• No results found

De rosis Svecanis tentamen sextum, quod cons. exp. Fac. Med. Ups. proponunt Adamus Afzelius, ... et Eduard. Theodor. Goës, ... in audit. Gust. die XII Dec. MDCCCVII.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De rosis Svecanis tentamen sextum, quod cons. exp. Fac. Med. Ups. proponunt Adamus Afzelius, ... et Eduard. Theodor. Goës, ... in audit. Gust. die XII Dec. MDCCCVII."

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DR

K O S I S S V E C A N I S

T E N T A M E N S E X T U M , =_aj=u Q U O D C O N S . E X P .

FAC

P R O P O P Ï 0 N T

AD A MUS AFZEL1US,

P H I L . E T M E D . D O C T . , B O T A N . D E M O N S T R A T O R , R E G . A C A D . S C I E N T . S T O C K H . , R E G . SOC, S C I E N T . U P S . , C Æ S A R . A C A D . N A T . C U R I O S . E R L A N G . , R E G . S O C L O N D . , E T R E G . S O C . L I N N . L O N D . M E M B R U M , E T E D U A R D . T H E O D O R , G O E S , N O B I L I S . I N A U D I T . G U S T . D I E X I I D E C . M D C C C V I I . U P S A L I Æ , T Y P I S E D M A N N I A N I S .

(2)
(3)

K A P I T E N E N V A L B O R N E

hfrr

A X E L

J O H A N C O Ë S

O C H vAl b o r n a f r u

A M A L I A W I L H E L M I N A

GOES

f ö d d k ö n i g S A M T i. R Y T T M A S T A R E N v ä l b o r n e

*

er

* J O H A N A X E L N I S B E T H

O C H V A L B O R N A F R U

E L I S A B E T H S OPHI A N I S B E T H

FÖDD K Ö N I G Vôrdnadsfuilt tillågnadt a f s a u . THEOD. GOÖS.

(4)

u£HR JACOB EDUARD GOËS

©CH

VALBORNA f r u

HENRIETTA WILHELMINA GOÈS

F Ö D D

K Ö N I G

H u l d a s t e f ö r å l d r a r !

Måtte desfa blad af E der med lika huld het u p t a g a s , fo m d e helg as E d er af den vördnadsfullafte erkånfla för bevifta vålgerni»- gar e m o t Eder

ly digafte S o n I DUARD THEODOR.

(5)

C e t e r a , quæ de B r a d e is , C a l y c e , C o r olla , Staminibus, P iflillis, F r u d ib u s , Galla ejusque infufo a q u o f o , proprietatibus, virtute & ufu adferuntur, cum canina, cujus tamen frudus in­ ferne non anguflati funt fed dilatati, i. e. vere ovati, participant plures Roflc. F o lio ru m , optimam licet hujus fpeciei notam fubminiflrantium, nulla prorfus injicitur m e n tio , D o d o n æ u m ,

qui heic citatur, esfe expungendum fupra p . u 22 fatis de-

m onftravim us, atque ad lo c a , in quibus dicitur crefcere, quod attinet, nobis nondum certo conflat, an ea, quam nos veram caninam appellam us, extra Europam fponte prognafcatur,

Si de H a g e n d o r n i o tandem quæfiveris, pro tem poribus, quibus vixit, erudite quidem fcripfit, fed pro noflris confufe atque inutiliter. Scilicet fy n on ym a indifferenter cumulat, p . 4 .

f q ; — Cynosbati fuae- vegetationem explicaturus, loquitur de

” Archeo feminali, qui intus agit in materiam fubftratam , varie ’’vagatur per embryonem vegetabilem & germinationis rudimenta ” ponit’’, cet., p . u . f q ; — hunc fruticem ab aliis Rofarum fy l- veflrium fpeciebus dfflinguit, ” 1. quod a d e a m , qua C ynosbatos, ” non adfcendant m o l e m , 2. quod flores earundem non ita fint ” o d orati, 3. quod fr u d u s tales fpongiolasque non ferant, qua­ l e s fert C ynosbatos’’, p . 20; — ejus folia afpera, p . 4 4 . , flo­ res etiam flavos, p . 4p. , & frudus vel oblongos vel rotundos, nunc glabros nunc hirfuta villosaque lanugine r e d o s , p. 60. f q . , esfe dicit i — fpongias ejusdem fuos quoque flores habere p o - flulat, p . $2; — atque fic eum defcribit: ’’Cynosbatos eft ’’frutex de genere Rofarum fylveftrium oriundus, præter baccas ”rubentes etiam fpongias capillofas ferens, Angularisque tum in ’’M edicina, tum Oeconomia ufus’’, p pp. — Deinde medica­ menta e floribus, baccis, a i ” ” r

fione enumerat, p . 100 - i s t . , ut aegrotanti humano generi hanc unicam Rofam fufflcere, facile crederes, — T a n d em ufum atque morbos illis levandos tam verbole tantaque animi conti-

(6)

ejus o e c o n o m i c u m e x p o n i t , n e m p e ?,in re c i b a r i a , p r o fin ib u s ” d e t e r m i n a n d i s , in c o n f i c i e n d i s fe p i b u s v i v a c i o r i b u s , in e m e n - 'M atid a a r b o r u m f t e r i l i t a t e , in arte e m p h y f e u t i c a , p r o i m b e l l i ” p e c u d e e d o m a n d a , & p r o l i c e n t i o f i s i m m o r i g e r i s q u e fe rvis c a ­ s t i g a n d i s , q u a n d o q u i d e m o b f i r m i t u d i n e m n o n f a c i l e f r a n g i f o - " l e n t ” , c e t . , p . i$i - ipi. — E x h is o m n i b u s b e n e c o l l i g i pos* f i t , qu.in ti aeflim an d u s fit if le I I a g e n d o r n i u s , & in p rim is q u a n t u m ad R o f a m c a n i n a m f e c e r i t m e l i u s n o f c e n d a m d if tin - g u e n d a m q u e , q u u m n e q u e f i g u r æ in t i t u l o p a g i n i s q u e 17. 19. p . 4S-75' 83- 84' & 83- adnexac ad h u n c f i n e m u l l o m o d o a d / a ­ vant O m n i t a m e n la u d e e u m d e fr a u l a t u m m i n i m e v o l u m u s , e a m p r x f e r t i m o b c a u s f m , q u o d p r i m u s , q u o a d n o v i m u s , f u i t , qui f u n g i fio d ic ti B edegtiar v e r a m d e t e x i t o r i g i n e m , atq u e e u m esfe n i d u m i n f e d i p o l y t h a l a m u m d e m o n f t r a v i t , li c e t e x r u d i f i g u r a , qua d e p i c t u m f i f l i t u r , n e m o f a c i l e j u d i c a v e r i t , c u j u s n a m g e n e r i s , n e d u m c i a s f i s , fit i n f e d u m h o c c e i n d e e x c l u f u m .

E x d e c e m illis aucftoribus n o f l r i s , q u o s R o f a m caninam p o f t Be r g i u m m e m o r a s f e ttt, " ) v i d i m u s , P r o f. Re t z i u s in u ir a q u e e d i t i o n e Floree Scandinaviae P ro d ro m i & M e d i c u s o l i m A u l i c u s D :r Hq f f b e r g in e d i t i o n e f e c u n d a & tertia l i b r i : j

4

u-

vis-ttt *) A n o n y m u s quidam . fupra in particula prima p. 4. a nobis c i t a t u s , in c o m m e n ta r io : Hushållnings - J o u rn a le n, $ u n . / y y p , d o c e t quidem modum fruftus : N jupon, condiendi , & P ro fesf or noftras D:r O o-

. m a n n in libro: Fongl. Feten/kaps Academiens N ya H andlingar ip g2 , d i c i t , flores Rofae ( Nypon- blcn nor) die 2 } Junii iftius anni in infu­ la [Perm it

.5

d e c id i s fe , nuilumque alium fruticem flores ferre tam fe- rotin o s. — V erum de his A u ftorib u s mittere c o g i m u r , quum e x nu­ dis nominibus vernaculis : Njupon vel N y p o n, quibus R. caninam ejusve fruftus defignare quidem folitum e ft , fed quibus alias etiam fpe- cies c o g n a ti o n e proxim as vocari com pertum h a b e m u s , nihil om nino certi erui p o teft; Kt Rofa infuper foliis fubtus pubefeentibus fe re fe­ rius f l o r e t , quam canina,

(7)

i-a*—» A-»*-—

visn in g till V f ix t- R ikets K ännedom , folum .dfeiunt nomen una

cum nora fpeciei Linneana ultima; quibus ccrerum hic de ufu i ned ico Ôi culinari aliqui

1

addit p! iü ibus Rofis commune. — Medicus quondam Ptovinci. l s D .t T e nGm a l m experimentis & ali­ orum & propriis nixus refert, boves, captas atque oves hanc fpecitni admodum avide edere, equos autem eam respuere, ltd frudibus d e le d a ti fues. — Quorum utrumque defideramus, D:r Os b e c i c c3c Bot^nicus E h rh a r t nomen pofuerunt prorfus n u d u m , ille in

lu a Flora Hallandica 6c hic in C a ta lo go , quem edidit, p la n ta - 77/7// circa U pfaliam /p o n te nctfcentium. — Verum Prof. Öi Eques

T h u n b e r g in Djsfertatioue : Flora S tren g n e/en ßs, d id a nomini

iubjungit haec: ”in pratis, pafeiis & aspretis frequens. Floret ''exeunte Junio & in Julio”. — Atque Pharmacopola J u l i n

n; rrat, R. caninam esle in vicinitate urbis Tornea ubivis o b v i­ am , fed fe in illa gallam B edrgnar, eeferoquin in Svecia adeo vu lgarem , numquam invenisfe. — E nim veio hac lingula ad veram caninam a fpeciebus proxime cognatis internofeendam ni­ hil om nino conferre, quisque viderit..

N e q u e melius fe habent varia ea, quae in libris fuis per­ utilibus ornateque feriptis: B tjk rifn in g om M dlaren och Econo-

m ijka D iêîionnairen, diligenter conquilivit r.oller olim Fi s c h e r

-sTROMb Multus enim efl in recenfenda diverfitate foli terracque, ubi crefcit R. c a n in a , in exponendo m o d o , quo propagemr, ÔC in enumerando ufu, quem piallat vel praefiare potefl, nempe ipfius fruticis ad ftrpes c

5

c ornamenta, ligni ad opera minora tornatorum, ramorum ad fillulas tabacinas, foliorum ad pelles praeparandas, florum in cibum luavem , liquorem odoriferum atque oleum fragrans, & fruduum denique ad eleduaria, jus­ c u la , placentas, acetaria, condituras, cet. — Sed haec om nia, ut pluribus in locis fupra oHer.dimus, R. caninas non /unt pro­ pria , atque a d e o , nulla fimul adjunda dtferiptione botanica, ad genuinam indicandam nihil faciunt.

(8)

-sfr

3 4 ■v>“S4-3p"

Ordo nos Jam ducit ad confideranda e a , quæ publicavit Prof. L i l j e b l a d , inter noftrates tricefimus tertius, qui R ofam caninam n om inat, & tertius, qui eam defcripfit. Quatenus vero ejus defcriptio in utraque editione operis: U tkafi till en Svenfl.

F lo r a , non alia eft, quam pars Linneanae in linguam Svecanam

translata, & quatenus ex ccvro7taloc no vim u s, exemplar ficcatum

in collectione Stirpium Svecanarum, quas Regiæ Societati S e ie n , tiarum Upfalienfi d o n o dedit, hujus revera esfe fp eciei, illum etiam veram intellexisfe, certum icimus.

Ad eam tandem , quæ in opere perpulchro Palmftruchiano:

Suenß. B o ta n ik , T ab. 2p., d e p id a exhibetur, quod attinet, de ea

fententiam noflram jam pridem diximus in particula hujus o p e ­ ris prima p . 2. — Et hic a u d o r eft om nium ultim us, qui apud nos Rofæ caninas mem init. — Finita igitu r , quantum ad hanc fpeciem , inveftigatione noflra hiftorico*critica, quæ de ea h u c ­ usque fufius disputata f u n t , fi ad juftam brevitatem revocentur, fumm a conclufionis hæc erit, inter omnes noftrates, qui de R o - fa canina fcripferunt, & inter e x te ro s, quos illi citarunt, nullos esfe, qui ut certa hujus fpeciei fy n o n y m a laudari p o slu n t, quam quos heic infra nominatos videfis, quique funt:

R ofa fylveftris alba cum rubore, folio g la b r o , B a u h . H iß . Toni. z . p . 4 3 * . c .f i g . & L i n n . F lo r. L a p p . n. 202 +.

Rofa rubra fylveftris foliis non hirfutis, Rudb. A p p . C at.

P la n t, p . iS. & H o rt. B o t. p . pp.

R ofa fylveftris, L i n n . F e t. A c a d . H andl. 1741. Cid. $3. & A m oen. A c a d . V o l. 6. p . 38.

Rofa caule aculeato, petiolis inermibus, calycibus semipinnatis,

L i n n . F lor. Svec. ed. 1. p , 147, ». 406 f . & M a t. M e d . ed. i, p . S4, » . 241. y .

(9)

R o f a 4 0 6 f y l v e f t r i s , L i n n . Ol. och G o th l. R ef. ß d . i \ . 40, 131' *34 +• HÏ8 . p s 8 . 2 7 2 . R o f a ( 4 0 6 ) c a l y c i b u s f e m i p i n n a t i s , L i n n . IV d ftg . R ef. f \ d . 3i- 3 3• 40■ 52. R o f a 4 0 6 , L i n n . A m . A ca d . V o l. i.

p.

322 \ . & cd. C a m ­ p e r . p .

36s

f . R o f a m a j o r , L i n n . A m oen. A ca d . V o l. 2. p . 213 °. 2 4 p f. R o f a ( 4 0 6 ) m a j o r v u l g a r i s , L i n n . Skcmjk. R e f ß d . d f . 134. *3 9 3* t +• R o f a canina yL i n n . A m . A c. V o l 3 . p . $9 f . 23/3 { . 3 2 7 f . 3 6 7 . 4 3 0 . , V o l. 4 . p . S3. 102. 4 0 6 . 4 S 4 . , V o l. 3. p . 4 3 . 219 \ . 2 4 6\ ., V o l. 6. p . 3 4 6 f . , V o l. s . p38. 9 9, M a n t. P la n t, a lt, p . 3 9 9 ; — L i l j e b l . Svenfk F lo ra y ed. 1. f . 1 6 6*.

o c h ed. 2. f . 201 — P a l m s t r . Svenfi. B otan . i:ß a B : t f * och tab. 29.

R o f a canina, c a u le a c u l e a t o , p e t i o li s i n e r m i b u s , c a l y c i b u s f e m i p i n n a t i s , L i n n . Spec. P lan t. T om . 1, ed. i.p . 491 F lo r. Svec. ed. 2. p . 170. n. 441*.

R o f a ca n in a, g e r m i n ib u s ov a tis p e d u n c u li s q u e g l a b r i s , c a u le p e t i o l i s q u e a c u l e a t i s , L i n n . Syfi. N a t. Tom . 2. ed. 10. p . 1062. & ed. 12. p . 3 4 S * , Spec. P la n t. Toni, /. ed. z . p . 7 0 4 Ma t . M ed. ed. 2. p . 129 \ .

S e q u i t u r n u n c d if fic ili s illa R o f a fp in o ß sß m a e n o d a n d a .

5

S e d p r iu s q u a m fi n g u la ad earn pertin en tia a d g r e d ia m u r e x p o n e r e ,

eq u a s d e R o f a canina a n o b is m o n e n d a a d h u c r e f l a n t , prasm itte- i r e n o n ab re erit. S c i l ic e t in p a r ti c u lis a n te c e d e n t ib u s n o n fo« 1 l u m p lu r a errata t y p o g r a p h i c a & fortasfis q u o q u e n o n n u lla m e n - < d a feripturae irrepfisfe o b f e r v a v i m u s , v e r u m e t i a m varia r e m » m e l i u s d ilu cid a tu ra esfe o m is fa in t e lle x im u s . Q u i n i m m o , fu b

(10)

-curriculo hocce quatuor annorum , quo in Rofas apud nos agre- fies bene diflingutndas tota mente incubuim us, tum proprio marte per fedulam fruticum nobis ubicumque occurrentium re c o --

gnitionem om niumque eorum partium farpius revocatum ex a m e n ,, tum benignitate am icorum per exemplaria ficcata undique intra» Sveciam nobis misfa adjuti, multa didicimus antea nobis ineo-* gn ita, quorum ope illucusque inextricabilia facile e x p lic e n t u r ,,

St non tantum notas cer tior es, quibus dignofeantur Rofæ jam »

deferiptas, in v e n im u s , fed etiam fpecies omnino novas d e te x im u s .. — Hasc in unum colle&a funt, quæ fequuntur

C o r r i g e n d a & A d d e n d a

I n I n t r o i t ii.

Pag. I . lin. pro alias lege a lia , St lin. 8* in nonnullis ex-* emplaribus exflat quas lo c o quibus.

I n P a r t e H i s t o r i c o - c r i t i c a.

Pag. 2. lin. 7. pro R eform , lege R e n o v ., St in notis J. 1 4 .. pr. R eform atu m le g. R en ovatu m .

Pag. 3.

1

. 4. ad finem adde: H a l e n . M edie. JVerk. 1765. f . 141. s * J „ St in notis

1

7 pofl f fig. h a c verba: s'* ) P r o v . M ed. D : r ' Jo n. F. H a l e n i i B e rä tte lfe f r å n U p f a la , uti B e rd tte lfe r,, inlämnade till K ongl. Collegium M ed icu m , rorande M e d i ­ cinal - IV erkets T illfiå n d i R i k e t , Stockh. 1765. S ’-o.

M e d i c u s Provincialis D:r H a l e n i u s plantas heic enu—

merat médicales, quas circa Upfaliam fponte proveniuntt ibique obtineri posfunt, St inter quas etiam Cynosbatum n o ­ minat. Sed quum frudus Rofarum p lu r iu m , quibus par e n - c y m a efi firm um , pro Pharmacopoliis indifferenter legun­ tu r , quam nam , fi ullam unice, heic cogitaverit fpcciem ,, neque ipfe neque alius quispiam facile dixerit.

References

Related documents

The authors wish to express their gratitude to the Colorado farmers who generously contributed the use of their land, equipment, and time to conduct these trials for the good of

An animal with a more placid, calm temperament will habituate after he pulls back on the halter a few times but the animal with a nervous, excitable temperament may become so

The cropping system during the previous 50 years had been primarily dryland wheat- fallow with some inclusion of grain sorghum at Walsh and corn at Sterling.. At the original sites

“The Colorado Agricultural Experiment Station funding has allowed us to move some of our research projects from a small scale, 20 by 30 feet in size, to fi elds as large as an

The increase in total number of farms and the decline in average farm size in the United States discussed above can be further explained by the 21% increase from 1997 to 2002 in

The Spring Cereal publication is a collection of all variety performance trials conducted by Colorado State University researchers working on spring wheat, spring barley, and

Rapid rates of spread and extreme fire behavior occurred as the flames encountered moderately dense ponderosa pine, where pockets of dense trees – many with significant mountain

The assessment, conducted by the Colorado State Forest Service, indicated that many of the Douglas-fir trees in the stand were infested by Douglas-fir beetle, a close relative