/S L
7 .11.D ifputatio Civilis
D e jJ V S T I T I A.
v
au
D ivina adjpirantcgratia.
I n R eg ia ad Salam Suconum A cadem ia,approbant«
am plifsim a Facultate Philofophica_,.
Sub Dire& iooo
P R A E C L A R I S S I M I V I R } ,
Henrici Aufjj,Græcæ Ling. Prof.
p u b i. & ordinarij, Praeceptoris & Prornotoris
fui r e v e ren ter fufpiciendi.
/ Publici Exercitii loco examinandam proponit
J O D O e U S L U D O V I C I O T T O ,
C u p r i m o n t.
ér 4 a In Auditorio Gußaviano ad diem 2f. Maij Anni i6so. o /
horit ante meridiem con/uetn.
D ifcite Ju A itia m m o n it i & n o n t e m n e r e Divo*,AEneidA*
U P S A L I £ ,
* £ £ *
Perilluftri acG enerofifsinio
d o m i n o ,
D N . J O H A N N I SBcmtw/
Hærcditario in @ f r 0 t t l £ E w g / D o m i n o in @ 0 U tm a *
^O lm /D iftri& us S ettren fis, n e c non C u p rim o n ta n o -
rum & V allium ,tam Orientalium quam O c c id e n t a
lium Satrap« e m in e n tifsim o , ut & C o lle g ii M e ta llic i
R e g n i S u c c i* Vice-Pracfidi d ig n iffim o ,M a g n o
M æ c e n a ti ac Patrono fuo.
Hanc qualemcun yie Difyutationcm Civilem demijfe confccrat "é offert
I O D O c a s LUD. OTTO»
* s x s s x s x s s x s s x x s mm*
Uantam habeat Juftitiaj
v i m j a u d e m , quantamque utilitatem
^
& nccefsitatcm, vel ex rerum ufu, qui p en, fc fatis a b u ndè & luculenter teff moaium_» p e r h ib e t, deprehendi poteft, itemq; ex va riis laudum c u m ulis, quibus hcTC virtus d ecorari (olet, quos pra? ca-reris præclarè oftendir, Cic.l.2.off ubi cam hoc enco- ir>io extol lit: Solitario homini atq, in agro loi tam agenti opinio)u-> flitia ell neci fiaria, atque iis etiam qui vendunt, emunt, conducunt, L ea n t, contrahcndtfcfr negotiù implicantur
, ju flitia ad rem geren
dam nece fjari a eft) cujus tan! a vis efl » ut nec tlli quidem, qui malefi
cio v e l[ceIere pafe untnr, pofsint fine ulla particula jufiitia viver^j, fundam entum enim perpetua commendationis $ fama, tftfincqutL» nih ilpdesl efit l a u d a b i l e . d ubi tarit ide m A u t h o r in eo dem l i b r o in hæc p ro ru m pere verba » q u o d jufittia fine prudentias
plurim um pcterit, fine juftitia autem nthilvalebit prudentia. Ha:c c nirr vtrtutum tnniurn tcffCic.3. off. Ariffi. Et. cap.i. Acut. & Subt.Scal Excrcit.
507. Sc$.3. ëxceltentijsima prafiantif-
fim a R egi na ac *Domina cB, confervatrix coxjunftionù hum ant, q u t adbeaiitudinem magna vis eff,Seal* Exercit. 307.
Seff. 3. 8 t qnafi anima virtutis rr.ajortsque admirabilitatis & pulchritudinis, quam Fiefperto få Lucifer.Arift lib+r. Eth.cap.l. Sine qua nequt d ’jmua ulla mulio minus c*vita* diem unum fubftflerepofsit.Cic.lib-2. offic. Et p e rc a m r e å é utim ur virtut ib us reliquis >ceq; li n e ea ulla pcrfcdla eft virtus, efficit eni m ut ex aliarum
t o t u m a ct i oni bus u t i l i t a s ad q t i a m p l o r i m o s r e d e a t , E f
t ig it uf v e l u t i c o m m u n e c o n d i m en t u m , i t a u t i p f a videatur
ho ne- flas: I t a q u e e t i a m Agefilaus f e if e it a nt i an f o r t i t u d i ni prae
f e r e n d a juft iti a,an c o n t r a ? r e f p o n d i t n u l l u m e i r c u f um f o r t i t u d i n i s , fi o m n e s juftitiac o p e r a m d a r e n t . Plut, in L
ac. A« p o p h . e . i 7 ; & S t o b . S e r m . 7 *H u j u s p r o i n d e n a t u r a mihi digna r es vifa eft p r o i n g e n i i t e nu i t a t e » t e m p o r i s q ; r a t i o n e , f u c - c i nft is n o n nu l l i s p o f i t i o n ib u s c o m p r e h e n f a m fub i n c u d e m d i f p u t a t i o n i s r e v o c a r e , qu a m d e x t e r è P h i l o f ö p h a ot i u r r u cenfurae i m p r a r f e n t i a r u m fu b m i t t e r e a n i m us eft.q u o d ut fe- iicius fucce dat , ad li s nobis S.S. T r i o i t a s , f a c i l e m q u c d
a c o - nat i bus nGftris a u r a m . Sit E.
Thefis f . .
/ ^ U j u s q ; r ei nat ur a c o m mo d e e x p o n i videtur, fi juxta mo*- n i t u m Cic.de offic. Arift. 5. poft c. 1. d ef i n i t i o feu expl i c a t i o n o m i n i s pr inci pio e xe r c i t a t i o n u m p r o p n n a t u r ,u t i n - tclligi polsit d e q uo difputatur,opera* i g i t u r p r e t i u m a
b ioi'- tio hujus e x er c i t at i o n is efic videtur, v o c a b u l u m jufti
riæ ab ffxtart/.ui« l i ber ar e, q u o d a l i3s valde ip u w u o t t a m in facrisr* q u a m p r o p h a n i s literis e f t. i t a u t e t i a m p r a t e r alia fignifica- ta n o n r a r o i n d i f f e r e n t e r ac c i p i a t u r p r o judicio, h a u d
r a r ô p r o æ qu it a tc . à q u o r u m t a me n u t r o q u e q u a t e n u s hi c ac
cipi t u r , l on gé differt ; Eft e n i m judicium caufa, qua juftitia
cli- citur,juftitia yer o ejus effectum. Juft:tia & a q n i t a s . u t infra., n o b is i n f e r e n d u m cft»quamvis g e n e r e n o n d fterant»
S p e cie t a m e n dif fer re propalam cft.
i
r.
Juftitia i t a q a e in g e n e r e tali exprefl'a i n v e n i t u r deft** n i t i o o e a b Ari ft. liib.f. Ethic. cap. i, tfêiKtuorutijtriv isti k p 'tfr rrça icjinoi rä t fucauw e i n , ^ x p ' jjs diKcuvur(tefyin GQ\ot]cu 7* »cuce. : lu ß itia eR h a b ttus , à quo juH is agendi/ idonei fetnt hom ine/t
jfd fie a g u n t t$ ju ß a volunt*H u ic a d d e r e p l a c e t de fini ti onem» q u a m t r a d u n t luft.I i . t i t . i . Phil»Mel.i n C o m m . i n 1. 5. A r . E t h . c , i U l p J . i o * f f d e J . & J . & alij, q u o d fit Conflans perpetua v a lu n tat jua fetum uniitdi^trib u e n d i:q u e m a d m o d u è c o n t r a r i o p e r
i n j u f l i t i a m nihil a l i u d i n t e l l i g i t u r . q u a m ille h a b i tu s f e c u n d u m q u e m injuria m faci unt & injufta v o l u n t Arif l. j. Eth c.i. U.&1 /ciet en x p ’ rjs ctÅitQtri ^ ÇiAcfecq jat xb\k x* In ju ß itia eH habitua quo tnjuRè agunt in ju ß a volunt, ex q u o a p p a r e t e u m D o r u T e m p e r e f l c j u l l u n j , q u i f o l u m m o d o j uf ium q u i d e f f i c e r o p o t e l l , fed qui i l lud f i r m o , li ber o & c on f l a n ti a n i m i h ab i t u v u l t , q u i legibus p a r e t & æ q u u s e f t ArifLlib f.Eth. 6.
I I L
Jus i g i t u r ill ud e r i t , q u o d legibus f a n c i t u r & refla præ- ferrb 11 r a t i o , illud n i m i r u m , q u o d l e g i t i m u m appellaturi, q n r . d q u e arquum efl ; q u e m a d m o d u m injuria e f l , q u o d c o n t r a leges c o m m i t t i t u r , & q u o d i n i q u u m efl A r . l j . E t h . c . } .
I V.
V e r u m q u e m a d m o d u m « </»«/« injuß 7 ia alia un i verfalis
tkx pugnantia cum lege li t>.5. JEth. C. I. alia fingularisfeupar ti c uiar is c i t a t o locOtètna'fJtsçiMaqutittas & •srAtonfci« plura.» h a h m d t cupiditas d i c i t u r j ita q u o q u e J u f l it i a alia efl naSc** u m v e r a ’u to uiua difta, quia fe ad o m n e s leges e x t e n d i t , a l i a
ve rd > A x /nippt pa rt i cul a ri s feu fingul aris,qua: p r o p r i e ab A- r i f t a h b q u e bailol. a q u a ltia tappellatur*.
V.
Et veluti injuftitia univcrfMis c d o m n i u m b o n a r u m . » î e g u m t r a n s g r e l s i o & v io l a ti o : ita Iuftitia u nive rf aiis eft v i r t u s p cr f e & i li i m a » q u a f c c uD d um l e g u m b o n a r u m p r r l c r i -
p t u m v i vi m u s , ut n o n t a n t u m p u b i i c u m i n d e a u g e a t u r c o m - m o d u m , v e r u m e t ia m convcrfi st io civilis i n t er h o m i n e s f o v e a t u r & ret i neat ur . E f t e n i m èpépot ctpffts »Xtf aAjy uptji). non pars virtutis fed tota v irtu s feu omnium virtu tu m complexio jux
ta verficulum T h e o g n i d i s q u e m citat Ar if t. lib. j. Eth. c. i.
t v o v f o f å i f i f oiètr' d p t x r f
Ju ftitia in fe virtu tes complebitur omnes.
Q u e m a d m o d u m e n i m c o n t r a r i a injuftitia » . i n tr\s xaKius non eft pars malitia fe d univerfa vitiofitas få improb’tasi A- r if tot.lib. j.Ethie. cap.i.
V I.
E t lieet ha?c univerfalis Juftitia re ipfa c u m v i r t u t e fit c a d c m , a b hac t ame7« * 6y u rationetenus d iff e rt,i t a, ut q u a t e nus ad alio» r e f e r a t u r , h t , d i c a t u r q u e Jufiitia, q u o fcnlu Ci- c cr . li b. i. de Repubi. e am txyrtU xty Juflitiaforas f}fcb a t,tf ta tam fe ad alienas utilitates porrigit atop explicat. U n a e Eur ipides ait, P irum juH um non fibijed aliis vider t ejfc natum Miis vide lice t, quibus fua cupttprodefje juftitiat q u a p r o p t e r virtus eff optima difpciilima & reliquarum omnium domina ac regina » Cic. 3. of- hc. q u a t e n u s a u t e m iplè habitus mor al is in teåvrA w confi- d e r c t u r fit virtus Arift^.ljb. 5. Eth.c.i.
V I I.
P o r r o veluti injuftitia particularis eft vitium, q u o in diftri- b u t i o n e & p e r m u t a t i o n e r e r u m e x t e r n a r u m s q u a l i t a s
f t a violatur» eftq; caufa fimultatum odiorum» di/Tenfïonumv
t i E rb a ru m, b e l l o r u m , fed it io n u m & c o r u m o m n i u m » quæ
r e m p u b l i c a m pef lu nda rc folent ,* Ita ju ß itis furiicular* eft vi r t u s fervans arqualitatcm ia rc ru m diftributionc & c o n - t r a d l ib u s feu un icuique k x) ' f uum tribuc ns »pro ptcr ho- n c f t a m in vita civili c o n verfationem Arift.lib.j.Eth.c.2.
V I I I .
S e c u n d u m ’ha n c dup liccm juftitia? acceptioncra obje- d u m ejus e r i t duplex : atq; univerfalis quidem objeftum^ f u n t o m n i u m v i r t u t u m ac legum obje<fta& a<ffiones. P arti c u l a r is verb juftitiæ funt res omnes b o n » & mala:,ut operar» o f f i c ia ,pecuniar,opes,honores, digoitates, labores,pjen*> & ea o m n i a , qua: int er h o m i n e s , vel difpertiri vel p e r m u t a r o m o r i s eft, ita t a m e n u t n o n omnibus paria,led »qualibus ae q u a l i a , inaequalibus inaequalia pra beantur , cum duobus è m e d i ci s n o n c o n f t a t civitas,fed medico & agricola, d o ccn - t e Ari ft.lib.j.Eth.cap.^Hoc eft, varii funt perfonarum in c i v i t a t e g r a d u s & or d in es,boni & mali» doÖi & indo& i, pru- d e n t e s & t a t u i , nobiles & p lsbeij,& c. quibus o m n ib u s ha:c juftitia p r o cujusque digoitate,virtute,officio & m e ri tis c o n v e n i e n t i a d e c e r n io .
I X.
Q u o n i a m a u t e m t a m finis & form a,quam objefiam.# p a r t i cul ar is juftitia? diverfuna eft,confcquitur etiam ipfaitL* efie d i v c r f a m . o b j e ß u r n e n i m u t præmiftum eft,luntres vel d i f t ri buendat ve! permutanda?. Finis vel diftributio jufta vel c o m m u t a t i o iufta F o r m a m quo d concernit eft illa m edio cr it as , q u æ hüC loco dicitur æqualitas feu proportio in o - x ü ü i r c l e r v a n d a ; i l l a v c r o c u n i p r o diverforum artificum
-c o o f i d e r a t i o n e varia fit » hi-c t a m e n t a n t u m vel A r i t h m e t i - ca.vcl G e o m e t r i c a I p e ü a t u r , q u a r um £*#<robferv at )uftitia_. diftributiva,Àfcw v c ro c o m m u t a t i v a^ »
X*
V e r u m c u m u t r a q ; t a m A r i t h m e t i ea q u a m G e o m e - t r i c a p r o p o r t i o fit dup\exiitf^fA ivrjdnjun5i4vel n v i ^ ic o n ju n - $4. H ic p r i o r p o t i f s i m u m l o c u m ha b e t , q u a m v i s i n t e r d u m altera juftitiæ c o r o m u t a t i v æ in g en e r e fie d i d æ . l p e c i c s * # q u a m c o r r e d i v a m poftea d i c e m u s et iam p o f t e r i o r e m , c o n - j u n d a m n i m i r u m , o b l e r v c t dxmAoyla*.
X L
E t eft c o n j u n d a p r o p o r t i o hacc , i n qu a t r e s t e r m i n i i t a d i f p o n u n t u r , u t m e d i u s bis p o n at u r , c u m alias d ua ru m. » p r o p o r t i o n u m col lati o fieri hau d p ol si t .u t fi d i c o , ficut f o h a b e n t 5-ad lo.fic (c h a b e n t i o ad 2o.vcl ficut Ce h a b e n t 5.ad 15. fic fe h a b e n t ij. ad 45. ibi eft G e om e t r i c a p r o p o r t i o c o n - j u n d a du pl a, hi c tripla,ibi 10. bis p o ni t u r hic v e r o 15.Sicut (c h a b c n t 4 - a d 8-fic Ce h a b e n t 8. ad 12,ficut ( e habe nt i . a d 5.Sic fis h a b e n t j . ad 2. Eft p r o p o r t i o A r i t h me t i c a hic p e r t ri a,i bi p e r 4. eft differentia,ibi g bis p o n i t u r , h i c v e ro s.
X 1 I»
D i s j u n d a vero draAoyt» eft , i n qua t e r m i o i q u a t u o r
expreffe p o n u n t u r , v e l u t i c u m ita co l l o c a n t u r . S i c u t fe h a b e n t 4. ad 2. fic fe h a b e n t 12. ad 6. Eft p r o p o r t i o G e o m e t r i c a d upl a, vel in p r o p o r t i o n e t ri pla ; ficut fe h a b e n t 15.a d / . fic ic h a b e n t ig.ad 6 - i t e m u t fe h a b e n t 12.ad 6 . fic Ic h a b e n t 6. ad
3. vel u t Ce h a b e n t 20 ad 16» fic fe b ab e n t 8 ad 4. Eft p r o p o r t i o d i s j u n d a À r i t h m e t i c a , d i f f e r é t i a hic eft p er 4-ibi p e r tria.A r i t h
-X I I T.
A rithm ctica porro proportio in numeris eft, ubi tri
bui
aut pluribus term inis difpofitii, fervatur fola different i a rom «qualitas » ita ut quantum fecundum |fuperat pri m u m , tantum ille â t e r t i o , terffus â quarto & fic deinceps f t s p e r e t u r , ut 1.2.3. hic namq; medius qui eft 2• fuperat pri - m u m qui eft 1. unitate»& fuperatur aiequenti, qui cft uni' t a t e . I t e m 2. 5.8, hic enim numerus quinarius fuperat bina r i u m tribus,fc fuperatur ab o&onario tribus, fic in numero m a j o r i ut U2.$.4.$.&c.vcl 2 .4 .4-8 &c.vel 3.9.12.&C. Y0I4 8.12V 16. & fic in csterir*.
X ï V.
G eo m etrica proportio cft in qua tribus ?el pluribur* t e r m i n i s difpofitis,fcrvatur fola proportionum & rationum « q u a lit a s ncglcffa num erorum «qualitate. Phil. Mei. Epir. E t h . I. 2. D elu ft. ita ut quoties primus numerus in fecundo c o n t in e tu r ,to tie s fecundus in tertio,tertius in quarto,quar t u s in q u in to ,& fic deinceps continuatur,ut 2.4.8.i f . 32. fe c u n d u s hic numerus qui eft 4-bis continet primum: tertius bis fecundum,quartus bis tertium,&c. item 3.9.27.81.
X V .
His ita præmifsis ftatuitur qubdluftitia particularis* cft duplex : Jiaytprfixrj.dißriiwt'tvSi vel rvmlhttftioj.commutati*
VMt Arift.Iib. j.cap.2.
X V I .
A i a y t f t f l Iuftitia Diftributiva, eftluftitia particularis,
quae ôv'icuç ïw tu cù s % rififji * j o m fis& pt 7«<C K o u m in ^ s 7r,A<7«^in præmioru, honoris, pecuni«,aliarum«
q u e rerum externarum q u e dividi poftunt inter eos, qui ci vitatis aliusq; com m unitatis participes funt, diftributione,
f e c u n d u m g e o m e t r i c a m p r o p o rt i o n e m d i s j u n f t a m f e r v a t « q u a l i t a t e m , AriA.i f E t h . c . 2.
X v i r.
Def ini t ur p r o p o r t i o n e G e o m e t r i ca ; quia u t ibi i n n u m e r i s c o n f i d e r a t u r f i m i l i t u d o t e rm i n o r u m f e c u n d u m q u a litatem» qua e r g a f e i n vi c em f u n t affcfti : i t a hic fpedtare o*
p o r t e t 7*7» p e r f o n a r u m » i n t e r quas eA aliquid d i A r i b u - e n d u m > & r e r u m d i A r i b u e n d a r u m ut fiat juAa acqualitasr*.
X v i i r.
E t q u i d e m p r o p o r t i o n e d i s j u n â a , n a m in d i A r i b u t i o - n e ad m i n i m u m q u a t u o r o c c u r ru n t c o m p a r a n d a , d u æ v i del icet p c r l o n * accipientes » & d u* res q u * difiribuuntur_*» Quaru m c o l l a t i o n e m i n t e r lelc fieri o p o r t e t . Illa a u t e m ut-» f ia t , n c c e f l<5 eA, ut p r i m o i n t e r lelc c o n f e r a n tu r p e r i o n « , & c u i q u e d a o d u m q u a n t u m p r o m e ru i t . D e in d e res i n t e r p e r - f o nas d i A r i b u e n d * , m o x p e r m u t a ta p r o p o r t i o n e , p e r f o a a - , d i g n i o r feu prarcedens c u m rc m aj o r e leu p r s c c d e n t i c o n f er at ur . T e r t i o p er f ona i n f e r i o r feu l ubf equ ens c u m re i n f erior e feu l u b l e q u e n t i : P o A r e m o fit pcrlonar dignioris&r rei majoris c oI la t io , eu m p e r l o n a in f e r i o r e & re m i n o r e , t a * cius n i m i r u m c u m t o t o .
* X I X .
Exi Aunt ig it ur q u i n q u e r a t i o n e s in u n i v e r f u m q u i b u s e x e m p l a â q u o l i b e t facile a c c o m mo d a r i p o f l u n t fit u n u m : f u n t d iA ri bu en di i n t e r m i l i t e m gr e g a r i u m & d u c e m belli 200. nec n o n 1100 aurei. Hic d a n tu r diverfæ p e r f o n æ quasr* i n t e r Icle juxta pr æf cr ipt as r eg u l as c o n f e r r e o p o r t e t . M e r c at or es qui locios h a b e n t a d j u a f t os n e g o t i o r u m in pecuniis iol l ocan di s & divifionc m e r c i u m lucriq; i n t e r le ; q u o t i d i e infinita l u b m i n i A r a n t c x e m p l a , a qu ib us p e t i p o l l u n u .
X X*
J u fliiia commutativa cft juftitia particula« f i s q uæ es tou n'vxto.<typ*rt in c o n tra d ib u s & rerum per- m u t a tio ni bu s » ne g o t ii s co n t ra h en d is & dirigendis, tecun- d u m p r o p o r t i o n e m A r ith m e tic a m disjunctam non raro & c o n j u n d a m , ( u u m c u i q u e tribuit ut nuila defraudetur pars.
X X I .
D e f i n i t u r p r o p o r t i o n e Arith m etica» quia fieutibiin c u m e r i s Colum I p e d a t u r diftantiarum «qualitas: Ita hic fi n e p e r f o n a r n m refpeCtu obfervatur rerum proportio» u u n i m i r u m perlonæ p e r m u t a n te s u tr in q u e habeant æqualesr* p a r t e s . D is ju n d a m e t ia m l p e d a t p r o p o r tio n e m propten. r a t i o n e m ante a d d u d a m , poteft ta m en etiam conjundam_» f p e d a r e > q u a n d o fcilicet duobus de una re controverfi«_, c f l . q u æ t a m e n d ua ru m vicem g e r i t , q u e m ad m o dum fitin^ n u m e r i s , u t e x l u p r a pofitis p a t e o .
X X I I .
O b j e d u m ejus funt c o m m e r c i a feu c o n t r a d a s , q u o r u m a/tj voluntarilyqui fiunt in ter volentes & conlentientes» ê l ii involuntariileu i n v i t i , qui fiu nt nobis vel nolentibus vel i g n o r a n t ib u s .A r if t .l 5 Eth,c.2.
X X I I I .
Voluntarii c o n t r a d u s d i c u n t u r ori »)
fi* ; uv']*]* v cfuisprincipium commerciorum voluntarium» huj us modi .)Em ptiobLvcnditioper q u am interveni-e n t interveni-e printerveni-etio d o m i n i u m alicujus rinterveni-ei transfinterveni-ertur ad altinterveni-erum.», ( 1 } m utf/stw qua r e m aliquam alteri tradimus ut fimilerrL* f n o b i s r e l ti t u a t absque farnore ( ])Fidcjußio,^zx quam fidenij n o f t r a m ad alienam p r o m i fiio n em o bftringimus, ea condi t i o n e ut fi is qui p ro mi fit» pro m ifiu m no n praftiterit nosr*
pfæftandum fumus obligati. ( 4 )Dtpofitr4m eft alicujus rei in^ alterius fidem c o m m if s io ,e a co n d itio n e ut eam» nobis p e tentibus,refiituat, (5) L$catio & ce n d u ftio y tt quam u um aii- cujus rei interveniente m c r c e d e , alteri ad certum tem pus4 c o n c e d im u s Arift,1.5.c.2,
X X I V .
Contractuum au tem e o r u m , q u i nobis invitis fiunt *l>) font cUndefiini q u i fiunt n o b is plane ignorantibus, u t f u r - tu m , adulterium» v e n e f i c i u m , l e n o c i n i u m , f e r v o ru m fedu- d io , cardes dolo c o m m i l l a , f alfum t e f l i m o n i u m ,*<*//) vielen- */,qui fiunt nobis ( c ie n t i b u s , fed t a m e n pr sr tcr n o ftr am v o luntatem , ut funt carceres & vincula, quæ per vim nobi* in- ijciuntur,injuriofa & c o n t u m c l i o f a v e r b e r a t i o , a u t violenta m ors,aut co rp or is aliusve m e m b r i v u l n e r a t i o & mu t il a ti o:
r a pi n a , p e r q u a m v i o l e n t e r alterius b o n a ipfo p r j t fc n t e . &
vidente a u f e r u n t u r , c o n v i t i u m & l udi brium, Ar.i,5.Eth.c.2*
X X V .
J u f l i t i a a u t e m c o m m u t a t i v 3 p r o diverfa c ocf i dcr a- t i o n e , â duplici o f f i c i o , duplici i n f i g n i t u r n o m i ne , n a n u q u a n d o in iplo c o n t r a d u ab u t r o q u e c o n t r a h e n t i um redtè o b f e r v a t u r , ( i m p l i c i t e r c o m m u t a r i v æ n o m e n r c t i a ct , q u a n d o a u t e m ab a l t e r u t r o , vel c o n f u l t o vel ex i g n o r a nd a laedi tur , ita utneceffiaria fit c or r e & i o, c o r r e d i v a d i c i t ur , quia_, c o r r i g i t illam i n a r q u a l i t a t c m , & c a m a d æ q u a l i t a t e mr c d i g i t , Q u a n d o e ni m injufta f a d a eft p e r m u t a t i o necellc e.l, u t vel à judice vel â lege c o r r i g a t u r i n æ q u a l i t a s . i t a , ne r cfpi ci at ur perfonat l i tigantium,cuj us d ig n i t a t i s fi u t , fed fimpliciterfpe- d e t u r m a g n i t u d o l u c r i & d a m n i , c x q ; q u a e i n r q u a l e s f u nt ad a q u a l i t a t e m r e d u c a n t u r ; id a u t e m fic fiet o p t i m e , f a u f e r a t u r ab c o qui plus h a b e t , h o c eft l u c r u m 5c adijciatur e i , q ui
m i n u s , h o c e f t , d a m n u m habet , fie am b* fiant aequales, aed p a r s ulla qu eri poflit > fed fateatur fe quod luum eft» rcrao« t o o m n i d a m n o & lucro,acccpiflc^
X X V I .
H o c n on n u ll i u t P ythagorei per Talionem optimd f ier i exiftimarunt,illam que abfolutcSc fimpheiter jus e f l o p u t a r u n t , D e fin ie bant enim jus abfolutè'ft a*]imvoi$ci > j ut repajjiomu feu reciprocumpaffionemfi quis ipfc fimplieitcr fi
v e e o d e m m o d o patia tu r,id quod feeit alteri liquid aliis d e ed i t , recipiat, q u am fententiam confirmare conati funt au- t h o r i t a t e & te ft im o n io Radamanthi,qui leges quasdam ver. fibus confcripfit.intcr quas hanc legem de jdre talionis fan - x i t . Ju fta malit hac admißo pro crimine pano eft.
Ut qux fecerunt eadem patiantur ipfi.
C u i etiam n o n refragatur Ifiod.Peluf.ep86. ff)uodlege cau tu m eH nt oculwt pro oculo excludatur non eft crudele atg{ immane : Sed fiquidem ù fenfus qui prima fronte apparet accipiatur, juRitisL» plenu* efl, Si vero interior fenfu* expendatur, etiam humanitate re• fe r t u s eß. nam ut eum , qui alteri fiquid inique facere medi- ta tu r compefcat metu fimi/is perpeffionis , ita improbitatem re p r im a t i ideo jure merite hoc fancivit. Im o faerse quoque liter ae
t a l i o n e m v id e n tu r approbare* Exod.ii. Levit. 24. Deut 19. Reddet animam pro anima,oculum pro oculo, dentem pro dente,ma n u m pro manu, pedem pro pede, adußionem pro aduïlione, livorem pro livere,Gen.9. ff)ui fanguinemhumanum effuderit,epu* fanonis per hi-minem effundetur, fcfa 3. qui (polias, quia fpoh aber u,t§c.
Sic Davidis & adulterium 6c homicidium plcftitur. 2. Sam. J3:15. 16. 18 u t& Adonibefecus am putatis pollicibus m a n u u m & pedum occilus cft,quo mortis genere 70 Reges an t e a affecerat, iud i.j
X X VI T.
H * c t arnen fimilis perpefTio xice(p*f>fi*r7**T”ftrl ii 2}&~ ttfAtfltKtv
5
t* iw)78
&uçâu}uth nefy dd dtflribuendï ju* , *r^r *d emendandi pertinet^ A rid. f- Lt h.cap.j. idqj ob i n æ q u a l i t a t e m d i v e rf a m t u m in p e r f o n i s , q u a r u m aliae funt publicae» aliae privatae i t u m in a tt ion ib us > q u a r u m aliæ iuvitæ, a l i * f p o n - tsncae f u n t , q u a r u m ut & a l ia r u m c ir c u m f t a n t i a r u m c u l p a m paenamq, vel m i n u e n t i u m vel a u g en t i u m c o n f i d e r a t i o n e m r e f p e ß u m q ; Deus i p fe mc t in lege fua Exod. 21.13. N u m . 35. i6.22.îof-20.34.admifit,ubi i n t e r h omi cidi a v o l u n t a r i a & ca- fu fafta,quibus e a n d e m p * n a m n o n conf li t ui t ,d if ti nxi t ,X X V I I I .
Analogi ca talionis paena feu l é g i t i mé & c o n v e n i e n t e r p f o p o r t i o n a t a c u m Iuftitia n«*n p ug n a t , & i mp r i mi s c o m • m u t a t i v æ & corrcélivae c o n v e n i t , q ua n d o ad c er t a m aequali t a t e m a na l og ic a f a ä a f u er it r e d u ^ io , quamvis in lucro feu c o m m o d o a u t h o r injuriae,& is cui fa&a eft injuria exaequari n o n pofsint,in d a m n o feu i n c o m mo d o exaequari cos o p o r - t e t , i d e o q ; homicidae capitis pæna jure p u n i u n t u r , & ille,qui a l t e r u m vulne ra vit j u b e t u r aliquid pr o c o m p e n l a t i o n e ipfi v u l n e r a t o reddere. H u j n s t a h o n i s u t i l it a te m c o m m e n d a t ipfc r e r u m ulus, p r o p t e r e a n o n m od o in r ep ub l t o l e r a n d a , v e r u m e t iam m a x i me obfer vanda ef t . m o d o privata e x u l e u vi nd it fa t o t a q ; res aequo atq; p r u d en t i judici p e r m i t t a t u r .
X X I X .
In con t ra c ti b us a u t e m ubi res f u n t diverf*, E.G apud divcrlos duo s ar t i f i c e s , necelle c d ut e o r u m o p e r a p r o p o r t i o n e A r i t h m e t i c a exaequantur u t ita par pari r efer at ur , u- <crq; ab al ter o a*quale c o m m o d u m r eci piat & »uter illos rc- r y t u c o m m u n i c a t i o exjftere p o i si t , ideoque res p e r m u
t a n d a States clic o p o r t e t , quae inter ic c o n t c r n poiiint, & fi. m i l i t u d i n e m q u a n d a m habeant , c u m vero illarum variae fint, & diftimiies, in v e n tu s eft n u m m u s » u t fit co m m u n ir* qnaedam r e r u m p e r m u t a n d a r u m m enfura,& fic facilius ho-* m i n u m indigentiae in vitæ co n fu etu d in e confulatur. De h u jus a u t e m i n v e n t i o n e varii varias fovenr fententias, de q u i bus qui in f o r m a r i c u p i u n t confula nt Virg. lib.z.de inv.cap. 10. Al ex.ab Alex, lib.4. c«1!* Nos veröcarteris milïis fenten- t i æ Ar i ft. a d h a e r e m u s c u ju s d u ftu m f e q u i m u r , qui talem.» n u m m i ex hi be t d ef in itio nem .,.
X X X .
N u m m u s feu q u o d Ar.I.j.Eth^c.f. â r{pet d e d u cit nihil aliud cft quam pignus q u o d d a m » ex humana indi - gent ia dc c o m m u n i lententia ac paéto i n v e n tu m ,q u o res ae- f t i m a n t u r q u a n t i valeant rebusq; p erm utandis p retium ^ c o n l h t u i t u r , u t jufta r e r u m difiimilium ada:quatio,rerumq; in vitâ civili c o m m u n i c a t i o exifterepolTiL;«
X X X I .
P o r r o cum Iuftitiæ,â qua veiut m a t r e & fonte q u o p i a m o m n i a j u r a , v ul gari ter l o q u e n d o , d im an an t efï'e- £lus>fit ju s ,a tte f U n ic Ulpiano l.i. de inft. & jure,Keck,lib.i. Syft. fct.c 4. Dilcer n e n d u m eft jus quod à'srx&i Jiueuor [impia.** ter icuprcpnèjuflum d i c i t u r å n ö idlus led xpT1 ksH i p c t f j t } * in fecundum quid & ftmilitudine quadamjuris n o m i n e infjgmco, iiiud Ipcciali n o m i n e oUuiov zioAijmoo jut civileleu politicuw ui
hoc
à\<euo\/ QiKMCpiKoy ccconomicum a p p e l l atur ab Arift.i<
9. irh .cap.6.&. 7.X X X I I .
J u s p o liticum feu civile,cft nfes T‘ weu *vj*' f K f t e u i A t v S i f v v £ w u y q k m]' k > a , A o y i < u >} n a f à ç / S p h q u o d i n J o
cietateviid human*>fte&at ad J a lu ttm fjincolumitatem civium li béré *q*o jure viventium ( liberorum & «qualium) v e lp o - f or time v e l numero Arift.l.j.Eth. c .
6
.X X X I I I .
Efl; autem Ius fecundum quid,five oeconom icum ,com m u n io & fbcietas vitæ eoru m qui ejusdem funt domus, in- flituta ad generis p r op agation em &f a m ili » acdom efiico- rum foeietatem,cftq; imrfiKop inter parentes & liberos ante« quam â parentibus feparantur , vel StcmriKop dom ino
rum in Cervos, yu/xtKov mariti in u x ore m & uxoris in mari tu m ,q u o d inter h a c tria cum jure politico magisconveoiu» Anft.s.Eth.c <*. Undè etiam in his n o n verfatur juftitia, cum injuriarum n on funt participes. Servi en im propriè fic di d i funt in pofleflionc & p otcftate Do m in o ru m ,u n d e Arift* in polit , dicit fervoj eße inßrumenta animata quorum opera demi
tti utuntur. Ideoquc D o m in u s ipfis injuriam facere non-
potcfl,Liberi autem funt pars fuorum p a ren tu m m eœ o au tem fibi infert injuriam nifi manifefle infanus. Eadem ratio eft inter maritum & u xorem qui ejusdem fere libertatis funt participes,6c plus habent aequalitatis Arifl.l. 5. Etb.c.6« 1 nter hos enim nolla dom inandi parendiq* eft viciflitudo ut inter cives, ex quibus fiunt c o n fu le s& fenatorcsaliaeq; per- fo n x naagiftratus vicem fufiinentes, atqj ex illis rurfus cires co m m u n e s , quamvis au tem inter bos injuria locum habe re videatur,illud ta m e n n o n quatenus jure utuntur oecono m ic o , fed quatenus juris etiam civilis ejusque vel naturalisé vel legitim i funt participes^.
X X X I V.
Ius civile ^0 (itjy Qurtuovift natutale^o St yo(jhk
6
p legitimumfeapofitivum âjurc naturali tanquam fo n te proveniens A-
X X X V .
H u ic juri ta lem afiignavit Definitionem Arift. J.5.Eth»
C. 7. *yi Je « iç z îjj (xiv Jinföoei x]ut rj utibuç orsu Je %basf\tu JiaÇiçft Legitim um eft quod ini ti» att hocy an tllo madofiat n ib tl refert cum veroperlatum five confiitutum hJitctyoaot effe defi. n i t , unde vulgarem e o r u m fen te ntia m n c n ampic£hmuc^ q u i o m n u jura legitima adfignanda contendebant, Cætc-
r u m cum h æ c j u n s legitimi deferiprio quam exbibet Àrifi. alicujus fit ambiguitatis obicuriratisq; aliam cxCic. I.i. de
U . a d n ot alT ecx ped it. f u t pofitivum eftjuftorum tå iujuftorurru d tflin ftio ad antiquifsim am tllam tå rerum ommnmprmcipem ex- preßa naturam ad quam leges hcmiuum diriguntur , qua fupphcio improbas afficiunt $ defendunt ac tuentur bonis. E e e x Phil. M el.
i p i t . £th.l 2. E ft decretum legitima pote fiatis,non tpugnans cum ju
re natura fed addens ad jus natura circumßantiam aliquam proba- bilt ratione,jure n a turalihaußam non ncceffarto^ / / ^ w , q u a ' dc-
fin itio n c sjv cræ definitionis partibus confiant» ad .£ja slin gulas prolixe jam defeendere non licet.
X X X V I .
Ius n a t urale alias in fscris literis &tSR c m . r . apm legis feriptum tn cordibus nofiris in Icholis PhilofophorurïL» ja» natura » diftam tn reft a rationis > notitia principiorum praftco-
r u m tdifcrimen honefiornm tå tui pium ja r v i igniculi dr innata vir tu tu m femina Tujc. qua fi. Summa ratio in fit a natura
1
. r. de JI. d i ä u i D i d e f i n i t u r ab Arifi. l.j. P.tb.c.7. Q u o d7è wur^x^lii* *«• ll* *WV dviccpuy £ *1$ Jouüv rj pn quodfemper tå ubtfy eandem vtm_jhabet nec ab opinune pendet et ß Cic. lib.I de 11. 6'// ratio fum m a* infita in natura qua jubet ta qua facienda fu n t probib tq, contraria* ab e o d e m lib j d e Republ. &. La&act. lib 6. de in.Utut, cap*
8. rcfta ratio natur* congruens fin »mnes d iffvja conflansfiempitema qtut vocat ad »Jftcium jubendovetando autem à fa rta e d eifrrtt. H u r
jos juris principia f u n e , D e u m c o l e n d u m , b o n e f l e v i v e n d « m i l u u m cuiq, t r i b u e n d u m , p a r en t e ? a m a n d o s & h o n o r a n d o s, lib ero s a le n d o s,fe i p fu m d e f en d e n d u m , a lter i n o n f a c i e n d u m efie , id q u o d q u i s q u e fibi fieri n o l i t > & q u e al i a, qnar c o m p l e b i t u r Decal ogus M a gi r . i n c o m m e n t , cap.7.1.5. E t h
. H c i d . p a r t . i . Phil. M o r . d e ju f t .& jur.
X X X V I I .
C i r r a harc m u l t æ a gi t a r i f ol e n t quafftiones q u a r u m p ræci puas nc nimis p r ol i xi f i m u s i t a b r e v i f f i m è p r o p o -
n i m u s ( i ) n o n e x quavis a b i o nr j u f i a vel injufta,juftus vel i n -juftus aliquis e va di t : (ed v e r è & p r o p r i e , c u m ag en s j u b a s vel in juffas a b i o n e s edi t.ubi n o t a n d u m v en i t ali«' q u i d inj uf tum pofle efTe, q u o d n o n ftatiro fit i nj ur ia, harc e* r i m r equirit induff riam & v ol u n t a t e m Ariff. 1.5. Erh. c. 10. ( 2 ^ / o l e n t i irfuria fieri n o n p ot e f b A r i f t . l q E t h . c ^ . ^ n o n o -m u i s juffa &a-mp; injuffa qui p a t i t ur , j u r e 6c inj ur ia af feci tur ,&e* i n q i arum d e c i f i o n e o b f e r va n d * l u n t d i f t i n b i o n e s le-q u e n t i theli politæ, le-q u i bu s o mn i s difficuLtas f aci l e t o l l i po^
tefi. X X X V I I I.
( 1 ^ D i f f e r e n t ia i n t e r Zi&tccrt in^uflum & injuriant qua: fit a i c i e n t e & v o l e n t e , i l lu d e n i m d l u n i v e r s a l e , id v id e l i c e t , q u o d g e n e r a l i t e r p r o h ib e t u r à legibus h o c v e r o f ingu- l ar e , n i m i r u m id q u o d j am co r . t r a leges e o m m i f f u m efi: (2) éiKCUOT^äyt^ctjttQutu fa tittm qu o iu n ^ medo a im tß n m $(&
ftu ju H e /<•* ji»*e f a t l u m , h o c eoi u g e n e r a l e eff , 6c in l e g i bu s ’ g e n e r a l i t e r c o n i i d r r a t u r . illud v e r o f e c u n d u m p a r t e m i nj»* n a e i r e n d ô t i o <
5
c e u r r e b i o h.e l u H u m ü n g u la r c »X X X I X *
In ff» *•. injui ti c o g n i t i o n o n »ca efi f*cil»s quarr* vis vul- p(' f cx.fi« » ct> J u f i u s e n i m i s t a n tu m e f i e p o t r f f , q u i l o n - g . u ’ i ' j ' fi i r h a b i t u m » q ui n u i f o l a b o r e p a r a t u r & c on -
q a o d juftum non (impliciter in leguro verbis contineatur» (ed partim in «orum ufu & a p p p l i c a t i o n o .
X L.
I u d i t i æ valdê c o g n at a e d eVi«#«* * tjut t as , ita u t q u a d vita feu a n i m a juris,ut ICti loq u un tu r,d ic at ur ,f in e qua ve i- p f u m jus q u i d e m jus dici p o t e d .c u m ea t a m e n n o n plane e d e a d e m : d i f f e r u n t eni m ( \) ut d u o bon a , q u o r u m a l te r u m * a l t e r o i n t e r d u m c d m e l i u s , perfeciius & magis laudandum* it a e t i a m aequitas juditiâ me lio r ede videtur, n o n t a m e n *
-fed Kctraù d u m in peculiari cafu illius afp eritatem & r i g o r e m m i t i g a t , e m e n d a t & corrigit* (2) luditia,lege com- t i n e t u r ( cr ipt a : a q u i t a s v e r o ab a q u o judicis arbitrio öc j ud i ci o p e n d e t , (}) lus (cript um aliq ua nd o advetfatur juri n a t u r a l i . n a m i n t e r d u m d a n t u r leges malae , vitiofæ, & n o n p e r o m n i a juftæ, quae t a m e n p e r m i t t u n t u r , quales fune
leges T y r a n n o r u m & in vitiolis f or mi s R e r u m p u b l c a -
r u m , q u * ma gis ( p e d a n t p r iva tu m c o m m o d u m e o r u m â quibus ( u n t latæ q u a m utilitatem publicam. Æquitas a u
t e m n u n q u a m a d v er fa tu r juri n at u ra li , proind e r c f t i ICti d i c u n t , c o n t r a jus n at u ræ & d iv in u m n o n co nce den das e d e t a x a t i o n e s . (4) l u s f c r ip t u m univerlalitcr loqu it ur & inde fi n i t e : Æ q u i t a s v e rö ci rc u m d an ti is & cafibus particularibu-s
fele applicat.
X LI .
N c q u c d i v c r f a p l ane à juditia c d aequitas, c o n v t n i u c e e n i m (1.) G e n e r e , ita ut aequitas â j i i r e n o n fit div crf a, (cd q u a f i d i v e r f u r o j u s , & i n Ipccie a b e o diflfert, (2) Fine quia_. u t r a q ; t o Ït o p co n fe rv at ({) Ex t remis quae uirobiq» crudeli
tas & n i m i a i n d u l ge nt ia fuut,
X L II.
E d i gi t u r aequitas *1 i&ot»et Ma ii
Ketj' o K v ju r ts legitomi>1icu/*gtf i or r e d io q ^d 4 m ,C A f a r f e r u s deji> c it pro*
titpropter fuam gene*alitaient* A ri ft lib.5. Et h. c. ib. å q u a n o ii _ diflcntit def ini ti o I C t o r o m q u o d fit m od e r a t i o , & b e n i g n a, , juris i n t e r p r e t a t i o . C æ t e r u m l e g e s n o n u t v i d o f a s a r g u io fed jufta m o d e r a t i o n e q u a n d o Opus fit, i n t e r p r e t a t u r a tq ; ita q u i d e m 0 xàr i pouoBsfoç is] ce t «v tiiroitKH a v;Jt t u -fAoSiJtiw av, quod et'" am legislator f t p r dfens adejfetftta dtxijfetti . m ofiftivijfetftege pracavijfet.
X L I I I.
Cauf a p r o p t e r q u a m lex deficit, nulla eft alia q u a m v* •n 0 /ah »iu&KxSoMs ivi** di °l0V ™ « ar«v u a S o M quia generaliter ta n tu m f a n a t , nec in ftcctè quidquam conHituat. H o m o e n i m legislat or n o n o m n i u m f i n g u i a r i u m c v e n t u- u m , l i c e t plane fit l ync eu?, v a r i e t a t e m intellc&u a f t e q u i l e- g ibus q; d e t e r m i n a r e p o r e f t , n e c h t m c o b d e f e & u m c u l p a n dus eft legislator. - t i $ & petal >iucc£ic c#7» yffty vd cv fp v o p o St- Tjj,*PA’7? Çvret xä n g a y p xrd i <fav. N a m culpa non in lege nec in It' gislatore,fe d in ipfa rerum n a tu ra , ejura filis ef! rerum gerendarum materia. B u r g . i d . P h i l . M 0 r c.2r d e fuft ex Arift l-y^Eth.c. 10V
X I J V
Æ q u u s i g i t u r feu a?qnitaiis ftudiofius efi 0 yu fju y rdtitluvwff. dçïltKos,^ nçut(]iK®~ k, 0 ftrj i v i Tiretooy ufib.
tKttrla-^ nretKttrla-^J etKttrla-^uv'Jèv yopot £ytjôèv qui v u lt agit ea quafunt acjui- taft conjentanea ne£ Cumanum tui m deteriorem partem tnterprêta- tur^ß urget,fed pol tue de fuo jure non m b ’I ccdit,etiamftpro fe habeat legem adjutricem. A rift. Iib.5. t t h . c 10. talem d e f c r i b i t etiarrs Cic,1.2.off. in A r a t o S y c o n i o .
X L V.
H i n c duo funt qusr æqn it a ti a dv er f an t ur ( 1 )
xcuoy ni mis rigor pec c ans in excefu 'um m um feu (IrtElum ]*«, q u a n d o (impliciter verba l e g i s t : lofalov n o n a u t c m ienlusr*' a u t m e n s & v o l u n t a s legislatoris ipcttantur>& fie l o c u m ha
fccntiverba Terenti/ in Heaat.A&.4, Sc.4. Summum ju s fu m - mafispe injuri* ( i) 'ZvkoQ avisa, calhda,maUtiofa, verfutadp ■juris in- ierpreiatiojqiiam iC ti c a l u m n i a m , cum fraude.dolo & in.
juriaeft co n ju n ä a,vocan t,de hac Cic.l.l.offic. Sxiflunt fape_» in quit etiam injuri* » calumnU quia dicuntur n im ii callida malitiofa juris interpretatione. & in orat.pro Cec. inquit : Seri'
ptum fequi calumniatoris e ft : boni autem Judicis e fl voluntatem* autoritatem% fcriptortsdå cftJegumlaiorts tueri få defendere. E o
Menander Grzciis Poeta inquit>x«Aèv fxt/ ii vo/xotodè ivjoç Ai«#
dtn ßc ffvxe(pci}]>f( yivtjeu, leges quidem junt bonafed qui nintis acutè tas intuetur,£5* urget,is calumniator efficitur4
X L V I.
I n c i d i t jam d u b i u m a n t w n ^ e ç Cibi ipGs injuriam fa c i a n t :a d q u o d ex A r id , refpondcmus, quia fp o n te p a tiu n t u r , n e m o au t em c*a» injuria afficitur,neq;hos fibi injuriam i n f e r r e ,p e c c a n t t a m e n ( i j i n D t u m qui animat corpusad in h a b i t a n d u m ad c e r t u m te m p u s dedit : q u em ad m odum igi t u r , q u i alium ex d o m o c ö u d u ß a expellit,ciomino injuriam i n f e r t : Sic etiam animaro ante praefinitum tempus
c-
ijcicnSj Jofepb.lib.j. d e bello jud e 14. Si quis depofttumhomi nis furripuerit aut malè tr a fla verit, pefSimus ac perfidiofua fiatirrt
habetur. Si Dei depofitum ex proprio corpore quis ejecerit eum fc j latuijje, quem l\ferit. aHimabit} $ jervos quidem fugientes ulcifei ju fiu m creditus quamvis nequam dominos fugerint: ipfsvero Deum fu g ie n te s ,o p tim u m D eum jm pie facere non videbimur ? (2) I n c o m m u n e m na tu ræ i n c lin a t io n e ® ôclegem,cujus ord in em i nv e rtunt»qui cf* ,q ualibet res naeuralis luiconfcrvationem a p p e t a t d o m o l i c i o n i v e r o ad v erletur. u t Seneca ai t,fu i cut%
amor e f l, con/ervandi fi ptrmanendi% in fit a voluntas atep aflscr*
natio dijjolntionis (X)i o r e m pu bl ica ra & f o c i e tat cm h u m a n a m » cujcs p a n t s i u . i t linguli h o m i n e s , quans hoc m odo
parte q u a d a m m e m b r o v e > id eft cive p r i v a n t , & per conf«* qoens cam e t i a m f p o h â n t auxilio , q u o d civitas ab ipfo t e m
p o r e belli & periculi e xf pe&ar e & h a b e r e deber et» X L V I I.
H a u d e r g o i m m e r i t o in eos a l e gi s l a t o r i b u s ftatuitur par- na: ficut e n i m al i um l * d c r c l i ci t um n o n h a b e t u r , nifi ad fqi i n c u l p a t a m d e f e n f i o n e m ita & fui offenfio pr oh ib it a eft, q- p t i n a o ig it ur jure m o r t e m fibi co n f c i l c c n t i b u s d e n e g a t u r Ch rif tiana f cpu lt ur a, qui fub t e ft o d o m u s cijciuntur,vel fub l i m i n e e x t r a h u n t u r , S u p r a r a ft r u m e d u c u n t u r , c o m b u r u n t u r au t io c a m p o p e r car ni f icem (ep el iu ntur ,qu ar canina d i c i t u r fepultura.
H tjc e pro ratiant in Hit uti breviter detineatis ß n e m t onere
placet y cum utiHwi ///, ju x ta praceptnm J C ti pauca idonea ejjun- derct quam m ultù *nutiltbu4 homines
pragrava> o .
Jehovæ Juftitiænoftræ fit laus 6c
honor in fecula fempi-
D e Juftitia & J u r e difputanti Præftantiflîmo
J U V E N I ,
J O D O C O L U D . O T T O .
L e g u m & Hnmaniorum Stud. S.
Q
Uicquid hominum focietatem continere regna^fcrvaredebet, vel N atur* promulgatum vel inßituiione fuppletum eßet o* ptim e dtfjeru Amice finguUris. Jßuod omne accommodato J u -ftitiaenomine exprimimus at^dgmßcamus non ineleganttr. Cujus
v im virtu tem % prie faris tantam eije » u t credere videaris hominenLs fa ciliu s fine aere V tterey aetificiaftnefundamento extrui, quam res humanas a b s^ parte har praßantifsima fervart, pacem admmißra- rhbtlla gert pofp. Magna equidem eil hujus rei dignitas : JQuin
celebre illud Majeßatts nomen, qui fr a ß a b ’lius in hisce tertis haberi
non potefl,ve/ fofius Julhtiac confequtndx frucnda gratia j*nD ohm eH tntroduElum. Ea namqf , res Vitamfy hominum continet ;
qua remota^omnia aha jacent ruunt fy, Optimam proinde in literis navatam operam teHrris at^ fin. uurem ; cum hujus Juftitiae non d ^ a m dignitatem jed utilitatem privata meditationi te jubjeciffcj oßendis: nec ingenio v e l UbonLu* indtfefus difßfus, nat urant eius tum explicas dum mutua commilitonum ventilationi fui; nuitis.
Utilia quippe ex iis,qua lecho affidu* obtulit (ibi prompta magis difjutando readere,merii <e lauda faeci» en eft. Suppeditat namJ, hoc exercitii genus,quod fortè n<*n ptœftabunt estera Exerceris ipfe exercitando alios incitis at* accendit, isftße ttaefo lauiabi i hujus Jeu H irlu 'ti feu Sikdiiprovofu'c\ (ine quo , praela u s n rc civilt u'unLs nequicquam faeramui. H u ju s fanHaborts nemtnem umquampteni*
t uifjc j im in eonfejf efl Ac rju Jtni « late d-Jf ulunr boc (tua i genus non lanterne juè arduum tf t ; «f lecl one q :■à n’h ilu t noviH tA nßua
diu minus cft /abonofum fstih m e expeditur. Detu,- f'-togereto res ac f duitati minuar* E> ego tibi votu brevibus ex animo opto pneorfjt
^ 4 L I U D
Quo>caeptis T h e f iu m har
um A utoris & P r opu gn
?-t o r i s i nd u f l r i j , A m i c i lui f ingul ar is ,applau« d c r c v o l u i o .
H 7 n & , i X t o y i / A & i x S e ( & t i y é ç u t m $ *
v W H ( & p
* Arjipoyj yiy&Sétji å&pji OiH&cwujS,
À çiii K&j ^Hïtiw ’iny lépu, Vf
Cpfiet. A*a# kcl&oçcç vm*]* 7«
H e n r i eu s A n f iu s , G rstc œ L i n g e
P r o f . O r d .
^ g Q Q Q ä0 e9© Q9 0 Q9Q Q Q Q0 $9 0 Qö0 9 9 0 9 Åa»
Å Sfiduo f i c u t n u n c rus f ud o r c c o l o n u s T r a d a t , f t votis dulcibus u sq u e f o v e n s ;
Q u o d fua larga Ceres roox co m p lea t horrea fpicis Ex queis fudoris dulce levam en habet. H a d c n u s A oniis fidus fic cu ltor io agris
T u q u o q ;,n ec torpor p e do r a d u x it iners. H in c tibi p rotru d u nt I c tos jam d ivite corn u
E ru d u s,ter felix q u em fua rura beant 1 Scilicet ingentes gnavis dat R e d o r O lym pi
Frudus.quiqj pium jus fine labe colun t. H o c Tu nunc d o d o calamo contendis A m ic e ,
Q u id fit J u s t i t i a i t deveneranda m odis.
Ecc e t u o s l auru p r o p e r a t d ec o r a r e capillos
Phoebus: N am J u s i u s prem ia jufla ferau*
Ita amica mento gratulari voluit
![Disputatio ethica, modesti hominis studium exhibens, qvam in regia Sveonum ad Salam academia, consentiente & approbante venerando ampissimæ [sic] ibidem facultatis philosophiæ senatu, sub præsidio ... Johannis Bilberg ... publico examini & bonorum censuræ]()