfulgebit Pfàlm. LX X IV . 15. Tu
ex[cidifli fontem t f torrentem, ffVN n n n j HïOin exarescere fecifliflumina perennia, h. e. c a e d a m , quæ per
ram alias îndefinenti fluxiflent alvreo. Imo aflenfum vel invito extorquebit Ex. X IV . 27. Er rrotendit Mofes via-
m m fu am fitte r mare, l p3 HWÖ7 D l DïH & rediit mare y cum ad finem vergeret matutinum temfus , ad t o ferennejunwy h. e. fluere coepit, ut ante miraculofàm
inhibitionem, inabrupto impetu. Arabibus in o-rigine eft inclinavit, & peculiariter inclinavit vas ad ef
fundendum liquorem. Qua vi dicionibus n y x & myyi
J e r. XLVIlI. 12. vindicata, non e rit, opinam ur, qui a mente A uC oris alienum intrudi fènfum , queftus fue rit. Irifpiciatur enim tota, quæ in iflo Io co ex ftru itu r,
fcena. Adfimilat Propheta Moabum vino Yisw opœ
immoto fuper faecibus fuis, quod ^DO p lin de u-710 vafe in alterum transjufum non fuerat. Huic imagini
p orro infiftens, comminatur Moabo immittendos i f fi a
î>omino W S 1 Dryy, cJ vafa eius evacuabunt ^ ( f lagenas e- rus excutient. Indicet ipfe Le C o r , an invitante totius
allegoriae feF?e, aptius verti duo illa vocabula unquam poflint, quam fi, Arabicae conformiter dialeCo, dican tu r ftgnificare inclinat or e t , qui ad effundendum vinum illud
quod nulla antea temeraverat iniuria, vafa, quibus contineba- turfnclinahunty vel quod eodem recidit, tr ansfufor es, qui in- elinaris vafibus ad ultimam usque guttulam transfundendo .wbil nmplius facient reliqui. Propter adfinitatem qua liteias
cum r w , cui dominandi fubieCa eft notio, eandem quo que* TW 1)1 tribuerunt Interpretes, addita infuper in H ip h ii, & derivato 1110, ffenificatu floravdi\ quae di verse notiones unane in fede commode m orentur, aijt fingtdis Biblicis locis plene intelligendis infervrant, qui ea contulerit, iudicabit. Idem vero nobis largietur, fi- gnificatum huius radicis originarium , quem fervant A rabes fub fuo d j i m. l J , in divagando Ö* nitro citro-
que fe movendo fitum, mirifice convenire tu U ll Jcr.II.
i-fë3£3
J ° C
.53333
2 9: ; t 31, ubi occupatus Propheta in redarguendolftaejitarunt idololatrico fu ro re, qui omnem apud eos Divinorum beneficiorum fenfum deleverat, ita impiiffimas eorum voces exprim it : n o j & i m huc illuc étvaga
mur , quo labet imus, ad Te 0 Deus in poft erum accedemus nunquam. Conf. etram H o f XII. 1. Radicem quia (emel tantum T h r . IF. 1. in Ebr. Codice occurrit, e- andem cum reliquis idrus generis vocibus fortem pati oportuit. Scilicet varias illi notiones interpretum flu* b u a rio fubiecit , quæ locum tamen relinquant, necef- fe efl, originariae fignificationi, apud Arabes adhuc fu- perfiiti, fub radice in ilenfo c$ ohjcuro delituit. Quis
enim a Propheta gravi filme pibam ludaici imperii cla dem infitiabitur, fi periodum r a UJîo 3 T
jr s hunc in modum v ertas: Quomodo in ira Jua Domi
nus delitefeere fecit filiam Zionis in denfo t f obfiuro latibu lo , h e. in captivitate Crmmerns oblcuriore tenebris, fi
eum priftina conferatur celebritatis luce, in qua fuper alias gentes longe olim lateque confpiciendam fefe præ- buit? Similiter genurnam potedatem tkO TH Deut. I. 41. ex Arabico lev is facilis fu ity multo rectius Sc
analogiæ Grammatical convenientius , quam ex Ebrai- eo tn , quod volunt R abbini, determinari, ita ut T3VBI idem fit quo d pro levi facili reputabatis, non ponderato
rei gerende momento , contemtim eam adgrediebanuniipfà
Ifraëlitarum , quam eo in negotio p rodiderunt, levitas & fiimma im prudentia fatis firperque arguit*
§. XX.
Secunda clatfis com plebatur voces , quarum ori ginarius fignificatus, nifi fectmcfcrrii cuiusdam & d e r i
vativi circumdatus involucro, hi S. Scriptoribus non occurrit, & cognofci propterea fofo eorum ope nequit,
(M» ’ **.*' . ♦ ", ' v
» 3 0
E3S9 ) 0 C
V • * i \ r f - , , • t , ^
ex Arabîæ vcro erutus penetralibus, fecundariarum , quæ in S. Codice inveniuntur, lignification um vim <$£ emphalin planitlime recludit. In hac prim um locuni tuebitur y v ' , fecundario & BibliCo ufu falvavit, quem nemo tam erit ày.ü(roç> quin multo fiëri fîgnificantilîî* m um intellexerit, lî originariam radici poteflatem am•
plitudinis laxi [patii*, Arabum £ ~ j rellituerit. E te
nim lîc præfto Batim erit ratio, cur in tranfitiva potifïï- m um coniugatione Hiphil falvandi illa notio exhibeatur, & nonnunquam mi* cum yçp conftfu&iim adpareaç. N am quemadmodum convenienter origipariæ fuæ in doli, in Kal fignificare olim d ebuit, amplus fpatiofus
f u i t , late patuit ; fic in Hiphil proprie dabit, facere ut qui angufliis preffus circumfeptus fu e ra t, in fpatium amplitudinem, nullis in poflerumtancellis vinculis que claufhm, emittatur ; ex qua notione facilis deinde ad alteram f a l vandi defcenfus, & pulccrrima inter m2( & njMC' °P-
pofitio orietur P£ XX XIV. 7. XLIV. 8. & J e r. X IV .
g.
N eque parum ad intime perfentifeendam Divini no minis yxp dignitatem ,.fum m am que cum eo, qnod no bis præftitit, immortali beneficio convenientiam, idemt S yw in stvuov conducere , vel tacentibus nobis, pius
L e ä o r advertet. Proximum efto plV, cui notionem iu- fti com petere, nili hofpes plane in Ebræo codice nemo ignoraverit. Sed videtur minus apta locis E£ X L IX
& Eccl. VII. 16. cum in illo 0 p 'iy iniuftc om nino quæ tenebat adquifi verat, fiquidem his privandus rnox dica tu r , & per etiam explicetur, in hoc vero t o ni
mium in iuflitia, virtutum excellentiffima, nefeio quid infolentisfecum ferre videatur. Quamprimum v ero co n - fliterit, in hafta dura * tq u a b ili, rigtda, frequentari À- rabicum quod originarium ipfius radicis valorem
ex-§ 3 5 3 j o f §2(53 31
v . : r *.
cyhibet, atque t o p'"lV proinde, in utroque loco m e taphorice tributum animo, vertatur per rigidum, fleBi
nejcium, pertinacem, ex facili ftatim fluent omnify Ra
dicem Din in S. Codice frequentiflimam, ad mentem
cxùfapientia inert & prudentia, refe rri, vel ex fexcen-
tis in eo locis fie cognofcitur, ut tamen dubium per m aneat, idemne an aliud quidpiam , ipfa in o rig in e , ‘radix irta fignificaverit. Quis autem , nifi invitis plane natus M ulis, haud vulgari fe au&um luce diflimularet, 'fi originarie eandem valuifle bene compaäus, ad folidam
conftßentiam redaffusjuit, Arabico ^==Ä>, cui irta fubeft
vis, docere licuerit. Habebit certe eo in cafii Ebraicum no*n eandem fere, ac Tru>t'j6xr)ç Graecorum, emphafin, h. e. flatum defignabit mentis, qua varia rerum cognitio■*
n t & [cientia ve luti denfa £5 compafta bene que foli dat a. eß;
‘neque mera cumulata fynonyma cenfebuntur, quando coniun&a occurrant n o sn TOUn & W V quod fit Ex« X X X I. 3. & X X XV. 31. vel r y i no^n & tntso quæ 'h a b e n tu rE c c l.il. 21. Imo ne primigenii irtius valons nullas plane reliquias, a Sacris fervatas Scriptoribus, obiiciatur, erunt, qui verba Jobi Cap. IV.i’21;
PCOm per dtjjolvuntur, neque funt in ulla /olida compa-
Bione, & Pfidtrs P f LVIII. e. magicas memorantis præ-
rtigias, 01 c n a n "ia n per coagmentans coagmentatio-* iies firmijftme compingendo verterint, quod etfi nobi? qui dem ab utri usque loci (rVvaQéiu haud alienum videatur, iis
tamen«,
qui haec lefhiri eru n t, ulterius examinan- dum relinquimus. Vocem pyjö in nonnullis Biblicis locis fignificare prœfeftum & èfyo&uxiW', certum ert; ♦ an Vero in Pfal'mis quöqtie idem plane valeat,’ quandohorum titulis, cuius indigent, lux forte illata olim fue rit , p ateb it Interea non folum re& e cenlebitur præ-«■ ■ i 1 *■ ; vv v V . . *;.r v feïtu s
32 e s Ä " ) . o ' c & &
feöus'di& us ruUD a fine er irate , qua rem ipfe ex fcq u i, & a d quam fibi creditos excitare debet, led & com m o de fatis eadem vox, quando in Pial mis occurrit, p er
fidelem fmcerumque monitorem explicari p o terit, five ad
Au& ores, vel lecundarium , vel p rim ariu m , five ad ipfum , quod nonnullis placet, Melfiam illa referatur. Etenim originariam vim t 9 nyj in meile, a cera
alit sque fordibus bene depurgata, fitam efie docebunt A-
ra b e s, quæ Iècundar,i is deinde ufibus, fine erus f u i t , fin
xere iS fideliter monuit, locum fecit. Atque ille quidem
clariflime fele exerit i. Sam. XV. 29.
Sinceritas ifraëlis fucum non fa c it, locisque aliis, hic au tem non male Je r. VIII. 5. adplicabitur. A rabibus
m. (yf valet dtftitit, diflinSta ö fr gregat a fu it res a k
t e , quod idem in origine etiam fignificane E bræ orum
(»3, fuperlles adhuc derivatum p inter/litium dem on- ftra n Ex ea vero manifeftiflimum fiet, quæ fit ifiius ra dicis emphafis, quando in Ebræo codice, & quod no tandum , in Hiphil poti (Tim u m , pro intelligere fècunda-
rio ufu teritur. Scilicet a&um importat mentis , quai ■ rem unam ab altera diferiminat o dignofcit\ certifiîmo • argum ento, rei alicuius intelligentiam, ne ab antiquis* • fimis quidem m ortalibus, tributam ulli fuifle, nifi pro mpter ea, quæ ad plenam & dilucidam cognitionem etiam
hodierni requirunt Philöfophi. 5. XVI.
T ertio loco ponemus radices, quarum diferepan- tibus fignificationibus, in Ebræo codice obviis, hoc præftat agnita, Arabicæ diale&i o p e , primitiva v is , lit quæ diverfiiïïmæ alias viderentur , in amicam’, hac mediante , .concordiam redigantur. His ndnumerabitur
• mp, cui tres in Lexicis dantur fignificationes,
tKffettan-33
di una, aîtera congregandi, tertia confluendi. Secundam cum tertia, facili negotio, nemo non conciliaverit ; u^ tram que autem cum prima, originaria demum pote- ffas, quam Arabicum promit contortus complicatus fu it fu n is, cohaerere offendet. Etenim ex hac translata vel ad hom inum multicudinem , vel ad aquarum co piam , ortas efle vicinas congregandi confluendi quey non m inus liquet, quam quod complicatio illa ad obtinen dam firm itudinem , quae funi ineffe debet, primo gene raverit fignificatum valendi robore, v i, potentia, apud A- rabes adhuc inveniendum , & Ebraeis quoque fine ullo dubio, cum viva olim florebat lingua, frequentatum, qui deinde ad animi denotandum habitum extenfus , m entem exhibere debuit robuflam, firmam, inf rabiam,
quœ in Jwntnis etiam periculis, valida fe tuetur fpe, & in unum qua.fi complicatas colle Bas que vires nullo dtjjolvi aut di/Jlpari metu patitur. Sub radice n2W duae in Lexicisor-
dinantur fignificationes, quarum unam laudandi ab ea dem, cum altera fedandi Compefcendique, derivatam origi n e , folus iterum primigenius valor, fub Arabum & molli manu trabi are permulcere confpicuus, tel fa tum fecerit. N am quod ea in re, haud optato cum fuc- ceffu, multi tentarunt, per reflitutam ex Arabia illam
permulcendi notionem felici/fime expediri, vel Latinorum
offendit exem plum , quibus permulcere, præter alios me* taphoricos ufus longe plurim os,apud Arabes etiam ma gnam partem cognitos, in plaudendo laudibus que celebran
do non m inus, quam in leniendo, fcdando, compefcendo, u-
furpatur. Similiter binas fignificationes m y vallavit
<5 male erga alium adfebio fuit animo, quas conformiter
Biblicis ufibus annotarunt Lexicographi, haud procul efle diflitas, quippe de rubiginis una eademque
34
tas fiirpe, tefiatur A rabum ult j , t_$ & ham za ,
rubiginem contraxit ferrum . Si enim Latinis non inelegans
eenïetur rubiginem dare fegeti, dentibus, a n im o ,quid im p e d it, quo minus iisdem translationibus ufos anti- quiflimos Ebræos, Arabica admoniti diale&o a rb itre m u r? Erit itaque Ebraicum m ï proprie & originarie
rubiginem contraxit, quod fi urbibus profiratis dirutis-
quc trib u eris, vaflitatis & defolationis exprimes imagi nem} fin homini, qui alterius decrevit necem, anim um p in g es, [multate, odio, invidia correptum . Conati qui dem nonnulli fu n t, etiam diverfas dolendi & formandi
efficiendi que notiones, quæ radici W in S. Codice fub-
efTe pu tan tu r, in unam com pingere, praecipiendo, for mationem intelligi Cum dolore, anxietate, cura fufceptam , quæ neque Deo male conueniet, fi teneatur, in aliis ca- fibus bene multis admittenda, cttàfU7to7rciS£ict. A t quæ. duriufcula hac in re cenferi pofiet, etiam fupervacane- am plane facient Arabes, qui per ^ oc proprie fignificari volunt firmiter vinxit,arBius conftrinxit. H inc enim ortus porro fignificatus doloris, quo conftringitur quafi arBaturq; animus, 8t vitta,fafcia,quinimo nervi,quo \ t \ u t \ colligatur & firmiter humanum corpus conftringitur. Ille inS. Codice m ulto eft tritiffimus,hic vero nifi in unico Jobi loco Cap. X. 8.fui veftigium non reliquit: \)wyn ''JDVy T"l'» manus tua
nervis colligarunt me & fecerunt me, Quæ colligatio confixi*
flioque nervorum , artificiofifiimam humani corporis ftru- &uram indigitans,cum altera, quæ dolori per m etaphoram competet,viciniam colere non recufàbit.
§. XVII.
Agm en denique claudat quartus ordo, voces con tinens derivatas, quarum verus & genuinus fignificatus ex Ebræo quidem codice facis poteft colligi, fed cum
