• No results found

Dissertatio philosophica de harmonia facultatum mentis, quam, ex suffragio ampliss. Senatus Philosoph. in illustri Academia Upsaliensi, præside ... Laurentio Arrhenio, ... pro gradu publico eruditorum examini submittit Laurentius Stierner, Nericius. in au

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio philosophica de harmonia facultatum mentis, quam, ex suffragio ampliss. Senatus Philosoph. in illustri Academia Upsaliensi, præside ... Laurentio Arrhenio, ... pro gradu publico eruditorum examini submittit Laurentius Stierner, Nericius. in au"

Copied!
52
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

ifj Ω»

dissertatio philosophica$

de

HARMONIA

FACULTATUM

MENT1S,

iJjlAM,

ExfaffragioAmphjji SenatusPhilofoph♦

in iüuflri AcackmiaUpfalienji, PR&SIDE,

AmpliJJ. dtq,: Celebemmo PIRO*

DN. LAUREN110 ARRHFNIO,

Hift. Prof. Reg» & Ordin.

h, r. rectore magnifico,

PRO GRADÜ

Publico Eruditorum examini fabmitth

S:je R:ai M.Tis Alumnus

Laurentius ^tierner ,

NE RICIUS,

In Αικίit. Guft. Maj»dieXVI.Maji

ΛΝΝΙ Μ DCC XXIX.

Hons ante meiidiem iolitis,

vpsaiue,litbris werneriänis,

I

(2)

S:m Riv® M:TIS

MAGNiE FIDEI VIRO,

Reverendiffimo

PATRI ac DOMINO,

Dn. danieli

LUNDIO,

S. S. Theol. DOCTORI

Geleberrimo,

Inclutae Dioece,s. Strengnefeniis EPISCOPO

Eminentiifimo,

Vener. Confift. PRJESIDI

Graviffimo,

Gymnaiii Scholarumque

per Dicecefin I

EPHORO

Adcuratiffimo,

MMCENATl SUMMQ

(3)

FÜialisteftandasin TE,pietatisREVEREND1SSTMEil hanc occafionemPATER,inter- mitterem, velmeo ipfius fuffragio omni-

umefTem ingratifllmus, Tot quippe tan- tisque me , dum per O&ennium fere de folidiilima TUAexoptatiifimaque,MiECENASSUM¬

ME, tarn publica, quam privata informatione, in- fpe&ione,ftudiorummorumque direftionemihigra- tulari lieuit, ma&aredignatus esbeneficiis, utipes concipereaufim humillimus, Paternum huncce TU- UM mihi nunquam clauiiim iri favorem. Abis TU prope diem, REVERENDISSIME PATER, fplen- didumque, quo TE, talia optime meritum.Regia

omavitdementia, aggrederjs munus. Exultant ad-

ventu TUO, quotquot lunt e Clero Dioeceiéos Strengnefenfis venerando, Abitum vix ferremego, niii hecc unica mihi relifta eflet Ipcs,fore, ut quuna DEO TIBIque vifiim fuerit, me juiTeris fequi, Refpice interea ferena fronte, quam TIBI, M/E- CENAS SUMME, devotiflima mente lacratam vo-

lui, debui lucubratiunculam. Ego pro perenni

Tua, Nobitis/imttque Tu& incolumitatevota, quoad vixero, nunquam non fundamcalidiifima,

REVERENDISSIMI NOMINIS TUI

cultor devotiifimus

LAUR. STIERNER.

(4)

Aämoä. Rever.atqueAmplt[f. VIRö,

Mag. MICHAELI HERMONIO,

Ecclef. quas in SdDUgåcDé*SaitfcCÉ

Holmia? Deo coiligicur PASTORI

meritiiT. Confift. Adsess. GraviiT» |

PATRONO venerabundamente

aeternum colendo.

Plur. Rever, atque Clarijfimo VIRö,

Dn. J A C OB O

LIN DE LI O,

PASTORI in 2l)uun$e Suderm.

vigilantiilinno, Benefactoriquo-

vis honore prolequendo*

In nienerabundå gratisßm&ojue |

infecoUatabeneficta,fpemf?ulteri-

huncce tngemifcetum, cum omni-

£>♦ V*

Aämoä. Plurimumque Reverend.

cultor obiei-

LAUR.

(5)

Admod. Rever. aiqiiePvdsclariffPIRO,

Mag. c A R O L O

J O Η A Ν Ν I

L O Η Μ A Ν,

Ad cohortem Regiam PASTOR!

I meritiffirno, PATRONO fingulari

animi pietate jugiter fufpi-

ciendo.

Speäat# hiegritathac Videi FlR0,

Dn. C A R O L O

I STENBERG,

Regii^quodHoimia? eft^VivariiΪ3ΝΓ- SPECTORI foiertiflimo, Fau*

tori optirno.

totntls tejferam, ob muitifaria

ortsfavoris certisfimam, tenucm

\gen& fehcitatis& d. rüoto ardenUsfimo

n®tque Spedatiffim.NomimmVeßn

j^anriffimus

STiERNER»

(6)

όϊΐ

Pbilofopbite Candidaten im LAURENTIUS

STIERNER,

η t tipfalaftt fenate idrbomS prof

t liufct framgaf«

|3; (Htf fbrflonbe^ frafr pr mål oriP

» fiDcr hmher/

tmépefs anfar ar t inre åbror fdfi- J£o dr fom ide bå naturen mérbar moll/

φαί(ί nar Deé harmonie cfl rorébomö

\ göfwa minner2 fit tt>acPerfprofpdr afJpcrr Candidat 3 0oni mifar hieb fdrflatib- pur 3 £r tiv

anlanf.

$petfpdrjaé bdfreidr/anlitat miadr fogtl

$ur fom Chi tarbd 0roan be toafra jloR

Der Dfifmiti

^perfbre NympPer nu / be-frinér par Sorben/

&cn/ fom nfeb flit οφ ib wt/f! par ftt

, „. , roifra nieit/

©eti fom' Pirtdi fullfig ofiapafwertebt

Ό'Φ toafra IdrDonrö prof par rotfat

Horben.

J. J, KORP.

(7)

/. ν. y.

CAPUT PRIUS.

Sectio I;ma

Uantum in eo o- per«poiuerintmor- talium quam pluri-

mi,utaccuratiorefli tandem fui aiTeque-

rentur cognitionem , egregfa va-

riorum, quae exftant , abunde

ι teftanturconamina. Adficimnr ar*

I tibus, fiquas ingenioiioreshumana inveneritinduftria; miramurftatu*

am Phidiae, deleeamur pi&ura Ar pellis ; in hominis igitur, omniuta

operum divinorum artificiofifiimi

pfieftantiiSmique penitiorem quod

A ftramut

(8)

t o $φ§-

feramur contemplationem, quid

mirum? fed quo eft hoc artificium excellentius, eo inveiligatu diffici-

lius. Aciem qui advercérunr Phi·

lofophi, duabus quidem fotogene¬

re diverfiffimis fubftantiis, fpiritu atque corpore abfolvi hominemL·, deprehenderunt facillime; eiTe et>

jam , nefcio quam harmoniairu,

quemque, quo hx in operando jungantur fubordmenturque iub- itanci«, nexum, perfpicacioribus

faltem , quotidiana experientia e- do&is, nonpotuit eile impervium?

ejus vero dum tradere func connifi

modum , in diverfas plane, pro diverfitate hypothefium, abierunt

fententias. Illuftri Leibnitio, ut-#

aliorum jam varios explicandis u-

, triusque natur« phasnomenis ex·

cogitatos taceam modos, vixquid-

quam ducitur convenientius,quaui fi, ad du&umfyftematisfui harmo·

niäe praeftabilit«, afleratur,ammaut

ß Deo ftatm ermm ea ratme, ut

(9)

° I

βbi producere fibique reprkßntire or*

dinatedebeat,qiiiäquidhicorporeträns· '

igitur\ <£r vtciffim corpus ea ratione vonftitutum.utexfefacere debeat idquoå

üb animapr&c'ip'itur a). Et hoc noa folum qua animam & corpus, ve¬

rum, poiitaharmonia rerumomni-

um inter fe univerfaii &), fpeciali-

ora quaevis ex principirs fuls fefe-»

inter adftruit ellé harmonica. Sic fecundum parallelifmum principii

materialis 8t formalis, duorumin-

fuper regnorum naturalium, caui-

farum fcilicet eificientium 6c fina- 1!um c), harmoniam habebis fpiri-

tuum inter fe omnium, eorporum inter fe omnium, ipirituumdenicg

atque corporum fibimutuo retpon- dentium. Hinc daturharmonia-«

Ä t voli-

a)Oottf.Wilh. LeibmmTheod.part*

i.§. 6u b) Leibmt. toc, ert. Cbrift*

ttolfius anrnt. §. 176. 2*4.& 255.

c) tå. incenmad. circa dyert. ahepuas

Theormed.ver<epag.4,&C,udd

(10)

4 4^ o

volitionum cum repra?fentationi- bus; repr^ientationum cum voli- tionibusi repra?ientationu inter fe;

appetituum interfe; rriutationum-.

inter fe;daturharmoniarerum ma·

terialium, omniumq; materia?par¬

tium; datur nexus rerum, tumra-

tionecoéxiftentia?, tumrationefuc- cefiionis, inter fpatium & tempus, inrer pra?teriturn atquefuturum d);

imiro quod majus eil, intercedit harmonia inter regnum phyficum

natura?, & regnum moralegratia?,

h. e. ipfo interprete, inter Deum, j quatenus confideratur ut architeäus macbin#, & inter Deum eundem qua- tehus utmonarcha civitatis divin#jpi-

rituumfyetfatur. Ab hac barmonia fendet, quodres deducantadgratiam per ipfas vias natur#, $2* quodhic globuse. g. deflruiac reparari debeat

per medta naturahaiismomentisyquan·

do

d)vid. Georg. Biilffinger dilucidaU

Ρbilos, de Deo $>c.fech z.cap.i.$.145

&c. LeibnitJheod. part. 2, 6i*

I

(11)

•m o f do regimen fpirituum id pofluhi> ad ahquos pimiendos, ceteros remuneran- dos&c. e). Sed qudrfiim hxc dis-

pnto? Herculeis fubeundis labori-

bus parem efTe oporteteum,quihas

omnes harmonin fpecies rite inter

fefe contuierit, juftoque examini fubjecerit. Nos itaque na&i hinc

occaiionem de eacogitandiharmö-

monia, quam facultates intermen- tis natura volU't intimam, tanta_/

ejus demum perfuil fumus dulee- dine, ut alterum edicari fpecimen

Academicum, fubterfugere norL-»

potuerimus, quin circa eam potif·;

iimum, ii qua?fint tenera?, ingen»

noftri periclitaremur vires. Quid veropr2eftiterimus,limatioriCand»

Ledoris reverenter fubrriittimus judicio.

Harmoniam quia diximus facuU

tatum mentis, quot & qua? illa; iin£

paucis erit difpiciendum. Materi-

aiiter & ratione effentia? fpedata

A % mens:,

é) Princip.Thilos. 5.90.91,92. '

(12)

6 O

mens, omnis utique, ad naturam aliorum fpirituum, diviiionispari-

ter ac compofitionis manet nefcia;

formaliter vera , prout ratione di-

verforum fibi obverfantium obje-

étorum non uno, fed variis modis operatur , diftin&ae ejus a nobis concipiuntur potentiae, diverfasq;

fortiuntur denominationes *. Va- riasautem variorum vel denumero,

vel diviilone harum facultatum-«

lententias, impra?fentiarum non-«

rnultis morabor; hoc duntaxat de- libaile fufficiat, & iedecim mentis operationes Timpleri/), &feptem 7 Clerici^^tres infuper Langii b),8c

fi velplures fuerint aliorum, ad du-

as iDas principes mentis faculrates,

Jntelle&um &voluntatem jure me- ritoque effe referendas ; per has

enirti

*vid. du Harnet over. Tbil tom. 2»

de mente hum. üb.4, cαρ. i. 2, /)

vid. Scheiblerus tr.deanima, pag.

m. g)T»eumat. S«5f. 1. cap. 3.§,2. :

b) medic.ment.pQrt*cap.1. $.9.

(13)

•m © μι- 7 enim ] quidquid iibi inditarum vi-

rium habeat mens, explicat exe-

ritque, Hinc intelle&us, pro tri-

pliei fuo, quo circa verum a falfo dignofcendum fungitur munerej ,

fimplicis nempe perceptionis , ju-

dicii atque ratiocinationis , non_»

folum ut fpeculumpafftvei) varias,

marerialium & immaterialium, u- niverfalium & iingularium recipit

rerum ideas ; fed & eas aäiveper-

cipiendo conjungit vel feparat, im-

mo examinando difpicit, an obje-

åum cognitionis iux ut verum-i voluntati adpetendum, vei ut ma«

lum fugiendum fifti debeat repras*

fentarique. Voluntatis nominenon generalem quendam & abftra&i»

vuminteiligimus volendia<£tum£),

A 4 fed

i) Lud. de la Forge demente hnm.c.

ii.p.yz.~érc. Anton,leGrandinftitut, Phil.part. 9,art. 5.Malebranch.dein-

quirend.verit.Iib.i.cap. k)Spinoza

Epitf,2.adGldenb.pag. 4 9.aåd. bebo*

merus Theol. mor♦caj). 4.§*ι#ΐ

(14)

s -m o

fed faculmenn , di&am "a quibus-

damάγαΒοειδήboniformem/),quod

femper propenSione quadam ineffa-

bili feracur in bonum.

Dixi hisduabas facultatibus reli- quas, quarum nobis conicii fumus,

mentis potencias, meriro efle ac-

ceniendas, Sic ad inteile&um re$e feculeris* confcientiam atq? memort-

am;illii enirn ex perceptione refut-

tat relationis intet* ideas noftras de

florrilalegis coticeptas, & aäiones, quas commifimusm)\h&c per idea¬

rum recordationemi relrquarumqj

IntelleÖUS operationumpermaneil· i

tiam exiftit exeriturque. Memö-

riam autem heic a nobis intelligi

iiiemineris mentalem* Sic libertct- tem> defideriumi aCquiefcentiam &c.

iion uti a voludtste realiter diftin·

Öas potentiasj fed Uniusejusdetnc#

facul-

/) vid\Hen*Morusin enchirid. Etb*

cap 2. §. 5* m) vid, Treuerus in not ad Pufend. depfficiobom* & civis,hb.U

ϊφΐίέφ,φ

(15)

6 9

facultatis diverfas reéte conceperis

s affeåiones. Et hse quidem funt,

quas iibi vindicat mens peragitqué operariones. Quia vero ob ar&if- fimum iliudj quod inter animam

&corpusinterceditvinculum,haud

raro contingit, ut inordinatis cor¬

porismötibusfun&ionesitaturben-

tur animae, ut acerbiflimam potius

eas inter pugnam, quam harmo- tiiam dixens atque concordiam,

noftro non parum proderitinftitu»

to, ii & earum facukatum, qua:

I ex mentiscum corporecommercio

?j fluant, imnö ipfius corporis ali-

quam in fequentibus habuerimus

tationem.

Sectio Ilida

ADefinitionefufdpitur dequumre aliqua inftitu-omnis, quae

tio, debeat proficifci n\ qualem- cunque dabimus harmonia: noftra:

defcriptionem. Harmonia facul-

A 5 tatum

n) Cicero de Ojjfic* Hb.i. cap.i,ic

(16)

JO o £$|-

tatum mentis eft certa virfum ejus fuperiorum & inferiorum difpoficfo,

qua intelleåui verum cognoicenti voluntas, voluntati appeticus fen- iitivus, appetitui fenfitivo affl&us,

affe&ibus membra corporis parent

obfequunturque.

Devolvimur hinc ad qusftio'

nem, in qua totius noftra? diiTcrta-

tionis vertitur cardo, an perfriciat fibi reliäa ratio talem, qualem jam defcripfimus, vel unquam fuiffe, vel

bodienum ejje, vel aliquo poßbacmo' do obtineri po/je facultatum mentis

barmoniam? ad fingula hascce mo-

menta facilius reétiusqj refponde-

bimus, fi flatum inquo jam depre- hendituranima paullo perpenderi-

mus accuratius. Optime autenu dixit Celeb. Buddeus, ad compro- bandam rationis noftra?, totiusque

mentis corruptionem, vix alio o-

puj efTe argumento, quam ipfa~*

cujuslibet experientia ö). Ad hane

cnim qui vel leviter attenderitj

certo

o) Element, Phil. inft.cap.2. $. ϊ·

(17)

O ^ Il

certo certius deprehendet, tnen-

tem noftrarn mulris & fere infinitis obnoxiarn eile morbis, harmoni-

cas, quas aiioquin ederec opera- tioaes , interrumpentibus. Quid

qucefo , in wtelleäu qua? deprehen·

ditur, ignorantia , quid idearum

confufio, quid obfcuritas, quid fal-

fajudicia, quid prscipitantia,quid

inconftantia, quid iophifmata,quid pieudographemata, quid denique

vanorum generum pra?judicia a*

liud evincunr, quam efife iliurtL*

tanquam extra fuum elementurn, adeoque aegrum,morbidum & con- clavis inftar tenebrcii triftiilimum, Refpexeris voluntatem, non po-

teft non illa ob defe&um cognitio- nis, inteliecftui ineiie debitas, cae- ci inftarin devia quasvis ferri pras-

cipitarique. Hrnc a primario fuo obje&o averfa, infurgentes adlus,

carnisque illecebras facilis eft quas excipiatfoveatque. Ad bonum ab

intelle&u reprsefentatum vel tanta eft

(18)

ii °

eft obtufio voluntatis, ut illud non fentiat, vel contemtus re&a? ra·

tionis, utrefpuat, vel inconftantia,

ut in utramque partem vacillet,

adeoque difturbationes, interiores

pugnaSjfui^ ipfius taedium neces- furu eft experiatur triftiffimum p).

Tanta vero quum fit primariarurn

facultatum corruptio, quid fani,

re<fti ac integri fit in inferioribus, judicatu eft facillimum. Quemad-

modum enim vitalibus corporis partibus omnibus fimul graviffime laffis, (utor jam fimilitudine Lan- gii q) totum corpus eft aegerri-

mum, nec ullum ejus membrum-»

fuum rite obire poteft officium; fic primariis mentis facultatifeås, qua?

Inferiörum regi mini pr^fefe iunf, corruptis, in homine corrupta &

inordinata funt omnia, fumma_M media & ima. Hinc videre licet, pervehementioresmotusipirituum animalium, tantam iaepe menti

offundi

p) Fran. ttok. elem. Eth.part.2.§&*

q)medic. ment.part. 2.cap. 2.§.8.

(19)

o 15

ofFuadi caliginem , ut dire$ione_»

·> fpoliata effreno craflorum affe&u-

um fubjiciatur imperio, iramo ex- orbitantis accedente vi imaginatio- nis, Enthufiafmo facile involvatur foediflimo r).

Exhis, nifällor, clariflime pa*

tet, quid ad duo priora propofitae qua=ftionis momenta litrefponden-

dum. Scilicet haec, quamdiu an-

te emendationem a?gritudinis vi- vitur vita, harmoniam facultatuni

mentis prorfus eiTe impoiflbilem;

eam tamen fuifle olim, ex iisdem

I ita ratiocinando haud obfcure col¬

legeris« Mens, uti reliqua entia finita, non eftex fe, fed ex alio;

ex alio autem, perferiem caufla-

rum eundo, eile non poteft, quam

1 ab ipio Deo. Deusautem quum-.

mentis fit conditor, non poteft

non inde eoncludi, fuifle eam o-

lini integram, adeoque facultates

ejus non fefe inter pugnantes &

jebelles, r)BufäTbeolmoralfi3.$f♦

(20)

14 ο

rebelles, fed concordes arque har·

monicas. Adeo hoc prono fluit alveo, ut nemo , niiia faniori Phi-

lofophia remotiflimus, fumma cum

impietate dixerit, ens iilud fupre·

mum,perfe<Sum & fumme bonum,

contra naturam iuam, &infuide- decustalem condidiifementem hu-

manam, quae contrariis omnino, iisque continuis vexaretur moti- bus, adeoque eflet corruptiihma.

Peripicit itaque, nullo licet fu- pernaturali lumine colluftrata, ra¬

tio, fvaviffimam olim inter facul-

tåtes mentis fuiiTe harmoniam >

eamque internecino aliquo corru-

ptionis malo miiere disruptam.

Scilicet, non jam vacat variis va- riorum circa inquirendam origi-

nem hujus mali immorari fenten·

tiis s) verum, fuppofita labe ori¬

ginal

s) vtd. drißot. lib. %. Etb. cap. i*·

$uß. Lipfimmanud.ttd PhilStoic.lib.t♦

diff. 14. & 15. Leibnit.Tbeod. §. 20e

<o*C*> Btidd. Tbeol,Mor.part* 1. cap* U

fett, 4. §· 78.

(21)

O ^ «JF v

ginali , ad tertium, quod in quEe- ftione erat, momenrum, an gra·

viffimis,quibus mens laborat,mor¬

bis convenienti adhibita medela, aliqua facuitatum ejus pofl hac ob-

tineri poiTit harmonia, ulterius progredimur expendendum. Li-

ceat autem in antecefTum obfer- vare, mentem noftram, eorru-

ptam licet, non tarnen defiiiTe eile

mentem, h. e. fui fuarumque ope- rationum intime Tibi confciam t\

Hinc animadvertit exiguas faltem

veri re&ique reliquias, veritates primas & generales, tanquam ru- dera de magnifico palatio, in ie_·

vel fuperefle , vel facili negotio

excitari potte, e quarum legitima } deduåione & connexione infinitae

! aliae veritates detegi poffunt & in-

veniri. Deprehendit etiam utrfa que facuitatum, & intelle&ui 8c Voluntatl

t) conf. Chriff. Wolf, ^ertiunfftfge

®Cb.fcon®Ott &c.cap.i,§.19

Biilff. dmcidAJhd,leä,3. Cap, a,j. 23^

(22)

Ο

voluntati inefle defiderium, id, quod fuum eil, peragendi, infini-

tum nec interruptun : (vavenu impulfum, nt & altera faculras

gat, quod fuum eil: perpetuita*

tem aÖus iui: infinicum defideri-

um boni: gaudsum vel ex cognito vel apprehenfo, quocf gratum fibi

exiitimaverif, obje&o//). Exqui-

bus haud per ambages fequitun_/,

mentem noilram, quo ad omnes licet partes analogice ita di&as, depravatam; in eo tarnen eile ila-

tu, ut poifit fanari; ejusque cor-

ruptionem non eile effentialem ac

UeceiTariam, fed acceiToriam , a-

deoque rurfus, quoad fieri pote·

rit, amovendam.

CAPUT POSTERIUS.

Sectio I;ma

QUemadmodumad unam inteniam chordamfolent mufici

reliquaS u) vid. Franp* Wokénius Elem. Fkfh Jeft.3.capi i.Fneumat. §.7.

(23)

ο i7

reliquas iönoras citharee eousque

intendere fides,donec attaåa? con- cordern auribus e^hibuerint fo-

num ; ita nobis, uni poil aJteram discordi mentis facultati medelarn

adhibendo, videndum eA, quousqj

eas in harmonicum quafi concen-

tunm reducere fuerit poiiibile. Non eft, quod järn anxius disquiram,

ab inteile&une , an a voluntate-»

mentis noftras fit inchoanda emen-

datio; nam ut facile conceilerim ,

vix ac ne vix quidem in integrum plane poiTe refHtui intelledum,

aegra omnino manente voluntate;

ita mihi nemo perfvaferit, poiTe

vel ullarn voluntatis iuicipi emen- dationem, niii praceflerit aliqua

rerurn expetendarum fugienda-

rumve cognjtio. Si emm homo ne*

fciat qua bona, quave mala fint, quo- modo mit bona aßpetet, aut mala fu- giet x)t Quum itaque inteileAus,

fecem ceteris, in reßituenda har-

B monia,

x) Biidd. Tbeol.Morfett,

(24)

ΐ8 ° H&-

monia, praslaturi faculratibus, pra?·

cipuam in eo vertatur officium,

ut verum a falfo, bonum a malö folerter accurateque difcernat, ju-

vabic in eam rem fequentes probe

obfervaiTe regulas. Sciiicet hane praefenri negotio accommodatiffi-

mam exiftimamus methodum, qua pauciffimis, pro inilituti ratione, propofitis regulis , quid ad har-

moniam facultatum mentis requi-

ratur, prapfcribentibus, de modo,

quo in a&um poffint produci,bre·

vis fubjungicur difcurfus.

Reg. I. Claras ubique& diflinäas ob*

jeäorum conßans jeäeris ideas.

Quum reftitudini prima? intel·

lé&us operationis ceu fundamento innitantur reliqua?, neceilum

mnino eft, ni falfa fint judicia-»,

falfa? ratiocinationes, ad eam in·

primis mens noftra elevetur aci- em, ut claras, reique repra?fenta#

tä?fimiles fibiformare poffit ideas.

Clara

(25)

•4ΦΙ o 19

Clara dicitur idea, qu£ita nosperceU lit, ut vivtdum objefii ejus habeamus fenjum, qutfque acleo ab omn'ibus aliis facile poteß dißingui. Tales füntideae fimpliees , & quidem eo clariores,

quo vividioresj vehementiusenim

cum percellitur mens, majorem^

adhibet attentionem, &clariushanc vividam, ab aliis diftinguit ideam.

Tales yero utfiantide« compofita?,

omnes, quibus conftant, partes, quam fieri poterit accuratifiimeL»,

a fe inyicemfunt diftingyenda?, ita

Üt in totreiolyanturideas firnplices,

quot fint, e quibus componuntur*

partes. Hoc ut eo procedatfelici-

us, in auxilium adhibenda eft ab»

ftrafiio, qua partes , qua? plures iaepius funt, quam utfimul&ferne!

diftinébe animopoifint concipi,fin- gilatim expenduntur, fepofitis a-

liquantifper ceteris. Quin abftra- ftionibus a materia quo magis af·

ivefötmgs, eo fit cognitip ppftra fplidior. Videlicet^ claritati per-

B 2 ceptiQs»

(26)

2o o

ceptionum non parum inde dece*

dit, quod mens, feniibus nimium indulgendo, aegerrime ieieexferat, quin fibi praseuntia vel iubfervien»

tia habeat phancafmata; unde fpiri-

tuscum materia,irnagmationiscum intelle<ftu puro confuiionem exifte-

re necefTum eft maximam. Sed ut hocconfvetudini prascipuedebetur,

inde acunabulis contra&ae; itanul·

lum eft dubiura , quin pofluidem

contrariis exerciriis immutari non parum corrigique ; quod tarnen-·

non ideo difputamus, quaii nihil

omninolucisperceptionibusnoftris

ex ipfis exiftimaremus acceflurum öbjeétis, atque adeo feniibus cum

Carteftanis omnem denegaremus fidem; quin ftatuimus potiusabsφ

accurata indagatione per fenfusre-

rum materialium vix evidentetiu tilläm haberi poffe ideam. Gaven*

dum modo, ne res, quarum iupe-

rioris ordinis (it dijudicatio, ia-*

maximum veritacis detrimentum,

(27)

4M ο ii

fub feniuum revocentur examen.

Quod fi, his adhibitis mediis,clara iefe non obtulerit idea, fatendum eil, aut obje&um, circa quod ver- famur cognofcendum , fupra fpha?-

ram eiTe cognitionis humans, aut

ampliori ut pernoicatur opus eiTe_*

examine; unde heic iniuper quam maxime commendatur conftantia,

ut perceptionibus diutiusinterdum immoremur, quo ailequamur o- mnia, quae perfe&am concernunt ideam.

Reg. II. Jimgantur idea, quacertam

admifermt relationem, jeparentur

qua Jecus.

Parum proderit ciaras, ad Reg.

Iimam, de obje&is feétatum fuiffe ideas, nid qua? earum conne&en- da?, qua: ieparanda? fint, accura- tilfima acceflerit dijudicatio. Eft

vero Judicium nihilaliud, quam rela- tionis, qua inter duas aut flures ideas interceditperceptio y). Sic quando,

B 5 per-

y)Joan% Clerk*Log,part,2.r.i.§.a.

(28)

ii 4$3 o Η*·

pérceptaideanumeribinarli& qua*

ternarii, judicio bis 2 eile 4. aut

bis2 nön efle 7. animadverto relä-

iionern a?quaiitatté inrer bis 2 &

quos ideo conjungo; & relationem ina^qualitatis inter bis 2 & 7. eoscfj

adeo feparö, Expertmur pra?terea

relationem illam, fi valde fuerit perfpicua, extorqüere mentis no·

ilras ailenfum, adeo ut re&e dixe-

ritCieérö, quöd quemådmoäum né- eejjee& lancem in libra , ponderibus

impofitis, deprimi, (te aritmum per·

jptcuis cederé z). Hinc eft quod no-

bis imperare hon pofHmus* quin

affentiamur bis 4. eile 8· totum-»

ir.ajus fuä parte, & quae funt alia

veritatis evidentiffim#aXiomata-».

Unde fequitur, quodquum eviden-

iia relationis inter ideas judiciutii

jieceflario ejiciat, ifti relatiöriicon- forme, illud omnino ilc verurn>cüi

iieceilario aflentimur. Seduloitacg cavendum, neJudicium ultradebi-

tas

%) Acad. qu<t(i. 1.13.

(29)

·*$■§ g 2}

tas perceptionis excurrat orbitas ,

easque conjungat ideas, quarumu,

certam non perfpexeritrelationem.

Pneftat in ejusmodi caiu, ne in_·

errorem conjiciamur, moderatam adhibuiife ύτκέψιν, qua derebus vel

minimum obfcuritatis habentibus ,

fufpenditurjudicium, donec cunfta

fuerint exarninata curatius. illa ·

vero dubitatio, quomodo ex fe fo- briam pariat iui aliorumque diffi-

dentiam & confidentiaro, adeoque

animum adverfus varia variorum generum muniat prsjudicia, vide·

antur paiftm Logici.

Reg. III. In ratiochiandoevidentibut maxime <&perfytcuis inriitark

principits.

An detur principium aliquod

abfolute & fimpiiciter primum^., omnibusque aliis inde derivandis

veritatibus ad^quatum, res iane^

indaginis eftdifficillima?. Darivero

principia in certo genere prima,

É 4 ex

References

Related documents

dum prxfigkur π (r), quod praeter Articulum (s) cor*, mode denotare poteft notam univerfalitatis (t), hoc feil fenfu JE HOP AH, DEus omnium Exercituum, qui. ecelimi &amp;

anniculus in facrificium pro reatu. Quo facto ? Uli Nazl- r«3tus renovatus fuitj ita ramen, ut novum temporis fpatium , quo fe devotum volueraf, jam rurfos inchoaref, non

pulturarnm locis, quam conventuum quoque religioforum, erat inditum d). Quod vero Chriftiani fponte ufuque. recepto iis in locis, ubi Sacra fua celebrarent, mortuo- rum

mus m) Matthaeo hominem , Marco Leonem, Lucas bovem, Johanni aqui-. lam. Irenaus n) autem

in uliius magiftri verba jurat. Con- tingere enim poteft, ut bonus quoqj dormitet Horn eras. Quam pauca, in- quit Sturmius , Junt, qu&lt;e fetmus ; quam wc er t a ,

quam enim intelleximus rem di- f gnam eiTe, quam confideremus, ita etjam volumus facere, Sc iic cogni·. tio noitra augetur, ut

duas iftas partes, animam Sc corpus, quibus con- ftaruus , tertiana quandam, neicio quam.

Nihil fere eft, ex quo magis colligi poteft mentis humanas 4m Q&amp;a&amp;tiz, quam ex ejus fimplicitatS. &amp; efFentia fpirituali: