/ϊΛ\"·Λ - ■
"
" " .DissertATio
PhTlologica
deAUCTORE
Quäiii ' ·Confinßi
Åmpliff.
Facultat.
Philofofch*
z» IllufiriΛεαά ZJpfal.
viro CELÉBERRIMQ
DN.
ANDREA
BOBERG,
LL,OO,ProfeiloreReg,
;&
Ordin,
PubL bonor. ertamini
modeße
ßibmitth
Alumnus Regius
ERiCUS H,
KULBERG
Uplandus
Ad diem/0.
Ma^éii
a. 1731. locoEoriique
v confuetis,
ÜOiMliE,
LlTEIUSWERNWANWi
(o
PL Reverendo
ClariJJjmo
VIRO>DN.
A AD
R
%JE
HÖFSTADIO,
Eccleß(e>qutf
m^\\\t[t\\Chrißo
coUigttur^
JPASTORI
vigilantiffimQ,
Patrono
'
pia
mentevenerando.
PL Rever. atque
Prxclarijfimo
URB
,I
Dn. MAG«
ELIA)
RUTH,
PAS7ORIJfä2ege^morö,meritifp-
-4
moyJiäpd&o certiffimo.
rt^VfrA-r" 0-\ # ^ΛίΑ°*T0t
tantaquefbnt
Veftri
favoris,
cut iisenumerandis, nedomdigneprasdi— |( quumpiaobfervantia colo quotidieatquereco» β
tias velut teiléram grati animiNominibus Ve- j aeeeperitis , novum habebo Veftri beneyo- ^
t<V Egocerte, totbenefieiis Veftrisdevin- ^
incolumitatevotafundere'calidiffimanunquam
PL Reverend.atque
Clariffitn,
IK. d
Cultor in·
PI.Revemido Öf
ClartJJbno
VIRO»Dn.
BEiVEDICTO
HAGEL,
ir9
Ecclefiarwn
in
©fättixilfö
10 fca
PASTORI
ofjtwiemerito,
utantehac Nutritio, ita nancPätronobenigniifimo»\ ■-■',ίΐΟ '
9K, VIROPIRjeverendoatqiie
ClürtJJimo
»;
DM.
ER
ICO
EKEROT,
\fji.
Dannétnoretifium
Ρ
AS'TO
RI
meritiß
(imo>Everget#
Optimo.
qg
Patroni
Optimi, in
rae
documenta,
candis hxpagelJae noniiifficianr. Hase autem
I
l"
lo,nolitcmirari, quodhas ftudiorumprimi-' °*
ftrisconfecräie fuftinuerim: quasfi
benigne
e"lentis indicium, quod magnoperemihi
expe-vo~
äus, quod unicum poiTum, pro Veßra /ιη"
deiiftam ; femper permanfurus
Nom. Veiirorum
Htti$
. > defeilus
INSPEGTOREN
1
./X».
t
j?(i»
c
t
ρφ
litt
Carl
Wiens*
. .·. ^ ~ C\\ ■ Ci * \ r\Xi^VΛν% ,\\ 'y^'Su -*f x V ··>x!- Λ·?·-;4 INSPECTOREN ' 525(6
T*bt)I)U0
m
Johan
Wallmän.
S ftdf9ttofe$bécfrctl jlnfroii
/f befnomn<m
bära mal/
!Érpåb«6a
biaben t>riftx>ti/βDcb bewift trieb ferraffiÄ«.
sftlm at ffyltn'ä
totffam&er
W\ia få /
fim
pitefien
mtit gdtgtöunfl/ t>cniad
«ferii
*$<mtfm
fdiwsettfjet
0eeboef on jag
idrfamft
bebet/$roab mit miifot fan
fdttwh
-gafi ben Igunft m
*dnt l)oö
Sbet
Söotbc ej beidnad
f<$.
**-- r* "■ ' ' ■ * X
wi; *-«* '
smmwssn
Sfrebowe
οφ^)09ίυάϊα(!(αΒ
HcW
£rik
Hagel,*
PERUQUE-3R5($20i®iK
3-Stockholm
"Steorneοφ
^onftforfavne
Herr £rik
Wirman5
ÖBfo
igégidrabe
& SiftorbtoDer*
-jiige©pnnare
·; ■,vs,\%s t) ·■II I .'. ".
^öt) machen mm ejfa»■/
(Stal
lt
votlian albrig fela /t^om
€tt
lof roii
pmtiDgibela
/berömieS
jttjatfe-mam*·3ΒΚ t>ec/cmre iroligi dnffa/
. 3lt ®r h;cfan
jfebj
ar bltb/©amt De (Sbras rcäijiänb grénfTa
/ nieb fdgnab all€rtib.
SWen tidrftfl
ér
bagars tal^pfolt dr/
bä
giftve%@rm/
5lt3./
fränallmébaftdwm/
>7 -
?#Ȋ
w t«Simta* Bal t
\i . . . ,> Ηi i v —* -'mata ctjam interProteftantes füos iuvenile
defenfores. Ut alia mittamus,
teftan-tur varia iuperiotis feculi fcripta,
quan-tx lites ortas fint de genuino Pentuteuchi AuBore, quem Mofi äbjudicareconati iuint
mutiiaudaces Philoiophi & Critici« Quo¬
rum argumenta, cum qvalicunque ex«.
amini, pro modulo ingenii , iubjicere
conftituerim , Te, L. B, etjamatque
et-jam rogo , velis huic inftituto favere,
& fi defiderio Tuo minus fatisfecerim ,
conatus tarnen meos benigne accipere.
§. I« Primo quidem loco in hac fce-na iefe confpiciendum offert Novus Pro¬ metheus , Jfaacus Peirerius ,
Praada-mitarum Plafies , ntf. H. Qrfino
voca-tur. (a)lsnamqucA. l6ff4 in lucem
edi-didit Exercitationem in verfi 12. 13.
cap4 v. Epift. ad Rom, ut öc fyftema Pra»adamitarum♦ in cujus Prasfatione nc-men fnurn fi reticere dicit, verecundia, nonmali fafti confcientiui Sei quam par?
vi feceritipie autfamam , aut conicien«
riam, ex eopatet, quod vincuiis ,
qui-bus Bruxellis détinebatur·, elapfus,
Pon-rificiorum facra fitampléxns J ut poft
a-fios teftaturDeylingius (b), licet
ipfumde-A 2 :
fen-(a)in Nov.Prometh,Praad.Plufi.(fi)Qj>fi
Gothofr.Arnöldus(τ};atquevirus
et-iam libjci fuj falubri poenitentia cum e»
luifte aflérat£iuetius (d). Hicüt inopere
perniciofoauiiis eft hominesAdamo prio^
resinmundum introducerepita
necmiran-dum eft , ipfum, uc recenti fabubEviam
fterneret) perveriiilimas de fftcris literisfor
viifp ppiniones. Proinde dicere non
eru-befeic4 eorum s quas Bibliisiacris
conti-nentur, pleraqueianta incuria
4 & tanta
saligintfiripta ejfe , ut nihilplerumque
in-tricatius , nihilobfcnrius legipofßt (e)Εα
deiiiqueproceflit impietati$ , tut
idemfa-tnm,quodexemplaria profana innumeraabfi
tulit, autographa ctjanifacra abfumjtjfé
■quamplurima, eontendat (f;)jillorumvero
apagrapha non eadem ad nos tranfmiila*
qualia diiftante.Deo iacris voluminibus
fu-erint commiiia(g). Qua inrestjam Rieh«
Simon, (h) ipd aileniiim praebet,
, §.11« De Pentateuchoitaqve Mofishxö
ejuseft iententia; non eflehbrosillosMa¬ ils archetypos
, aut yeros
fados,
quosoperofos quidem compofuifte traditj Ted;
ex-(0Äircßm unb ttyt
φί(ϊ,
Ρ.Mpm*
&72.(d)Demonfir.Evang Propof Ifo.XlV^ §♦/♦ p,298. (e) Syßem, Praad.l. IKc* Λ
p.m. 184.. (/) Ibid.αII.ρ.ty4, (gx) Ibid,
(h)Mtß.
Crkt* c,V.p, "Ά"excerptam inde Sc
eonge&am
apographe-rum farraginem, atque
fchediaimata
tU-mulcuaria a pofteris
collecta,
Cüi
coni^ memo haud levcm inde fidcmpollicetur,quod in Deut.
XXXIV.
y flioTSttarrccur
Moiis, quam
ipfe
läto jamfun&tfs
com*memorare non potuerit, (a) Nec
minoriS
iρfi videtur
ponderis
argumentum
e*
Nu¬
mer, XXI. 14,tibifitmenrio Π^ΟΓΗΟISD
mT ♦ uhcté fas ärbitratur credere(bj Mofen diürnos confeciile cdmmentäriosrerum omnium mirabiliuma fe geftarurri, ex quibus deinde
faélus fit Liber
Bello*
rum Domini ; atque ex hüjW
tandem
fragmentis
cönflatum
Numerbium
libruiri,
quem
liodie
Kabemus.
Hic
itaque,
ju-dice Peirerio, non autographutn Moiis,
nec apographum ex
autogiäphö
defcri-ptumfed
apographum.apogtaplii
repu-tari debet. Hinc tam 'mliltå in
'Pentä-teücho legi
äffirmac obfiitrk^
dmfafa
, inordinktA, ■ irnnca & MuHta-, jkpittsré-petita,
crhijpx. plurirha
,'éxWa
'locüm
&
\ferient
poßta(c),
&qü«
fttäéf&g fent
^
prb-fani hominis in facras literas calumnias,
ipli non
inffequentes
>ab
aliis
düdum
^notat« Sc caftigåt«. Nös ah&oti
föo
•
; : -- te
(a) ~Syß. Vriad.L
tKt.
It p.ity.(b)
Ibid. p.itéi
scliåis hiicenugisÄr conviciis, ejus
cer-fe ingenio non
indignis
, argumentaiß-pfms, quae contra Molenputat prarcipua,
propius cpntcmplabimur. Ad hoc autem
dum nosaccingimus, haud immeritocum
Anonymo quodam (d; Stupentes &
atto-niti quaerimus ; Quid Aiuhamtnedani,
qmd idolorum cultores * quid
Cbrißia-n<& religionis hoßes infenfiffimi, quid
a-vernus ipfi & cocytus horribilius evomant in facra voluminu l At huic hominihxc
omninotentandafuerunt, ut nova;
Prar-adamitarum hiftoria: fidem faceret.
Tan-ti vero non Tunt ponderis tela ipiå , quae
facro codici intentat Peirerius ,
quan-tum ipicmet libi temere fingit» Etenim
perpetua atque fpeciali Dei cura circa Ec-clefiam atque Sacras Literas conceila, uti prorfus concedcnda eü, obnitente licetad"
vcrfario
? pleraque ejus argumenta heile
evanefcent. Ad mortem Molisquod atti-net , funt nonnulli, ut Corn. a
Lapi-de, Toftatus, ^onfrerius, Fried
li-bius & aIii , qui exiftimant , Iofuam
Odto verfus ultimo« Deuteronomio ad-didiiTe : aIii vero , inter quos B.
Lu-therus& PfeifFerus fe) putant Mofen
i-plum
(d) Animudverßon. inlib* Prdadam,lik»
pfum'mortem
fuam
defcripfifle
,hoc
pr«-'
cipue nixiargumento J
'quoÜ'
Deus,
qüi
revelavitipfipracterita', uthiftoriäm
creä-tionis & alia , potuerit etjam
futura
i-pfi aperire.
Utramvis
elegerisfernenriam,
live Mofen ipfum ,
five
quem quama-lium audorem ^ίό&νίνςονfc'ripfiflej nihil
tarnen impedit,
quomimisMoien|proPeti-tateuchi audore agnofcamus.De
Libro
autem Beilorum Domini , communiffinia.eft interpretum fenteutia ,
fuifle
hiftori-cam recenfionem hellorum Domini, noft a Mofej ut contendit Peirerius,
fed
afidelibus aliisolimgeftorum, quae
hodie
non arnplius exftet. Vid.
ifeifferus
, quos ipie chat. (f)(/)Ibid.p. m. 2ps*
§,III.ThomasHobbeßus,Adalntesburienßs
Λvglus , quemSuldenns (α)
audacisß-mum ξβ impudentisßmum Phidofophorum
omnium hujus utatis appellut p in
Levia-thane (b; Pentateuchum,Mofis dici con¬ tendit , non quia a Moiegonferiptus fit,
fedquod.de. Mofe agat. Ea verofolaMo¬
len icripfifie air, qua; habentur:in Deu-teronomio.a capite XI. ufque adfinem
ca-
pi-(a) Onor. Theol. p, S99♦ Q>) Vart* ///.
7
pitis XXVII* Hocnempe
ϊρίί
eftvolumen illud Legis , quod Mofesiacerdotibus&Ciénioribustradidit, Ifraelitis omnibus
fe-ptimoquovisanno
injfeftoTabernaculorum
recitandum(c). Atque banc eameile rult# quam Deus a facerdotibus& Levitistrans.
lctiptam, aRegibus populi Ifraeiitici
fu-turilegendameile jusiit (d). Hifce cora-mentis utfidem faciat, aut veri fairem
fpeciem aliquam conciliet, vix nova aut
fua profert argumenta , Ted qua:
murua-tus fere efta Peirerio, Provocat ad lo-ca Deut. XXXIV* 6* Gen. XII. 6. Numé XXI. 14.EtVcrbaquidemDeut. XXXIV. G% ανη "iy vrop na y*r
ιΑΐ
PITHj haud obfeureputarindicare , a mor-te Mofis, ufquedum hxc icriberentur
longum interfluxiile tempus. Ceterumin
refponfione ad hoc argumentum nos
diffi-ciles non habebit adveriärius. Largie-murforte* hancfoj mulam Η "Π ΠΙ3ΤΠ IV
tempus setate Mofis pofterius hic
de-fignare , & ab alio feriptore facro
fu-ifle additam-, nihil tarnen caufia* noftrie
decedet , ut Mofis inde perichtetur
au-«Storitas, Iliud vero pernegamus , non alii , quam quimultis poft feculis
vixe-rit
8
rit, fcriptori hane
phrafin
convenire ,cumevidenter ex S. Literisconftet, liaud raro de breviori temporis intervallo
il-lamufurpari, ut a
Iofua
,vel alio
quo-piarn £Evi propioris
commode
potueritad-hiberi, Locum Gen. XII,6.
infequenti-bus vindicareconabimtt*,
quandoadCle-rici argumenta devenerimus, Ad
vindi-eias textus Num. XXI. 14. fuffieient for¬ te pauca illa
, qua: in §.
fuperiori
adtu-limus,IV. Benedictas Spinofa ,
u4mflelo-damenßs, primitm Juidaeus,
deindeChri-ftiapus , &C. poitea Deifta , poftremo
A-rheus fädus , edidit Trådatum Theolo-gico- Politicum , quemhorribUem &
pe-ftilentijfmum appellatHuetius (a). Inhoc,
ut omniafolida? pietatis , iincene
Theo-logire ßc totms Chriftianiffimi fundamen-ta evertere conatur(b) J itaquoque con¬
tra fidrm no η rantpm Judaicac , verum
ctjam Chriftiana;antiquitatis , totpsineo
eil , ut Pentateuchi icriptionem Moii
ab-judicet , & Lira:noft folum
Pentateu-chum , verum & omnesalios hbros
Bi-blicos , resante Eirae ajtatemgeilas
enar-
ran-(a) De Concord Rat. & Fid. lib.i. c 7,
(/")t1ucuhs in Dem.Fvang. Prop, IV,C%XIV<
9 rantes , tribuat. Hoc vero ut probare
poflet , varia undique
conquifivit
argu¬ menta, ex Peirerio , Aben Efra &a-liis. Ad Aben Efram quod attinet,il-le, Spinoia interprete, ut vir ingenii
liberioais, in comment. ad Deut. I,v. I.
ad vefba 1 Juda;orum pri¬
mus , quamvis fubobicure , negare
au-ius eft , Mofen efle Pentateuchi
au&o-rem. Verba Aben Efrae fic fefe habent T,O p^n Legaturipfe Spinofa
(c).Idveroiniprimisobfervationemhicme· retur, quod ipfius Spinoiae Judicio,
Rab-j . i>inus hic non aperte mentem
fuam^ex-plicuerit, ied rem obfcurioribtis verbis
indicarit. Siecine vero ,7 ubi millev*
an-tea teftes fide digniflimi rem
eandemper-fpicuo tradidcrunt fermone , nihilo mi¬ nus per obfcuras & perplexas unius ho¬
minis conje&uras ijpia veritas
infeftanda
eft, aut in lubrico collocanda ? Quod å is omnino verborumfenfus eftet apud
Rabbinum , quem elicuit Spinofa; pa¬
rtim tarnen ejus eauftam juvaret praeceps
arque audax Aben Efraijudicium,
utpo-N* te ex quo non totumPentateuchum, fed
"pauca. tantum ejus loca a feriori
profc-da
*
(c)7raSiat. Theol. Pelit, c,VIII, p< ifi,
cdity Angl, in
10
da eiTe manucollegeris. Idquod alii
qui-dem adveriäriis largiendum cenfent, uti
"Witfius in quatuor locis ♦ alii redius
omniaMoii vindicant, non excepta
qui-dem narratione de morte fua fatisque
ultimis : qwam tarnen plerique, ut
an-tea didum , iucceilori Mohs , Jofuae,
aut pofterorum cuipiäm
commodius
ad-icribi malunt. Fingamus autem
tan-tifper cum Spinofa , non eiTe
Mofen
Pantateuchi audorem ; cuinam obiecro
alii redius ac tutiorifidehofce
librosvin-dicabimus ? Profedo ίΐ ipfum jurefuo,
tot iuffragiis ac teftiraoniis confitmato,
cxcluderemus, nihil omnino certi de
li-bLOrum iilorum , qui nomine illius in-iigniuntur , audoritate conftarer.
Ce-terum contra Spinofam &complices pla¬
ne illuftris eil: locus, qui exftat Deut.
XXXU4. ΠΝ 3ΓΙ37 PITO DI733 Tf"!
ι—wn imso mw "nai
bifnwn
Hic per non Deuteronomions
qnod pioprie ΠΊΤΠ
Π3ψ Ώ appellatur
,Ted totum Pentateuchum intelligendum
eile , oftenderunt viri eruditi : ex
qui-bus nonainaile fufficiat J. H. Majum(^d) ν ·*-Ιο,
c2cejum(ej,
Heideggerum(f)
Huer-tium
(d)DiJferttfelefi:J)ijf.lI.p. confidfitper
rf
Huotiumfg). Ut igiturlibri omneshic
in-eßcanttir , itapari jurede partibus eorum
omnibtis locum inteliexeris per phraiin
CDDiH ·, qua? omnino infert,
acceilipnem ab alia manu fieri non
de-buifle : ut erudite prorfus hacc &
reli-qua döcet ClariffimUs "Wolfius (h).
$. V. Purro diipiciendum,
anEfra'hos
libros fcripferit j id vero nos prorius
negamus. Etenim ifta fententia tantum
abeft ut ullo nitatur idoneo validoque
fundamento , ut potius evidentibus
fa-cra? icripturae teftimoniis plane Et con¬
traria. Qe?colle&a videas apud "Witfium
(a)« Neqve enim hic quidquamvalet quo-rundam falfa hypotheEs, quam Irenxo, Tertnlliano , Clementi Alexandrino a-liisque tribuit & lrfutat Pererius(b), qui
dicunt eodem tempore , quo Hierofoly-ma a Chaldasis vaftata eil: , Emul Legis
Mofaicae exemplaria abiisdem fuiile com-bufta \ poftea vero Divino memoria?
be-nelicio & miraculo eadem ab Eira
reno-vata , . & priftina? integritati reftituta;
quo factum Et, ut facrorum librorum,
quos
(g*)Dem. Ev. Ρrop IV.c,XIV. (h)
Bi-blioth Heb?.Part //«f.éS. {a) In Mtfcell. Sacr.LI. c,14, §. 26, (E)Commcnt in
quos hodie
fub
Molls
nominehaheamus;
nonMolen, ied Efram fcriptorem Sc
Au-<5torem cenieri oporteat. Sed hae? tra¬ ditio uti aperte contradicit fgiptar* S.J
ita Ildes ejus dubia vel inde arguitur,
quod nullo quidem
evidenti
argumento probari poiilt ,libros
iacros aChaidasis
omnes eile incenibs, Diciiur quidemElrarwü rmro τηρ ί:ςπώ scnba
ve-loχmlegeMofis(p), exquoforteepitheto
at-que eiogio h.tud minima pars
illius
fa-bulx de libris renovatis profluxit ; quod
etjam piacclaram
Elia:
circaS.Codiceyn
o-peram , atque
praedicanda
femper Omni¬ bus pofteris eius in Eccleliammeritahaudpbicure iignificat: Novum tarnen
hoc-ce miraculum & immenfus praeter
ne-cellltatem labor ipii gratis Sc temere
o-mninoaffingitur; utpotecujus nec
vplam,
nec veftigium ullum in S. literis:
djeprc-hendes, Quemadmodum etjam cauda atquefundamentüm
hujus inftituti,
puiaquod exempla iacri codicis
omnia
flam-mis abiumta perierint , nullo S. litera¬ tum teftim nio probari pottft *r S.d
il-lis, alia longe docentibus, hoc nego¬
tium ignoratur. Quonam autemleniu
hoc
epithetoη Elias conveniat , apertius
for-te
l*
te·dfeclaratur vers* capitis rjusd. io.
itaqué re&ms viium
erudiitum
&legis
pe-rimm.interpretens , quam eum, qui
defkibendislibrisoperamdat, teile etjam Clcritcifd).
f VI. minus autemEfra?, ut
au-#ori fenferiptori iuo , veie
tribui poific
Pentätéuchus Mofis praeter alia \el m
-icimeimpeditconftans
diflidium
Judaeoium
8c Samaritarnornm. Fx quo erdin ortus fuit byrtcretifmus Sainaritanus , utfniiul& DeumVerum& ide/la colerént , acer^·
Fum adeo atque internecinum inter
has
gentes
exarfit odium,
utin
hunc ufquc
diemnon fit exftin&urn. Intereaveroid
conftatinter omnes , fiium habere
Sama-ritanös Pentateuchum , idiomate quidem
Hebrafco\ fed Samaritcis charaélenbus
dcriptum
j quemetjam
folum
,rejeétis
eetéris feriptura: S.librix , recipiunt, &
•pro
aurhentico
Μöfis
fcripto venditant.
Interhunc autem codicem Samaritanum &
Hebraicumegregia eftinvocibus
pleriique
convenkntia , ut non nifi in locis
pau-cioribus , & minorisfere momentirebus
a'fe invkemabeant. ld quod unum
eun--
dem-(nj)T)i(fett. III. Comment. in
Penta-isHch pr&mtjfa. Conf Bnxtorf.Tiber,c, X,
'démqiic auftorem,
Moien
putaIhaudi
obicureindicat. Neque enimcrederefaseft
aut conveniens , Cuthasos aJudasis, poil captivitatem
Babylonicam
reducibusf
ctuiifibi invicem adeoeilent invid, . cultus fä*
cri morunque normam , ab Eiralvei.alio
rpiacumque:adoriia^ami accipere
voluiiTe,
eamquc fumma veneratione , ut divinam
proiequi. Quaigitur
fronte
,au't verifpecie
fingere licebit, EframPentateuchi
audto-remeile? Profectohod argumentum neu*
tiquam levioribus
;aceeniéndam,J
utpote quodevidenterprobat,
Efram rieqq&.li*
bros Mofaicos icripiifie, nequein iisquidr
quam mutare
potuifle
, uterudite
®re-gie colligit
Salomon
vanTill
(a), .§. Vli, Hos ordine fequitur Richarduf
Simon , Presbyter Congregdtionis Oratori<e
Parifienfis(a), quiin Hiftoria Critiea V.T,
multo meliusfarnafiidconfuluifiet, β rc~ Jationem deficribis,-yuibus , omni fun-damento mißere deßitutus , Pentateuchi
ο-rifinem tribuit , commodiori occaßoni re~
(erνaßet , uc redte judicat J.- G.
Pilarik
, ■>·■: . Hic
(α)In Atrio Gent, omn. infidel aperto , P. 'III, Κ 196. &fieq.(ß) obiitΛ. 1712,4», Atat.?4.tefieI. F. Cotta,.Ditfert.de·"angine
Mafiraj,p. 12. (ß)Meditat. Poein Genefip
ί1
(ö). Hicuamqu«,; ut Spinoiäe opinionem de librorum facrorumper Efram
reftäura-tioiie refutarer , finxit Moicn , rebus
gravioris momenti praefe&um , iecun* dum laudabilem , quem in ^Egypto
ver-iätus deprehenderat, morem , Scribas
Cönftituiile publicos , quibus id negotii datitm eilet , ut commentarios diurnos
conficerent, fres geftasfui
temporiscom-ple&entes : ex qiijbus deinde conflati iint illi , quos hodie habemus , Moiis
libri, tanquam compendia qua'dam
ma-jorum voluminum , fragmenta vete-rum tabularum, quae in Hebraeurüm
Ar-chivis ailervabantur(c),Idcumdiverfotem¬
pore a variis au&oribus , iituyn iingulis
inftitutum iequentibus , faäum fuerit,
hinc ortas dicit tot otiqlas in Bibliis
repe-ritioncs ,tot additionés Sc mutationes,
quae isepius ibi occurrant t eile praeterea
transpoiitiones plurimas , quae, ipio ju-dice, contigerint vitiovoluminum
anti-quorum > vel foliorum ilbi invicemfine glutine jun&orum , juxta antiqvuin mo¬
rem fcribendi, nec interfe confutorum«
Inde etjam natam vult coniufionem
il->.- .·. v .·> ·.
. u . ·: v-. lam
(J?) Meditat. Poet, in Geneßn p. m. ife
ι6
lam ordinis, tum alibi, tum
ifl
bapi-tibus primis
Geneieos &
Hiftotia
Gréatio-nisfd). His aiitemicribjs,
quosetjam
Prophetasappellät
,licitum-fuiile
exifti-mat , pro. re nataemendare
,addere<8i
detrahere facris libris ; nec tanten
vioU-to pracepto
Deut
IV.
2.utpoté
quod
re-fpiciat tantumprivatos,
nan;qiuos
Deus
iiiiihterpretes
elegerit.
<4)3in
reétjara
confentientem >cibi citat fcriptorem
libri
Ghofri(e). Hinc
fruftta'
dicit
con&gi ad
provideiitiam
Divrnam
,vel
ad
ibperi-ftitioncm religiofam
Juekeorum
,ad
con-fervatibn*m textus lacri .· in
häc
cnim
nihil fui)^ acctlratius ,
quod
nbn repe*·riatur irMttdquis Griticis opertim
Gra:-coruiii am latinorum (f).
§, VIII. Hic ipfa commcnta ne gra¬
tis exhibuiilé videatur Simonius , tura
etjam ut
diffiiultåtes
evidentes
in
iäcro
eödice fibi öbvias tollat, primum
qui-dem loca Pentateiichi , ubi
Mofes
ea±qüie Deus imperaverat ,
fcripfifle
dici-tur, ita explicanda
cenfet,
ut nonMo-fcn , fed feribas
iftos
publicos
yMoié
' jubente
(d) Simon H.C.K
T.
I, /,
c,V.
p.m%33*(i) Ibid. c. II.p. m, 17♦
Cf)
Spahhemii
E-piß ad uimic.pt m. 27,Confr.
ipjkfn
Si->
juberite , ealiteris coniignafle perhibeat;
quippe cum , ut ipiius iunt verba,
fre-yucntijfime ξ£ nßtatisfime ipfa feriptnra eiy
cjuijubet , (Λ Attnbtiere foleat, qu<z Ht alter faceret , tlle tmperavit (λ). Hoc
etjam modo explicandaceniet vcnba Gen.
III. 2i. ubi Deus,Protopiaftistunicas
pel-liceas confeciiTe , & iis utrumque
indu-ifle dicitut , quas ramen Deo tantum
jubente , ipiimet iibi paraverint. Ce-terum qui αί,νίβριϊσιαί arguere Simonium non verentur , in hac fotte
interprcta-tione haud leve reperient argumentumj
animum falcem audacem non obicure
de-prehendent , mira licentia quadibetScri-pturaeS* verba , 'invito licet genio Lin¬ guae Sanda; , utpote ipii ambigua; ad icopumfuumSc infticutum fledendi. Quod. iinulla exigente necesiitate
, ubivis
con-venienter fliac opinioni verba iäcri
co-dicis ita liceret torqvere atqve
interpre-tari; qvis unqvam verum acgenumum
negotii audorem abalio difcerneret? Ea vero , quae de Scribis fuis, aut vanae
potius compilationis audoribus fuo
arbi-tratu fingit
, nos eadem libertate repu. diatuus , atqve cum Witiio fb) slåfem.
B tiium
(a) l, c, p. m. 16, (b) Mifcell. Sacr. 77
*8
Timm exeburned portdreferimut* Etenmt
qiiis Ρ. Simonium hac de re erudivit, aut tantum ei detexit areanum? Certe id i*
pfum dum alnsrurfus aperire ftudet, evi¬
denter conftat , illum juxta cum
ignariiH-misneicire, quinamhorum icribarum
Pen-tateuchum conlcipferint. lllis quidem tri-buit divinam inlpirationem* at qualem ? ίΐ , ut ipiedicit, totfuiit iniPentateucha
errorex 8c vida, Neque plus autveriaut roboris huicjfigmento accedit, ii ftatuerimus "Molen inaulaPharaonisverlatumvidiile
fa-cerdotes icribarum'munerefungi, Etenim hoc ut radies]largiremur, difficiliustarnen, autnunquam-forte nobis perfvaderi
patie-mur , hoc exémplum , moremque
JE-gyptiis receptum-, tacenteScriptura, Mo-fcnfiiiileimitatum ; nefortein eorum caftra
videamur tranliviife, qui reliquapariter ,
utpote leges Ceremoilfales 8c plurima
in-ftituta Molen ex eodein fonte haulilTe te mere comminilcuntur.
§. IX. Probaturus novamhane
hvpothe-fin Simonius (a), ad diverlitatem ftyli
pro-vocat, qua; in Pentateucho deprehendi-tur, Unde hoc ipli in cauifa fere delpe-låta fubito-nalcitur conlilium
, 8c in pro«
pinquo velut afylum: vix, inquit, ac ne
vix
. .
_ *9
nix qaideM JlioßsIwros tueri valebimus
mfi-cönfußamus ad chdicum H-ébréorumret
n/ißres , 'coApehdiatorcs ζ$ cxjcriptores,
cjuiper inctäHAW ήerbα (βfitriadosmtegras
iis intukre. Set!· üt vaham Criticus hic
movet folicitiidinem } itapraéceps ac
peri-culoium valde ejtiseil coniiliimi , nec tu—
tioripié feeeptns·, quCmnos merito abo»
minandmn canieque vilandüm cenfemus. "Etenim magnailla-diveriitas rerum
, qua;
in Pentatcucho öccurrunt, quin löcum de-dent ftilo diverio , nullum eft dubium;
cum & hoc in aliis icriptis , tiifn lacris,
tum profanis fnpe cofiipieiåtur. Ecqiiis .autem diceret, zEneidem
, BuCoüca , O.
das·'&Satyras;nöneileVirgili* änt
Holte; qüiadiveriitas -aliqua ftili in illis depiehem, ditur , ut egregie obfervat Éz. SpanHc
inius (b). Traditionum denique iüarum
quodam vekir clipeo teélus , -Cum fxdiüs
in aciemprocedat P. Simon , eadem δε
nos arma Iiijufteopponemus
, band teme*
re aut inique ab eopoihilantes
, utaliam proferat traditiönem antiqniorem , com.
ftantiorem , majoris audfontatis*' verbo,
magis contratiam novitati Criticomm ,
quam hanc , quod Moies fit genuinus
Pentateiichi audlor ; qui e-tjam librosiuos
Β ζ ta*
2o
tales afe fctiptos reliquerit ] qualcs hodie
cos habemus (c)» Iudasos certe odavus fidei lllorum articulus crcderejubet, Le*
gern , qualis in monteSinai lata eft, Mo« fi fuiile traditam , atque ab eo literis
coniignatam:haneetjameandem eile, quam hodie habent, nec ullam unquarn iiibi*
turam mutationem, confirmat atque in«
euleat Articulus nonus. Qna: fane ii Ju«
daeorum quisquam in dubium vocare aut
negare auius fuerit, is pro fidei Judaicas
deiertore omnino habebitur(d).
§.X.Quodii remotisiimatemporareipicu
mus, apparebit, hane veram hniTe conftantem ultima: antiquitatisiéntentiam, haud minus conipicuaminVet. Teftamen· ti oraculis , &teitimoniisperplurimis (a),
quam confirmatam poftea & illuftratam evidentisiimis Novi Foederisiiiflragiis. Ιρίβ Salvatot nofter contra Judieos faepius &
iuam agens cauilam & verae religionis, jiufquam hane veritatem aut labefadatam
fenfit, auteonfirmare necefle habuit, de
audoritate librorum &c fcripturse Mofai»
CXj fc)Ρerertus Comment.in Gen.p. 3. (dj Witfius ex Catechef. Judaic♦ in prafat. ad
71 1. Mifcell. Sacr, §. FIL confiBuxt, Sy
naft. Jud, c. 3. p. m. 13, (a) vid. Witjii
21
ex ♦ fed hac veluti fixa & å majoribus tradita fide , tanquam gravisfimo telo,
hoiles fiios in acerrimo confli&u faspius confidenter repulit: cujus vim
prasfentis-fimamnifimox feniiiTent, haudfacile
ob-mutuiilent. Legem itaque, feu Penta« teuchum , iémper Mofi Chriftus tribuir»
Etenimficadloquiturjudasos(b)J yoip
mSmitMaaij&tSivtTtårifjtofTnfi
yoiphμχ«JÄS'iypaJ$Q.Quibus verbisnon tamLe¬
gisTabulas,quam prophetias&reliqua ne-gotia , Mofis calamo literis mandata i'
pfi evidentisiime vindicantur. Narnque de
Chiiftonon expreile fcripfit Moies'in Le« gibus ftridte ijc di&is , fed illis prascipue
Pentateuchilocis, quasperipicua de Mef-iiaex hibentteftimonia , cujus modi funt,
präster alia plurima , Gen. III. if, XXII.
iS· XLIX. io. ii. ii. Deur. XVIII, quac
fingula quidem Chriftum difcipulis fuis in
viaexplicate tradidiile, patet exLuc»XXIV.
27, ubi etjam in commate 44. totum V.
T,ipfe dividitin LegemMofis , Prophe«
tas S>C Pialmos : atque adeo ΛίοΓι, ex reeeptaforte Bibliorum V. T. partitione, decus feriptorum fuorum jufte confervat. Nec minusApoftoli , nominatim Paulus
(c_) difertis verbis Mofi Pentateuchum
ad-B 5 feri*
21
feribunt idqnpdpårheideftaturlacobiis^d)j ]S/'Uffl5γζςϊκ, yétiw Αρχαίων χ#τα ιζτολ^
TSSWpurcvvTOLSkvTtv ίχει, t'v mi'i
oviaii-yay&izyj&raN -ΰ?α ν cOißßd'rov
av^Wfcfxo-fisvo? .Moiis äutem nomine bi Iiis verbis
nihilaliudinreliigipoteft,φιambimsfcrip'ta,
tocus videlicet Pentateuchus, a Mofepri*·
muri Dei mändatocoriicriptüs, t£poft>
moduminLi V,Paraichasdtviius, ut iingu·'
Iis fabbatis legeretur1, &.Vquol:ber anno abfolviροίί'.Τ. Atque hxc q.uidem antiquif. fima iunt iuiFragia pro umverfoPent&teuv
cho ; proirngulisautem Ii bris ejus Ii ce.
illmonia jfepararim reqiiiras , haud
ob-icuium ex loco jam citato Ad. XV.20. 2Γ.
pro G'encfi habebis argumentum, Iicon.» feras cuminterdidofangvinisefuGen,IX.4. Nec minus pro Exodo e Märci XII. 2.6.
Ii cap, III 6. libri illius inipexeris.
Lcvi-ticum Moii adieret Paulus Rom. X. f*
addudo teitimonio ex cap. XVIII* f..Prö Eumeris iufficient forte ejufdem Apoftoli
verba Ebr. HI.2, excap.XII.7.citata.
Con-ieratur etjamjoh, III. 14 cum Num.XXI.
9. De Deuteronomio haudminusconftabit
ex Marci XII. 19. ubi verba Moiis ε
cap.
>.XV. f. recitantur aSadducasis &c a
Chri-fto confentiente explicantUi'. Ut adeo
in-vidas
._ ■> . 23
vi$a;iitveritatis, pmerMofenhorum
libro-ruranonaliumantiquitus agnitum fuiflcau· itorem*
§♦ XI. HcEC autemargumenta,quanquam
diviiue funt au&oritatis , fuaque clarisii—
ma radiant luce·, non tarnen id habere
lu-minisvifaiunt nonnuliis,ut coecutientium,
aut iplendorem veluti folis averfantium o-culis poifent fufficere * neque impedire,
quominus in eandem fcenam , quam Si-monius ac reliqui
, & ingredi vellent,
& ibi in re licet feria maximique mo-menti luderent» Quo quidem devenerunt
nonnulli Hollandia: Theologi , quorum
exftant Jndicia contra Rich. Simonii
Cri-ticam V, T. Gallico iermone edita
Amfte-lodami iéSf* Ha?c ipfa quamvis
plu-l'ium nomine prodierint, ne
icilieet
resnova & ante^ ioaudita unius hominis auf fomniumvideretur , aut delirium;
pau-corum tamen vel unius forte hominisin¬
geniofoetnm hunctribuendum
ceniéntple-riquet& virumquidem alias eruditiffimum. JoannemClericumProfeifAmftelodam. Se¬ntal Arminianas, maxime vifumidoneum,
qui partum hunc vel enixus
fuerit,
vel fuiceperit , eique obftetrices fa'temρπε-bueritmanus, communis fett opinio. Sic
Judi-cia hxctriumviris quidem adfcribit
Soci-nianis ; ied imprimis Clerico J nec
a-liter Witfiusin Mifcell.Sactis. In hoc au-tem libro , utut exagitantur Sc
proicri-buntur Prophetaj ifti Sc Scnbs Simonii; Pentateuchus tamen contra ChriftiSc
A-poftolorum audloriratem Mofi abrogatur,
Sc nefario proiiüs facrilegio , Bethelano
iacerdoti , cujusfit mentio 2. Reg.XVIl.
28» audacter admodum tribuitur.
Qui-bus autem veluti fulciis novum hoc
in-ventum nitatur , videre licet apud
"Wit-lium(a), ubi conjeéturam oinnem ipfius
auctoris veibis recenfet,
nndamqueocu-lis omnium confpiciendamfiftit. Salomon
van Till (b) fententia: hujus au&orem fa¬
cit Noallium de Verfe. Afi: quid magis
impium eile poteft , quam invito Sc
re-fragrante facro codice , qwem operis tam excellentis fcriptione Mofen, fervumDei fideliflimum excludcre, eique facrificum Apoftatam , hominem ignobilem Sc ob-fcurum temere iubftituere ? Ecquisetjam
facile fibi perfvaderi patietur, divina
e-loquia , libris Mofaicis comprehenfa, non
Ebraorumgenti , ut docet Paulus Rom. III, 1. 2. fed Cuthieis, Havafis, Cha¬
inathafis. (V) l,S&piuscie. (£)In Atrio Gcnt.
tfiäthaeisl homlnibiis viliilimis, atque
i-dolorum cultoribusperpetuis primum fcri-ptafuiile traditaque , inde vero Judaeis
tandem transmifla , & ab illis recepta?
Vidit haud dubie Clericus, atque
eviden¬
ter tandem deprehendit, hare Se reliqua
ludicrae opinionisabfurda, magnoanimo
pioque Zelo ilbi Sociiique a "Wdtiio
ob-je<5ta , cum facrificum iftum Mofi
furro-gatum, egregie depexum , iibique remiA
iiim aut non agnovifle videatur, aut
Pa-trociniofuoultraindignumjudicaverit,
Sal-tem id conftat, mutata poftmodum
fen-tentia, ipiiim in peculiari Diilertatione,
Comment* Ejus in Pentateuchum
prarmit-fa, merito judicaile, Mofen eile librorum
illorum autlorem; ea tarnen condicione, ut plura obfervaventloca
, quae
fufpen-fum faltem detinenat le&orisanimum,annon
a feriori manu fuerintprofe&a, Ha;c au-tem pleraque- cum prarfia&e
non tirgeat
Clericus , nec adeo impedita eile velit,
quinfacilioremadmittant iblutionemJ plu-rimaetjam erudite Si iingulari cum ftudio
énodaverit faepe heic laudatus Witfius.· nobis quidem opera tamcelebrium au6to-riim contentis, fat eile videretur, ipiä
tantum loca illorumindicafle, ubi
copio-fiushare legi poilint
a niii occurrérent
26
liqüa non tantum
apud Clencüm
,in
cu¬ jus explicationehaud difhcile eil ex ungue leonemagnofcere-, fedin ipio etjain "Wit- f ·: ho , a quibus omnino diicedeuduniar-bitramur. In hoc autem quodam quah ipicilegio noilro , dum
hujus potiffimum
duclum feriemque locorum ab ipfo allega-torum fequimur, non hngulä exculhiTe,ied pauca tantum, qun maxime
videban-tur néceilaria, circa quasdam monuiile,
nobis fufficiet.
§, XIJ. Inter locailla iingularia , quae
Mofe recentiorémastatemvidentur arguere^
primum producit Clericus Gen» II. II. ,12.
ubi in defcribendo iitu Paradiii, menrio
ht fluvii Pifon®ionis Chavilae&c. llli autem non videtur probabile , Mofen
quivixdEgypto eiletegreiiiis tantamhartim
regionum habuiilenotitiam, utpote quiin
Chaldaeä nunquam iuiilet. Sed eiucere hinc hypoiheim parum piam quis non
fen-tiet, quicunque noverit Deum
frequen-tius docuiife icriptores iacrosresplurimas,
quas tamen ipii nunquam
viderint.
lpiequidemClericus/a), tandem
fatetur,
po-tuiile Mofen horum locorum cognitionemhabere amercatoribus, illinc in dEgyptum proficifcentibus \ fed teque profana eil
hxc
hpcρρϊηιο , ut quse revelationem omnino
excludit, licet Molenpro Peritateuchi
fcri-j- ptoré
habeat.
Par. eil; ratio dicti Gen» X.8» 11. ubiputat;exadtitudmem illam in
de-icribenaisurbibusMeiopotamia? & AiTyria?,
noncompetere niiihominiin terris litisVer¬
lato. Sed ioiain Babylonis
, urbiumque
ceterarum celebritatem Tat cauffefuiile, cur
paulo plenius.deearum origine loqueretur
Mofes , ipfcmet poftea feniit Clericus(b).
Gen. XI, iSLnorat urbem aliquam
adpel-larii VK J quae
tarnen
Abraha-nii tempore ita dici non potuerit, cum
llut a ι"1{£>*^iilio Nachoris
fra-tris Abraham! Gen. XXJ» 22. Sed nihil
obilar , quommus Prolepimlue ftatuere
poilimus(c), Ρpmnino contenderis»
no-men Chaldasoram.a Chefedeile formatum
3
id. quodplurirrii nondum evidtum
arbitran-tur. .
YcrbaGen» ΧΪΙ. 6. UM
\3yj2#n
exiftimat ehe Scriptoris poft expulfos
Ca-lianteos vi,ventis. Sed reipobderhus ,
vo-luiile Mofen docere, etjam Abrahami tenn porehosincolas. fuifleregionis, .quos ipie
\ divina fide mandatoque tutusadierit, atque
cumiliis commercium habuerit, uthaud
\ ,·Ήλ invir '
(b)DiJfert.cit,(c) Dobt.PalmrootHifi,Lin<f
as
vitus mox Iargirividetur Clericus in com-mentario. Ubi tamencuriofam
nimisdili-gentiam ejus parum laudis mereri
arbitra-mur, quam inJocis pluribus, huic, ut perhibet, fimilibus conquirendis adhibuit;
ibique pariterac inhoc ipio nihil continé-rifingulare J Jed ejfe infiar vocum τζταρζλ-xwiat, quaßne ulla leElorisjattura abeffc
pojfmt, minus reverenter erga Scripturam
S. aut credit ipfe, aut inique cum aliis
fuipicatur. Locum Gen.
XIV.
14.concefi-iirWitfius efle a feriori manu ,
reprehen-fus ideoDeylingio (d). Ipfe vero Clericus
Qc), mutata fententia, Dan,h. 1.occurrens habet pro alterofonteJordanis.
PfeifFe-rus (f) vero & Deylingius (g)
, quibus & nos facile adftipulamur , probantDan
heicnon eile eundemlocum , quiJoftXIX.
47.t=D^L?,
■&Judic. XVIII.29.^
di-citur , quique poftea didtus fit Dan, a
Danitis ipiumoccupantibus, fed diverium
Sc plane aliuim
CircaGen.ldcumXXXVI.jr,ieq. adeo
fpi-nis atque tricis a
Spinofa
nexis iefeirreti-tum fentitClericus, ut nullam femet ex-pediendi viam inveniat , nifi per
ftra- gem-(d) Obf Sacr,7\ l.obf. /, p. m. 14. (e)
Comm. ad h, l„ p, III. (f) Dub.vexat* p m, 98, (^) /,c.p. m, 24,
*9 gern Hovem commatum Moiaicorum,
fci-Jicet a 31. ad 39 > utpote qua; evidenter manum fcriptoris , poft crcatuin ab
If-raelitis regem viventis , agnofcere
cen-iet , & manifefte quidem deiignari non
tantum verbis , Antequam regnaret reχ filtisIfraelis ; Sed generationum etjam
hie memoratarum ierie atque numero.
Equidem non diffitemur, eile hoc caput,
utpotegenealogicum &Chronologicum
lo-cis S« Scriptufas difficilioribus adnume-randum , quod plures interpretes in va«
rias diftraxit expheationes & fententias;
co autem minus miramur natam eile
in-geniis luxuriantibus atque novitatis
nvi-dis occaiionem, aut novas eudendi fen¬
tentias , aut noxias eligendi , utpote
quibus folenne iit , inter diiientientium
conjeduras in tuibido piieari. Attamen
non eam deprehendimus loci hujus diffb cultatem 5 ut herbam cenfeamus
porri-gendam , amdextras jungendas, cum
tu-tioremreeeptum acutiores interpietds
du-dum monftraverinr. Propheticoitaque
Spi-ntu Molen hie receniuiheatquedeiignaile
reges, qui Idumaeis praefuerint ,
ante-quam David eos iubigeret , 2. Sam.Vlii. 14. Ci cum prazftantiilimis quibusdam vi'
ris ftatueremus , nihil inde abfurdi, ncc
3°
vim ullara plirailbus Sacri textus, ptairéf
ritum tempushic dencrantibus ,
metuen-dam arbitramurj cum Prophetis hoc fit
frequentiilimum!, rerum
futurarum
even-tus verbismmprseteriti, tumprasfentistem¬
poris
denunciare, obiervante
contraCle-ricum Garpzovio (h) e Glaifii PhiloL
S. Hiecautém explicatio cumaliquibus for¬
te videatur Goacfcbr , nuila licet
adpa-rente neceffitate 5 pläniorem illam cum
"Witfio & aliispötiiisampledamur, qua reges Mofis mortem mitevertentes
hic
e-numeraritaradkur; quorumutique ,
fci-licet 06I0 tantum , h»cdefcripta feries
at-que iuceeffio
neutiquam-anguftis adeo
Ii-mitibus ceiifebiturCirGümfaipta, ficom-putetur tempusa morte
ifaci,
quoJdu-maearn dccupar unt Efayica*, ad sevum
Mo-fis longe ultra ducentös annos fefe ex-tendens ; pariterque' attendatur , non ge«. nerationes hic defcribi 9 filiorum icilicet parentibus iuccedeiitiuiii,
fed
nominare-gumiibere, ut
videtur
,eledorum.
Reqibautem Ifraehsmentionemfieri, deiinesmi*
rari, h praeter alias
circumftantias
prae-cedentis cap. verf. Ii· reipexeris, ubiJa« coboexpofterisregum onundorum promifi
fio
(h) Introd, ad libb' JBibl. V< T. Vart'
Γιο έίί fa&a , ftoii minus quam Abra«
hämo Gen XVII. 6. Quibus locis ad/
jungas, ίϊ volupe fnerit, Deut. XViH14»
feq. unde haud obicure colliges , non
Μοίϊ tantum , ied Jiraelitis omnibus110«
titiam fuifle regis futuri. Ut adeo has
difficultates éluétari , non?violato Moié,
cuilibet volentipronum iitac facilhmum. Offendcratquoque Clericum, quodjo* fephus Gen. XL. if/dicat,
iefurtofurre-fjttim e terra fiebraorum; cum tarnenaevo
.Moiis nondum eilet occupatä , fed Joie«
phusöc ejus majores peregrini omnes eilent
in terra Canän. Sedpoftea haud dubie in«
tellexit, a quocunque dcmüm hxcicripta
eiTent, verba eile Joiephi , ilc mento
loquentis de parte Cananaw, ubi majo« res fui federn fixideiit, ibique, ututpe«
regrini , magni tarnen nominis eilent ac
digiiitatis , Ut quah principes aeftimaren«
tur, iuis viVehtés legibus , nee ullius
imperio fubje&ü Huncitaque trachim re-gionis, quem paterJofeplii cumfratribus,
viterumineofarufn confenfu tehuerunt, hoc nomine percommode areliqua relig?one
di-ftinguit.
De voce clenique haud leve du-brammoviileolimvidebaturClericuSj quam
faepius in Pentateucho occurrcnrcm Moiis XXQ
aevo prorfus denegavit, atquemultistan¬
dem poft ieculis , aetate fcilicet Samue-Iis primum fuiile receptam , collegit ex i.Sam. IX,9. ubi diciturJ qui ho-die, antiqmtus vocabatur ΠΝΗ videns«
Undfcriptionem
Pentatcuchi
nonconveni-ieMoll arguebat. Ceterum hujus&c
du-bii 6c argumenta leyitatem ipfum poftea
perfpexiile , tum ex
diilertatione
ikpius citata conftat, tum excomment. in Gen, c. XX. 7. p. 143. 144. ubi haecejus haudaliena eftdeclaratiot Videtur h&c
voxpri-mum in ttfit inter Hebraos fitijfe ,
dein-de frequentiusadhibita dittioΠbO Videns
fed tandem Ν"Q2 in ufumrevocata. 7~km-poribus Mojis ufitata erat, Judicum tem¬
pore deßit, inde iterum renata eß. vid.
etjam "Witfius (i), qui ex Samuelis
hi-ftorianonprimosvocis NO* natales, Ted
invaleicentem tunciignificationem peculia-rem , qua rerum futurarnmpr&nuncium imprimisfignificaret , patere docet.
Profert Clericus & alia loca ex ceteris
Pentateuchi librispetita, quas pariter
iin-gulaleviter attingeremus, niii brevitati
ftu-dendum eiledeprehenderemus, Nec vero
illa tanti funt roboris, utfixam
ftatam-que (0Mißeil. Szcr. 7ΤΛ
libX
c. /.$.XVJl,ύ Ijüeienténtiam noftram loco dimovere pof-fint: inplcriique etjam, aeque ac m reli—
qiiis, gratuin nobis otium praeftitit
acu-tiifimus Witfius. Sed magnopere dolen-dum, antefignanum huncin medio
con-fli&u alicubi nos deieruiile ,
atque vi6fcas
adverfariodediilemanus, nulla licet, quan-tum nobis adparet
, graviori neceffitate ,
auttelorum pondereada&um, Attameneum
perfide nobiicum egifle, querinon licebrt, cum ante congreiTum non aliud pollicitus fuerit'auxilium.(k)Anneveto tempeftive ju-itaquedecauflapartesnoitrasrebquerit,
pau-cis diipiciendum reftat, Circa locum Gen.
XIV« 14. parumcircumipe&e illum
egif-fe, aliorum teftimonioprobare fupraconati
filmus: nec" tamcandidumanimum, quem
ipfe jurelaudatacprofitetur,
quemmolecu-rarum languidum Sc
parum attentumin re-liquistribus locisoftendiile ii dixerimus,non
verebimur , ne tanti viri månes nobis jufte
fiiccenfeant«Etenim eonje&ura illaautfufpi·
cio, quaeClerico unacumaliis fubnata fuit
ex Gen« XIII« 18denomine fPDPt, quod
nonnifipofttempora Mofis opidofuerit
im-pofitum,cum'exjofi XIV.14 liqueat, tem¬
poreCalebi fuifiemutatum J non tanti e-rat, utnovamieriorisievimanum infcriptis
C
Mo-•
Mofaicisagnitam admitterct. Ibiquidemdi*
citurj jQiNητφ a^sn rnart oui
Hebroncm ohm diftamKirtathArba \ Sed neutiquam aut hic, autalibi defignaturtem^ puspofieifionisCalebi, tanquam hujus ad-pellationis initiumaut limes« Namque
anti-quitus, arvo fcilicet.Mofis, itavocatampa¬
ret velex illis locis, ubi nulla
eftadje&aad-monitio de alio nomine,vid.Gen. XXXVII.
14.Nurn. Xül. ubi etjam antiquitashujus urbis&nominisdeclaratur. Quisautem
fa-cile eredet, vetus nomenKiriath Arba hic
olim fcriptum , pofteafuifledeletum,
fub-ftitutohocfolo, utputant, recentiori♦ nifi
integracpmmata, authiftorias particulamali—
quam novamparitetinfertamvelitatqueadiu,
tam?idquod\Vitfium,autaliuraquemque, e-jusdem iniäcrum codicerapictatis, vix
ad-miilutumcrediderim« Proinde addita He-bronis adpellatio, tanquamfuo tempore
no-tior & iljuftiiiot , iilamnullo valido
argu-mcnto, quodquidemnosperfpicere valemus,
a Moiisaevo excludit, ut iequenti demum
tempore id nominisfit adepta; fedutroque,
& MofisState, Sc diu poft , fuifie
defi-gnatam, vel ex Nehem. XI.2f«facile colli-gesJ undeevidenter, utarbitror,
confta-bit , nomen priftinum cum pofieifione Ca¬
lebi neutiquamexokviiTe
, cum ibi adhuc
memo-memoretur KiriatbArbm , nulloalionomi¬
neaddito. Eandem vero hic deiignari civi»
ι( tatem , docebit Rclandus in Palafftina iua,
yir inhifes, fiquisquam alius, peripicacif.
jfimus, c /
Nee majoradparetautratio, autneceilltas, curVßramantiquitatemverborumExodiXVI. i5". propugnaredeiierit "WMüs* ubitradit
Mofes'fßraeUtas comediße Manna per Annas
4.0,. donec adfines Canan£&perveniJJent.
Equi-demtelumfieic a Spinofaintentatum
, utut
expolitum maxime atque cominusvibratum aClerico , neutiquam
tantum oftentabat
pe-riculi, utillumftatione, Moién verojurefuo
ί depelleret. ScilicetAnnis40.
commoratio-nis indeferto, quos Deus populo incredu"
lo atque itnmorigero decreverat Moiique,
exade praterituros nunciaverat Num. XIV,
53.34, unicus adhuc deerat Meniis, arque
is nequidem integer,
qnovitaexceffitMo¬ fes, in ipfo jamlimitepromiiEe terrae
con-iiftens, ubidefinitos tnbubusträdus, De®
monftrante , poilet contueri
,
poftquami-pfe Deusilli, quasimgulae tribus
poflefllo-nes & terminoshaberent, & in diftribuen^
daregioneprincipes , Eleazaro&:
Jofujejun-dos; quot etjam Levitis urbes, quamam
homicidis afyla conftittienda , accurare
in-dlcailet : ut adeo de ingrefluten» , cum
defi-*
deii'gnattiffl tempris ρ
nttiniffetΛ, Jofuae (iic*
ccifori faoquotidie mandatum divinum vi«· derct exipedlandum, Noveratidem illeMo- t
ies, uipote quod Jfraelitis denunciaverat^ regionis adeunda; fertilitatem ; foreter. ramprasftantifiimam, tntico atqiiepiordeo, alioque frumentigenereabundantem, Deiit« Vili. 7.8. coll-Exod.III»8· Nuiii* ΧΙΙΙ,ζγ* At hsc ipii non indulgetur notitia, qua
icrepotuiilet, Jiraelitasterramingreilosmox
boms hiice& regionis proventu fruiturosj & tum ceflatutumcibum, Manna fcilicet, in fterili deferto divino beneficiomiraculoie,
{uppeditatum, Quod denique e plebequi-libet Deimodo promiffis fretus fidensque, λ
certo iibi
perfvaderepoteratpropediemeven-turumJ id neProphetarum quidemmaximo,
qui nuper tribubus iingulis fatacuilibet
fu-tura poftmuita fecula pradixerat, unicum tantum menfem abeventu & complemento
diftanti, concedere licebit. Spinoiam qui¬
dem haec3caliaexanimo ejicereauiiimfuiilc,
nonadeo miramur; at 'Witiium , tanti
a-cuminis virum adea parum attendiile, ju¬
redolemus» 1
coeperat, vix ibi gradum brmare potuit
Witilus, ubi vanae autleviores eran t
ad-Yerfanorura minie» JElucet id ipiumex
fponfb ejus" ad diflficultatcm obje&am ex Deut. III« 14. ubi narrat Moies,
Ja-irum Manaffisfilium cepijfe totum tractum
jirgoli &c. &vocavijfe de nomine fuo Filias fairi ufcjue in diem hunc. Jdvetocum paii-cis meniibus ante Μoils mortem evenerit»
ab illo dici hxc non potuiile iiifpicantur,
additaprxfertimphraiiΠΤΠ ΠΞΞ3ΤΓ^
Ί^Ριό-pter hxc igit'ur ultima bnjus commatis ver-ba eo deveniile Witiium, ut jufbecauiEe
defenfioaem defereret, eo minus in tanto Viro ferendum videtur , quod languidius
&iblitomodeftius hic inftantem
fenieritCle-ricum , utpote qui fateturingenue,
lon-ge alium eile hujusformulxinHebrxaLin¬
gua feniiim, quam utjtempusiisdera verbisa· pudEuropxosnotatum femperexprimat, re»
rnotius.fcilicet ; eiim hac Sc aIiis ejusmo«
diphrafibus indicentur negotia, quae nu<
perrime evenerint (Ί)«
Jd véro concedénteadverfario , in me«
moiiam omnino revocandum erat, antea quideni Num. XXXII« 41, hxc aMofefuif
ie narrata ; eadem vero hic repetipoil: ali< quod temporis intervallum , quantumcuru
que id demumfuerit: ut fcite admodum
hxc Sc rcliqua obfervat Engelkenius (m ) C 3 \ qui (l~)vid. ClericiComm.p.436 (ni) inDiJJerft defententmin Script.$f injnriif} §«i6<
qui etjam tum in Joci hujus defenfione ?
tum in cereris Moii reftituendis, Witiiuni
iuismetipiius verbis convincere adlaborat, Γ eiquedemonftrare, fatilli domeiticorum pra:-iidiorum ad nianuin fuiile, quibus in cauila
laudabiliter iiifcepta vim adveriariorum ultra
potuillet profligare , niii animumintempe-* ftivedemiiiilet.
Atque l\xc quidem quatuorilla funt Ioca,
quibus eximiamWitili iolertiamiedcfatigaile,
magnique nominis virum in iuas traxiiTepar¬
tes , haud dubie gloriabuntur adverfarii.
Et-enim utut ex animifententianon prorfus
infti-tutum ceilerit, quo Molen ditione fua
exue-reconati funt, gratum tarneneritqnidquid ^
inde vel tantillum ipolii abrtuliile licuerit. Id
vero neutiquam ealiberalitate
, aut legeie ►
largitura fuiile fatebitur "Witiius, uc Moii
quidquam fui jurisin hac controveriia
detra-heretur ; quemnihilominus Pentateuchi
icri-ptorem eile cootendit , licet interpolatio
exi-gitA , vel in immtitationeunius vocabuli,
veladditione brevisßm& hiflorioU admittatur:
utinfine cap. faepius cit« §.ult. mentem fuam
peripicue exprimit. Verum enimvero pru- >
dcntermonueruntalii, remeile periculi
ple-nam , nulla cvidenti necesiicate cogente,
vellatum unguem a iententiadifcedere, tot
& divinis & antiquisilmis eceleii« feilimo- [
?9
niis|firmkta. Alioquin metuendum erit, ne
per rimulam quamcunque admiilus vel unas
t:J revelatae veritatis oppugnator , mox plures adducat infefto agmine irrumpentes, non
par-tem aliquam iacnc fupelleCtilis
, vel
orna-rnenta pauca
, iedipfa Fundamenta domus
concu/Ia Sc everia cupientes, Namque in
hoc vel illo com mate ii additionem vel
mu-» tationem quantulamcunque iémel conceiferis,
moxförlitanaderit alius , qui candoris
ejus-dem atque liberalitatis oilendenda*
occåiio-nem tibi iiippeditabit
, in loco alio mutan-do vel reparando. Qua
quickem
facilitate
^ iingularem apud novosCriticos inibisgratiam,
^
qui nihillue
intenratum'felinquent
; AnneveroCanonis Sacri juftaift lic egeris
caullam,
*
debitumqueei
pretium lervaveris, illi demumfre&ius difpicientatque dijudicabunt, quorum
cuftodjai fidajqua: tuteheingenshic theiauruseil
commifius, nullavel accesironeaugendus, vei
detra&ioneunquam minuendus. Hunc ut
di-vinabehignitas
acprovidentia integrumSc
in-corruptum tutumque a nefandisadverfariorum
conatibus intevurnomnenobisconiérvet, de·
'
votisiliipiriisprecamur; atque etjam
per divä
, f nam gratiamföre confidimus.
SitDΕO