• No results found

Dissertatio philologica de auctore pentateuchi, quam consensu ampliss. facultat. philosoph. in illustri acad Vpsal. præside ... Andrea Boberg ... publ. bonor. examini modeste submittit alumnus regius Ericus H. Kulberg Uplandus ad diem Martii a. 1731. loco

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio philologica de auctore pentateuchi, quam consensu ampliss. facultat. philosoph. in illustri acad Vpsal. præside ... Andrea Boberg ... publ. bonor. examini modeste submittit alumnus regius Ericus H. Kulberg Uplandus ad diem Martii a. 1731. loco"

Copied!
44
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

/ϊΛ\"·Λ - ■

"

" " .

DissertATio

PhTlologica

de

AUCTORE

Quäiii ' ·

Confinßi

Åmpliff.

Facultat.

Philofofch*

IllufiriΛεαά ZJpfal.

viro CELÉBERRIMQ

DN.

ANDREA

BOBERG,

LL,OO,Profeilore

Reg,

;

&

Ordin,

PubL bonor. ertamini

modeße

ßibmitth

Alumnus Regius

ERiCUS H,

KULBERG

Uplandus

Ad diem/0.

Ma^éii

a. 1731. loco

Eoriique

v confuetis,

ÜOiMliE,

LlTEIUS

WERNWANWi

(o

(2)

PL Reverendo

ClariJJjmo

VIRO>

DN.

A AD

R

%JE

HÖFSTADIO,

Eccleß(e>qutf

m^\\\t[t\\Chrißo

coUigttur^

J

PASTORI

vigilantiffimQ,

Patrono

'

pia

mente

venerando.

PL Rever. atque

Prxclarijfimo

URB

,

I

Dn. MAG«

ELIA)

RUTH,

PAS7ORI

Jfä2ege^morö,meritifp-

-4

moy

Jiäpd&o certiffimo.

rt^VfrA-r" 0-\ # ^ΛίΑ°

*T0t

tantaque

fbnt

Veftri

favoris,

c

ut iisenumerandis, nedomdigneprasdi— |( quumpiaobfervantia colo quotidieatquereco» β

tias velut teiléram grati animiNominibus Ve- j aeeeperitis , novum habebo Veftri beneyo- ^

t<V Egocerte, totbenefieiis Veftrisdevin- ^

incolumitatevotafundere'calidiffimanunquam

PL Reverend.atque

Clariffitn,

I

K. d

Cultor in·

(3)

PI.Revemido Öf

ClartJJbno

VIRO»

Dn.

BEiVEDICTO

HAGEL,

ir9

Ecclefiarwn

in

©fättixilfö

10 fca

PASTORI

ofjtwie

merito,

utantehac Nutritio, ita nancPätronobenigniifimo»

\ ■-■',ίΐΟ '

9K, VIROPIRjeverendoatqiie

ClürtJJimo

»

;

DM.

ER

ICO

EKEROT,

\fji.

Dannétnoretifium

Ρ

AS'TO

RI

meritiß

(imo>Everget#

Optimo.

qg

Patroni

Optimi, in

rae

documenta,

candis hxpagelJae noniiifficianr. Hase autem

I

l"

lo,nolitcmirari, quodhas ftudiorum

primi-' °*

ftrisconfecräie fuftinuerim: quasfi

benigne

e"

lentis indicium, quod magnoperemihi

expe-vo~

äus, quod unicum poiTum, pro Veßra /ιη"

deiiftam ; femper permanfurus

Nom. Veiirorum

Htti$

. > defeilus

(4)

INSPEGTOREN

1

./X».

t

j?(i»

c

t

ρφ

litt

Carl

Wiens*

. .·. ^ ~ C\\ ■ Ci * \ r\Xi^VΛν% ,\\ 'y^'Su -*f x V ··>x!- Λ·?·-;4 INSPECTOREN ' 525(6

T*bt)I)U0

m

Johan

Wallmän.

S ftdf9ttofe$

bécfrctl jlnfroii

/

f befnomn<m

bära mal/

!Érpåb«6a

biaben t>riftx>ti/β

Dcb bewift trieb ferraffiī.

sftlm at ffyltn'ä

totffam&er

W\ia /

fim

pitefien

mtit gdtgtöunfl/ t>cn

iad

«ferii

*

$<mtfm

fdiwsettfjet

0eeboef on jag

idrfamft

bebet/

$roab mit miifot fan

fdttwh

-gafi ben Igunft m

*dnt l)oö

Sbet

Söotbc ej beidnad

f<$.

**-- r* "■ ' ' ■ * X

wi; *-«* '

(5)

smmwssn

Sfrebowe

οφ^)09ίυάϊα(!(αΒ

HcW

£rik

Hagel,*

PERUQUE-3R5($20i®iK

3-Stockholm

"Steorneοφ

^onftforfavne

Herr £rik

Wirman5

ÖBfo

igégidrabe

& SiftorbtoDer*

-jiige

©pnnare

·; ■,vs,\%s t) ·■II I .'. ".

^öt) machen mm ejfa»■/

(Stal

lt

votlian albrig fela /

t^om

€tt

lof roii

pmtiDgi

bela

/

berömieS

jttjatfe-mam

*·3ΒΚ t>ec/cmre iroligi dnffa/

. 3lt ®r h;cfan

jfebj

ar bltb/

©amt De (Sbras rcäijiänb grénfTa

/ nieb fdgnab all€rtib.

SWen tidrftfl

ér

bagars tal

^pfolt dr/

giftve

%@rm/

5lt3./

fränallmébaftdwm/

>7 -

?#Ȋ

w t

«Simta* Bal t

\i . . . ,> Ηi i v —* -'

(6)

mata ctjam interProteftantes füos iuvenile

defenfores. Ut alia mittamus,

teftan-tur varia iuperiotis feculi fcripta,

quan-tx lites ortas fint de genuino Pentuteuchi AuBore, quem Mofi äbjudicareconati iuint

mutiiaudaces Philoiophi & Critici« Quo¬

rum argumenta, cum qvalicunque ex«.

amini, pro modulo ingenii , iubjicere

conftituerim , Te, L. B, etjamatque

et-jam rogo , velis huic inftituto favere,

& fi defiderio Tuo minus fatisfecerim ,

conatus tarnen meos benigne accipere.

§. I« Primo quidem loco in hac fce-na iefe confpiciendum offert Novus Pro¬ metheus , Jfaacus Peirerius ,

Praada-mitarum Plafies , ntf. H. Qrfino

voca-tur. (a)lsnamqucA. l6ff4 in lucem

edi-didit Exercitationem in verfi 12. 13.

cap4 v. Epift. ad Rom, ut öc fyftema Pra»adamitarum♦ in cujus Prasfatione nc-men fnurn fi reticere dicit, verecundia, nonmali fafti confcientiui Sei quam par?

vi feceritipie autfamam , aut conicien«

riam, ex eopatet, quod vincuiis ,

qui-bus Bruxellis détinebatur·, elapfus,

Pon-rificiorum facra fitampléxns J ut poft

a-fios teftaturDeylingius (b), licet

ipfumde-A 2 :

fen-(a)in Nov.Prometh,Praad.Plufi.(fi)Qj>fi

(7)

Gothofr.Arnöldus(τ};atquevirus

et-iam libjci fuj falubri poenitentia cum e»

luifte aflérat£iuetius (d). Hicüt inopere

perniciofoauiiis eft hominesAdamo prio^

resinmundum introducerepita

necmiran-dum eft , ipfum, uc recenti fabubEviam

fterneret) perveriiilimas de fftcris literisfor

viifp ppiniones. Proinde dicere non

eru-befeic4 eorum s quas Bibliisiacris

conti-nentur, pleraqueianta incuria

4 & tanta

saligintfiripta ejfe , ut nihilplerumque

in-tricatius , nihilobfcnrius legipofßt (e)Εα

deiiiqueproceflit impietati$ , tut

idemfa-tnm,quodexemplaria profana innumeraabfi

tulit, autographa ctjanifacra abfumjtjfé

■quamplurima, eontendat (f;)jillorumvero

apagrapha non eadem ad nos tranfmiila*

qualia diiftante.Deo iacris voluminibus

fu-erint commiiia(g). Qua inrestjam Rieh«

Simon, (h) ipd aileniiim praebet,

, §.11« De Pentateuchoitaqve Mofishxö

ejuseft iententia; non eflehbrosillosMa¬ ils archetypos

, aut yeros

fados,

quos

operofos quidem compofuifte traditj Ted;

ex-(0Äircßm unb ttyt

φί(ϊ,

Ρ.

Mpm*

&72.(d)Demonfir.Evang Propof Ifo.XlV^ §♦/♦ p,298. (e) Syßem, Praad.l. IKc* Λ

p.m. 184.. (/) Ibid.αII.ρ.ty4, (gx) Ibid,

(h)Mtß.

Crkt* c,V.p, "Ά"

(8)

excerptam inde Sc

eonge&am

apographe-rum farraginem, atque

fchediaimata

tU-mulcuaria a pofteris

collecta,

Cüi

coni^ memo haud levcm inde fidcmpollicetur,

quod in Deut.

XXXIV.

y flioTS

ttarrccur

Moiis, quam

ipfe

läto jam

fun&tfs

com*

memorare non potuerit, (a) Nec

minoriS

iρfi videtur

ponderis

argumentum

e*

Nu¬

mer, XXI. 14,tibifitmenrio Π^ΟΓΗΟ

ISD

mT ♦ uhcté fas ärbitratur credere(bj Mofen diürnos confeciile cdmmentärios

rerum omnium mirabiliuma fe geftarurri, ex quibus deinde

faélus fit Liber

Bello*

rum Domini ; atque ex hüjW

tandem

fragmentis

cönflatum

Numerbium

libruiri,

quem

liodie

Kabemus.

Hic

itaque,

ju-dice Peirerio, non autographutn Moiis,

nec apographum ex

autogiäphö

defcri-ptumfed

apographum.apogtaplii

repu-tari debet. Hinc tam 'mliltå in

'Pentä-teücho legi

äffirmac obfiitrk^

dmfafa

, inordinktA, ■ irnnca & MuHta-, jkpitts

ré-petita,

crhijpx. plurirha

,

'éxWa

'locüm

&

\ferient

poßta

(c),

&

qü«

fttäéf&g fent

^

prb-fani hominis in facras literas calumnias,

ipli non

inffequentes

>

ab

aliis

düdum

^

notat« Sc caftigåt«. Nös ah&oti

föo

; : -- te

(a) ~Syß. Vriad.L

tKt.

It p.ity.

(b)

Ibid. p.

itéi

(9)

scliåis hiicenugisÄr conviciis, ejus

cer-fe ingenio non

indignis

, argumenta

iß-pfms, quae contra Molenputat prarcipua,

propius cpntcmplabimur. Ad hoc autem

dum nosaccingimus, haud immeritocum

Anonymo quodam (d; Stupentes &

atto-niti quaerimus ; Quid Aiuhamtnedani,

qmd idolorum cultores * quid

Cbrißia-n<& religionis hoßes infenfiffimi, quid

a-vernus ipfi & cocytus horribilius evomant in facra voluminu l At huic hominihxc

omninotentandafuerunt, ut nova;

Prar-adamitarum hiftoria: fidem faceret.

Tan-ti vero non Tunt ponderis tela ipiå , quae

facro codici intentat Peirerius ,

quan-tum ipicmet libi temere fingit» Etenim

perpetua atque fpeciali Dei cura circa Ec-clefiam atque Sacras Literas conceila, uti prorfus concedcnda eü, obnitente licetad"

vcrfario

? pleraque ejus argumenta heile

evanefcent. Ad mortem Molisquod atti-net , funt nonnulli, ut Corn. a

Lapi-de, Toftatus, ^onfrerius, Fried

li-bius & aIii , qui exiftimant , Iofuam

Odto verfus ultimo« Deuteronomio ad-didiiTe : aIii vero , inter quos B.

Lu-therus& PfeifFerus fe) putant Mofen

i-plum

(d) Animudverßon. inlib* Prdadam,lik»

(10)

pfum'mortem

fuam

defcripfifle

,

hoc

pr«-'

cipue nixiargumento J

'quoÜ'

Deus,

qüi

revelavitipfipracterita', ut

hiftoriäm

creä-tionis & alia , potuerit etjam

futura

i-pfi aperire.

Utramvis

elegerisfernenriam,

live Mofen ipfum ,

five

quem quam

a-lium audorem ^ίό&νίνςονfc'ripfiflej nihil

tarnen impedit,

quomimisMoien|proPeti-tateuchi audore agnofcamus.

De

Libro

autem Beilorum Domini , communiffinia.

eft interpretum fenteutia ,

fuifle

hiftori-cam recenfionem hellorum Domini, noft a Mofej ut contendit Peirerius,

fed

a

fidelibus aliisolimgeftorum, quae

hodie

non arnplius exftet. Vid.

ifeifferus

, quos ipie chat. (f)

(/)Ibid.p. m. 2ps*

§,III.ThomasHobbeßus,Adalntesburienßs

Λvglus , quemSuldenns (α)

audacisß-mum ξβ impudentisßmum Phidofophorum

omnium hujus utatis appellut p in

Levia-thane (b; Pentateuchum,Mofis dici con¬ tendit , non quia a Moiegonferiptus fit,

fedquod.de. Mofe agat. Ea verofolaMo¬

len icripfifie air, qua; habentur:in Deu-teronomio.a capite XI. ufque adfinem

ca-

pi-(a) Onor. Theol. p, S99♦ Q>) Vart* ///.

(11)

7

pitis XXVII* Hocnempe

ϊρίί

eftvolumen illud Legis , quod Mofesiacerdotibus&C

iénioribustradidit, Ifraelitis omnibus

fe-ptimoquovisanno

injfeftoTabernaculorum

recitandum(c). Atque banc eameile rult# quam Deus a facerdotibus& Levitistrans.

lctiptam, aRegibus populi Ifraeiitici

fu-turilegendameile jusiit (d). Hifce cora-mentis utfidem faciat, aut veri fairem

fpeciem aliquam conciliet, vix nova aut

fua profert argumenta , Ted qua:

murua-tus fere efta Peirerio, Provocat ad lo-ca Deut. XXXIV* 6* Gen. XII. 6. Numé XXI. 14.EtVcrbaquidemDeut. XXXIV. G% ανη "iy vrop na y*r

ιΑΐ

PITHj haud obfeureputarindicare , a mor-te Mofis, ufquedum hxc icriberentur

longum interfluxiile tempus. Ceterumin

refponfione ad hoc argumentum nos

diffi-ciles non habebit adveriärius. Largie-murforte* hancfoj mulam Η "Π ΠΙ3ΤΠ IV

tempus setate Mofis pofterius hic

de-fignare , & ab alio feriptore facro

fu-ifle additam-, nihil tarnen caufia* noftrie

decedet , ut Mofis inde perichtetur

au-«Storitas, Iliud vero pernegamus , non alii , quam quimultis poft feculis

vixe-rit

(12)

8

rit, fcriptori hane

phrafin

convenire ,

cumevidenter ex S. Literisconftet, liaud raro de breviori temporis intervallo

il-lamufurpari, ut a

Iofua

,

vel alio

quo-piarn £Evi propioris

commode

potuerit

ad-hiberi, Locum Gen. XII,6.

infequenti-bus vindicareconabimtt*,

quandoadCle-rici argumenta devenerimus, Ad

vindi-eias textus Num. XXI. 14. fuffieient for¬ te pauca illa

, qua: in §.

fuperiori

adtu-limus,

IV. Benedictas Spinofa ,

u4mflelo-damenßs, primitm Juidaeus,

deindeChri-ftiapus , &C. poitea Deifta , poftremo

A-rheus fädus , edidit Trådatum Theolo-gico- Politicum , quemhorribUem &

pe-ftilentijfmum appellatHuetius (a). Inhoc,

ut omniafolida? pietatis , iincene

Theo-logire ßc totms Chriftianiffimi fundamen-ta evertere conatur(b) J itaquoque con¬

tra fidrm no η rantpm Judaicac , verum

ctjam Chriftiana;antiquitatis , totpsineo

eil , ut Pentateuchi icriptionem Moii

ab-judicet , & Lira:noft folum

Pentateu-chum , verum & omnesalios hbros

Bi-blicos , resante Eirae ajtatemgeilas

enar-

ran-(a) De Concord Rat. & Fid. lib.i. c 7,

(/")t1ucuhs in Dem.Fvang. Prop, IV,C%XIV<

(13)

9 rantes , tribuat. Hoc vero ut probare

poflet , varia undique

conquifivit

argu¬ menta, ex Peirerio , Aben Efra &a-liis. Ad Aben Efram quod attinet,

il-le, Spinoia interprete, ut vir ingenii

liberioais, in comment. ad Deut. I,v. I.

ad vefba 1 Juda;orum pri¬

mus , quamvis fubobicure , negare

au-ius eft , Mofen efle Pentateuchi

au&o-rem. Verba Aben Efrae fic fefe habent T,O p^n Legaturipfe Spinofa

(c).Idveroiniprimisobfervationemhicme· retur, quod ipfius Spinoiae Judicio,

Rab-j . i>inus hic non aperte mentem

fuam^ex-plicuerit, ied rem obfcurioribtis verbis

indicarit. Siecine vero ,7 ubi millev*

an-tea teftes fide digniflimi rem

eandemper-fpicuo tradidcrunt fermone , nihilo mi¬ nus per obfcuras & perplexas unius ho¬

minis conje&uras ijpia veritas

infeftanda

eft, aut in lubrico collocanda ? Quod å is omnino verborumfenfus eftet apud

Rabbinum , quem elicuit Spinofa; pa¬

rtim tarnen ejus eauftam juvaret praeceps

arque audax Aben Efraijudicium,

utpo-N* te ex quo non totumPentateuchum, fed

"pauca. tantum ejus loca a feriori

profc-da

*

(c)7raSiat. Theol. Pelit, c,VIII, p< ifi,

cdity Angl, in

(14)

10

da eiTe manucollegeris. Idquod alii

qui-dem adveriäriis largiendum cenfent, uti

"Witfius in quatuor locis ♦ alii redius

omniaMoii vindicant, non excepta

qui-dem narratione de morte fua fatisque

ultimis : qwam tarnen plerique, ut

an-tea didum , iucceilori Mohs , Jofuae,

aut pofterorum cuipiäm

commodius

ad-icribi malunt. Fingamus autem

tan-tifper cum Spinofa , non eiTe

Mofen

Pantateuchi audorem ; cuinam obiecro

alii redius ac tutiorifidehofce

librosvin-dicabimus ? Profedo ίΐ ipfum jurefuo,

tot iuffragiis ac teftiraoniis confitmato,

cxcluderemus, nihil omnino certi de

li-bLOrum iilorum , qui nomine illius in-iigniuntur , audoritate conftarer.

Ce-terum contra Spinofam &complices pla¬

ne illuftris eil: locus, qui exftat Deut.

XXXU4. ΠΝ 3ΓΙ37 PITO DI733 Tf"!

ι—wn imso mw "nai

bifnwn

Hic per non Deuteronomions

qnod pioprie ΠΊΤΠ

Π3ψ Ώ appellatur

,

Ted totum Pentateuchum intelligendum

eile , oftenderunt viri eruditi : ex

qui-bus nonainaile fufficiat J. H. Majum(^d) ν ·*-Ιο,

c2cejum(ej,

Heideggerum

(f)

Huer-tium

(d)DiJferttfelefi:J)ijf.lI.p. confidfitper

(15)

rf

Huotiumfg). Ut igiturlibri omneshic

in-eßcanttir , itapari jurede partibus eorum

omnibtis locum inteliexeris per phraiin

CDDiH ·, qua? omnino infert,

acceilipnem ab alia manu fieri non

de-buifle : ut erudite prorfus hacc &

reli-qua döcet ClariffimUs "Wolfius (h).

$. V. Purro diipiciendum,

anEfra'hos

libros fcripferit j id vero nos prorius

negamus. Etenim ifta fententia tantum

abeft ut ullo nitatur idoneo validoque

fundamento , ut potius evidentibus

fa-cra? icripturae teftimoniis plane Et con¬

traria. Qe?colle&a videas apud "Witfium

(a)« Neqve enim hic quidquamvalet quo-rundam falfa hypotheEs, quam Irenxo, Tertnlliano , Clementi Alexandrino a-liisque tribuit & lrfutat Pererius(b), qui

dicunt eodem tempore , quo Hierofoly-ma a Chaldasis vaftata eil: , Emul Legis

Mofaicae exemplaria abiisdem fuiile com-bufta \ poftea vero Divino memoria?

be-nelicio & miraculo eadem ab Eira

reno-vata , . & priftina? integritati reftituta;

quo factum Et, ut facrorum librorum,

quos

(g*)Dem. Ev. Ρrop IV.c,XIV. (h)

Bi-blioth Heb?.Part //«f.éS. {a) In Mtfcell. Sacr.LI. c,14, §. 26, (E)Commcnt in

(16)

quos hodie

fub

Molls

nomine

haheamus;

nonMolen, ied Efram fcriptorem Sc

Au-<5torem cenieri oporteat. Sed hae? tra¬ ditio uti aperte contradicit fgiptar* S.J

ita Ildes ejus dubia vel inde arguitur,

quod nullo quidem

evidenti

argumento probari poiilt ,

libros

iacros a

Chaidasis

omnes eile incenibs, Diciiur quidemElra

rwü rmro τηρ ί:ςπώ scnba

ve-loχmlegeMofis(p), exquoforteepitheto

at-que eiogio h.tud minima pars

illius

fa-bulx de libris renovatis profluxit ; quod

etjam piacclaram

Elia:

circa

S.Codiceyn

o-peram , atque

praedicanda

femper Omni¬ bus pofteris eius in Eccleliammeritahaud

pbicure iignificat: Novum tarnen

hoc-ce miraculum & immenfus praeter

ne-cellltatem labor ipii gratis Sc temere

o-mninoaffingitur; utpotecujus nec

vplam,

nec veftigium ullum in S. literis:

djeprc-hendes, Quemadmodum etjam cauda atquefundamentüm

hujus inftituti,

puia

quod exempla iacri codicis

omnia

flam-mis abiumta perierint , nullo S. litera¬ tum teftim nio probari pottft *r S.d

il-lis, alia longe docentibus, hoc nego¬

tium ignoratur. Quonam autemleniu

hoc

epithetoη Elias conveniat , apertius

for-te

(17)

l*

te·dfeclaratur vers* capitis rjusd. io.

itaqué re&ms viium

erudiitum

&

legis

pe-rimm.interpretens , quam eum, qui

defkibendislibrisoperamdat, teile etjam Clcritcifd).

f VI. minus autemEfra?, ut

au-#ori fenferiptori iuo , veie

tribui poific

Pentätéuchus Mofis praeter alia \el m

-icimeimpeditconftans

diflidium

Judaeoium

8c Samaritarnornm. Fx quo erdin ortus fuit byrtcretifmus Sainaritanus , utfniiul

& DeumVerum& ide/la colerént , acer^·

Fum adeo atque internecinum inter

has

gentes

exarfit odium,

ut

in

hunc ufquc

diemnon fit exftin&urn. Intereaveroid

conftatinter omnes , fiium habere

Sama-ritanös Pentateuchum , idiomate quidem

Hebrafco\ fed Samaritcis charaélenbus

dcriptum

j quem

etjam

folum

,

rejeétis

eetéris feriptura: S.librix , recipiunt, &

•pro

aurhentico

Μöfis

fcripto venditant.

Interhunc autem codicem Samaritanum &

Hebraicumegregia eftinvocibus

pleriique

convenkntia , ut non nifi in locis

pau-cioribus , & minorisfere momentirebus

a'fe invkemabeant. ld quod unum

eun--

dem-(nj)T)i(fett. III. Comment. in

Penta-isHch pr&mtjfa. Conf Bnxtorf.Tiber,c, X,

(18)

'démqiic auftorem,

Moien

putaI

haudi

obicureindicat. Neque enimcrederefaseft

aut conveniens , Cuthasos aJudasis, poil captivitatem

Babylonicam

reducibusf

ctuii

fibi invicem adeoeilent invid, . cultus fä*

cri morunque normam , ab Eiralvei.alio

rpiacumque:adoriia^ami accipere

voluiiTe,

eamquc fumma veneratione , ut divinam

proiequi. Quaigitur

fronte

,au't veri

fpecie

fingere licebit, Efram

Pentateuchi

audto-remeile? Profectohod argumentum neu*

tiquam levioribus

;aceeniéndam,J

utpote quodevidenter

probat,

Efram rieqq&.li*

bros Mofaicos icripiifie, nequein iisquidr

quam mutare

potuifle

, ut

erudite

&r

egre-gie colligit

Salomon

van

Till

(a), .

§. Vli, Hos ordine fequitur Richarduf

Simon , Presbyter Congregdtionis Oratori<e

Parifienfis(a), quiin Hiftoria Critiea V.T,

multo meliusfarnafiidconfuluifiet, β rc~ Jationem deficribis,-yuibus , omni fun-damento mißere deßitutus , Pentateuchi

ο-rifinem tribuit , commodiori occaßoni re~

(erνaßet , uc redte judicat J.- G.

Pilarik

, ■>·■: . Hic

(α)In Atrio Gent, omn. infidel aperto , P. 'III, Κ 196. &fieq.(ß) obiitΛ. 1712,4», Atat.?4.tefieI. F. Cotta,.Ditfert.de·"angine

Mafiraj,p. 12. (ß)Meditat. Poein Genefip

(19)

ί1

(ö). Hicuamqu«,; ut Spinoiäe opinionem de librorum facrorumper Efram

reftäura-tioiie refutarer , finxit Moicn , rebus

gravioris momenti praefe&um , iecun* dum laudabilem , quem in ^Egypto

ver-iätus deprehenderat, morem , Scribas

Cönftituiile publicos , quibus id negotii datitm eilet , ut commentarios diurnos

conficerent, fres geftasfui

temporiscom-ple&entes : ex qiijbus deinde conflati iint illi , quos hodie habemus , Moiis

libri, tanquam compendia qua'dam

ma-jorum voluminum , fragmenta vete-rum tabularum, quae in Hebraeurüm

Ar-chivis ailervabantur(c),Idcumdiverfotem¬

pore a variis au&oribus , iituyn iingulis

inftitutum iequentibus , faäum fuerit,

hinc ortas dicit tot otiqlas in Bibliis

repe-ritioncs ,tot additionés Sc mutationes,

quae isepius ibi occurrant t eile praeterea

transpoiitiones plurimas , quae, ipio ju-dice, contigerint vitiovoluminum

anti-quorum > vel foliorum ilbi invicemfine glutine jun&orum , juxta antiqvuin mo¬

rem fcribendi, nec interfe confutorum«

Inde etjam natam vult coniufionem

il->.- .·. v .·> ·.

. u . ·: v-. lam

(J?) Meditat. Poet, in Geneßn p. m. ife

(20)

ι6

lam ordinis, tum alibi, tum

ifl

bapi-tibus primis

Geneieos &

Hiftotia

Gréatio-nisfd). His aiitem

icribjs,

quos

etjam

Prophetas

appellät

,

licitum-fuiile

exifti-mat , pro. re nata

emendare

,

addere<8i

detrahere facris libris ; nec tanten

vioU-to pracepto

Deut

IV.

2.

utpoté

quod

re-fpiciat tantum

privatos,

nan;

qiuos

Deus

iiiiihterpretes

elegerit.

<4)3

in

re

étjara

confentientem >cibi citat fcriptorem

libri

Ghofri(e). Hinc

fruftta'

dicit

con&gi ad

provideiitiam

Divrnam

,

vel

ad

ibperi-ftitioncm religiofam

Juekeorum

,

ad

con-fervatibn*m textus lacri .· in

häc

cnim

nihil fui)^ acctlratius ,

quod

nbn repe*·

riatur irMttdquis Griticis opertim

Gra:-coruiii am latinorum (f).

§, VIII. Hic ipfa commcnta ne gra¬

tis exhibuiilé videatur Simonius , tura

etjam ut

diffiiultåtes

evidentes

in

iäcro

eödice fibi öbvias tollat, primum

qui-dem loca Pentateiichi , ubi

Mofes

ea±

qüie Deus imperaverat ,

fcripfifle

dici-tur, ita explicanda

cenfet,

ut non

Mo-fcn , fed feribas

iftos

publicos

y

Moié

' jubente

(d) Simon H.C.K

T.

I, /,

c,

V.

p.m%33*

(i) Ibid. c. II.p. m, 17♦

Cf)

Spahhemii

E-piß ad uimic.pt m. 27,

Confr.

ipjkfn

Si->

(21)

juberite , ealiteris coniignafle perhibeat;

quippe cum , ut ipiius iunt verba,

fre-yucntijfime ξ£ nßtatisfime ipfa feriptnra eiy

cjuijubet , (Λ Attnbtiere foleat, qu<z Ht alter faceret , tlle tmperavit (λ). Hoc

etjam modo explicandaceniet vcnba Gen.

III. 2i. ubi Deus,Protopiaftistunicas

pel-liceas confeciiTe , & iis utrumque

indu-ifle dicitut , quas ramen Deo tantum

jubente , ipiimet iibi paraverint. Ce-terum qui αί,νίβριϊσιαί arguere Simonium non verentur , in hac fotte

interprcta-tione haud leve reperient argumentumj

animum falcem audacem non obicure

de-prehendent , mira licentia quadibetScri-pturaeS* verba , 'invito licet genio Lin¬ guae Sanda; , utpote ipii ambigua; ad icopumfuumSc infticutum fledendi. Quod. iinulla exigente necesiitate

, ubivis

con-venienter fliac opinioni verba iäcri

co-dicis ita liceret torqvere atqve

interpre-tari; qvis unqvam verum acgenumum

negotii audorem abalio difcerneret? Ea vero , quae de Scribis fuis, aut vanae

potius compilationis audoribus fuo

arbi-tratu fingit

, nos eadem libertate repu. diatuus , atqve cum Witiio fb) slåfem.

B tiium

(a) l, c, p. m. 16, (b) Mifcell. Sacr. 77

(22)

*8

Timm exeburned portdreferimut* Etenmt

qiiis Ρ. Simonium hac de re erudivit, aut tantum ei detexit areanum? Certe id i*

pfum dum alnsrurfus aperire ftudet, evi¬

denter conftat , illum juxta cum

ignariiH-misneicire, quinamhorum icribarum

Pen-tateuchum conlcipferint. lllis quidem tri-buit divinam inlpirationem* at qualem ? ίΐ , ut ipiedicit, totfuiit iniPentateucha

errorex 8c vida, Neque plus autveriaut roboris huicjfigmento accedit, ii ftatuerimus "Molen inaulaPharaonisverlatumvidiile

fa-cerdotes icribarum'munerefungi, Etenim hoc ut radies]largiremur, difficiliustarnen, autnunquam-forte nobis perfvaderi

patie-mur , hoc exémplum , moremque

JE-gyptiis receptum-, tacenteScriptura, Mo-fcnfiiiileimitatum ; nefortein eorum caftra

videamur tranliviife, qui reliquapariter ,

utpote leges Ceremoilfales 8c plurima

in-ftituta Molen ex eodein fonte haulilTe te mere comminilcuntur.

§. IX. Probaturus novamhane

hvpothe-fin Simonius (a), ad diverlitatem ftyli

pro-vocat, qua; in Pentateucho deprehendi-tur, Unde hoc ipli in cauifa fere delpe-låta fubito-nalcitur conlilium

, 8c in pro«

pinquo velut afylum: vix, inquit, ac ne

vix

(23)

. .

_ *9

nix qaideM JlioßsIwros tueri valebimus

mfi-cönfußamus ad chdicum H-ébréorumret

n/ißres , 'coApehdiatorcs ζ$ cxjcriptores,

cjuiper inctäHAW ήerbα (βfitriadosmtegras

iis intukre. Set!· üt vaham Criticus hic

movet folicitiidinem } itapraéceps ac

peri-culoium valde ejtiseil coniiliimi , nec tu—

tioripié feeeptns·, quCmnos merito abo»

minandmn canieque vilandüm cenfemus. "Etenim magnailla-diveriitas rerum

, qua;

in Pentatcucho öccurrunt, quin löcum de-dent ftilo diverio , nullum eft dubium;

cum & hoc in aliis icriptis , tiifn lacris,

tum profanis fnpe cofiipieiåtur. Ecqiiis .autem diceret, zEneidem

, BuCoüca , O.

das·'&Satyras;nöneileVirgili* änt

Holte; qüiadiveriitas -aliqua ftili in illis depiehem, ditur , ut egregie obfervat Éz. SpanHc

inius (b). Traditionum denique iüarum

quodam vekir clipeo teélus , -Cum fxdiüs

in aciemprocedat P. Simon , eadem δε

nos arma Iiijufteopponemus

, band teme*

re aut inique ab eopoihilantes

, utaliam proferat traditiönem antiqniorem , com.

ftantiorem , majoris audfontatis*' verbo,

magis contratiam novitati Criticomm ,

quam hanc , quod Moies fit genuinus

Pentateiichi audlor ; qui e-tjam librosiuos

Β ζ ta*

(24)

2o

tales afe fctiptos reliquerit ] qualcs hodie

cos habemus (c)» Iudasos certe odavus fidei lllorum articulus crcderejubet, Le*

gern , qualis in monteSinai lata eft, Mo« fi fuiile traditam , atque ab eo literis

coniignatam:haneetjameandem eile, quam hodie habent, nec ullam unquarn iiibi*

turam mutationem, confirmat atque in«

euleat Articulus nonus. Qna: fane ii Ju«

daeorum quisquam in dubium vocare aut

negare auius fuerit, is pro fidei Judaicas

deiertore omnino habebitur(d).

§.X.Quodii remotisiimatemporareipicu

mus, apparebit, hane veram hniTe conftantem ultima: antiquitatisiéntentiam, haud minus conipicuaminVet. Teftamen· ti oraculis , &teitimoniisperplurimis (a),

quam confirmatam poftea & illuftratam evidentisiimis Novi Foederisiiiflragiis. Ιρίβ Salvatot nofter contra Judieos faepius &

iuam agens cauilam & verae religionis, jiufquam hane veritatem aut labefadatam

fenfit, auteonfirmare necefle habuit, de

audoritate librorum &c fcripturse Mofai»

CXj fc)Ρerertus Comment.in Gen.p. 3. (dj Witfius ex Catechef. Judaic♦ in prafat. ad

71 1. Mifcell. Sacr, §. FIL confiBuxt, Sy

naft. Jud, c. 3. p. m. 13, (a) vid. Witjii

(25)

21

ex ♦ fed hac veluti fixa & å majoribus tradita fide , tanquam gravisfimo telo,

hoiles fiios in acerrimo confli&u faspius confidenter repulit: cujus vim

prasfentis-fimamnifimox feniiiTent, haudfacile

ob-mutuiilent. Legem itaque, feu Penta« teuchum , iémper Mofi Chriftus tribuir»

Etenimficadloquiturjudasos(b)J yoip

mSmitMaaij&tSivtTtårifjtofTnfi

yoiph

μχ«JÄS'iypaJ$Q.Quibus verbisnon tamLe¬

gisTabulas,quam prophetias&reliqua ne-gotia , Mofis calamo literis mandata i'

pfi evidentisiime vindicantur. Narnque de

Chiiftonon expreile fcripfit Moies'in Le« gibus ftridte ijc di&is , fed illis prascipue

Pentateuchilocis, quasperipicua de Mef-iiaex hibentteftimonia , cujus modi funt,

präster alia plurima , Gen. III. if, XXII.

iS· XLIX. io. ii. ii. Deur. XVIII, quac

fingula quidem Chriftum difcipulis fuis in

viaexplicate tradidiile, patet exLuc»XXIV.

27, ubi etjam in commate 44. totum V.

T,ipfe dividitin LegemMofis , Prophe«

tas S>C Pialmos : atque adeo ΛίοΓι, ex reeeptaforte Bibliorum V. T. partitione, decus feriptorum fuorum jufte confervat. Nec minusApoftoli , nominatim Paulus

(c_) difertis verbis Mofi Pentateuchum

ad-B 5 feri*

(26)

21

feribunt idqnpdpårheideftaturlacobiis^d)j ]S/'Uffl5γζςϊκ, yétiw Αρχαίων χ#τα ιζτολ^

TSSWpurcvvTOLSkvTtv ίχει, t'v mi'i

oviaii-yay&izyj&raN -ΰ?α ν cOißßd'rov

av^Wfcfxo-fisvo? .Moiis äutem nomine bi Iiis verbis

nihilaliudinreliigipoteft,φιambimsfcrip'ta,

tocus videlicet Pentateuchus, a Mofepri*·

muri Dei mändatocoriicriptüs, poft>

moduminLi V,Paraichasdtviius, ut iingu·'

Iis fabbatis legeretur1, &.Vquol:ber anno abfolviροίί'.Τ. Atque hxc q.uidem antiquif. fima iunt iuiFragia pro umverfoPent&teuv

cho ; proirngulisautem Ii bris ejus Ii ce.

illmonia jfepararim reqiiiras , haud

ob-icuium ex loco jam citato Ad. XV.20. 2Γ.

pro G'encfi habebis argumentum, Iicon.» feras cuminterdidofangvinisefuGen,IX.4. Nec minus pro Exodo e Märci XII. 2.6.

Ii cap, III 6. libri illius inipexeris.

Lcvi-ticum Moii adieret Paulus Rom. X. f*

addudo teitimonio ex cap. XVIII* f..Prö Eumeris iufficient forte ejufdem Apoftoli

verba Ebr. HI.2, excap.XII.7.citata.

Con-ieratur etjamjoh, III. 14 cum Num.XXI.

9. De Deuteronomio haudminusconftabit

ex Marci XII. 19. ubi verba Moiis ε

cap.

>.XV. f. recitantur aSadducasis &c a

Chri-fto confentiente explicantUi'. Ut adeo

in-vidas

(27)

._ ■> . 23

vi$a;iitveritatis, pmerMofenhorum

libro-ruranonaliumantiquitus agnitum fuiflcau· itorem*

§♦ XI. HcEC autemargumenta,quanquam

diviiue funt au&oritatis , fuaque clarisii—

ma radiant luce·, non tarnen id habere

lu-minisvifaiunt nonnuliis,ut coecutientium,

aut iplendorem veluti folis averfantium o-culis poifent fufficere * neque impedire,

quominus in eandem fcenam , quam Si-monius ac reliqui

, & ingredi vellent,

& ibi in re licet feria maximique mo-menti luderent» Quo quidem devenerunt

nonnulli Hollandia: Theologi , quorum

exftant Jndicia contra Rich. Simonii

Cri-ticam V, T. Gallico iermone edita

Amfte-lodami iéSf* Ha?c ipfa quamvis

plu-l'ium nomine prodierint, ne

icilieet

res

nova & ante^ ioaudita unius hominis auf fomniumvideretur , aut delirium;

pau-corum tamen vel unius forte hominisin¬

geniofoetnm hunctribuendum

ceniéntple-riquet& virumquidem alias eruditiffimum. JoannemClericumProfeifAmftelodam. Se¬

ntal Arminianas, maxime vifumidoneum,

qui partum hunc vel enixus

fuerit,

vel fuiceperit , eique obftetrices fa'tem

ρπε-bueritmanus, communis fett opinio. Sic

(28)

Judi-cia hxctriumviris quidem adfcribit

Soci-nianis ; ied imprimis Clerico J nec

a-liter Witfiusin Mifcell.Sactis. In hoc au-tem libro , utut exagitantur Sc

proicri-buntur Prophetaj ifti Sc Scnbs Simonii; Pentateuchus tamen contra ChriftiSc

A-poftolorum audloriratem Mofi abrogatur,

Sc nefario proiiüs facrilegio , Bethelano

iacerdoti , cujusfit mentio 2. Reg.XVIl.

28» audacter admodum tribuitur.

Qui-bus autem veluti fulciis novum hoc

in-ventum nitatur , videre licet apud

"Wit-lium(a), ubi conjeéturam oinnem ipfius

auctoris veibis recenfet,

nndamqueocu-lis omnium confpiciendamfiftit. Salomon

van Till (b) fententia: hujus au&orem fa¬

cit Noallium de Verfe. Afi: quid magis

impium eile poteft , quam invito Sc

re-fragrante facro codice , qwem operis tam excellentis fcriptione Mofen, fervumDei fideliflimum excludcre, eique facrificum Apoftatam , hominem ignobilem Sc ob-fcurum temere iubftituere ? Ecquisetjam

facile fibi perfvaderi patietur, divina

e-loquia , libris Mofaicis comprehenfa, non

Ebraorumgenti , ut docet Paulus Rom. III, 1. 2. fed Cuthieis, Havafis, Cha¬

inathafis. (V) l,S&piuscie. (£)In Atrio Gcnt.

(29)

tfiäthaeisl homlnibiis viliilimis, atque

i-dolorum cultoribusperpetuis primum fcri-ptafuiile traditaque , inde vero Judaeis

tandem transmifla , & ab illis recepta?

Vidit haud dubie Clericus, atque

eviden¬

ter tandem deprehendit, hare Se reliqua

ludicrae opinionisabfurda, magnoanimo

pioque Zelo ilbi Sociiique a "Wdtiio

ob-je<5ta , cum facrificum iftum Mofi

furro-gatum, egregie depexum , iibique remiA

iiim aut non agnovifle videatur, aut

Pa-trociniofuoultraindignumjudicaverit,

Sal-tem id conftat, mutata poftmodum

fen-tentia, ipiiim in peculiari Diilertatione,

Comment* Ejus in Pentateuchum

prarmit-fa, merito judicaile, Mofen eile librorum

illorum autlorem; ea tarnen condicione, ut plura obfervaventloca

, quae

fufpen-fum faltem detinenat le&orisanimum,annon

a feriori manu fuerintprofe&a, Ha;c au-tem pleraque- cum prarfia&e

non tirgeat

Clericus , nec adeo impedita eile velit,

quinfacilioremadmittant iblutionemJ plu-rimaetjam erudite Si iingulari cum ftudio

énodaverit faepe heic laudatus Witfius.· nobis quidem opera tamcelebrium au6to-riim contentis, fat eile videretur, ipiä

tantum loca illorumindicafle, ubi

copio-fiushare legi poilint

a niii occurrérent

(30)

26

liqüa non tantum

apud Clencüm

,

in

cu¬ jus explicationehaud difhcile eil ex ungue leonemagnofcere-, fedin ipio etjain "Wit- f ·: ho , a quibus omnino diicedeuduni

ar-bitramur. In hoc autem quodam quah ipicilegio noilro , dum

hujus potiffimum

duclum feriemque locorum ab ipfo allega-torum fequimur, non hngulä exculhiTe,

ied pauca tantum, qun maxime

videban-tur néceilaria, circa quasdam monuiile,

nobis fufficiet.

§, XIJ. Inter locailla iingularia , quae

Mofe recentiorémastatemvidentur arguere^

primum producit Clericus Gen» II. II. ,12.

ubi in defcribendo iitu Paradiii, menrio

ht fluvii Pifon&regionis Chavilae&c. llli autem non videtur probabile , Mofen

quivixdEgypto eiletegreiiiis tantamhartim

regionum habuiilenotitiam, utpote quiin

Chaldaeä nunquam iuiilet. Sed eiucere hinc hypoiheim parum piam quis non

fen-tiet, quicunque noverit Deum

frequen-tius docuiife icriptores iacrosresplurimas,

quas tamen ipii nunquam

viderint.

lpie

quidemClericus/a), tandem

fatetur,

po-tuiile Mofen horum locorum cognitionem

habere amercatoribus, illinc in dEgyptum proficifcentibus \ fed teque profana eil

hxc

(31)

hpcρρϊηιο , ut quse revelationem omnino

excludit, licet Molenpro Peritateuchi

fcri-j- ptoré

habeat.

Par. eil; ratio dicti Gen» X.

8» 11. ubiputat;exadtitudmem illam in

de-icribenaisurbibusMeiopotamia? & AiTyria?,

noncompetere niiihominiin terris litisVer¬

lato. Sed ioiain Babylonis

, urbiumque

ceterarum celebritatem Tat cauffefuiile, cur

paulo plenius.deearum origine loqueretur

Mofes , ipfcmet poftea feniit Clericus(b).

Gen. XI, iSLnorat urbem aliquam

adpel-larii VK J quae

tarnen

Abraha-nii tempore ita dici non potuerit, cum

llut a ι"1{£>*^iilio Nachoris

fra-tris Abraham! Gen. XXJ» 22. Sed nihil

obilar , quommus Prolepimlue ftatuere

poilimus(c), Ρpmnino contenderis»

no-men Chaldasoram.a Chefedeile formatum

3

id. quodplurirrii nondum evidtum

arbitran-tur. .

YcrbaGen» ΧΪΙ. 6. UM

\3yj2#n

exiftimat ehe Scriptoris poft expulfos

Ca-lianteos vi,ventis. Sed reipobderhus ,

vo-luiile Mofen docere, etjam Abrahami tenn porehosincolas. fuifleregionis, .quos ipie

\ divina fide mandatoque tutusadierit, atque

cumiliis commercium habuerit, uthaud

\ ,·Ήλ invir '

(b)DiJfert.cit,(c) Dobt.PalmrootHifi,Lin<f

(32)

as

vitus mox Iargirividetur Clericus in com-mentario. Ubi tamencuriofam

nimisdili-gentiam ejus parum laudis mereri

arbitra-mur, quam inJocis pluribus, huic, ut perhibet, fimilibus conquirendis adhibuit;

ibique pariterac inhoc ipio nihil continé-rifingulare J Jed ejfe infiar vocum τζταρζλ-xwiat, quaßne ulla leElorisjattura abeffc

pojfmt, minus reverenter erga Scripturam

S. aut credit ipfe, aut inique cum aliis

fuipicatur. Locum Gen.

XIV.

14.

concefi-iirWitfius efle a feriori manu ,

reprehen-fus ideoDeylingio (d). Ipfe vero Clericus

Qc), mutata fententia, Dan,h. 1.occurrens habet pro alterofonteJordanis.

PfeifFe-rus (f) vero & Deylingius (g)

, quibus & nos facile adftipulamur , probantDan

heicnon eile eundemlocum , quiJoftXIX.

47.t=D^L?,

■&Judic. XVIII.

29.^

di-citur , quique poftea didtus fit Dan, a

Danitis ipiumoccupantibus, fed diverium

Sc plane aliuim

CircaGen.ldcumXXXVI.jr,ieq. adeo

fpi-nis atque tricis a

Spinofa

nexis iefe

irreti-tum fentitClericus, ut nullam femet ex-pediendi viam inveniat , nifi per

ftra- gem-(d) Obf Sacr,7\ l.obf. /, p. m. 14. (e)

Comm. ad h, l„ p, III. (f) Dub.vexat* p m, 98, (^) /,c.p. m, 24,

(33)

*9 gern Hovem commatum Moiaicorum,

fci-Jicet a 31. ad 39 > utpote qua; evidenter manum fcriptoris , poft crcatuin ab

If-raelitis regem viventis , agnofcere

cen-iet , & manifefte quidem deiignari non

tantum verbis , Antequam regnaret reχ filtisIfraelis ; Sed generationum etjam

hie memoratarum ierie atque numero.

Equidem non diffitemur, eile hoc caput,

utpotegenealogicum &Chronologicum

lo-cis S« Scriptufas difficilioribus adnume-randum , quod plures interpretes in va«

rias diftraxit expheationes & fententias;

co autem minus miramur natam eile

in-geniis luxuriantibus atque novitatis

nvi-dis occaiionem, aut novas eudendi fen¬

tentias , aut noxias eligendi , utpote

quibus folenne iit , inter diiientientium

conjeduras in tuibido piieari. Attamen

non eam deprehendimus loci hujus diffb cultatem 5 ut herbam cenfeamus

porri-gendam , amdextras jungendas, cum

tu-tioremreeeptum acutiores interpietds

du-dum monftraverinr. Propheticoitaque

Spi-ntu Molen hie receniuiheatquedeiignaile

reges, qui Idumaeis praefuerint ,

ante-quam David eos iubigeret , 2. Sam.Vlii. 14. Ci cum prazftantiilimis quibusdam vi'

ris ftatueremus , nihil inde abfurdi, ncc

(34)

vim ullara plirailbus Sacri textus, ptairéf

ritum tempushic dencrantibus ,

metuen-dam arbitramurj cum Prophetis hoc fit

frequentiilimum!, rerum

futurarum

even-tus verbismmprseteriti, tumprasfentistem¬

poris

denunciare, obiervante

contra

Cle-ricum Garpzovio (h) e Glaifii PhiloL

S. Hiecautém explicatio cumaliquibus for¬

te videatur Goacfcbr , nuila licet

adpa-rente neceffitate 5 pläniorem illam cum

"Witfio & aliispötiiisampledamur, qua reges Mofis mortem mitevertentes

hic

e-numeraritaradkur; quorumutique ,

fci-licet 06I0 tantum , h»cdefcripta feries

at-que iuceeffio

neutiquam-anguftis adeo

Ii-mitibus ceiifebiturCirGümfaipta, fi

com-putetur tempusa morte

ifaci,

quo

Jdu-maearn dccupar unt Efayica*, ad sevum

Mo-fis longe ultra ducentös annos fefe ex-tendens ; pariterque' attendatur , non ge«. nerationes hic defcribi 9 filiorum icilicet parentibus iuccedeiitiuiii,

fed

nomina

re-gumiibere, ut

videtur

,

eledorum.

Reqib

autem Ifraehsmentionemfieri, deiinesmi*

rari, h praeter alias

circumftantias

prae-cedentis cap. verf. Ii· reipexeris, ubiJa« coboexpofterisregum onundorum promifi

fio

(h) Introd, ad libb' JBibl. V< T. Vart'

(35)

Γιο έίί fa&a , ftoii minus quam Abra«

hämo Gen XVII. 6. Quibus locis ad/

jungas, ίϊ volupe fnerit, Deut. XViH14»

feq. unde haud obicure colliges , non

Μοίϊ tantum , ied Jiraelitis omnibus110«

titiam fuifle regis futuri. Ut adeo has

difficultates éluétari , non?violato Moié,

cuilibet volentipronum iitac facilhmum. Offendcratquoque Clericum, quodjo* fephus Gen. XL. if/dicat,

iefurtofurre-fjttim e terra fiebraorum; cum tarnenaevo

.Moiis nondum eilet occupatä , fed Joie«

phusöc ejus majores peregrini omnes eilent

in terra Canän. Sedpoftea haud dubie in«

tellexit, a quocunque dcmüm hxcicripta

eiTent, verba eile Joiephi , ilc mento

loquentis de parte Cananaw, ubi majo« res fui federn fixideiit, ibique, ututpe«

regrini , magni tarnen nominis eilent ac

digiiitatis , Ut quah principes aeftimaren«

tur, iuis viVehtés legibus , nee ullius

imperio fubje&ü Huncitaque trachim re-gionis, quem paterJofeplii cumfratribus,

viterumineofarufn confenfu tehuerunt, hoc nomine percommode areliqua relig?one

di-ftinguit.

De voce clenique haud leve du-brammoviileolimvidebaturClericuSj quam

faepius in Pentateucho occurrcnrcm Moiis XXQ

(36)

aevo prorfus denegavit, atquemultistan¬

dem poft ieculis , aetate fcilicet Samue-Iis primum fuiile receptam , collegit ex i.Sam. IX,9. ubi diciturJ qui ho-die, antiqmtus vocabatur ΠΝΗ videns«

Undfcriptionem

Pentatcuchi

non

conveni-ieMoll arguebat. Ceterum hujus&c

du-bii 6c argumenta leyitatem ipfum poftea

perfpexiile , tum ex

diilertatione

ikpius citata conftat, tum excomment. in Gen, c. XX. 7. p. 143. 144. ubi haecejus haud

aliena eftdeclaratiot Videtur h&c

voxpri-mum in ttfit inter Hebraos fitijfe ,

dein-de frequentiusadhibita dittioΠbO Videns

fed tandem Ν"Q2 in ufumrevocata. 7~km-poribus Mojis ufitata erat, Judicum tem¬

pore deßit, inde iterum renata eß. vid.

etjam "Witfius (i), qui ex Samuelis

hi-ftorianonprimosvocis NO* natales, Ted

invaleicentem tunciignificationem peculia-rem , qua rerum futurarnmpr&nuncium imprimisfignificaret , patere docet.

Profert Clericus & alia loca ex ceteris

Pentateuchi librispetita, quas pariter

iin-gulaleviter attingeremus, niii brevitati

ftu-dendum eiledeprehenderemus, Nec vero

illa tanti funt roboris, utfixam

ftatam-que (0Mißeil. Szcr. 7ΤΛ

libX

c. /.$.XVJl,

(37)

ύ Ijüeienténtiam noftram loco dimovere pof-fint: inplcriique etjam, aeque ac m reli—

qiiis, gratuin nobis otium praeftitit

acu-tiifimus Witfius. Sed magnopere dolen-dum, antefignanum huncin medio

con-fli&u alicubi nos deieruiile ,

atque vi6fcas

adverfariodediilemanus, nulla licet, quan-tum nobis adparet

, graviori neceffitate ,

auttelorum pondereada&um, Attameneum

perfide nobiicum egifle, querinon licebrt, cum ante congreiTum non aliud pollicitus fuerit'auxilium.(k)Anneveto tempeftive ju-itaquedecauflapartesnoitrasrebquerit,

pau-cis diipiciendum reftat, Circa locum Gen.

XIV« 14. parumcircumipe&e illum

egif-fe, aliorum teftimonioprobare fupraconati

filmus: nec" tamcandidumanimum, quem

ipfe jurelaudatacprofitetur,

quemmolecu-rarum languidum Sc

parum attentumin re-liquistribus locisoftendiile ii dixerimus,non

verebimur , ne tanti viri månes nobis jufte

fiiccenfeant«Etenim eonje&ura illaautfufpi·

cio, quaeClerico unacumaliis fubnata fuit

ex Gen« XIII« 18denomine fPDPt, quod

nonnifipofttempora Mofis opidofuerit

im-pofitum,cum'exjofi XIV.14 liqueat, tem¬

poreCalebi fuifiemutatum J non tanti e-rat, utnovamieriorisievimanum infcriptis

C

Mo-•

(38)

Mofaicisagnitam admitterct. Ibiquidemdi*

citurj jQiNητφ a^sn rnart oui

Hebroncm ohm diftamKirtathArba \ Sed neutiquam aut hic, autalibi defignaturtem^ puspofieifionisCalebi, tanquam hujus ad-pellationis initiumaut limes« Namque

anti-quitus, arvo fcilicet.Mofis, itavocatampa¬

ret velex illis locis, ubi nulla

eftadje&aad-monitio de alio nomine,vid.Gen. XXXVII.

14.Nurn. Xül. ubi etjam antiquitashujus urbis&nominisdeclaratur. Quisautem

fa-cile eredet, vetus nomenKiriath Arba hic

olim fcriptum , pofteafuifledeletum,

fub-ftitutohocfolo, utputant, recentiori nifi

integracpmmata, authiftorias particulamali—

quam novamparitetinfertamvelitatqueadiu,

tam?idquod\Vitfium,autaliuraquemque, e-jusdem iniäcrum codicerapictatis, vix

ad-miilutumcrediderim« Proinde addita He-bronis adpellatio, tanquamfuo tempore

no-tior & iljuftiiiot , iilamnullo valido

argu-mcnto, quodquidemnosperfpicere valemus,

a Moiisaevo excludit, ut iequenti demum

tempore id nominisfit adepta; fedutroque,

& MofisState, Sc diu poft , fuifie

defi-gnatam, vel ex Nehem. XI.2f«facile colli-gesJ undeevidenter, utarbitror,

confta-bit , nomen priftinum cum pofieifione Ca¬

lebi neutiquamexokviiTe

, cum ibi adhuc

(39)

memo-memoretur KiriatbArbm , nulloalionomi¬

neaddito. Eandem vero hic deiignari civi»

ι( tatem , docebit Rclandus in Palafftina iua,

yir inhifes, fiquisquam alius, peripicacif.

jfimus, c /

Nee majoradparetautratio, autneceilltas, curVßramantiquitatemverborumExodiXVI. i5". propugnaredeiierit "WMüs* ubitradit

Mofes'fßraeUtas comediße Manna per Annas

4.0,. donec adfines Canan£&perveniJJent.

Equi-demtelumfieic a Spinofaintentatum

, utut

expolitum maxime atque cominusvibratum aClerico , neutiquam

tantum oftentabat

pe-riculi, utillumftatione, Moién verojurefuo

ί depelleret. ScilicetAnnis40.

commoratio-nis indeferto, quos Deus populo incredu"

lo atque itnmorigero decreverat Moiique,

exade praterituros nunciaverat Num. XIV,

53.34, unicus adhuc deerat Meniis, arque

is nequidem integer,

qnovitaexceffitMo¬ fes, in ipfo jamlimitepromiiEe terrae

con-iiftens, ubidefinitos tnbubusträdus, De®

monftrante , poilet contueri

,

poftquami-pfe Deusilli, quasimgulae tribus

poflefllo-nes & terminoshaberent, & in diftribuen^

daregioneprincipes , Eleazaro&:

Jofujejun-dos; quot etjam Levitis urbes, quamam

homicidis afyla conftittienda , accurare

in-dlcailet : ut adeo de ingrefluten» , cum

(40)

defi-*

deii'gnattiffl tempris ρ

nttiniffetΛ, Jofuae (iic*

ccifori faoquotidie mandatum divinum vi«· derct exipedlandum, Noveratidem illeMo- t

ies, uipote quod Jfraelitis denunciaverat^ regionis adeunda; fertilitatem ; foreter. ramprasftantifiimam, tntico atqiiepiordeo, alioque frumentigenereabundantem, Deiit« Vili. 7.8. coll-Exod.III» Nuiii* ΧΙΙΙ,ζγ* At hsc ipii non indulgetur notitia, qua

icrepotuiilet, Jiraelitasterramingreilosmox

boms hiice& regionis proventu fruiturosj & tum ceflatutumcibum, Manna fcilicet, in fterili deferto divino beneficiomiraculoie,

{uppeditatum, Quod denique e plebequi-libet Deimodo promiffis fretus fidensque, λ

certo iibi

perfvaderepoteratpropediemeven-turumJ id neProphetarum quidemmaximo,

qui nuper tribubus iingulis fatacuilibet

fu-tura poftmuita fecula pradixerat, unicum tantum menfem abeventu & complemento

diftanti, concedere licebit. Spinoiam qui¬

dem haec3caliaexanimo ejicereauiiimfuiilc,

nonadeo miramur; at 'Witiium , tanti

a-cuminis virum adea parum attendiile, ju¬

redolemus» 1

coeperat, vix ibi gradum brmare potuit

Witilus, ubi vanae autleviores eran t

ad-Yerfanorura minie» JElucet id ipiumex

(41)

fponfb ejus" ad diflficultatcm obje&am ex Deut. III« 14. ubi narrat Moies,

Ja-irum Manaffisfilium cepijfe totum tractum

jirgoli &c. &vocavijfe de nomine fuo Filias fairi ufcjue in diem hunc. Jdvetocum paii-cis meniibus ante Μoils mortem evenerit»

ab illo dici hxc non potuiile iiifpicantur,

additaprxfertimphraiiΠΤΠ ΠΞΞ3ΤΓ^

Ί^Ριό-pter hxc igit'ur ultima bnjus commatis ver-ba eo deveniile Witiium, ut jufbecauiEe

defenfioaem defereret, eo minus in tanto Viro ferendum videtur , quod languidius

&iblitomodeftius hic inftantem

fenieritCle-ricum , utpote qui fateturingenue,

lon-ge alium eile hujusformulxinHebrxaLin¬

gua feniiim, quam utjtempusiisdera verbisa· pudEuropxosnotatum femperexprimat, re»

rnotius.fcilicet ; eiim hac Sc aIiis ejusmo«

diphrafibus indicentur negotia, quae nu<

perrime evenerint (Ί)«

Jd véro concedénteadverfario , in me«

moiiam omnino revocandum erat, antea quideni Num. XXXII« 41, hxc aMofefuif

ie narrata ; eadem vero hic repetipoil: ali< quod temporis intervallum , quantumcuru

que id demumfuerit: ut fcite admodum

hxc Sc rcliqua obfervat Engelkenius (m ) C 3 \ qui (l~)vid. ClericiComm.p.436 (ni) inDiJJerft defententmin Script.$f injnriif} §«i6<

(42)

qui etjam tum in Joci hujus defenfione ?

tum in cereris Moii reftituendis, Witiiuni

iuismetipiius verbis convincere adlaborat, Γ eiquedemonftrare, fatilli domeiticorum pra:-iidiorum ad nianuin fuiile, quibus in cauila

laudabiliter iiifcepta vim adveriariorum ultra

potuillet profligare , niii animumintempe-* ftivedemiiiilet.

Atque l\xc quidem quatuorilla funt Ioca,

quibus eximiamWitili iolertiamiedcfatigaile,

magnique nominis virum in iuas traxiiTepar¬

tes , haud dubie gloriabuntur adverfarii.

Et-enim utut ex animifententianon prorfus

infti-tutum ceilerit, quo Molen ditione fua

exue-reconati funt, gratum tarneneritqnidquid ^

inde vel tantillum ipolii abrtuliile licuerit. Id

vero neutiquam ealiberalitate

, aut legeie

largitura fuiile fatebitur "Witiius, uc Moii

quidquam fui jurisin hac controveriia

detra-heretur ; quemnihilominus Pentateuchi

icri-ptorem eile cootendit , licet interpolatio

exi-gitA , vel in immtitationeunius vocabuli,

veladditione brevisßm& hiflorioU admittatur:

utinfine cap. faepius cit« §.ult. mentem fuam

peripicue exprimit. Verum enimvero pru- >

dcntermonueruntalii, remeile periculi

ple-nam , nulla cvidenti necesiicate cogente,

vellatum unguem a iententiadifcedere, tot

& divinis & antiquisilmis eceleii« feilimo- [

(43)

?9

niis|firmkta. Alioquin metuendum erit, ne

per rimulam quamcunque admiilus vel unas

t:J revelatae veritatis oppugnator , mox plures adducat infefto agmine irrumpentes, non

par-tem aliquam iacnc fupelleCtilis

, vel

orna-rnenta pauca

, iedipfa Fundamenta domus

concu/Ia Sc everia cupientes, Namque in

hoc vel illo com mate ii additionem vel

mu-» tationem quantulamcunque iémel conceiferis,

moxförlitanaderit alius , qui candoris

ejus-dem atque liberalitatis oilendenda*

occåiio-nem tibi iiippeditabit

, in loco alio mutan-do vel reparando. Qua

quickem

facilitate

^ iingularem apud novosCriticos inibisgratiam,

^

qui nihillue

intenratum'felinquent

; Anne

veroCanonis Sacri juftaift lic egeris

caullam,

*

debitumqueei

pretium lervaveris, illi demum

fre&ius difpicientatque dijudicabunt, quorum

cuftodjai fidajqua: tuteheingenshic theiauruseil

commifius, nullavel accesironeaugendus, vei

detra&ioneunquam minuendus. Hunc ut

di-vinabehignitas

acprovidentia integrumSc

in-corruptum tutumque a nefandisadverfariorum

conatibus intevurnomnenobisconiérvet, de·

'

votisiliipiriisprecamur; atque etjam

per divä

, f nam gratiamföre confidimus.

SitDΕO

laus, honor

&

gloria

it)

fecula

iempiterna.

References

Related documents

cftendi pofle , Colchis , qui apud ■ Herodotum Atgyptiis praeponuntur, antiquiorem circumcidendi ritum adfcribi debere , quam reliquis. gentibus : quae ratio argumentan- di,

explicanda, haud temere eft difcedendum a ferie nar- rationis, quam S. Scriptor nobis exhibuit Proinde cum conveniant fere in eo quotquot funt philofophi, Ven~. tum nihil aliud

e JY.'' 2β. Quse quidem pise atque fobrke viri fa- gaciiTimi meditationes longe diveriam &amp; fortium &amp; reli- qucruru rituum originem atque indolem exhibent, ab il¬. la, quam

fe videtur, haud dubie prefuit. Quod fi ex quorun-. elam calculo dccefferit anno fere decimo

xit. Tale etiam dixeris, quod Rab-. binum quendam, quocies

ratio? Quod ad Ή0 Fruft. terra adtinet, nulla. fere inter Philologos eil controverfia, cum

pulturarnm locis, quam conventuum quoque religioforum, erat inditum d). Quod vero Chriftiani fponte ufuque. recepto iis in locis, ubi Sacra fua celebrarent, mortuo- rum

gor &amp; poenaruni feveritas perditorum civium immi- net cervicibus, donec ad meliorem frugem atque fimul ad veram ac beatam innocentiae &amp; beneficen- tiae libertatem,