Commentationum Stoicarum particulam septimam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Nicol. D. Lidzelius Medelpadus. In audit. Gustaviano die XIII Dec. MDCCCXVII. h. a. m.

It

C OΜ Μ ΕΝ ΤΑΤIΟ Ν ϋ Μ

STO ΙCARUM

ΡΑRΤICTJX.Α Μ S ΕΡΤΙΜΑΜ »

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

Ρ RJE S I D ε

Mag.

NICOL

FREDER.

BIBERG

ΕΤΗ. ET POt.IT. PHOFESS. Κ EG. ET ORD.

HEG. ACAD. L1T1. KUM. H1STOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMRRO

PRO GRADU PHILOSOPH I CO

PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT

NICOL. D. LIDZELIUS

MEDELPADUS

ΊΝ AUDIT. GUST. DTE XIII DEC. MDCCCXVII. Η. Α. M. S.

UPSALLi

ä _major

"NICOLAS

von

KOCH

Daignez donner an accueilfavorcible ά cet hommage pit»

bllc, que j'ai Vhonnmr cFoffrir ά vor vertut et v os bienfaitr*

€'efi ainß que fanrai

å

me felidier d'civoir otteint mon buts

premierement d'avoir fat'ufait auxfentiment _{dela reconnaifance^,}

m/uite temoigne le reßpaffi, avec Is quel

&

ä μAdams

κ cg de _BÜMMELHjELM

fai l'homieur

d'eire;

d votre ferviteor tires-obersfaat

ϊν sacram regiam majes'tatejh spectatje fidei viro

plurimum reverendo atqüe prjeclarlssraö

dom.

mag.

joh·

HJEGGBLA1

s. s. tttkologije xicent. et ad reg. gymn- hernoes.

theol. lectori

Prceeeptori grata minte usque

colendo

SACRUM

v.

quodammocfo pateret. Qua

demonftrata,

iisdeoi veßl·

giis infißenti ulteriores in

hunc

fere

modum rationes

Chryfippo computatas

depreheodimus.

Multa quamvis, ut ait

Chryfippus

q\>

in

an

im

ante

φυτοει^ωε

fiant, quum eo tarnen a planta

animal quodvis

ipecifice düFerat, quod principio

gaudeat

rnotus

interno

ά fe _{ipfum apprehendente, σςμν koci}

uiSrjaei,

_vel

_οςμ$

diSvTiKtj; cujus medio vi divina

&

generali

animal ipfum

contineatur, vel cujus formam potius haec ipfa vis

as-iimifisfie cenfenda fit: id _{quidem fequi immediate Noiier} exiflimavit, _{ipfam illam legem omnium}

_{univerfaiisiimam}

_„

qua exiliere, quidquid exifiit, et agere,

quidquid

ägit,

■Kcuroi _{φυσ-iv tenetur} , eam in natura quavis animali for-mam _{ipecifice fibi adfeifcere, qua vivere v.aroc οςμψ}

idem

omnino fit & valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj

adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬ pretern e.vfe & miniftrum. Nam, tit exquifite

Chryfip-pus fentit: "in animante quovis 3ξμψ τεχνιτών h\ca

τ'ή s _φυσεωε r)"

Progredient! jam ab animali natura ad

humanam

eamdem _{difputandi ratiocinandique feriem continuari}

quisquis praefenferit. Nam hominem, quatenus & fit

& animal fit, lege & univerfali & jam in animante

fpe-cificata teneri; id quidem per fe patere: ceterum vero,

G _quatenus

q) VII. §. 86.

fuaterm» pari omnino fupra animalero naturam gradu

hiunana _{extqlfatur, ac fupra plantan) apimal; novam}

profV&o ex auéhe dignkatis menfura & indole in ho-mine _{fpeeiem asfumturam esfe legem jatn fpeeificatam,}

feeiilimo _{negotio concludi. Et dignitatis quidem}

excre-feentis indoiem _{fpecificaudae legis* & rationem}

contem-planr.i &. menfuvam aeftimanti continere, pariter intelüg i.

ji.wn vero, quod hominem ab animante quovis aiio

fepa-rat & _{dittinguit, Acyctv. esfe:. i.,e. p?ineipium nonfe ipfum} modo _{apprehendens, quemadmodum in tyμη}

_oIkQhtm^

jam fa&um obfervav.eramus; lt:d c er ne ηs quoque

fuara--que ip-fius, ut noftro inore loqiiar, ohjeftivkateiu intehi gens. Eodem nempe jure, quo fupra φν<ην nudarn

οζμην.·

cif&qTtxw;

eodem fupra hane rarionem qu©» que ipfam extolii; esfeqne, ut elegantisiimuwr ipe»

elminis loco referamus _{parall-elisimrm verborirm Ch-}

y-Ιίρρΐ, quemadmodum cξμην τεχνirnv της φύσεως nu-, per pronunciabamns, ita. olterius in eadem ferie pro¬

gredient! Kcy-cv humanum τεχνιτών tu? _{αξμι1-s s)}

ialutan-dum. _{Qnamobrem, ut in animanfe legis univerfalis ex-·}

presfio fiterat- fpeeiftca fimul & compfeta i. e. totami

legem contin.ens arque cornprehendens: ζψ kcctoc οξμψχ, sta in homine quoque ejus dem legis expresfionem

Ipe-eifieåm fifmul _{iridemque cotnpletatn esfe: ζτ,ν} yoctoc λνγονι adeo ut vivere κατ« _{Åoyov in} l_vomin_e idem omnino fit &: valeat ac vivere κατα.·φνσιν t). Ipfanique illam legem

humana»), utpote expresfionem legis univerfalisfimae

Mi flaticne humana _{fpecificam ilmul fimuique} comple-tam,

i) l. c,

tyΚκι u%v -ή o_{ξ ju.ii ra xv3"pwtrs Xoyof tny.πpoirtexrtxis} ocvtcp ra

J _{5 1}

tam. eam esfe, quam moralem dicimus vel

ethicam:

cujus i deo materiam p^oximam

ipfam

esfe

οςμψ,

in

qua

-effingenda ratio verfetur: formani vero, quuin ex

ioco

univerfall _fpe&averis, συνεκπκην, et vei

ideo,

fi ex men-teSchleyermacheriloqui piaeuerit, negativam: ceterum

vero, quunri ex fpecifico eamdem loco

coiifideraveris,

totam _{q ii antam λογικήv} feu

rationalem.

Rationi itaque

humause _{duplicem il-lam dignitatem}

tribuendam,

quod &

regtilam principiumque contineat ottitirom

omnino

aftra-inait) humanarum, _quatenus humanas fint, et-orgänon

ii-mul _{fit, quo defignetirur et}

_{effeélui tradantur.}

Quod

vero ad a-utanomi-am illam, quam recentiores drxere,

ipfias iegislatiö iis

rationells afctinet,

patere

iimul

credi-mus, eamdem ex Chryfippi

Stoicorun

cue mente troo

rationi humanoe per fe, vel quatenus

fimpliciter

01ga¬ llon fit, _eompetere, (ed _quatenus

ipfi

us

vis divina?

tk

•univerfaiis organon redte conieatur, fitmilque

hujusce

ä&ivit-atis· in ipio iVii faftigio confideratse

index,

proxima-que inde vhtutis

ipfius divinae

effigies habeatur: unde

quam nos dicimus, legum moralium

iani5cionems

quae pignus itidem fit & argumentum

fupremae

dignatio-■nte

tupremimi, totam quantam

arcesfendam intelligi.

Ex

ifta vero _lege humana, _quae ethica fit, _totamque in po-tenfia hominis legem exprimat, boni quoque humani

no-tionem seftimari _{atque commenfurai i:} oibem nempe åc

legis & boni, quatenus homini proprium utrumque, eum-dem _{prorfus & sequalem}

_conftitui:

_neque

_{fieri posfe,}

_ut vel _{fpatium. unius vel meiifura alterius}

_{fpatium vel}

_men· furam _{exfuperet: unde honeftatem unicum quoque}

_ho¬

mini bonum esfe, non fummura, feniu comparato, ut

Ari-ftotelicis; (anioribus hoc potisfimum difciplinse uioniento

iibique confentientibus

Stoicis probatuui.

His ver© Ha _{pre-pofitis, orbifeam iiraui, Iti- qua me·} veatur hämo, ut _{periectum, quantum mortali detur^} ftatum _{adipiscatur, defcriptam esfe Chryßppo Sfcoicisqu©}

iacile _{perfuadcbatur. Nam in ratione humana}

progres-fivi _{quid iηesfe, quatenus & fe iρ(am explieando}

adpli-cand-oque expaudatur '& fe ipfam reEexa cognitione as» iunjendo intendatnr*. _{retroque as}fmn_{ta m fui pottΗatem} ρ erveniat:, quo motu perfåei Emul' atque progredi

liberta-tem _ipfnn, cujus _{in videndo radiceni poiitam recte} cen-feri. Muita vero. inde inter _{appetitus, natura velufc ipfå}

duce, ratione tinctos,. eosdem deinceps rationi

fubje-étos,. eosdemque demuin ad rationem fui confciain & iή

fe reflexana eEktos dignitatis graduumq.ue discriminap

continuo cuivks, qni ad honeilatem formari velit, tranfitu

iuperanda: adeo ut, ubi veta demum honeEas incipiat,.

i,ρfa tatius prcgresijonis continuitate & conftanti tenore* quam dikinctis iingulorum gracktum Εηi-bus discernas u)..

Quamobrem & iis, quse prima natura Stoieis audiuht, fe-quenti fakem tempore, iimlta accesfisie invenimus, quaer

Ene ratione actuofa etiam cogitari nequeant: nee mi-rnm; _{quam kmke exiguo} ftme dubiisque _confiniis

oh-feuro _{ratio,, quam pasövam nuneupare licuerit, ab ea,i}

quam activam fimul & acfcuofam falutaveristheoretico

refpeetu feparetur: quod & diiHcüius erit discemere^

quum facidiatis -nofcione concepta iirms ratio ipfa chara»

éter human_{us, theoreticum quidquid Et fimulque} practi-cum _{compreh^endens, ftatuatur. Qualis autem}

quan-$aque apud Chryfippum ipfum ex utraque parteifta fue»

rit

u):Hanc finium aabigöitatem in expofitione Ciceroiriana expresfam

facile credas verbis: "Primum eil officium — — quod

vere b.Q»

53

rit notiopum vocabulorumque latifcudo, ex fragmentis,, quas fuperiunt, vix corfjicies: nee ex

Cicerone

quidem

,

ii & tctum fubftituere beeret Chryfippo, quod" caute

o-mnino admittas, aeenrate determinabis. Sed ift'a tarnen

Cbryfippi &Stoicorum, qui

ChryOppum inlecuti

Tunt,

nobis faltem eoncordia vifa eft & perfpecta: quod &

a _primis quibusdam _naturae fingnli

egrederenttir,

&

haec

ipfa, e quibus egrediebantur, prima naturse,

objeeta esfe

eonfianter _{paterenfcur a ctionom omnfum erhicarum}

ma-fceriaiia; dignitate τελχζ omnibus, quotquot

fuerint,

&

quamcumque demuai notando iatitudinem

aeeeperint»

denegata: quod iic vero notione τελαε nihil

omnino·

neque conceptum fuefit neqoe eomprehenfum,

nifi quod

manifeflam ^in appetitu naturali effingendo rationis

&

actuoias & foimet _{ipfius eompotis ενε<ργεκχν prae ib}

_ferat?

fimitemque fi quis olierius quserat rationis

actuofsö

fuique eompotis, alium vix discerni pateat,

Stoicis-ve

concipi, ηίίΤ quem ratio in femet reflexa

vel asfumta

conftitnisfe _{judieabatnr v): ultimo quod a} menfuranda·

dignitate ethica non ipfum tantummodo

objeetum

mate-riale fed omnis etiam _{expleti objecti quantifcas omnisque}

explendi fuccesfus exclnderetur; maneretque in

omni

progresfione extremumratio in ipfum οςμήε locum

fubfti-tuta, vel οςμη in appetitum rationis tota converfa & v β¬

ίοri transformata x). Quod & bene Cicero expresfisfe

jndicandus verbis jam antea alfatis: fumnmm

Chryfippo

fionum id _conflitui,'non excellere animo^ fed ut nihil eefe preeter

animum videretur.

Ex

v) "Intelligentian!vel notionem potius, quam appellant ewuuv illP"

(Stoici) limitis loco asfumendam esfe Cicero apertis verbis tedal¬

tar: \Simul autern _{coepit —■ conyenientiam." op. c, cap, eod,}

5 + 4

Ex _{iis, qua? ijam erxpofuimus, tria maxime confequi}

^patamus: unum,

quod

proxime

concluditur^

fenfu neque hiftorico, neque methodico folum, fed objectivo & 'fcientifico _{accipienda esfe iila, quae e prtmis naturoe}

appellant, disciplinse moralis apud Stoicos i11iria: alte¬

rum, quod latius _patet,; Chryfippum, multa quamvis &

prseclara in philofophiam

Stoicorurr.

meritum, raciiceift

tarnen _{negativitatis in eadem falvam omnino reliquisfe}

& incolumem, rarioni partes demandando proprias

arti-"ficis _{appetitus vel}

_1^ί

_{οξμης, ipfique porro sill} actl-virati virtutis divitise, cujus fumina fic Åoyos- nianiieilatae texpresiio, fupremum & uni veriaJisiimum

uvveicl

r/.ry cha-iracterem ccnfervatrdo:: tertium, quod in dijudicanda disciplina Stoicorum latisfime patere putamus; honeftati

dignitate non fummi tantummodo led unici etiam boni

vindicata , commeniurationem omnem fonnce honefti cum

materia honeili ieiifu _{practioo fublatam fuisfe, fed}

roetia-phyfico immotam permauiisfe. Tria autem haecce

con-iectaria in hunc locum congeslimus, quum & rautuo fe inviuem _{expiicent, & totam fere doctrinae Chryfipöi}

dnfequentiumque Stoicorum fubdantiam contineant, &

apprime demum eadem intellecta oporteat, antequain

ad notabiletn Jllam, cujus jam antea mentionem

feci-inus, controveriiam Chryfippi cum Aristqne Stoico

vel _{explicandam vel dijudicandam procedamus. Cui} qui-dem eoutroveriise, recentisfimis etiam Stoicismi

com-mentatoribus _{perperam ex noftro}

_judicio

_{intellectae, fi}

ex jam dictis ulteriusve dicendis aliquid _nos lucis

adfun-dere _{potuerimus; infumti hactenus in}

_{fundamenta Stoi¬}

cismi moralis adcuratius rimanda laboris _nequaquam

poenitebit.

Iftam nen pe

controverfiam

vel

ideo^

diligentiorii

examina dignani judicamus,

quod,

viribus,

ut

videtur

9> litrrmque sequalibus acta

nomini

tarmen

&

auctoritatl·

Akistqnis loiius- fatalis evaferit;.

Chryiippo

cum

Stor»

äut incohsmi discedénte aut victore.

Unde

qua

sia

ta

qui-dem in hat: pugna aut in

perieulum

adaéhi ipf»

Stoicrs-·

tut moralis fundarmenta facile

fuspicaberis y):

ceterum

nec miraberis, ex eventu porius quam ex

juititia

pugnantiitm

nomina

pofteritati

inciaruisie.

Nain

profe-cto vix ferendum putaverim

jnfto

rerum

aeftimatori,

ädeo deinceps proilratam

jacuisfe

causfam

Ariftbnis, ut

viri, _{quod videb.itur,}

_neutiquam

fpernendi

_nec

honoribus;

phiiofophicis

indigni

nomini

&

memoriae

infultare

quo-dammodo vel Ciceroni licuerit.

Neque

facile

dixero,

honorem Ariilonis utrum acrius

carpierit

oblivio

an

odumnia. Id videre mihi vifus fui, ntraqtie

lacesfitam

fuisie non memoriam

tantummodö

Viri,

fed

causfam;

quoque ipfam

adeo

ut, ex quo

hac

exciderit, minus

in-teiiexerint iequiores tum

occasionem

pugnae,

tutn vero

titolum ipfum et veluti

obtentnm

certandi.

Sed

pugnam·

Ariilonem _provocasfe

_conitans

antiquitati

fama; et

faci¬

le _{per fe}

_{intelligitur-t.}

imprudenti

adverius

auéforitatem

₌

jam

prsevalidam

vires

periclitandi

confiiioan

impru-dentiori etiam infelicioriquequod

nonnulii

perhibenfc5,

gloriolae ex nova

Schola

aucupandae

pafcendaeve

ftudio>

abreplum,

vix

discernes.

Chryiippum

certe, quenit

, maxime

y~) A qua taroerrfufpicione Tenne-mannum

nimiura

quantum

ab->-esfe, facile patebit articulmn Arijionis in ?»>1V. op. cit.

snaxime _{provocavsrafc, ζ) Stose propugnatorem,}

adverfa-riutn naétus poenas imprudentige dedit, non novas qui¬ dem, Ted tarnen Grseco etiam homini timendas ultraque culpae gravitatem feveras. Itaque in Stoa vel invito

per-manere _{contigit Äriftoni, portenti} cujusdam

hyper-iloi-ci, quum asfecias aut nuHos inveniretlaut paucos, rnacula

poilerioribus notato. Quo autem nosmet

jure

confida-nius, före, ut apud sequiorern quemvis

judicem,

qu!

rem inteiligat _omnemq.ue iimuJ temporis & rationem

& _{nequitiam & confli&um poilbabeat, lera demum ex}

ipfa argumenti, qnod in quaeftionern vocabatur, gra

vita-te _{pariter atque cailitate, venia Ariiloni impetretur;}

reiiquuin eft, ut .accuratius demonftremus*

Sciiicet, quantum ex fragmentis, quae ad nos

per-venere, antiquorum philofophorum intebigi

poteft,du»

plici potisfimum ex

causfa

, ut

redte jarn

monuit

Tew-kemannus, litern cum Stoicis Nofter movisfe

cenfen-dus eil: _{una, quam Seneca a) fere folus defcripiit &}

memoria mandavit, Ciceronf ne verbo quidem notata,

nec nobis prseienti loco illuilranda; _qua fundamenta vnempe tituiosque fcientiae morum, quam nos

ad·

pücatam velfpecialem adpellare coniuevimus, acerba, quan¬ tum _{introfpicere valemus, crifi, nec} fpernendis omoino

argumentis adgrederetur: altera vero graviore, et quse

prsesentiseft loci,

Sexto Empirico,

Diogeni laertio,

Stobjeo&Cigeroni inprimis ipfi, aft frequentius profefto,

quam ciarius

definitiusque enucleata;

qua

principia quidem

ipfa,

z) Cic. de Fin. B. & Μ. IV: c. 25: Quce diligentisfime contra

Ar_{ißomni dicuntnv a Chryßppo,}