ARABICA DIA L Ε C Τ Ο

£

DECALOGUS

HEBRAICUS

Ε Χ

ARABICA DIA L Ε C Τ Ο

ILLUSTRATUS,

CUJUS

PARTEM QUARTAM

VENIA AMPL. FAC. PHIL, UPS.

Ρ R JE S I D Ε

Μ JOΗ. Ν. HAG ΕΜΑΝ,

LINGUAR. ORIENT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADÜ

PUBLICO EXAMINI SUBJICIT

LAURENTIUS

LINDIEN,

STIP. LINDEL. SUDEKMANNUS,

IN AUDIT« GUST. MAJ. D. JUNII, MDCCLXXXVIIL

Η. Α. M. S.

UPSALIiE5 TYPIS DIRÉCT.

JOH. EDMAN.

Cg J JhAA&A^, iSy&f.&■>,

^

VIRO

MAXIME REVERENDO_y

S. S. Theologie DOCTORI Celeberrimo,

DOM. ERICO JON/E

ALMQUIST,

ecclesiffi in wendel PASTOR! ac PRiEFOSiTO

dignissimo ₃

reg. ordinis de stella polari membro _,

PATRONO iETATEM COLENDO,

In fummx

pietatis fignum Disfertatio-

nem

hanc Academicam

D. D. Da

laurentius lindien.

DECALOGUS

EXOD. XX: 2—17.

PRjECEPTUM

•pH rwpiroinaa

bv _{7^ ρτ»} \vw

pnirv

to

ριοτμπ

:"Jb TpnV«

IV* VERS. 12.

Honora

patrem tuum?

matremque tuam

^,

ut longa iit vita tua in

terra, quam

Jehova

Deus tuus tibi erit da¬

tums.

\f.

^{12. 135} Forma

imperativi fpeciei Pikked,

quae

Ära-

bum 2:dae refpondet,

tefchdid fecundam geminante radi-

calem fignificationisque

vim

^augente,

Hebr. initar Da-

gefch fort,

quod gravis fpeciei chara£terem inde appel-

lanr. In H. C. *ia;> femper fere in hac fpecie vim habet

honorem habendi vel gloriam dandi, prout 1 Sam. 2: 30.

Prov. 3: 9 & alias

frequenter de gloria Deo & Summae

lllius Divinae Majeftati exhibenda

ufurjpatur*

Qiiae Ara-

bum a Lexicographis cumulate fubjunguntur, iigni-

ficationes primo intuitu licet ab

Hebr.

voce roto

exiili-

mari posfent

difcrepare coelo, nedum

ex

eadem

proge-

nitae ilirpe« indagata tarnen

nativa

ac

primigenia potefta-

te, ad concordiam

facile adeo

revocantur, ut

vel

^ex

hoc

folo potuerit

conflare,

quam

amice hae dialecti confpi-

rent. Proprium hunc

fignificatum in pondere

ac

gravitate

latere, tum. plurima

S. Cod. loca,

tum

praecipue inter fe

collatae Orientis diale£li,

evincunt. Nec

repugnat analo-

loo-ia, ex aliis fi petatur

lingvis, in quibus haud eil in-

frequens, a gravitate

phyfica fenfum transferri ad gloriam

A 2 di-

H

) 4

( &

\

dignitatem Sc auEloritatem. Sic quoque oppofita ratione

in bbp a levitate notio tranfit ad vilitatem, contemtum Sc ex~

Jecrationem. Originatia vis aclparet Prov. 27:3, ubi nss ρκ pondus lapidis deiignat. A pondere & gravitate pronus

certe fuit transgresfus ad quodcumque premens, vehemens &

adverfum defignandum. Sic Tames infignis Gen, 12: ιό.

nyiri nas dicitur. 1 Sam. _{31 : 3} & Nehem. 5: ig, frequen-

tatur etiam naa de opprimente belli fervitutisque pondere.

SenTu TrequentisTimo cum τ coniiru&um occurrit de ma¬

nu Sc Tumma Dei potentia, gravisfimas hominibus infli-

gente poenas, ut 1 Sam. 5:6. 11, ceteris, quorurn vexa- lisfimus eft locus Job. 23: 2. mma by mas 'V. 111. Micha-

ens in animadveriionibus Tuis in librum Jobi, innixus autoritäre antiquiorum interpretum, qui in Tuis codici-

bus repertum w cum fuf. 3 perf. legisfe videntur, de ma¬

nu Dei adfligente interpretatur. Non ramen deiunt, qui vulgarem tueantur letionem. Quidquid eil:, ii τ pro pla-

ga Tumatur, TenTum nihilo tarnen minus iftum commo- de hic locus dare poterit, quem & recens VerTio Sve-

cana expresTit: Phga mihi infiiSlce vebementiafua acerhio»

res acerbioresque provocant gemitus ac querelas, vel quoque

bunc, qui eodem fere redit: adfliSliomim mole ^ac pondere premor adeo &aggravor, utlamentis ullisviχposßtßgiuficari..

Tefie Giggejo, Ar ab^es Jrigus iHos

oppresfit, dicunt. In Harir.

conT.

i5:to: &*£==> vehe-

mentiam caloris defignat. Hinc quamvis vebemen-

iiam, ut biemis, Sc quoque adverfitatem denotat. In 3:tia

quoque Tpecie Arab.

^^1'

^{rem gravem pasfus} eß ^,

Sc gravisßma fubiit pericula^, Ugnificar. Bxem.pli loco Tit

illud ex Ibn Arabiia in Hiftoria Tamerlanisi

niöSx Sam »onsiav

rusSx. Wnx xnnxtn

Tor-

1

r

H )

J (

|§s

Tormina mortis fuflinuerunt,

Terroresque exitii coram adfpexerunt.

Unde loca, ubi gravia pericula adeunda, Arab. di-

cuntur

A primaria notione graviratis 123 hepar, jecur^{^} fefe

facile derivari patirur, urpote omnium vifcerum gravis-

fimum _, quod Arabes <><£=> forma parricipiali efferunt, quafi gravans quoddam vel grave notione hepatis indica-

re vellent. Hinc t>*£==> Arab. quoque notat: in hepote laßt, quae adeo fecundarii eft ufus fignificatio. Figurato

dicendi ufu jecur Arabes ufurpant, ubi gravem do¬

lorem_, feu calamitatem & aerumnam exprimere, & ob

oculos ponere voluerinr. Sic in Haririi conf, ^5:to Abu?

zeydus fiftitur filii abitum graviter deplorans,

fema 1333 nar rfasaa

njflXDD J1D1T

Et al· eo rcvulfusfum jecore contufo

Et hcrimis ubertim pmfußs.

Figura haud abfimili Jeremias fuum exprimit dolo-

rem Thren. 2: 11, Ί33 pub -jaien ut nwnia ^3. In Corani

Sur. _{50: 4.} occurrit quoque;

133 's jKfcuaS? KJpbn ipS

jfam quidem crcnvimus hominem in cerumna.

Arabes _qnoque frequenter transferunt notionem hepa*

tis, ad mediam, intimam & pracipuam cujusque rei par-

tem , unde notio illa enata, quae in 2:da ipecie ob-

tjnet: medium fummumque coelum temiit fol v. ilella. Sic

Arabs interpres verba Devt. ^{4: ii, p'ßpn} di iy in fuum

idioma transfundit:

SintffS« 133 ,ι?κ

Culmina _quoque & fublimiores partes coeli Arab«,

dicunt cl***, & c'*>**£=> graviuscula coeli iignt-

A 3 ficat

ϋ> ) ° \ ^S3

ficat, _qua pars ejus fublimior & media innuitur, ^{a gra-}

vitate aeftus, quae exiftic, quando fol illam permetitur.

Inter ufus, quos in C. Η. i33 habet, eminet quoque ille, quo ad exprimendam vim, copiam ac divitias trans- fertur. Sic Nah. _{cap. 3.} hoitium contra Asfyrios appa-

ratus bellicos defcribens, tantum iiftit caeforum numerum, ut tranfeuntium pedes nimium quantum moraretur, quem

exprimit per ua 133. Apud Habac. c. 2. com. 9, V330

de

eo ufurpatur, qui injuite ^partarum opum magnam conqui-

rit vim. Prov. _{B: 24, do} *1333 ηυρο ;va interpretorj quam

fcatebra 110ηesjent plence, copioj'a aquis, Jobi 14: 21 ,

ü

naa»

exponitur: adfluunt opibus, & omnium rerum

abundnntia,

crefcunt divitiis, potetitia & honore, & vw fenfu oppoiito

fumitur, atque adeo fenfus hujus di£ti, ut & Jer. 30: 19,

pulcher

admodum exfurgit. Praecipue

vero

Nahumi

3 :

15 elucet notio copiae & infignioris numeri. Minatur Pro- pheta Ninevitis

exitialem ftragem

rnix3 naann laann

p*rj

licet numeroßores fuerint gryllis cryßatis £T gregariis, h. e.

licet vel maxirno numero militum ac robore valeant.

Peculiares quoque fas eil commemorare ufus, qui-

bus de fenfibus ftupore & fegnitie aggravatis, ufur¬

patur, Gen. 48i 10: fpra Π33

Vw'

^U'i?

innuir, fenio adeo

aciem oculorum IfraeL esfe debiiitatam, ut tarde vel purum videret. Sic _quoque frequenter Sc fenfu notisiimo de ^au-

ribus fegniter & male

audientibus,

praecipue

ad deficientem

vim attentionis deiignandam, ut Ef. £9: 1. Zach. 7:11, occurrit. Arabes eadem plane ratione, niil quod ^{pro 133}

habeant y,·

quod etiam primario

gravem

iignificat,

ut

in Cor. Sur. _{41: 44,}

Ipl DH3XTX 'S jUW «S pS*

Qui non cvedunt, eorum aures graves

Junt.

jmS 133 na 133 Exod. 4: 10

deilgnat difficulter,

11011 ex·

pedi-

I )

7

( φ

peä'ite loqitentem, Sc opponitur onaa v'tt

vivo loquaci Sc elo-

quio ^orts infigni.

"JON cum fuf, 2 perf. fing, ^qs mater^Syv. Arab.

Clar. Simonis in Arcano formarum a rad. don Ar.

pracesßt, prceivitprafuit, deducir, utpote quae

progeniem

fuam praecedit eaque prior eft, indeque formam dn

de-

duclam exiftimat, eadem ratione ac jn apn, m ab »»», aS

a aa1?. Verum quidem eft, in flexione dagesfatam mox confpici formam, Sc apud Arabes tefchdid geminatae

fec.

radicalis iignum femper reperiri adpofnum, an vero in«

de plena hujus derivationis ratio reddi

posfit, valde du-

bitare licet. Significationes enim quibus verbum

hocce

inftru&um adparet, nonnullae ortum ab dn v, (*' moter,

ceu primitivo, potius redolent, quam

hujus ab illo deri-

vatas notiones indicant. Inter alia namque ^ med. kefr.

materfuit, & in V:ta fpecie, matris loco

babuit, fignificat,

unde ceteras, ut praivit, praefuit, antiftes juit Sc dux, re- liquasque

profluxisfe, haud abfonum poteft exiftimari.

Quemadmodum, ut fuperiori parte monui,

Orien¬

talibus eft familiäre, gentes, regiones, populos, ut

filias

in fcenam prodeuntes fiftere, fic quoque dn

adhibent.

Hofeas cap. 2:do idololatriam reprehendens

Judaeorum

^, rempublicam ipfumque populum

ipfius

tempore

viven-

tem , ut matrem repraefentar, cujus cives Sc

membra

ut

filios ipfius fpurios exhibet. Cfr. quoque

Ezecb.

15: 44.

2 Sam. 20: 19, ubi Abelis mentio injicitur, ad hanc prae reliquis Ifraélis civitatibus

infignem

ac

principem urbem

defignandam dn etiam

ufurpatur. Eadem ratione Arabes

lS1 Meccam vocant.

Habet dn hoc _quoque cum ρ & na commune, ut

in

utraque diale£to tum Arabica, tum

Hebrtea rei cujusdam

adjuntta matres nominentur,

Sc figurae fic

creentur ve¬

nu-

«ρ* V Ο /"

r-as= ) o v. «&F

nuftisfimae, quae ililum poetieum prxcipue ornant. Sic

Ezech, 21: 26. pin ax bivium defignar. Abundanr in pri-

mis Arabes innumeris ejusmodi figuris, quae copiam Sc amplitudinem lingvae fatis teftantur. Initar omnium fit il-

lud ex Hafez, Perfarum Anacreonte, teile Jones in com- ment. Poef. Aiiat.

•uxin tvxanS ox 'aw na annSn _ρ mxrj^x nSap ρ ,!?πχι «Λ 'ntstx

Acre illud, (vinum) quod vir religiofm (Muhammedes)

Matrem peccatovum vocitat,

Optabilius

nobis

ac dulcius videtur, quam virginis fvavium.

Plura exempla copiofe fubrniniftrat Golius in L<ex. Ar.

p. 148 & 9.

Ar. praeter radicis, causfie Sc principii rei notionem,

vim quoque habet manfionis Sc babitaculi, quae propria

eft loco Cor. Sur. 101. 6.

•mxn noxa nrrxio nan ρ xaxi

Cujus leves bilances ^, ejus manRo erit baratbrum.

Hifce indu£lus in tradendo fenfu Job. 8: 18. 'Jj&r-ax

ιοφ»ϋ ita verfatur Schultenfius, ut ax per marernum folum explicet. Haec quae conje£lando fe ^tanrum asfequi ipfe

fatetur fummus Philologus, optimum tarnen hujus loci då¬

re fenfum exiftimat: ipfum folum matermm., in quo fuccre- vit, adolevit, Ef luxuriofe germinavit imUius, abjorbebit i- pfum e loco fio, abnegabitque dieens: haud vidi te. Quan-

tumvis

fpeciem

veri

fenfus

di£ti haec prae

fé ferre

vide-

antur, ii ellipiis tS b>'x obferverur, fenfum aftum habebit

haud minus aptum, quem Sc 111. Michaelis in translatione Jobi, Sc quoque Sv. interpres expresiit: fi quis exjeiderit, ejeceritque impium e loco, in quo firma ei vifa efl fedes, ab- negabit is ipfum Ef^c. Ab ax derivatur ax Sc nax Ar. gens,

na-

eSO, \ ^η f cS^3

; 9 ( w

natio, feu multitudo una

origine glorians. Cl. Buxtorfius

huc quoque

refert o«5?,

ut nu

& nnS ad radicem ma, ill i

vero veram originem &

radicem

ex

Ar. dial. reftituit

litteraturs Orientalis Vindex Summus

Alb. Schultenfius,

radicem loquor cujus

propriam notionem appingi,

compingi ponit,

unde fecund aria concordare

,

imtoque foede-

re Zf paSlo confentire

emariavit, adeo ut oxS proprie natio-

»wfoedere inter fe

juntlas feu foederatns deiignet. Noris-

fima eft ar£la virginum in Oriente

cuftodia,

matres vero

uxoresque paullo

liberius habentur. Procis igitur, quibus

ingenia filiarum

nosfe ideo difficile eft, nihil aliud relin- quTtur,

^{quam ut} matrum mores,

qui in filias derivari

putantur,

explorent. Huc fpe&at proverbium Arabum:

xnox S'xvn _jr Sd n:a τηχη rvvw xtx

Cum vis ducere puellam, fcifcitarc mores

matris ejus.

fyoV

vulgo

redditur

propter, ut·,

particulisque

accen-

feri folet. Ex hujus vero, quemadmodum &

plurimarum

particularum

formis,

quae,

inftar nominum

^,

n-udae &

au-

£tae adparent,

particulas

, ut vocant,

nihil aliud esfe, vel

faltim origine

fuafuisfe, nifi nomina,

qute

crebriori ufu,

omisiis interdum praefixis, interdum per apocopen

abla-

tis litteris, particularum naturam atque

indolem recipere

vifa funt, patefcir.

Manifeftum in prsefenti

voce

erir, ii

quod frequentior ufus voluerit,

plena & originaria

forma rupioS expresferis: quae revera

eft

forma

nominis

heemantica cum praef. Lam. Radix fic eft my, quae

refpon-

detidi ufu tritisftmo in Hebr. C. occurrit, unde Γύρο de refponßone,

proecipiie Dei, f. oraculo, loqnela & pronunciatio-

ne, teile Schulzio, adhibetur.

Arab.

vero

L-S*c(n

namque

Hebr. non eft radicale, fed fervile, refpondens vau vel je- verae litrerae

radicali,

quam

exprimunt Arabes,

quae-

que in flexione &

derivatione apud Hebr.

quoque cer-

nitur redire,) denotat volidt\

intenditque aliquid fertao-

B nes

IS )

ΙΟ (

nie, ^J*> lJ+c , &, ßgnificnvit, oreque protulit vel retulit.

Exempli loco adferam iilud Har. in conf. _jito

^tdo *ηοπο> {κ nSn in my ~tV?k V»v jki

Haud imaginabar occultum fore dolum mewn, zbvi dubiiun, /ntendebam, v. producebam.

Hinc cP*« & fem. sLäa·» ßgnificntinvem denotar, &

fenfum verborum feiltentiariwique, prour ^===-1' ^cJ*** expo- nit Giggejus. in Har. conf. 6 ^, ubi de protrira quaii, f.

vulgari & renui fenfus fuos enunciandi rarione iermo

hsec quoque notio elucer in bis verbis:

"uxpo yy *ιχπ jo ysfw oiun xmpSb *?πι n'-iprobx -n>ioSx npnao^x

Suntne vero Iis, qui ^nos praecesferunt³ fi rite res conß-

deretur, fenfus a/ii Quam qui aquariis turbidis cf calcatis veniant comparan·

di, £ quibus nihil celfumacvenuftum eluceat.

Sic quoque fcientia, qua verborum fenfus vis expli-

catur-i Arab. teile Giggejo dicirur c^Als.-d! fXct Intendendi apud Ar. iignificationis ratione habita verba Prov. 16:4.

irnyoS mn1 Sra Sd ira interpretatur C3. Schulzius: ad inten-

tionem fuam, h. ^e. ad finem fibi propofitum, nonfatuo aliquo confrlio omnia peragit Dens. Quidquid vero eil,

ex his faltem confici posfe viderur, jroS innuere rei re-

fpe£lum ad aliquid, intentionem causfamque, de qua quid agitur , vel illud, ^quo res praecipue fpedlet.

Eil vero aliud _{ruyo, a} jam nominato diftingvendum, fulcijngeriquefignificatione notisiimum^, quod ad earndem

radicem refert laudatus Schultenfius quaii innueret inflru-

vientum vel locum refponßonis, in quo feges votis refpon-

deat avari agricolce. Verum enim vero praeter hanc di- verfitatem notionum derivatarum ipfum mr in H. C. di¬

ver-

©

)

II

(

verfisfimis gaudere deprehenditur fignificatibus, quos qui-

dem fub generali notione fluendi, & quam inde proxime deducit, refpondendi vi, ita conciliare adnititur Schui-

tenf. ur fub iis quoque comprehendat, & inde explicet

oranes, quae Arab.

cybc

& adnexae reperiuntur iigni-

ficationes. Harum vero omnium ver3m indolcm _atque

originem oprime illuitrat Diale£lus Arab. optimamque fua

luce & ubertate pandit copiam illas, prout fas eil, di-

fcernendi.

cJäc ulrima je, fignificationibus fuis, quas vidimus, proxime accedir ad ruy, & cum illo coincidir, dum pvofa-

ri0 pvonunciare & refpondere fignificar. Dum vero adfligen·

dt, oppvimendi & fubigendi vim habet, aliam ejus origi¬

nem monilrant Arabes, quorum b*c ultima vau, bumilis, demisfus fuit, conciditque facies, interpretibus Golio & Ca-

ilello denotat, quo fic inutilis fupervacaneusque redditur

omnis diverfas illas refpondendi Sc affligendi noriones,

in uria originaria & generaliori fignificacdi vi, inter fe

conciliandi conatus. Ojäc inter^rete Giggejo, Ara-

bibus valet: vultum demifi, & Ud HU res gravis

ac difficilis fuit, fignificar. Huc ideo pertinent uy debilis,

pauper·) inops,

&

«y

bumilis,

inaufvetus,

& hujusmodi

^vo-

ces, quae adfli&ioiiem, humilitatem & fubaftionem refpi-

ciunt. Hanc _quoque originem agnofcere myojugerum^ &

/vjyo du&us fulci, mihi perfvadeo. Ab hifce vero

& Uc rerrium cum gain, & frequentiori apud Ara¬

bes ufu & fignificationibus facile difcernendum, deiignat plerumque fufficientium

largasque divitins, quibus

^{quis con-}

tentus nullius rei ivdiqet. Sic (t>c re tmlla eguit, dicunt, & inter I)ei titulos in Alcorano celebratur

nullius rei indigus, dru«, folusque ^tum fibi, tum toti mun¬

do pafcendo & regendo

fufficiens

^, ut in Sur. 64: 6.

τ?:η "jy nSSSai nSS« <:yrmi

B 2 Nul-

Sß

)

"

(

Nullius υei inåiget Deus, 72am Dens eft dives laudatus.

Si Eccl. _5: 19. nno^a napo crnS^n fenfus esfet: Deus ditat, locupletat cor hominis l&titia, nova

poteilate au£la

inveniretur vox cujus origo ex theiauris Arabum detegitur.

At o^c quod artiner, longe aliam

diverfamque

pro- dit originem, primitivam loquor vocem

fens, ocithiS}

ex qua notiones

fluendi & videndi pendenr. Sic

voces p

quae vivo lingvae ufu procul dubio

diftinftse fuere

^, at

in-

terveniente illius clade vel prorfus deperditse jfunt, vel

obfcuriori & confufa laborant origine, integras ac diftin^

ftas, quae, Summi Numinis provida ^cura, in

hunc

usque

diem intemerata viget, lingva Arabum confervar.

eft fpeciei

Hiphkid,

in qua

fignificatus,

neu- tralis licet interdum videri poslit, re ipfa, Sc genio ling¬

vae convenienter femper eil traniitivus. ·ρκ tam apud Syr. Chald. & Samar. quam

Hebrteos, frequentiori uiii

denotat: longus, produBus, protraBusque

fuit. Apud Ar.

Sf inter illos

iignificarus, qui ad originem Hebraicam

proxime accedere videntur, vim

habet loco fuhßflendi

per- manenåive, ac ciwBandi. Sic

Sj

& con-

ftitit in loco diutius, &

Sf

rem

diftuht,

in v,e~

gotio proeraftinatov

fuit, au£lore Giggejo Arabes dicunt.

Praecipue vero

Sf ufurpant de camelis, fruBum vel frau¬

dem nrboris Arne pofeentibus, & ad illam fubiiilentibuss

11t in excerptis ex Hamafa ^:

■pxixSn jtonSxa 'sor nn

Exfultare me fecit

camelis

Avacam

pafeentibus.

Primigeniam vim in

lentefeendo iitam exiftimat Schul-

tenf. & a lentore carborem feu herbam Aväc di&am.

Face tarnen Sumrni viri dicere liceat, nihil impedire ^, vel

faltem videri obftare, quominus ftatuatur primitivum,

ex

HI? )

13

(

ex quo verbi

propullularunt iignificationes; herbam nam-

que Arac

pafcentes cameli ad

eam

diu edendi graria con-

iiftunt, ut dolorem quoque

ventris exinde patiantur, ^un-

de notio faciie translata videri poteft,

ad

quamcmque wo¬

rum Sc cunftationetn in tempore, loco Sc

negotio.

In H. C. prout cum

diverfis jun£lum nominibus re-

peritur "ρκ,

diverfas

quoque

habet poteftates. Job. 6: ir.

»33 γίχη longam innuit exercere

patientiam. Qua tandem me-

ta, mens eft Jobi, miferiarum ut

patient

em me

pr aber em

3

ut longa Sc pertinaci

patientia

me

obfirmarem, iimulque

fpe exitus laeri

confirmarem. Alio iterum Sc diverfo fen-

fu lax γ·>κπ Prov. 19: 11 occurrit.

Haec phraiis Sc proin-

de hujus di<fti fenfus lucem mut.uatur ex

notisiimo Dei in

S:s lirts epitheto,

fcilicet

cmp»,

quod Dei longanimita-

tern, & ad iram tarditatem indicat.

Eluceicit illa vis hu¬

jus epitheti plene ex

Proverb.

14: 29,

ubi ocurrit fenfii

oppoiito τω nn *iyp, quo

iva impotens, feu iracundus Sc im-

patiens indicarur,

unde

quoque o'sn vp v.

17 intelligitur.

Sua jam radiat luce,

quod difto citato inculcare üudet

niorum do£tor: ^isx "pxn din Sd» feil, ßatim atque

maturitas

meriti venit, lentor accedit

naribus,

v.

?;iatnritas atatis

proinde intelle&us

adfert animum iva fua potentem, manfve-

tumj & ad iracundiam hand itapronum.

A verbo derivatum occurrit rom fanatio

vulgo

reddi folitum. lilud tarnen per proceritatern

Sc incremen-

tum ftaturte Sc altituainis plurimis in locis

exponi posfe

exiftimat Cel. Schulzius. Sanationis vero vim τω η^ηκ o- ptime vindicat

Ar.

»—3ι13ε vox

fimitatem, coalitum

Sc ohduSlionem

vulneps iignificat,ex iecundariac illa virtu-

tis notione verbi

Sfi

detumuit^ mitigato

dolore fanatum

fuit vulmts, Sc

quidem

cum

vuhedine tnolli, qua fanationis

maturantis fit index.

Fatendum

quoque

eft, hane notio-

nem apprime infervire vero

reddendo fenfui ^locorum

B 3

Jef.

«S?3 \ T i / SsiS,

«as3 j Η l

JeΓ. 58: 8. Jer. 8: 22 aliorumque. Ex hac poteftate verbi

Sj

Prov. 28: 2, -pN' ρ explicare adnitirur Schultenf. in fuo commenrario. Ex his pärer, horum di<ftorum fen-

fum ex Arabifmo illuftrari.

HDItf Chald. anm* Syr.

"(AbO?)

^Arab. terra, hu¬

mus. Notisfima eft origo, qua-ex din Ar. ^ peti fölet,

& quoque iignificatio, qua? frequentiori ufu firmara pri-

mo inruitu elucefcir. Intranf. Ar. fo" kesre noratum, fa-, fens evaßt vel fuit fignificat, tranfitivo vero åc a&ivo ufu:

qunχit re vi rei addicJiique ^, pacem & Concordiam conciliuvit, denotat, unde numerofa iignificationum dcrivacarum co- hors prodiir, quarum riulla apud Hebr. veftigia. Nec ob penuriam intermortui Hebr. idiomatis aliter fieri potuir, quin Arabes complures fervent fervato que glorienrur ii- gnificarus apud Hebr. dudum deperditos. In praefenri fuf- ficiar, in hac _quoque voce, & in norionibus _{qua? ex} hac

radice fuperfunr, intimam harum diale&orum cognatio-

nem confpici ac manifeftam esie.

jfO Habet hoc verbum in H. C. mulros ac varios ufus. Eft vero inrer voces, qua? frequenrisfime ^occurrunt,

quarumque ideo fignificationes, crebriori ufu adeo cerra?

funt ac confirmata?, ut per fe ipfae facile elucefcanr.

Nec cum Ar. facile conferri poteft:, urpote quod lon-

ge alios ^ac diverfos fpe£landos iiftir fignificatus, rei ni-

mir. male olentis acfoetida. Hinc tarnen arquus rerum ae-

ftimator, nihil inferat ad denegandam egregiam, quam

alioqui laboranti rei Hebraica? prreftat opem diale&us A- rabica; in cognatisiirnis namque lingvi? vox fa?pe, in una, notione gaudere poteft omnino diverfa ab illa, quam in

altera habet. Eadem ratione an« longe aliam ac diverfam

habet fignificandi vim ^, ac Ar.

Notisfima eft vis dandi, _quae in quavis fere pagina

S. C. occurrit, quamque apud Syros, Chald. & Samar.

ha-

Ä / τ? Λ ^ W \ 15 ) <3x3"

habet. Propriam ^ac nativam notionem in tendendo collo-

cat Schultens. Si vero revera haec poteftas primaria haud detur, quam ob causfani primigenia virtus in dando,

adnuenribus diale£tis, poni nequeat, haud facile dixerim.

Certe hane originem non refpuunt derivara, jnrs, nno Sc

runo domtm, donationemque iignificantia. Qui tenipli mini- fletio toti quaii duti erant Sc confecrati, ^ι Chron. 9: 2.

Efr. _{8: i7) trrnj} hinc quoque appellabantur.

Commemorari in primis me reηtur peculiares hujus

verbi in H. C. loquendi ufus, utpore qui genium atque indolem lingvae oitendunr. Verbi jm, per 2 cum v con-

ftru£ti, iniignis eft ufus de re quadam accurate notavdd, defignanda Sc exprimenda. Sic Pfalm. ^10: 14. "pra nnS, ju*

dice Celeb. Dathio, optime expiicatur ex Jef. 49: 15, 16, ego iioη obZivifear tui ; ecce *ympn o*sa bv fupev utraque vola infcnlpfi, en re in palmis delineavi. Arabum pofuit,

idem fere valet, ubi jungitur c_Aä£=3 m libro. ^τ jm

tam data dextra fidem promittere, quam bomagiuvi praßare^

vel feje dedere ac viBiwi fnteri, denotat. Prior fignificatio

obtinet Jer. 50: 15, pofterior Ezech. 17: ig. 2b ;nj Dan.

ίο : 12. Eccl. _7: 21 eft animum intendere, advertere ad ali- quid. ΡΓ. ^38, commatis 41 verba: «pr 'b nnnj *r»o innuunt

Deum inimicos Davidis in fugam conjecisfe. Ε contrario,

Lev. _{17: το,} »im wn minatur Deus fe perfecuturum poenam infiiQuram omni cornedenti fangvinem. Coeli PC 77:

18, & Deus Pf. 68: 34, dicuntur Sip nn, quando tonitru exiftit, quam poeticam Sc fublimem figuram Sacr. vatum

nemo non agnofcit. Qui feditioß jugum excutere ftudent

nno «y» nn dicuntur, ut Neh. 9: 29. Senfu arguer.di Sc re-

putandi adparet Gen. 42: 30, Sc 1 Sam, 1: 16. Sic priori

loco: υηχ jn* arguit nos exploratores esfe terra, tales

nos repuravitj & pofteriori, Vw ^na uaS ina« {nn Sk netan- ti criminis ancillavi tuam ream reputes^ reddendum. Fre- quen-

II ) 16 ( Ü

quentior

eil pevmittendi ufus,

ut

ΡΓ. 16: 10. jnn von per-

mittes cultorem Tui covruptioni fore

obnoxium. Eamdem

vim habet in ΡΓ. 66: 9, Gen. 31:7· 1 Sam. 18:2, ut

Sc

Hof. _{5: 4.} Poilerius

di&um licet illam

quoque

admittere

posfit

explicationem:

non operam

dant, nt f fe convertant

ad Deum, ißi rei opera fua non

confecvant, dicant, fenfu

tarnen congruentiori

explicatur: mala ipforum facinora

band fimmt ac permittunt eos

ad Deum reverti, Sc

cum

Eo

in grariam

redire, fpiritu enim

ac

iibidine idololatriee

abrepti ducuntur.

nSsn {ni vh Job. i : 22, indicat,

infulfitm fevmonem Sc

acerba in Deum verbä ex ore Jobi gravisiime licet

adfli£li

tetnere non fuisfe ejedla. jrv ό

follemnis eil forfnula

optan*

di, Lar. utinam, Grtcc. οφελον

fere exprirnens. Cfr. Exod.

16:3. Num. iir29, cer.

Fortior

quoque

adparer fen-

fus Hof. _{9: 14,} fi jnn ns per utinam

explicueris. Gravis-

fima populo fuo imminente

clade intimo mentis adfe£tu

commotus Propheta exoptat, ut

porius in

utero materno perirent, aut in lucem

editi omni

ope

deflituti cito ex¬

ilingvereniur infantes , quam dira hoflium

caede interem-

tos Wideret. Ceteri iignificatus ex

jam diclis Sc ipfa

ora-

tionis ferie facile cognofcuntur.

Hxc

quoque vox,

fi

qua

alia j antiquam opulentiam lingvse

oilendir.

Senfum hujus preecepri, qui

verborum data explica-

tione, primo inruitu

patefeit, ulterioribus obfervationi-

bus illuilrare, opus non ed.

Monendum

tarnen

fponte

quafi fefe offert,

reverentiam

arque

obedienriam paren-

tibus praeffandam ^, quam

liocce

praeeeptum

inculcat, ^rem

maximi momenri Summo Legislatori

fuisfe vifam

^,

exin-

de _, quod non tantum inter

Decalogi

praaeepta, quae

do¬

minum erga homines

officia fanciunt, IV:tum nocce pri-

mum teneat locum ^, verum etiam quod illius

ob-fervatio

gratiaa Sc

benedi£lionis Divinae adjunffam habeat promis-

iSßs ) τ pj ( eSS»

fionem. Ex legibus infuper Mofis populo Ifraelicico la- *

tis, liberorum in parentes crimina, gravi & quidem ^non- nulla, capitali mul&ata fuisfe poena, conftat. Cfr. Exod,

2i: 17. Lev. ^{20: 9.} Exod. 21: 15. In omni quidem vi·

tst ftatu necesiitate fua fefe commendar haec lex incul-

canda, praecipue vero in Democratise & reipublicae, qualis

initio gentis Ifraeliticse erat, ilatu ejus fan£tio maximum ad

focietatis vinculum tuendum adferebat momentum. Apud

Ifraelitas quoque, quemadmodum apud Grtecos & Ro¬

manos, in rudi illorum & minus exculto ftatu ^, maxima parentum in liberos erat poteftas, maximusque feniori-

bus & aetate prove&ioribus habebatur honos. Deut. 19:

32. Promisiio longioris vitae ufurae ftilo Biblico, feltet-

tatis omnigenx benedi&ionis Divince adfluentiam exprimit.

Numerofa liberorum pofterorumque cohors frequenter

quoque figurate depingit felicioremfortem, viteeque ac ve-

rum conditionem, ut Hof. 2: 1. Mesfiam heatisfimum quan- do iiftere velit Efaias cap, 53: 10, his utitur verbis:

ero1 γΐχ' jn> πχύ

Hinc Arabes fententia proverbiali, quae cum hoc

praecepto conferri meretur, dicunt:

üJj-]=> JL.cL.LJ!

Ohedientia efl longitudo atatis.

ψ

C