D I S P U T A T I O
Politico - Oeconomica^
DcjM O D I S A C Q V I
-R E N D I,
^u a n L sEx
conjenjù
Facultatis Fhi
P R
Æ
$
I D E ,
C L A R I S S I M O
H E N R I C O A U S I O
Græcarum Literarum Profcffore peritiflimo >
Fautore
6
c
promotore fuo plurimum
c o le n d o ..
Ltbeyalü exerciti/' Gratia publico difcurfut Submittit.
Andreas Kroki us, Smol.
In Auditorio Gußaviano ad diem 7* Februari], Anno 10 4.0,« O ^ O y S û »
*
U B S A L I Æ,
I m p r e f l a a p u d E s c H i t J - U M
*l* y ç w w 5 ^
*ttii l i i f f i i M
M
i s
é
i
m Wå
Ö(ÄSU£wä5^ö5^»fe^&^2(S4)fet6^»StJBu&t&öLSfewtSG
Jlluftri & Generofifsimo
Dom ino,
Dm. P E T R O
/
Co--mitide^igm cf^vg/ Lib. Baroni
de^pbboj)oim & Crtn jolui/Dotninoi
dc^aftanåö & OHmbo/öec. Regnii
Sveciæ Archidapiphcrö, Præüdii
Supremi &Regij,quod Holmi#:
eft, Dicafterij, Judici provinciali
Vefmaniæ & Dalekarliæ, D o
mino (uo elementifsimo Ôc
patrono Gratiofo.
Hoc exercitium Academicum
H um iliter
dcdicdt
&offert
DtvttijjiMM dient
A n d r e a s K r o k i u r * ’.i.. _ .
i d & & & t â v£ Ä & & Ï & & ^
D ConfHtutionem Societatis non tan
t um Perfenas^cd «-tiam Ärr rcquiri>pro c o m p e r t o efi , Te'lc Arift. in S u m m o & Divino
o père Fol. /./. o / , <*, 7. In cujus Senten tia m h a u d injuria t r a n l i t Ulpianus. /. içf>ff.
id* l/erb. S tty . &7 i i s Sed, I n f t r u b a m ait t ab er nam elle,
«quae & rebus & hominibus ad negociatioacm paratis con- iftat. N e c in dive rium a b it Hefiodus.
<Uxiv (jSfj nçil'ltçct y j &KX 7» (3** t’
^Ad f i n e m a. S oc ie tat is Politico: ad ip iicc nüum res adefie i n e m i n e m in a m b i g u o effc o p o r t e t , quæ c u m Ncceffitatis, tturo u t i l it a ti s, & v o l u p t a t i s G r a r i a a c q u r r n d æ fune ; cum l h i 5 fine, nihil reftc poifit effici» fufFragante Arift. /. 8th. c s. ' S e d Q u o n i a m Res & Divitiar Multas p a r te s c o m p l e b u n t u r .
i i i . e . s . pol. Vafia etiam h o m i n u m G enera f u n t , quæ di-
vrerfos fibi fines Praemanibus l u i r u n t , d u m q u id a m quod
sad e x p l e t i o n e m naturæâofis fatis fit , afl'ectano. Q u i -
edarn v e r o Qoæftuolifiimsr qcc n o ^ tur.ifiima: arti fame- i r a o d i o p e r a m d a n t quæ jure vitupcrabi'is 6t. rneritiflimo c od i o h a b e t u r /. /, c. 7 . pol. hiqj infinite vel in conlervandis w e l a u g e n d i s n u m m i s pe rfla n t : Q^i orunuara quoq,- fin is {five M et î in ab ul u b o n a r u m a r ti u m & v i r t u t u m confifiio. er. 6 l i.pol. hilc e va rij , decepti f u n t ; ut idcirco veri tines w e l M o d i acqu ir end i nobis c o n f i e n t quos Artft. e. 6 .L i. pol.
t t r a b a t , t a n q u a m c e t e r o r u m fundamenta» (impliciter pen- {fitare & in c o n f id ^ r at io nem v o c a r e conftituimus. Piftri- I n u e n do illos n i m i r u m ? ia AUturaleM> Artificialem &. M ixtum
D e Naturali five Agriculture.
Thefis
Ä
Gricolatio five Agricultura, dicitur ab agro co-*
lendo; A g e r v e r o a m o r e V a r r o n e & D o n a t o , ab a - g e n d o n o m e n h a b et » q u o d in e a aliquid agatur:Graecis d e r iv a t ur à vel y \ t e r r a & ri- gjjap five & ïçyx, o - p e r a q u « rur i fiunt, q u o d circa te rr æ t r u f t u * vel r u r a o c c u p a t a fit X e n o p h . in æ c o n o m . 8» Ho rn, odyfll £.
n .
Ag ri c ul tu ra quandoq, ad t o t a m r e m rufticam fefe e x t endit, c o m p l e f t i t u r q ; & Pe cuar iam & Paftioncm Villati cam, q u o fen iu C tc. i off\ ait. O m n i u m r e r u m e x q u i b u s aliquid a cquir itur, Nibil a g r i c ul t u ra melius, nihil uberius*
nihil dulcius, nihil l i b e r a h o m i n e dignius«. U k
Specialiter definitur A g r i c u l t u r a laboriofa v i ß u m a c quirendi r a t i o e x . t e r r a & f r u d i b u s i n d e nafcentibus D o - - n a Ids. Syn, «con. c. 37'. Parro /. /. c.s . D ererußica; Agricul-* t u r a efi feientia d o c e n s q uæ fint quovis in a g r o lerendav S t facienda, u t quæq; t e r r a m a x i m o s pe rp e tu o faciat fru«*
dut;
IV*
H ic Modus Ut efi N aturultà* ita quo% perfeBiffimu*. Na-- turalem efle evincit A rid . /. 1. c.
6
. pol. Eft e n i m alia arsi rei q u æ r c n d æ & di» itiæ, quæ Naturat Eodem libro c. 7. N a m iu t h o m i n e s n o n rflficit ars civilis» fed â Natura fiimptis ijsi
ut i t u r , ita &c v i ö im Naturam o p o r t e t f u p p e d i t a r e . N a tu ra quoq; eft c o n lc n ta ne a ea ars rei« qu ærcndæ q u * efi ex:
frugibus & animantibus.. PerfeBifftmum ciuoq; efle,pat«t.. Q u i a e d c ur a circa a l i m e n t u m , , q u o d p r i m o & n a t u r a l i
ter?
t e r Intenditur . N a m abfqj v i å u vivere nefas / / c. /. pot'. I t i a m f i Scaliger t. r. Poet. c. 4• affirmat Pafioriciam sgri- c u lturâ efle «Dtiquiorem, tamerri nos contrarium cenfe- m us, baue n im ir u m agriculturam antiqui (limam dici, quod S. pagina
docct«-Ut eft Naturalis ita quo/% Laboriofa acquirendi r a t i o Teffis, efl Jehova Gen. s, v . / / . h u ic aflentiri experientiam n o n dif f i t en d u m effi quod ita fit * invitare agricolas fas eft. Hanc q uoqi neceffdriam e fle r a t i o n e m oftendebat Deus in prima c reatione , q u a n d o hanc hominr injunxerat, hac infuper jacente, vidlus ncceffarius homini n o n fuppcterct. Arift, c 7. /.i. pol. afferi idem: Haec qu idem neceflaria & Laudabi lis. Maxime % f u ß am innocentem ejfe probat /- Oeco»» c, 2*' M axime iufta eft agricultura quia n o n pendet ab homi nibus taliter vel aliter conftituentibus,quia eft maxime na turalis, naturaliter enim à m atre c u n â is alimentum fuppe« d ita tu r, itaq; & hominibus àterra'. Colum, ait: Innoccn« tiflimi fu nt ag riculturx reditus. Ci*. prorofi. Vita ruftica q u a m nos agreftem vocamus, Parfimoniæ, diligentiæ, ju- ftitiae Magiftra effi Cato de re ruß. ex agricultura maxime pi us qnaeftus flabiliflunusq*, c onfequiturminimeinvidiofus : id propterca Majores noftri virum bonum cum laudabant» b o n u m agricolam, bonuraq; colonum appellabant. Illam q u o q , ncq;. Sordidam confirmat Poèta 2. Gerrg*
0 fortunatos nimium bona [i fua nor in t y
Agricolas'. V f.
Nec non’ agricultura hominum corpora' indurat $ apta reddit' ad fortitudinem bellicam. /. /. Oecon. c. 2. N o n enim i nutilia & mollia r e d d it corpora ,< fed talia quae foris e x c u b a re q u e a n t , la b o rc m q, ferre ac pericula adire apud hoftcsi Q u ia etiam,intra n ju n id o n e s n on effeminantur
a g r i c o l e ; quîppe q t t o t a m ooffefôones e x t r a m u n i t i o n - r a i b a t : Cato m i j o r dicece iolitas : FortiiTimos viros ac ftr«- nui.Timos milites ex a gric olii gigni, m i n i m e q ; male cogi*
tarîtes. O c f ro fl«?, idem dicere (olebat : Pecuniam oe-
dibûs c o m p t n l a r i , fentieris ad villam fæpius e u n d u m elle. Id etiam in n o f t r a p a t r i a ufu r e c e p t u m e f t, q u o d videlicet Milites è n u m e r o a g ri c ol ar u m legimus. Sic d ep n m « nc mo ds natur «ii,
VII.
S e q u i t u r jam [ecnndariu* per c ur am P e c o r u m qiiT i* fcerum eil vel pailorttia vel venatori« velpifcatoria ; hanc divi« fionc a p p r o b a t PhiGfophu* l. r. c. / . />*/. A t q u i m u l t a fuot vi- &us G en er a , quare & vitae multae tam a n i m a n t i u m q u u n h o m i n u m . Di ftc re ntiævi&us vitas a n i m a n t i u m d.fll ni- lesfaciunt. Ut a n i m a n t i u m ita q u o q ; h o m i n u m divert# e ü r a t i o , N a m u o n ide m Siugulis n at ura j u c u a d u m &«.
VIII.
Paftoritia eft acquirendi ratio ex cura q u * impendi* t u r circa pafeenda c o r p or a .
I X.
P a c o r u m vita n o n t a n t u m in p o p u l o Dei Temper in* nocentiflima tuit habita, q u e m a d m o d u m Abel Ju 7*t di ci tus Paßor Gen. 4 . v. 2. & tiJij Jacobi Patriarch* Pharaoni in«
ter.roganti q u a m a r t é e xe r ce r en t ? R. Paftores fumus fi „ut o m n e s patres noftr i Gen. 4 7. v . 3 . v e r u m e t i a m apud non*-
nullos Ethnicos in m ^ g n a f u i t a?ftimatione, q u o d ex i n d e . p a t e t » quia Dij ipfi ut Apollo & Pao , ab ipfis Pafiores t i n
g u n t u r , nee n o n ex h o c g e n er e ad regia d i g n i t a t e m e v e d i i u n t , ut teftatur de Tullio Hoftilio t e r t i o R o m a n o r u m r e ge, c u j us i nc un abul a agrefle t u g u r i u m c e p i t V a lcr M*x. I.3. e.4. Idern e tiam prod«t Curtitu /. 4. De rege Ab do lo mi no ,
Hi ab H o m e r o , ■zro^uts Auwv vocautur.
* - ? / •
, A y .
H s c Paftorîtia eft medium acquirendi Legitimum. Quia/. / f. / . Foi. abipfa natura eft inft ituta & circa alimen tu m ver fa tur, etiam ab initio tr.uï'diSantillimi homines Pa-
ftoritiam lectatifunt. Gen 4 .V .2 c. 40 v.34 Quod vero ea otiola & ignava, h o m în csqïà laboribus & cura reruho- neflifl marum abftrahcre videatur, u r dcïdri/tl. i.e. 5. fol. Pigerrimos cos v o c a t , hoc obfcrvatiooe dignum eft, quod Paftores cerco rcfpcclu i on abfolute otiofi dicuntur fed q u a t e n u s ut loco citato, ipfis vi&us ex animantibus cicuri bus Cine labore cefTantibuscontingit j Cum autem propter pafcua necefle fit locum routare & ipfl conlequi cogun tur, quali viva? agricultural operam dari videotur. Quod verô Ægyptij hos contemptui habuiflcnt,eft propter vitam e o r u m oti oia m. Gen.
4ô.v.}4-X I .
Paftoritiäro ab agricultura Genus aequifitionis dtfîin- Bum elle» aperte roonftratur Gan, 4 v. 2. Exiode etiam quia utriusq, cura interdum eft contraria, cum paftor fö- lum g ra m i n o fu m & novale poftulet ; Agricola vero con tra p u r u m & luba&um ; Licet interea magna quoq; utri- ulqjftt (ocietas & c o n ju n d a utilitas, quam utraqi fun&io ab a l t e n m u t u o percipit. Hcresbach. /,
X U .
V e n a tc ri a ve rö confidcraturvcl Late yz\StriH), La- tè quatenus animalia Se terrena &. aquatilia & volatilia per- fe qu itur, quod t. /, /. /. tel. clarum elt. Quod alii vero cx c ap tu r a vivunt, & captura alii alia, ut hi quidem cx latroei-
Dio, ilit verö ex pifcatu qui lacus, aut paludes» aut flumina,
a u t mare accolunt ; Illi vero ex * vibus aut animantibus fe
tis. Striftc autem venatio elt ratio acquirendi cx agrefti-
u w animalium captura^,
X I IT.
Ha;c m a g n a m habet fimilitudinem cum belKca, qa®
q u o d a m m o d o n a tu ra eft. /. /. c. j . Pol. Quia venandi ars pars e ju se ft , q u â uti o p o r t e t & ad belluas , & in homin es qui ad p a re n d u m nati, no lu n t, Et hoc c o n g r u it cum feo- eentia eorum, qui cxiftimant a r t e m militarem o r t a m effe e x a r t e venandi, & artem ve nandi dare occafionem c r u d e litatibus. Unde & N i m r o d p r i m u s i i l e bellator fortis venu* tor appellatur«.,
X I V .
Haec venatio five jus venandi naturaliter ad o m n e s h o mines perti ne t, ut G en.i.v.zg . apparet,tametfi e n im h o m o
amifit d o m i n i u m fiiuro in creat uras p er lapfum ; Poftlimi- nio t a m e n illud recepit p e r Dei miferationem, uti Deus di- ferte t e ft a tu rN o a c h o poftdiluyiura. tDe £fau & N i m r o - do aperte loquitur Scriptura. Sed t a m e n c m / / / r r jus v e n a tionis eft in t e r Principis regalia, & pe ndet k placito populi, qui q u o n ia m Principi refignat fgum jus, neccfic eft u t â ve- nationeabftineat : V e n a ti o n e m idcirco in t e r c æt era c o r poris exercitia viris Principibus t a n q u am P r o g y m o a t m a t a re r u m bellicarum convenire affirmamus i Sed ita ut fi-mt cum m o d o & fine periculo. itaq; in viris P ri n cipibus, quibus folis ex int roducta conluetudine boc privi- legium cefiit, hau d im m e r i t d d a m n a t ur ; Cic. 2.off% a i t : o- m n i n ô du o fu n t ge nera largorum, q u or u m alteri p r o d i g i , alteri liberales: Prodigi qui epulis & yifceratiofiious, 6c gl adiatorum muneribus, v e n a ti o n u m q,a p p a r a tu pc:u o;a s p r o f u n d u n t i a eas res, q u a r u m naemoriam,aut br ev em ,au t pullam fint rcliduri o m n i n o . H a n c vero libidinem v e nandi, qu am etiam L ac ede mo nij avide & lu m r n o defiderio axercebant, q u o r u m m o r e m Cic. s . Tufc. deferibit. L a b o r jn venatu > fudor, curfus ab curota* fames, fitis : bis in
re-Ibus La c ed a rm o n io tu m Eput« c o n d i u n t u r, D î p în g ît E - irafrxvo, qui beltias fxpè infc^Untur, bîflialem a n i m u - n i a - <duunt. V enator à quibufdara definitur. Q n ) d lit u n a Ibeflia fedens fuper befiiam & in fc q u en sb efl usr\ Qui in l h a n c libidinem i n c u m b u n t , o b oculos poaanc, pcricuio- l û fl im a m v e n at io ne m Maximiliani 11.
x y .
Pijcatiocft r a t i o a c q u ir e n d i vi<fi um periculofior ex al iquis vcl natxralibm vel arte collettit] Nxturalis tibi ftagna* la- <cus,flumina, mar« â natura fa&um pifeibus fetificandi Io- «cum o r x b e t l. /. c, f . P#/. vcl parata per artem , ubi fodiuntur j pifeinx.
X V I,
Ex his M ixtam acquifitionem adducit A/tft. l t . pole-f. «qui quidam ad fupplendem in op em vitam m u ltu m juvat, iillaq; u t u n t u r p r o u t ufus cogit. Sed fi nimis multi c o n - j j u o g a n t u r modi, i m p r o b a n d a m cenfemus, cum fæpiflimè iillud veriverbium o btine t. Cretti|> f a t t b m r t / (D* l l ÿ d W praxis diurna luculentius h o c p r o b a o .
X V I f.
D iv iti « itaq; ili«, q u * ex bis confiant, veras efle com- j p r o b a t A riflJ 'tx c, s.pol. N a m talis rei familiaris copia,qu« 1 fatis fit a d be nè viv en du m no n efi infinita, &c.
Hinc quadam Generalia dciucimu*.
ï, P r x c i p u u m officium Patrisfamilias efle in acquiren* i do. /.
f.
c. j. pol. I j u s efi qui artem qufcrcndi tenet, nofcc l u n d e pe cun ia & res p a r e t u r .a, Oecon, 2. c.i. O p o r t e t e u m efle laboriofum & juflura. j« Ariß. /./. c. 7.pol. i n fo r m a t illum, ubi dicit : Suot
au-itcm artis rei quacrend* partes utiles» peritu m efle in rocm-
Ibris
rei
familiaris, q u « fi n t f r u r u o f if ll m a , & quomodo.•Nam alia aliis ia regionibus
f l o r en o ,B 4. Eo*
4 . Eodfem c ap it e docer. Q u o d paterfamilias exempta' f t o m i n u m frugi d ebe t obier vare, o m o i a namt]; hart a r t e m rei q u æ r e n d æ colentibusT u n t utilia. S;cdeprimo modo.
II.
Modus acquirendi artificialis.
X V l I I .
Hic m o d u s artificialis eft h o m i n u m (ludio inventur*. Q u e m m a x i m è v o c a n t & p a r eff eum a r t e m rei quaerendae v oc ar e. Quia nullus videatur cfie m o d u s d i v i t i a r u m & rei familiaris, A/.f. 6 .pol. C uj uf mo di va ri s r f o n t fpccies > videl. vel Mercatura, vel Paneratoria, vel Mercenarios.
X I X .
I n t e r has fpecies pars maxima, c o nf cnt ic nt e Ariß. cap. citato, eff Mercatura. Q uæ elt p e rm u t a t i o n u m u l a r i a , q u â p e i c m t i o n e m & v e nd i t i o n e m paterfamilias res nece (Varias lioncfti lucri caufa fibi c o m p a r a u .
X X.
G u m itaq; P e r m u t a t i o vel eff Immediata five qusc fit (imp li ci t er fine aliquo Medio, u t c u m res p r o rebus p e r m u t a n t u r , hæc eff naturalis & legitima , c. 6.1, h pol. vel Me* d h t a five quæ tit per aliquod medium» qua 4 eft r e r u m p ro p e c a n i a , qua?tnchoattvè eft naturalis , petfeB ixè artificialis. Ut ait C afa L h p o l. f, / . & b e c v oc at ur t'ermutatiopecuniaria , quæ fi le gi ti mo m o d o e x c r e e t u r , t urn n o n r e p u g n a t n a t u - ræ, fed p o t i u s dete£>um ejus f u p p l e t , & t a n q u a m minifi?* f i i c c u r n t n a t u r æ ; b a c fi c u m p r i m o m o d o p u re n a t u r a l i c o m p a r e t u r va idc l m p e r f e d a d c i m p r o p r i a , Dec d e n f f i c i o parrisfdOjilas eff , u t illa e x e r c e a t ; St d fi I p e & e t u r a b l o l u - t è Max ime eft n o d u s laudabilis.fi h on e ft e l eg i t . t i m c& re-> f lè e x e r c e a t u r , .& r cccllarius. C u m fit civitatibus hæc ra-* t i o p e r nçcellaria, u t Plato L z . deJtup. a i t ; bine ç o t u m c r r u s i
y ixpotefi fubfifiere civitas. H a n« Laurentiu* Mr dices vo- cavit caput, unde robur & nervi manant ia Rcmp. Q u o d etiam de [ure G e n ti u m fit, p a t e t , qued tr.crcatura inter o mn es fit libera-,.
X X L
Quae völ efi NavicnUtoria* quar efi m erc atura qua n a vibus merces in longinquas regiones t r a n s fe ru n tu r.
X X I J .
Vel Oneraria five Vtttura* ubi jumentis devehuntur
merces. De hifcc duobus cum Cic. /. off, dicimus. Mer
c atura autem fi teuuis eft, iordida putanda efi : Sin magna & copiofa, m u lta undiq; ap p o rta ns , multis fine vanitate i mpertiens, n o n efi ad m o d u m vituperanda-,.
X X I I I .
Vel efi Inßitoru* qu* nrgotiatio nuncupatur, efi merca t u ra qiur io loco eo de m res em untu r, vendunturq; adaußo
p recio. Suetice Är^merqf. De hac verum efi, quod pro-
n u n c ia t Cic. / off. Sordidi putandi lu n t qui mercantur à m e r c a t o r i b u s quod ftatim vcndaot,nihil enim proficiunt » nifi a d m o d u m m e n t i a n t u r , nec quicquam efi turpius va n ita te . N o n abfonum cli q u o d Apollonius referente Phi-
l oitrato in ejus vita. M ercatura virtutis inimica efi. X X I V .
C u m tam fordida & impia fit, fine magna jafiura hanc Nobiles, hominesq,- ingenui & liberi exercere nequeant, q u o d Cic. de leg, agrar, affirmat. Hanc vero emendi & ven d endi quaftuofifiimam ac turpifiimam mercaturam, alie n a m a d t o n e T r i b u n i t i a , alicn-nn dignitate pop. Rom. Tem
p e r putavi. X X V .
A l te ia fpecies modi acquirendi artificialis, efi permu- tatic* p e cu n ia ru m cu m pecuniis, quæ vocatur Faneratorta, q u a efi numularia quâ ex n u m m o lucruns q u a u t u r . q u *
jure vituperabilis eft. I r.c,7. Pol. h a n c e t' ä^.S. p le nar i o im«- p r o b a t . Lai?. Epitome Accphali c. 6. ait : N o n dabit in u f u r a p e cu n ia m , hoc eft e ci m, de alienis malis lucra captare- I* d e m dicit I. 6. c. iS . Pecuniar fi quam c r e d id e r it , n o n acci piat ufuram, u t & b enef icium fit i n c o lu me » q uo d f u cc u rr it neccfiitati>& a bftinerc fe p r o r f us al ie n o, Pius a u t e m ac cipere q u a m deder it, injuftum eft. Plura e tiam de hac p o f - fu n t ibi legi.. Et hn ici quoq;, ufuras i m p r o b a n t . A p u d m a
jores uoftros L e g e s focnebres f u e r u n t ad foenus c o e r c e n d u m, u t & Céto ait :: Fur dupli, f a n e r a t o r quadrupli. Cat0 dicebat^: Fcencrari, i d e m q u o d h o m i n e m o c c i d e r o . Cie. /. off. Ii qu&ftus i m p r o b a n t u r , qui in odia h o m i n u m i n c u r
r u n t u t foencrat orum. Artfl. ideo hanc vituperabilem cf- fe d i c i t .* quia ex ipfo n u m m o fit quæftusi F œ n u s a u t e m i pf um a ugetr H an c qui de m a r t e m nec n a t ur a le m n e c t o lerabilem cfle i n civitate d o c et Ariß. fed nimis ri gi dum cft: : h o c judicium P hi l of op hi : C u m ufura & c a m b i u m > fi r c & â i r a t i o n e g e r a n t u r , fint necefiarium vin culum c o n t r a û u ü : : I d e o in t o t u m h a n c i m p r o b a r e Don poflumus, fi vero in a c - • q u ir e nd a ufur a o b f e r v e t u r c on di ti o lucri,, i te m t e m p o r i s ; p erfonæ & déniq;, q u a n t i t a t i s , q u a m Magiftratus p u bl i c e i c o n c e d i o . Jufttnianus illuftribus permifi t pofle f t i pu la r ii t r i e n t e s , m e r c a t o r i b u s befles , c o m m u n i t e r o m n i b u s fe-- rniftcs. In t r a j e â i t i i s c o n t r a f t i b u s c en tc f im am conceflit«.«. I eoj. $ . 2. Coii, de ufur*.
X X V L
T e rt i a fpccies artificialis m o d i acqui ren di eft Mercena-- rta five Operaris i q u * e f t n u m u l a r i a , quâ ex o p e ra m e r c e s s capi t ur , ha?c ab A n ß . I./« e. y .pol.dividitur» q u o d alia fit/>r-- fidarum artium i alia artii expertium corpore foto utilium. V «l l q u o d i d e m o p i f i c u m y cI m e r c e n a r i o r u n u ,
x X V I I .
E he at to operti libcraÜ h o m in e drgna eft, ft opera & ïpfa /iberalis, quâ quis o p e ra m fuam Reip. in officio aliquo ad- m iniftrando, lub certa prsemii conftitutione Iocau. Sed illa Flocetio o p e ræ , qua opifices u t u n t u r , fordidiftimara, fervilem, ignobilem cenfemus. A r'tß.l.i.e.y.pel. item l j r, 3. poL f o r u m inquit, qui ita p a re nt opera, non opo rtet bo- n u m neq; politicum neq; civem difeere. Ncq< enim fieri poteft, ut qui vitam agit opificis vel operarii, ftudia virtu tis excolat. Cic. /. ojf, ait. Opifices omnes in fordida arte verfantur, ncc vero quiequam ing enuum poteft habere of- ficina^ Dicitur etiam a u d o r a n n n t u m f e r v i t u t i s ^
X X V I I L
Mercenariafive que artis <tft expers, quas c o r p o re folo u- tilis eft, etiam ad ufu&neceftarias valens, /. /. c. 3. pel. ut ba julorum & tri tu ra to ru m , &c, qifi robore magis quam artis mduftria v id u m & alia neceftaria quaerunt. De hac Cic.i.off. Sordidi quafttus m e rc en ariorum o m n i u m , quorum quas- fïus n o n q u o r u m artes emuntur,«.
X X I X .
Divitias quas in pofTeflione pecu nia ru m quidam p o n u n t , n o n veras elle t e f t a mu r ; cum pecuniae fint inftru- m en ta , qu o ru m vis maxime in ufu confiftit. N um m us qui eft e le m e n tu m & te rm inu s permutationis I. i.e. â.poi. I n t e r d u m videtur nugae effe, & lege o m n in o non natura 1 bum v a lo re m habere, quia m uta ta ute ntium voluntate fit nihili, n eq; utilis ad uilam rem neceflariam : & n u m o abundans fapè vi&u necefiario egeat, ut Midas. & omnes avari. Pki* lofophual% 1. Rhet. c . j . verbis effert : O m n t n o d i v itc m efle, c onfiftitin eo, ut quis u ta tu r magis, quam in c o , ut poili- derit. Sitiam de fecunde medo artificiali.
III. Modusacquirendieft Mixtus,
X X X ,Hic modu s Mixtu* eft acciuifitio cx Metalli fodinis» c u m m e t a l l u m à n a t u r a g s u c r a t u m in n o f t r c s ufus effodi mus. D e hae r a t i o n e five rr.odo l o q u i t u r expreffis verbis
A n ß c. 7./. /. T e rt i a a u te m artis rei q u x r c n d æ fpecies in t e r ha nc & p r i m a m , N a m & ejus qoæ fecuodtim N a t u r a m , p a r t e m q ua nd mi haeret, & ejus qua; »n p e r m u t a t i o n i b u s , q u x cx t erra n a fc u ot ur , infruCfcuola q u i d e m led utilia. Ue & materiæ c o n f c d i o & o m n i s ars metallica. H x c licet fit laboriofa & periculofa, t a m e n n o n eft c o n t r a n a t u r a m ut q u i d a m forr.niant : T a m e t f i e n i m e ff od iunt ur opes irrira- m e n t a m a lo ru m, ; Hic t a m e n abufus n o u tol li t u l u m & rei eircotianiL».
X X X I .
Q u o n i a m a u t e m hæc ars mu lt a s c o m p l e b i t u r fpecies & m u k x funt fpecies e o r u m quar e x t e r r a e f f o d i u n t u r tefte •rift. hanc faltem univerfe habere e xpofitam fat arbitra« m u r ; p a r t i e ulatim a u t e m e n u c l e a r e t u m rat:o te mp or is , Qu æ m e j a m jam a v o c a t , t u m etiam nc opus h o c i n irneo- f u m excrefeat, vetat : ctiaroft hoc q u i d e m utile ad operas f o r e t , l o r d i d u m t a m e n / . / . c.7 .p o l. i m m o r a r i , Quibus h e c ars c u r x ett, eos ad a u t o re s h u j u s , ablegatos cupimus. H ic fiftimus g r a d u m , D e o , i n q a o v e r x & immor tal es di vitiae t u n t , grates h a b e m u s devotas, qui nobis h u n c diIVur i u m five m a t e r i a m ad finem p e rd u c e r e concefferit ; e u n - d e m q u e ut nos in veris m o d i s a cq ui r en d i q ui pi c ta t e , juiti- t i a , Honeffatc» P r u d e n t i a f u n d a n t u r , d i r i g a t , i o i i i c i t a - anusr*.
Corollaria.».
An monopolium fit licitum* D.
A n opifices inter cives fint numerandi. D .
A n monarchiaanreferenda fit Ariftocrati*. D .
A naliquisfitnaturifervus. AfF.
A n judicium populo fitcommitendum. AfF. D.
A n vir bonus, & ci vis bonus differant. A ff D .
A n praeftet ambulatorium effe magriflratum
}
quam
perpetuum. N . D.
A n Paterfamilias fit inftar M onarch*. Aff.
A n Paterfamilias in regimine fuo dcbet refpicere
yempublicam. A f f
-■ 'Z '-V f