0. s. f. fQ.
' DISSERTATIO ACADEMICA ,
De
NEC ESSITATE
ELOQUENTIAi
In
CATHEDRA
ECCLESIASTICA,
Cujus
PARTEM PRTOREM,
Permittente Ampiißt Facult. Philof.
In illufiri ad Salam Athenao ,
Sub PR/ESIDIO
CELEBERR/Ml VIR l,
Mag. PET R I EKERMAN,
Eloquent. PR Q P ES S. Reg. & Ord\
Candido bonorum examini moäefte committit
SVEN O S. NO RING,
WES TRO- G 0 TH US.
In Audit. Guftav. Major, ad dienurar Maii,
Anni MDCCXLI.
Horisj ante vneridiem, confttetit.
UPSALIM Impreffa.
Åmpliffimo V I R G *
Dn. ERICO V l C T O RIN,
Medicinae DOCTORI Experlentiffimo , Re&!i CoIIeg, Med. AD SE SSO RE Graviflimo ,
AVUNCULO Optimo.,
Admodum Revereudo atque Praclciriffimo VI R O,
Dn Mag.JOHAN NI THÜRELIO,
EccleficE Byenfis PASTORI PRAiPOSlTO
longe Meritifiimo, PATRONQ ob plurima bene- quoyis abfequii & obfervaatiac gencre^
nullo non tempore Süfpiciendo,
Achmditm Révsrendo atque Clärißimo VIRO,
Dn» Mag. ERICO A FZELI O,
!P A S T O R I in Bellefors Graviflimo, AD-
F IN I- & FAÜTOR1 Dilediffimo-9 Honoratillimo^
Speftatifltmo & Prudentißtmo, V I R Ö,
Dit. JOHANNI VICTORIN,
Officin.Ferr.adQvarnPOSSESSORI&PATRONO AdcuratiflimorAVUNCULO Optimo»
Aämoäum Reverendo' atque Frgchrijfimo V 1 R G,
Dn. Mag. ANDR. VICTORIN
PASTORI in Fcgelåhs meritiffirDo, adjacentisr
Diftridlus P. RM P O $ I T O Adauratifllmofr.
AVUNCULO actatem Colendo.
Admoäum Reverendo atque Ptädarifjimo VI R O.
Dn. Mag. JOHANNI BRISMAN,
PAS TORI & fR®P O SI T O in Larf longe dignidimOi AD FlN I P A T R9 N
oh paterna plane fibi prasftita beneficia > ad
ciiAeres usjqiie Cedendo»
Spedaüjßmo & PrüdemifftmoV FR O, Dn. LAURENTIO VICTORIN r
Civi& MereatoriLondini Anglorum Nobili & Per*
indaftrio, ut AVUNCULO &FAUTÖRIpropenfiffib'
raop itafincera animi obfervantia Venerando
Coiißiltißimö ti & Ö
Dn, PETRO VICTÖRIN,.
AVUNCULO opritno & S E N S-
EA C T ÖRT Certiffimo.
iphrmuw Reverend atque Doffifftwo VI R O, Dn. THOR ER O ODHELIO,
C O N R E C T O R I ad Scholam S. Nicolai Stockholmiac Adcuratiffimo, Fautori &Coil»
fangvineo iEftumatiffimo.
Plurimum Reverendo & Dofiiflimo VIR O,
Dn. PETRO NORING,
PASTORI Legionis Pedeftris Skaraburgenfis Vi- giUntiflimo, FR A T KI Cariflirno»
Cofifultiffmo VIR O,
Dn. GUNNONI BRUNBERG,
SE N ÅTORI apud Uddevaldenfes Dexterrimo,
AD FIN I & FAUTORI Exoptatifiimo»
PUolixiori
' adparacumentis
, hane DifTertationemadfe&u
,quam verborumdignitate quidem materia commendabilem , ob tem«
poris vero anguftiam & ingenii tenuitatem
minus elaboratam , in devin&iflimi animi pignus
pro collatis beneficiis, & fpem ulterioris bene-
volentia? obtinendae, cum ardentiffimo voto,
ut longam annorum feriem faufti & felices nu-
meretis, VOBIS, PATRONI & FAUTORES optimi, venerabunda mente dat, dicat, dedicat Åmplijjim. Admod. Rever.Spe&atiß. Confult. & Clariff.
NOMINUM VESTRGRUM
Cultor <obfervantlffimus,
SVENO S. NORING.
I hiftoriarum, omnis aevi, mo*
numenta, pariter ac quotidiana experientia convincant> uti rea-
pfe nos convincunt,nullam ex iis artibus, atque difciplinis, quas omnium Au&or laudandarura reruin generi humano clemen»
tiflime indulfit, utilitatum licet fertilidimam, veritatumvepleniffimam reperiri, quae
aliorum pravis, ac perverfisobnoxianon fueritjudici- is, mirari adeo nonconvenit, itemnonnullos, nefcio quibus furiis agitatos, eo procefiiflTe audaciac, ne di-
cam vefaniae, ut Eloquentiatn non modo nulla cum u- tilitäte hominum conjungi , pleno ore clamitarint,
verum perniciofam etjam eile, & idcirco dignam, qua:
cchoro eruditorutn ejiciatur, profcribatur, extermi-
netur. Atqui ne fruftra iftharc jaåafle videaotur, in
A cauflfac
» -iwr )o-c tu-
«caufTae fuae robur ac patrocinium, varia & diverfa fin¬
gere, atque camtnrnifci folcnt argumenta. Quorum
vei hocin primis eft, quod alium poft alium ex elo- quentlbus protraxerint, qui-fua fvada, dicendique vi
rairifica adeo in animos & pe&ora audkotium inflti*
xerunt, ut hbiidem errores, ioco veritatum, recepe-
rintj adprobaverint, & vitia pro virtunbusdelegerint.
Talis fuit Hegefias, Philofophus quondam Cyrenaicus,
a Diogene Laertio Trne-iSuvaTos. adpellatus a); quippe qui ita smaginemmalorum in vita humana expreß!t co-
ram auditoribus fa isjut Ixaéd pauci eorum vitar fuaefi*
lum 2brumpendi,nefciö qua ducerentur cupiditate b)*
TalisetjamCarneades,ex eodemIudoprodiens,& Atfae-
nienfium legatus apudRomanos, qui omnium cum ad- probatione juftitiam antea defenfam, pari facundia,in- geniiq; acumine pari poftea itnpugnare valuit> ita qui- dém,utquacunq;derediflereret,five eonfirmandam, fi-
ve infirmandam illam fufciperet, auditores prape adto-
fiitos inr fuam traheret féntentiam. Unde de eodem circumfertur Gatonis Genforii vox plane diftatoria:
ejicite, Cives, iftuna frominem, cui nihil perfvadere
difficileeft, &, quo difputante* quid verum ht, non
dijtidicari quivit. Atquiinter x$viv & xaTct%gverrv,
ufumabufumve, diftingvere didicerunt, tantumabeft,
ut horum praepoftera & iniquiflima confilra fequantun
ut potius illa rejiciant ac daranent, contendentes E-
löquentiam efle illudfihgulare, & dé ccei® demifTum
nobis munus, unde innumera ad pubiicamrem redun¬
dant commodå, in quo id fitum eft praeftantiar, ut, Ci modoexceperisrationem , homo, hac facultate folå, ab ibrdido brutorum aniniantium gregeplane fecernatur;
idque pracfidii, ut omnes arter, ac difciplinas accen- dät fine quo ea$ non modo langvefcere, fed & penf-
tus
-m )o( ^ i tus concabefcere necefle .eft. Parvoenim, vel nulli potius u&i éfTct, prarclaras^ lauueque dignas cogifa-
tiones animo volvere, optimarumque fcientiarum no- titiam in ipfius mcntis recondita veluti ciaußra abdere,
nifi eandem cum äliis communicare, acpro rci digni-
tate , fapientcr eloqui, diftinåe, ornateque in medi¬
um proferne pöfiis. Contendentes, inquam, Eioquen-
tiac utiiitatem effe^tam longe lateque diffufam, ut non unis cancéllis fit circumfcribenda, fed ad omnium re- rum negotia fefe porrigat, Cxtendatque_, prout abun-
de fatis id tcflatur jpfe, Eloqventiae parens, Cicero :
cetera: fere artes, ait, fe ipfx per fe caehtur iin-u gula:: bene dicere autem, quod eft fcienter* & pe-«c rite, & ornate dicere, non habet definitam aliquam"
regionem, cujus terminis fepta teneatun, fed ad o-"
rnnia, quatcunque in hominum difceptationem cade-"
re poffunt, penetrat c). Immo, in tUathedra etjara
Ecclefiaftica quinhoc fuum exerceabEloquentia impe¬
rium, ubi res facrac, & divinar auditoribus proponen-
da: funt, atque inculcandat, nullum eft dubium. Atqj adeo, ut fi palmam illae ipfac jure optimo fibi vindi-
cant, &, tanquam Minerva ifia Phidiae, in arcecollo-
candsc funt, in iis profe&o fiecéfiitas principatum,
vdut in prqpria pofleffione* öbtinere debeat. Cui
fententiac fuum addit teftimoniam Orator ille incli-
tae memorise Petrus Francius, dum ita de Eioquentia eloquentiffime fcribit: neque fåne, fi id, quod resM Cft, confiteri licet., apertiorem unquam illö, liberi-4£
oremque campum , in quo vires fuas exerceat atque1"
extendat omnes, na&am eam fuifle, exiftimare de-£<
bcmus. Nam quanto Divina: ac fempiterna: res hu«
manis, breviquc momento perituris hujus vita: ne-£{
gutiis, gloria & majeftate antecellmit: au^.qxo coe-£<
Ä i ' Uftibui
4 ) o ( M-
„leftibus mortalia & terreftria concedunt : quanto ,,corporum defenfione 'ammarum noftrarum falus cari-
,,or & nobis commendatior debet effe, tanto fpatio-
„fiari in loco verfatur hic Eloquentia, & 'auguftior
jjonge , atque excelléfitior elucéfcit, d). Proinde uti
non audiendi Tunt nugatores ifti perridiculi , quibus
nihil eft frequentius , quam Eloquentiam facram, ceu
fucum, proprium gtntilitatis konum, Chriftianis hominibus.
indignuiK, flabeüum vavitatis, nidum (uperbia., idolorum denique fervittttem3 orc impudentillimo dilacerare; o)
ita nec Fanaticii mos erit gerendus ,, qui raptus fuos Enthufiafticos, revelationesque immediatasere-
pant, &TheoIogiam, quae perorarido in fuggeflu ad populum exercetur, Homileticam non tam probant,
quam omni ftudio improbare conantur /). De Naes- ßtate hac Eldquentia in Cathedra Etcleßaßica quoniam
nonnulia in cliartam ipfe in dicendo , fcribendoque
infans admodum conjeci, Tuarn , B. L> ea, qua decet, reverentia, humanitärem implöro.
a) Libr. II. p. 13 de vita Arifiippl. b} Valerius Maxi*
wtirLibrK VIII. Cap. 9. item Cic. TufcuUn, ßßtaft.L. I. c.
q4' c) II.cap. 2. d.) Oratio /. de ftudio Eloq. p. 13, e) cfr$
Nicoi. Cauffwi Eloquentia facra & humana IIb.XV. p. 931%
f) Georg. Frid. Niehenck in Indic e error um Pietifticorum p.
tf. & /7.
i , . §. II.
In Eloquentia definiendaeominuslaborabo,? quod
exipfa tradlatione, quae ejus fit ind'oles , quae natura, fatis patebit. Dicam tantummodo me non fpeciatim loqui de Eloquentia, e. g. vel Teutonum, vel ßata-
vorum, velSvecorUmaliorumqf;, fedgeneratim.Itaque
£1 adfirmetur Eloquentiam vim fuam exferere in Ca- diedraETccWfiafl:fca, adflrmabitur mox Svecum elo¬
quentem
•*#t >■ o- r n* 5 quentern & Gertiianum, reliquosque fua Eloquentia
apud auditores plurimom efficere. Et quid , quaefo ,
abfurdius,magisque abfonum eflfet, quam porneria E*
Joquent-iae, quae ornnta poflidet, adeo perangufte vel¬
ie coanftare, ut diceremus, illam fuum imperium*
fuumque dominium in hoc , • vel illo regno > inhac*
vei illa natione, in hoc, vel illo fermone exercere,in
aliis non item. Etenim fi notitia rerum cceleftiumnon
nifi per verbi & voces animis audientium ingeneretor,
qUcE tamen pro diverfitaté" regionum, atque gentium,
toto, qaod ajunt, ccelo differunt , experientia auip-
pe conftabit , eosdem conceptus a diverfis-gentibus
per diverfas voces indicari; ex eo perfpicuum eft , Eloquentiam cuilibet lingvarum 'generi eds commu- nemt nullumque inter verba, tanquam figna con- ceptuum , & inter conceptus ipfos, tanquam res fi-
gnaras, nexum ita inte-reedere neceftarium , quin fä>
cer Orator pro varietate auditorum » vario ac divér-
fo fermone, fenfa animi fui apte & ornate defigna*
re & exprimere cum poflit, tum etjam debear.
§. III.
His pramifiis , propius ad Mitutum noftrum
eft deveniendum, breviftimeque in viam illam inqiii*
rendum , quam potiffimum Oratör* in Cathedra Ec- clefiaftica conftitutus , teneat, fi muneris fui partes rite implere geftiat, & auditores ex ipfius Eloquen¬
tia frudtus aliquid & emolumenti capiant. Quod dum fpondemusj quemlibet facile nobis largiturum exifti-
ino, Oratori facro , aeque aealiis Oraferibus omni- bus id efte inj.un&um, ut certum,; atque detrérmina-
tum finem fibi habeat pratfixum , q-uem, ceu ftatuarn Mercurialem, intentis oculis ubique contemoletur.
Quistiam vero il le fit finis, neminem praeterire poteft,
A y cui
ne ; o c
£Ut ve! tantilhim in rem introfpkere^grave non-fuent.
jBcenim, (1 .verum etl» Eloquentiam facram a civili
iion riifi argument.© efte diverfanx, fcquitur, finem
Öratoris Ecciefiaftici ultimum efte perfvadere,, ani-
roosque auditorum ad honefta quaevis fléftere* quod
ißft res adeo manifefta, & magno Rhetorum c«nfen~
fu firmata.* ut a nemine in dubium poftk vocarh Atq«e sneprum plane i]le ageret Oratorem, qui hunc
ünem non toto animo confe&aretur, & cui perinde
eflet ad laudabilia, an turpia amplexanda inflammare.
Prxfertim cum ipfi nihil magis debeat efte curat c®r-
dique, nihil carius & arnabilius., quam credenda, &
agenda, »ut cum Theologis Joquar, fic proponere, fic
ineulcare, ut alte memoria fenfibusque, immojpfts
anedullis inftgantur audientium. Tgregie hane in rem
-„.Chrlftophorus Schraderus: perfvafio fene ut civilis,
*,ita & facri Oratoris finis eft indubitatus. Elnice e-
.5,nim.ille hoc agit, agerecertedebet» ut fidem Chri- -,»ftianam, & mores illa dignos mortaliumanintisqueat
„perfvadere. Seryatotis noftriad ^poftolospratceptum
»,eft Matth, ultimo v. lo* Docete gentes fervare o-
^mnia^qua: mandavi vobisj h. e. oratione veftragen-
*,tes addncere enitimini, ut refipifcere & Evangelio ,*credere, ftdem & bonam confcientiam retinere in a*
nimum inducant a). Vanus autem föret hic finis* vana omnis perfvafio , nifi rationes ad movendum adcom- Riodatas antea excogitaverit , itwentas difpofuerit difpofitas inque juftum ordinem reda&as exornaverit, verbis denique figuris fententiisque pulcrk aisque"
quaque veftitas pronunciarit.
ä) In prAfatione nd cammentArium de Rhctoricorum
4vißoteIit fentevti* j&.ufu,
$. I V,
) o f i#. r
§. IV.
Dixi van am effc & fupervacaneana irr Cathedra'
Scdefiaßica perfvafionetn, hiß argumenta ad moven»
dum adfint, idqne non immeritor oratoriam quipps
rim non in clamoreuJio flentoreo, non vcrborum i*
nani profluentiaj fed in argumentornrn nervis poli*-
tam eile volö. Nam quisunquam auditorum usqus
co addüci pöteft , ut meros Oratoris flofcu-Ios, ra^
tionibus caflos, adfenfu excipiat, fidémqire ipfi fa¬
cht? Gerte, fine argumentis, quantumcunq; eloqueni
nofter fundat verborum , fanåiffimo tarnen muneri
tantum abeft ut fiar fatis, ut maxirr.e etjanmelden*
detrahatur. Quare ficut miiitern, cum liofte felici—
ter congreffurum, armisv fic oratorem Bvangelicunv argumentiss- quat ipfius funt tclay ftipatum inftw dumqj-effe oportet. Sed'ex quolibet ligno non fcu!*
pitur Mercurius , nec quarcunqj rationes ansmis fié^
élendirconvincendisque mferviunt.< Ideoquey ff quid*
pracftabit egregii Orator facer, ff a vitiis diffVadere*-
ff ad virtutes bonosque moresfvad£re vaiebkipfius*
oratio rationibus non a propoffrto alienk, fed adrem, quam tra&at, maxime illuftrandam • facientibus, non."'
kifirmis, fed firmhümis nitatur, necefie eft* Idquod'
antea cum honore nominätus Schraderus»■ dümoccu^- patus eft in adplicandis'pracceptis Rhetoricae Ariftote«'
Iis ad ufum Oratoris Ecciefiaftici, hoc modo commen^
dar: munus, inquit,Oratoris
um mfavcr perfpicere, quod ad perfvadendum fit ido-«1
neum I Rhetor. z9 Idém totidem fere verbii de<c!
Ecclefiaftico Oratore nosdrxerimus, nam & huic in-«7 cumbit diligentcf circomfpicere, probe dignofcere,«
& commode adhibcre, qüac idonea funt ad' perfira.«^
dcndum* ncrnpe iilam faltbarem fidei obedientiam«' Komi-
8 J O ( K&*
„Rom. I, 5". <0 Cui rei Chryfoftomus aibum quoque
„adjicit calculum: concionator argumentis deledaöi-
,,cur haud probabilibus, fed plane firmis, folidis &
,,quac fint aeterno veritatis b). Orator igiturEcclefia- faicus, felici hoc in negotio proceftiirus pede , fua
yerbo Dei revelato fuperftruere debet argumenta, ejusque didatum unicefequi, nec unquam admittere, quod ab illius analogia recedat, fed manito Apnftoli fempera'utm, uf\v%va> tpalvomsy 7rj30<re%siv.
Haec argumenta vel inprimis expendetj hatcinitiilabirj
haec malleis quafi imprimec pedonbusj his venabitur animos, his impugnabit, his tanquarn ariete muros
quatiet. Ceterum licet inventionis feminarium in fa-
cris praefertim literis collocatum habeat, fubinde ta¬
rnen fas eft, dodrinae nonnihil adfpergere peregri-
nae, modo fiat raro, & fine ulla ofientatione , nam ut taceam, quod quorundam auditorum indoles id re-
quirat, multa a profanis fcriptoribus fatis commode
tradita funt, quac facer Orator, tanquarn ab injuftis
repetere poteft pofiefloribus, inque cqnfirmationem
fidei leviter trahere, & ufui adtemperare Ecclefiafti-
co c). Rationes porroi ex facro fonte petitae, quam-
vis fint optima:, non minimae tamen eft prudentiz*
eas feligere > quar perfonis, rebus, Iocis, & tempori-
bus congruentesfunt, quxftionesq;altas, fubtiles, am-
biguas, controverfas, ubi his pertradandis non fuerit
otium, amputare, contra autem eas arripere, qus ad
mores inftituendos maxirne faciunt, |<Iam ut audito/
res, quibuscum Orator facer erit adlurus, loquar, no-
vimus, eos infinitae propemodum efte circurnftantize, quemadmodum multitudo ipfi Platoni vocatur Sygtov ir,t\v>cs(pet\ov, quorum tamen venas teneat, intimosqj
dclibct fenfus, ut, eorum perfpeda varietate, ipfa et-
«<st ) o c fs* *
jam Väriarfsqueat argumenta, eaque folum adhfbere,
qu« ad unius cujusque arnmurn pertrovendum pluri-
mum conferant. Manu quippe , ut eft in proverbio,
ferendam , non toto facco. Etenim non docendurtV pro fubjetfto docentis , Fed pro captilrecipienris. I>
nritandus idcireo eft OratoTi fatro mos prudentis im«
peratoris,qui dum in urbe aliqua expugnanda verTatur,
omnia ac fingula loca Fagaciflimepertcntat, eaqueim- piger obit, it qua paTte dcbiliorem viderit, hac irru- ptionemimpreffionemque faciat; itempifcar ori s,qui pri-
inum pifcium exploTat naturam, & utrum gobius in
iftlimo, an vero in alto Jateat , ferutatur, ut conftet hamone, an reti fit capiendus; deinde experientiahac
de re edo&us, debita prseparat admovetque in'ftrumen«
ta, temporis pariterrationem adcuratifiime ubiqueob«
fervatuTus. Hoc fatis compertum habuit Balduinus «
qui percomimode docett eorum> ad quos di&uri fu-l£
mus , mores, temporumque conditionrs , tanquam'*
vivam poftillam aliquam infpiciamus, & ad eas do-ff
örinas ex textu adplicemus d). Huc quoque fpe&mt
verba Cauflini fat is egregia : imperitus eft ille con a cionator, qui eandem crepidam omnium pedibus co-<<
naturindoere; vi den dum eft, quid cujusque auresfe-u
tant, quid palatum expetat, Fed maxime» quidadfa-**
lutemuniverforumcondu cat e).
s) Schräderutlot. antea(hat. b) Caußlnus Lib. XVI*
tap. /. p. ggf. t) cfr Archiepifcopi qvonäam Doft. FricB
BittZELII difiutxtio de cöncivne Pauli in Arropago habita*
d) In brevi inßitut. p. 1J*. t) Lib. ritat. p. pjg.
§. V.
Res & argumenta fic inveniffe non Dr is habebit facerOrator, Fed ulteriusprogrediatur, necefle elt, Fei«
licet ad Drfpofitionem argumentorum» At per quam«
"vis aTgunventorum, pamumque orationis difpofitk>=
B nem
3©,< &§■ y&f spi?
aiem finem fuum non obtinebitj fed per 'éam föftsrffi
qus HarcbT&gi» efty 9^ legibus bonac methodi con*
venit, jubentis ea efle prsrnittenda> qua?> pracmittide-
benc, quaeque in fe rationem continent* fequentiurru
Neminem obleéhbit confufbrri chaos,- rcautem vera chaos er§t confufum, quoties non fequitur faoer Con^
sionator regulam > quoties ftruftura partium ftt cacca
ratione ac kxatoordine. Monftrum eflet ille hromor cujus caput occuparet iocum pectoris, & pedei bra»
chiorum. Sieputida, & incomta r immo monftrofa£ effet illa oratio', cujus partes& membra non in juftum
jredada fbrent ordinerp. Hoc jpfum fatis illuftratumi»
vit Qpmtiliafinsv cujusverba digoa funt*, quae in me»
3,diumheic proferantur: neque quanquam fufis omni»
„bus membris ftatua ßt r. nifi collocetur: & fi quam 5,in corporibus' noftrisy aliorumve animalium parterw
„permutesatquctransferas, licet habeat cademomniar ,,prodigiuro fit tarnen. Et artus etjarnleviterlocomo»
„ti, perdunti qu® viguerunt, ufum, & turbati exer*
,,citus fibi ipfi funr impedimento» Nec mihi videntur
„errare ,, qui ipfam rerum naturam ftare ordine pu»
>,tantr quo.confufo, peritura fin Hornnia. Sic oratio
„carenshaevirtute tumultuetur,necefteeflr, & fine re*>
,,dtore fl uitetn e c c ohacre atdib i,«muIta repe taty m aIta'
„traofeat, velut nodieintgnotis-locå errang necinitio,.
„neefih-eproponeo, cafum potius, quamconfiiiumfequa»
tur a). Nequeper qmmodi difpofitionem inordinatam>
qua argumentaadeomifereeonfu nduntur, &a fuo inali- um locumquflo Ikentius transferuntury perfpiawtas-
confifiere poteft, de qua-'tarnen eloquens Ecclefiaftb
Otis eo etjam magis erit foEicitas* quod batc ipfaytcfté
eodem Qüintiliano prima virtus efbEloquemiae fi*:
ne qua auditores craflis veluti tenebris circumfundun^
turj.nefciiplane,,; quid fua fibi,velit oratione. Et certe
■ -
t ßihjil
-m ) ® ( "m> 2«
»Lhil clariusindicium, e-videntius niliiiinfcitrap, hebe«
tisque ac pinguis ingeuii efle.poteft? quam cum itain-
condita eft oratio? ita perturbata, nihilurfitrprimum»
nihil fecundum. .Non,poflum igit*r quorundarn im- pcritiam, ne dicam dementiam, fatis demirari > qui,
licet haee res adeo magni fit pondens, ut ex eatoti o- rationi plurimimi accedere foleat lucis, gratiac atque jucunditatis, quemadmodum loquitur Plinius, tarnen prsfervido quodam ingenii calore ad fcribendum lo- quendumve fefe antea «accingunt , quam quid velint,?
aut quomodo« fecum reputaverint, unde non poteft
non permagna confufi© in toto orationis curlu fubori-
i%, volans atquevfludfcuans difpofitio, 4n qua fumma
irais temere ita funt mixta, ut folid* rationis parum,
aut nihil habeant. Itaque omnis Orator facer? qui fa*«
lutis? atque commodi auditorum fuorum fit ctipidus/
quique in pietate, aunbus animisquc eorum inculcan--
da,P elaborat, operam utiqucdabit fingularem, ©mnia
utordine dicantur, decentiutmembrorumcongerieto-
tumopuscoalefcat,ucquefingulainterfe haud aliter»atqj acdificium,'variacontignatione luculentecompaßum fue-
r4t, conneé£anturaptisfime. Et hocipfumeft, quodrao«
net antealaudat. Dodb Bcnzelius.: argumenta inventa«
debent aptaeompage vinciri& concinnaracionediftri-'«
bui.Unde magna'redundat utilitasnontantum in ^licen-«
tem* fed& audientem. Eft haccnonexiguaparsdocilita-<c
tis, quam «commendat Paulus i«Timoth. Ill: 2. c).
d) Inßitut, Orot. lib. Vll.inprdfdt, b) ibm. L. VIIL
c* c) RhetoricA £ctlefidfi% p. 24. §. u\
'§. VE
Quanta non minus utilitate? quam neceftltate a- pta argumentorum ex facro fonte defumtorum-difpo*
fitio» & convenietvs partium membrorumque colloca-
tio (efe Oratpri facro comrnen.det.? brevker jam 'vidi*
B 2 mui
I* ) O c M*
mus. Sed; nec iftud quidem totum officium ipfius ex~
haurire, mihi videtur, quin optim»jure c onteridam?
xequiri ab illo al iquid: plus ultra,. antequamadfcopuiv
pracftnituin devenire poifit, omat om inteiligo. ferma- ais* & modicas verborum flofculos, quibusargumen¬
ta fua,condiraentoquaficonfpergat, ne jejuna nimium exfangvii, & macilenta evadat oratio- Quippe non facile dixerit, quantum in orationem fplendoris,. atqj
lucis cx ornamentis verborum, cum reruTi ponders- conjundis,,emanet, ita quidem,. ut nonpoffttnon.in.-
forpurl amnisvfineullisfordibus>in animos audientium delabi,ac fefe infinuarecum emoliimento & c omm o-
do,eorum.longe maxima. Licet enimfine Eloquentia^
«yerba funt Ladantii,. Gbrifiianareligio defendi pos*>
ißt» uteft: amuitit faepe defenfa , tarnen claritater
i,ac nitore fermonis il luftranda, & quodam modo dis- a,ferenda eft , ut potentius in animosinfiuit, & vi fua,.
*>& inftruda religioner & luce orationis omata a), Nec aliter Reverendiftimus. Benzelius::tantum ,, inquit ,,jlle , abeft,, ut moderataac pia praeceptorum Rhcto-
„ricorum obfervatio in concionibus facris negligi aut
„damnari poftit,, quod. docenter exafciata &ab inqui-
„namentis ac fordibus repurgata oratio di vin is ora-
„culis, eonveniat,, &fortiores in auduorum animisre-
„linquat ftimulosqualem freqventiftimis,. & conti- j,nuis exemplis nobis commendat in fcripturis loquens.
„SpiritusS. b) Et cerce>fi verejudicandüm,nihil unquam
juftåus,,acquiusqj- cenferipoteft>,quam utdi vina oracula,.
humanasquaslibetconciones fuojubare,.fuaqvrnajeftate,, quamlongifiimenon praccurrentiafolum ,, fed tenebras prope&nubes;iisdemobdudura, pura«, ornataydecora,,
& in quadrum redigenda didione trademus* Infipiens profedo, nedum infcenaRofciusillehabereturjquima*
dt cxcelfaafperor rudi atque incondito dieendige«
acrft
-m > o c w* ti
»erepetins malier perfequi,, quam cuitiori Sc ad arti»
pratccpta inftituto.. Si enim decus; atque fplendorem„ laudis, gloriarque Summi Numiniscelebrandar ergo a?»
Jäs- in rebus adfiibere Jiceat* quidni lermoms in ufuv
Sc exercitatione ead- m nobis concederetur libertas?' Mine jure meritoque ita diHer it Couffinusv fi templa«*
&res divnar carere omni cult u&perpolitionedebent,*4
curinEcelefirum ftmdluram tantus impenditur labor,1*
«ein profufam laxitatemexcurranr,. utrrwmonbusin-4«'
cruftarar fulgeant, ut laquearium dignitär» paviraen H
terum refpondeat nitor, ut pidtis fpecutaribus, peri-«
ftromatis, & imaginibus ad certarnen usque pulcri-4«
tudiais luxurient l Quorfum tam lauta vaforum fu-1*
pellex explicaturl Quorfum tot fychraip enfriesfc text^
aramata,, tot gemma:> tot faces,, tot& tam adcura-1*'
tarmunditiar:r qua: fpetfantium oculos & fenfusintiimo'«*
religioriis, horrore perfundunt? Addo> melhcifiimos4«
fymphoniacorum cantus dulcesque omnium genens«-«
fidium mod:ulos>.afapientiflirnis au&oribusinEcelefias"-
inv&os eflfö ,.quac nemo reprehendit,; nifiquireligio-««
ni & fandtimoniae bellum indixeruntr Dco enim hare«*
fiuntr cujus tam venerandum eft Numen, quam ceM*
ta divin itas. Quis igitur f. Oratori merito fueeen.«'*
£eatfi in divinas laudes quamcxpolitiffimam profund
dät orationem, cum in ejus gratiam nihil poffit fati$«É elfe perfettum c). Neque ipfa Eloquentiarnatura v>t>
detur ullo modo facris rebuscontraria efle ; in, illls;
quippe explicandis & illuftrandis „ qjjo> minus; verbis purisj perfpicuisque,, numero fvavi. ac deeentir tro-
pis denique?) & figuris» convenientibus utamurnihil profefto impedit. Aliter enim fi faceres,, quid aliud cflfet,quatn res tam fan&as illotis quafi manibus conta«
minare? Hinc ita loquifur Auguftinus/>EccJefiaftes di-«c:
^ina eloqjuia noiifolura* fapienterj led & eleganter*«-
B jj ac
