&*
DUCE DEO!
PJRTICULA POSTERIOR
DISSERTATION iS ACADEMIGAC
VITA VICTUQUE
I RA BILITER
M V T A T O,
QUAM,
CUM CONS. ampliss. FACULT. PHILOS.
IN ILLUSTBT I YCF.O UPSAFIENSI,
Sub PR/F.SIDIQ
CELEBßRSrMI VIRI,
tst R
AG, I
Eloquent. PROFESS. Reg. et Ord.
PRO GRADU,
PUBLICE VENI ILAND MODESTE AM
ANDREAS O STRO FOGELSTRAND,
.GOTHUS.
IN AUDIT. GUSTAVIANO, DIE XI. TUNIL ANNl MDCCLXVII.
UPS ALI AE,
Apud JOH. EDMAN Reg. A c ad. Typograph.
KONGL, HÅFPREDJKANTEN
OCH
PROßSTENF,
högärevördige och höglärde
Herr. Mac, PETRUS LAMPA'
SAMT
högädla fru
CHRIST. C PORATH,
Ti/fin hand och penna dr för fvag
Att måla af Er dygd,
Som lyfer i fä prydlig dag
Och firas kring Er bygd•
Jag irras af fhr mycket ljus Jag likväl få ga bor
Att Aran i Ert värda Hus Sin rätta dyrckan bör.
Lät lycka?i ftundom fy tias tvär,
Det blir dock Ert fhrfvar ,
Att ära nog ej ära är
Om bon ej afund har.
Att fkiüdra af Er gunfi för mig Jag äfven ej förmår;
Mitt hopp, min vördnad gläder fig
Att jag framhärda får HERR PROBSTENS
OCH
FRUNS
(ulmjukafte tjenarc
ANDREAS FOGELSTRAND.
S- v.
Ad in fidem Difputacionis iis corjciiiåndam, paftictila quae, priori A, , de 1763, Vi¬
ta Victaque Romanorum mirabiliter muta-
£ö,fub oculis adfpe&uqueB. Le&oris partim pofuimus, partim jam jam in medium erunt ventu¬
ra, tota fpé&at fatyra fuvenalis Xljuxum fui fe-
cuii acerrime perftringens, ex qua vel hsec java¬
bit decerpdffe:
Nofcenda eft menfura Jni fpeblandaque rebus
In fummis , minimisque: et jam cum pifcis emetur 3
Ne mull um cupias, cum fit tibi gobio tantum in localis, Qu is enim te
,deficiente crumena,
Et crefcente gula, manet exitus \are paterno Ac rebus merfis in ventrem, fenoris, atque
Argenti gravis, & pecorum, agrorumque capacem?
Conduåia pecunia Roma ,
Et coram dominis confumitur. - -
Cur ins, parvo qua leger at horto,
Ipfe focis brevibus ponebat olufcula: qua nunc
Squalidus in magna faflidit compede foff or. {a) Idem, ut ita dicam, faxum voivit Seneca, muta-
tionem Romanis fatalem, & tanquam deteftabile
omen, haud leviter exagitando: Ad'pice, inquit,
"culinas noftras, & cancurfantes, inter tot ignes,
"coquos: unum videri putas ventrem,cui tanto tu-
"multu comparatur cibus? Adfpice veterana noftra,
A a
# ) 4 ( ❖
"& plena mulcorum faeculorum vindemiis horrea:
"unum putas videri ventfem, cui cot Confulum re-
''gionumque vina conduntnr? Adfpice, qtiot iocis
"vercatur terra , quot millia colonorum arent, fo-
"diant; unum putas videri ventrem , cui <& in Si-
"cilia , & in Africa feritur ? Sani erimus, 5c mo-
"diea concupifccmus, f\ unusquisque fe numeret,
"metiatur bmul corpus, fciatque nec mulcum cape-
''rejnecdiu pofle. Ubi luxuriam late Felicitas fu-
"dit, culcus primum corporum efle diligentior im
"cipk/Jeinde 1 upelleFlili laboratur:in ipfas vero domos
"impendicurcura,ut in iaxitatem riiris excurrant,ut pa-
"r fetes adve&is erans maria marmoribus fulgeant, ut
"teQra varienturauro.utlacunaribus pavimentorum re-
"fpondeac nitorpmmoad casnas lautitia transfertur,& il-
Miic commendatio ex novitate & foliei ordinis com-
"mufafione captatur. (b) In nimium vero ddica*
tos& fluentes,quales faepetulit RespublicaRomåna,ita
invehi non dubitat Lat. Pacat. Drepanus: parum
"fe lantos putabant, nifi luxuria vereidet annum »
"nid hybernae poculis rofas innatadenc , nid aefti-
"va in gemmis capacibus glacie falerna fregident.
"Horum gulas angudus erat noder orbis: namque
"adpodtas dapes non fapore, fed fumtu, ;edirnan*
"tes, iflis demum eibis acquiefcebant', quos cx*
''tremus oriens, aut poficus extra Kornan um Col-
"chus imperium, aut famofa naufragiis maria mi- 'TifTent, quos invitas quodanimpdb relu&antiqtie
"noturae hominum pcricula rapuiffenc. (c)
(ti) IL-rf. ,$6. 78. {b) Epiß. 114, (c) Paneg,
in Tbeadof. Augvßim, c, 14-Cj'r* Macrob ii Satar na l. IL 0,13.
§. VI.
& ) 5 ( #
§. VI.
Ornatu cultuque corporis, varioque veftium pretio-
fisfiroarum adparatu , quantam a majorum fuorum parfimonia & aurea illa mediocritate difcefferint Romani, degencres sc luxu perdici, fequencia do-
cebunt exempla , ex mukitodine ferc infinita, in medium heic adducenda. Faciem certe fucatam ,
greffumque möllern ac effeminatum, in viris ut- pote opprobrium gravi us, ine repa t Seneca, hunc in
modutm differens: Aähuc qiiidquid efl boni moris, exflingvimus levitate & politur a corporum. Mulie-
bres munditms antecejjhmis
,colores meretricios ,
mair onis noti invidendos, viri fiimimus. Ten ero er moüi ingrejfufiifpendivius gradum^non ambulci- mas,fed incedimus {a).. Tantum omnino Romanos,
labeme morum difciplina 5 incefiit corpora poliendF ftudium, in medicamentis, undecunque conquificis#
vulcom iilineré non erubefeerent, candorcm cum ebo-
re atque ipfa propemodum nive cenantem,fibi con--
eiliaturb Faciem quoque totarn monfirofa quapiam
larva fem.jnae obvelahant j hanc , irs publicum prod-
euntes etü in ipfo domus limine deponere rnork fuit, ut ad primum ftatim adfpe&um, omnium in
fe ora oculosque converterent. Quin & candoris
(ladiofiffimae la£fce afinino macerabant faciem. Et- enim entern in facie erugari, ac tenerefeere , &
candorem cuftodire
,ut cum Plinio loquar (b) , pu»
tabant. Mulierurn praeterea Romanarum fueos,infinite
varjancesi non fine fale pcrflringunt Scriptores , licet
alii ilios commendenf, nequkiaruro magifiri. Ad»
A 3 do3
$ ) 6 ( $
do, fi quas venuftate formae natura fpoliaverat,
has alicno decore faciem mirifiee ornaflc, (ecundum ijlud Nafonis:
Scitis & induEla candörsm quarsre cera,
Snngvine que ver o non ruoet ,arte ruhet, etc.
Crines, jam in cineinnos ac cirros flexi
,jam in
fpiras, modo propenduii eranc, modo refbriffi. De Commodo Impcratore fortur
,quod capit-i auri ra- raenta adfperferit , quo msgis coma iiluminata flavefceret. Hane fem i na rum
,imbeciflisque fexns
3a civiam magnopere funt imitati non folum adole- feentuli
,fed viri etjam ex ephebis egrefTi. Quid, quod ornatui ungvenra, eaque rnaxime fumtuofå ,
luxum addidiße ieffcicamjs, Specula, totis paria corporibus, auro argcncoque erant cae]ata>& gem-
mis adornata. In colore vedium magnopere purpu¬
ra adamata fuit
,quse, quo fplcndidior, eo gratior.
Hinc amethydina: vedes, quae lapilli hujus red-
debant fpeciem, hinc conchyliatse , tum qua ele- gantiam, tum qua fumtus magnificentiam , omnes
iongo pofl fe relinquentes intervallo. Quam in rera iterum audiatur PHnius: Conchylia & purpurns omnis om atterit, quihus mäter luxuria pane pa¬
ria etjam margaritis pretia fecit (c) ; quanti vero fumtus fuerit purpura, quam dibapham Romani nominarunt, mox Indicat: me, inquit, juvene vio-
Incea purpura vigehat, cujus lihra denariis centwn
venihat: nec rnulto poft rubra Tarentina. Hu'ic
fucce(fit dibapha Tyr i a > qua in Ii hr as denariis
miüe e?ni non poterit. (rf) Sic vedes aureis filis,
fum«
# ) 7 ( ☆
fummo cum artificio intertextis auratas 2?oms- ni gcftebanc, unde
,quemadmodum multis perpla-
cuifle novimtis purpuream didin&amque fteliis au- reis chlamydem, ne de Serica, Coa, Ianthina, Gal- bana, & fcutulata toga, e longinquis terrarum
oris petita,quid adjungam» Prodigium illud ae porten¬
tum orbis, Caligula, nünquam veftitu patrio ufus
eft , fed gemmstas, depi&asquc indutus penulas,
manuleatus & armillatus in publicum procefTit, te¬
ile Sveronio : (e)
Major vero regnabat luxuria , in gemmis lapi- dibosque pretiofis, quibus mulieres inprimis, tam-
quam cultn ambitiofo
,ad oflentationem , vel po-
tius iluporem fpcclantium,ornats incederem.Caput,in-
quam,totum unionibus, ad miraculum ufque, exfplen-
defcebat« in crinium fpiras gradus(]ue adpofiteconge-
fb's. Hac de re & ceteris, ad niraiurn luxum pom- parnque fpe&antibus, ejuscemodi ex (ta t Plinii Judicium : Mirari Jubit ctedi 7nontes in marmora \ vefies ad Seras peti, unionem , in Rubri 7tiaris
profunda , fmar-agdum in ima tellure quari. Ad
hoc excogitata funt aurium vulnera; nhnirum^quoni-
am pärwn erat cotlo crinibusque geßari , nifi in- foderentur etjaffi corpori. (/) Breviter: Collum, la-
tera ac brachia, catcnis , monilibus , lineisque non
modo folidioris auri, verum etjam gemmis un- dique eranc conflri&a. De annulorum vero copia
in digitis , viris, communi cum mulieribus; item
de umbraculis & flabellis nihil dieam: cun£la eniiti
quis enumerec? Horum criini heic habebit fat o pi¬
por-
# ) s ( $
*
portunum Ülud Propertii:
Matrona incedit, cenfus induta nepotwn♦
(<*) Quafi- 'Natural. VII* v. 3/. (^) Hiß. Natur al. Lib.
XXFHI. c. 12. (c) Ibid. IX.c. 3S ad fin. (d) Ibid\ /X
r. 3j?. (<?) C a ligul & c j2, (f) Piooem. ad Libr.XIL Cfr. Conjolat. Sene c a ad Helviam c. nfijf 12,
§. V II.
Iliam Romanorum in aniam in
,veftibus pa>
riter, ac titenfilibus, ubi commemoramus, non
hsec nobis mens eft, ornamenta quselibet ad
luxum perdifum atque reipublica: pcrniciofum,
effe referenda: hoc enim Cynicarn redoleret fe£Um
atque ad Biogenis fordern parfimoniam, & foe- ditacem turpifnmam, accederet propius. Noliro au- tem, quale id cnnque eft, jndicio
,ornatus, fi mo*
dicus fuerit, nec faculrates fuperaverit, ne.que ho-
min um anirnos mollicie nimioque rernm vanifii-
marum ftudio infecerit
,mimnie culpandus vide¬
tur , fed fuis omnino laudibus digniffimus. Nam Creator ip e optimus ac fapientiflirruis, in tota hac
opcrum fuorum univerfitate
,tot nobis pulcerrhni
ordinis & jucundiffima; varietatis reliquir documen-
ta, ut, haec qui non videat, neque agnofcat, in-
eptus plane rerum aeilimator , & ingratus amoenis- fimi domicilii hofpes merito fit habendus. Et ta-
lern praeterea ipfe mentem nobis indidit, ut quse
pulcra fint, qua; venufta et ornatiori fefe commen-
(lent fpeeie, majorique fulgeant nitore clcgantia-
que , no» poflint non nobis effe gratifTima. Hinc omnibus plane gentibusj etjam paupcrrimis maxi-
rne-
❖ ) 9 ( #
meqtie ggreftibus, aliqua tarnen ined fplendoris cu-
ra; quam nec in ipds rerum fuarum initiis ac prim- ordijs
,ti bi, vivere exjguo , bonum atqu$ glorio-
iuua ducebatur, abjeciße Romanos cenfendus tik
populus , id quod ex vetnbifTiroorum annalium
mmiumcratis probare facillime poffemus, fi ! oc no-
bis, in prat/ene i , eflec propofitum. Sed nec luxutn
in genere, commendare opos ed, cum dorentiori ho¬
rn intim ' condifioni fua fponte féfe offerat atque ad- jungat: nec commuiatam Romanorum vivendi ratio,
ne ni culpa & dedecore liberabit, quod, luxum fe- Flatsdo propemodum infinitu ii, in re per fe non
mala, peccaverint graviter. Nos igitur rcliqua per»
fequamur.
VIII.
.
iEdidcandi rationem vetcrum pertenuem 8c agredem fequior im muta vit setas: luxu enim ingra-
vefcente inträ föres csclatas, putaminibus tedudinum variegacas, podes& limina ex acre & marmore fa£fca dea.uracaque erant , fupra quae picae, pfittaci, cor- vi j eaveis inckifi, admirationem intrantibus parie-
banc. Fenedra? tantum continebant amplicudinis, ut
totius diei folem reciperent. Atria, innumeris 8c
exquidtis marmoris colomnis fodentata , nbi majo¬
rum effigies, datnas & figna , dru&ibilibus impo-
dta badbus
,confpiciebat ingreflus, dc uni domui binas, temas pluresque jungebant villas, magnifi.
centius habitaturi.Eximiae ?,ltitudinis aedificiaexdrue- bantur
,turribus fulgentia fplendidiflimis, ad pe- des fexaginta vel fcptuaginta. Hisque fub fadigiis
B po-
$ C io ) ifr
pomaria nemoraqne? varii generis arboribus flört-
busqtie inftru&a atque exornaca oilenrabanfur. Le-
£ti primum argento indu&i , poftea ex foiido , de- nique auro componebantur De Iulio Cxfare, qtiod
in aureo le&o, vefte cin&us purpurea , decubue- rit, r fert Sveronius c. 49. ut privacorum magnifi-
centiam j modum faepius excedentem, taceam.
§. IX.
Pervarie quidem, omni tempore , de asdifi-
ciorum fplendore & magnificentia inter ernditos
,maximeque Oeconomos , fuk difputstum. Etenim
natura paucis efl contenta, & , quando aedes vim fri- goris, &aeris tempeftatnmque fnjurias arcere poffune,
cui ufui antiquitus, procnl dubio, fuerunt deflina-
tas, nihil defiderari videbitur amplius. Neque ne«
gari potef* pervecuftos terrarum habitafores, ac fe-
ras nonnullas Aftx & America? gentes, fimplicitatem
domiciliorum ita adprobafle, nt non fola fit infci- tia & egeftas , qua? efficiat
,ut majorem non re- quirant elegantiam, Nec foli, inträ noftram patri-
am dulciflimam, Lappones funt, qui, in fuis tcnto- riis & cafis, folidiores deguftent volupfaces , quam
ut fuam cum ipfo anlieorum ornatu cultuque forta-
nam commutandam cenfeartt.Sed hoc tarnen non im-
pedit, quo minus modicum, & facultatibus cujusvis
congruens, laudare debeamus elegantioris vitas ftudi- urrgatque inter prascipuaterrenae hujusperegrinationis
commoda & quaficondimenta numeremus, n, de quo- dam dici poffit, quemadmodum in vita Atfici ,
apud Cornelium Nepotem,quod inprimis bene ha-
# ) »I c
bitet- Nqc fTlcncio praetereundum magnifica qut
paraveric atque fuftitiu crit aedificia^ illum haud paucis fimtol tenuioris fortis hominibus, quorum arces ac- que opers ad haec funt neceflariae, vi&urn & qux
cetera funt in vita communi profutura, adquirendi
fubminiftrare occafionem. Non igitur in mu¬
ta ta Romanae gentis vita omnia, fine difcrimine
,vituperanda exiflimamus: luxum enim, uti monui-
mus , perditum , non fplendorem modicum , pa¬
triae ornamento
, permukisquc ufui, futurum ad- Ipernamur.
DeludisRomanorum, §• luxu utique difRuentibus,.
nonnulla in medium adducerc exempla ftatueram ; fed et propriam illi depofcere fibi videntur expli- carioncm, & nobis , ob temporis anguftiam , plu-
ra adjicere non licet. Ex allatiscerteyitae inconftan*
tia, apud Romanos, maxima fatispatet. Funeftos jam, cofophonis loco
,tam infignis mntationis nota->
bimus efFeOms, Divitis certe luxuriam invexerant*
adque ideo bsec omnibus vitiis januam aperuit. Et- enim,immodica profufione fua,Romani in pauperiem
tandem reda£h',Éepios ad rapinas,ad virorura divi-
tum fimuS, tre iiluftrium, csedes fe converterunc-
Fatale bellum urbi patriaeque intulit lulius Cx-
far , ubi praedam, quam de tot gentibus- vidlis reportaverat, cito dilapidafFet, seris inopia pres-
fas, rapaci ungve, Harpyae inftar, aerarium pu¬
blicum , & quidem fanQ:ius , invaftt, fpoliavit, ex-
haufit. Catilinam egefhs , ex bonorum profufa Iary
gitione contra&a, ad ftelera in Urbcm, Patriam-
# ) 12 ( #
Senatum Populumqoe impulit. Multos hic habuit gregales & adminiftros, qui , generis fplcndo-
re ac ticuiis Ionge clariffimi, per luxum, opibus confumtis, ad arces viliffimas, quas infima Quirin-
um fa;x exercebac, femec abjecerant. Vitiis enim fhgiti&que crefcentibus, virtutes tabefcunt tandem«
que, longa noOre fepukae, jacent. Romani, licet
in belio terrorem toti fere orbi terrarum incuterenc, jarn inte.ftinis feditionibus
,ac Triumvirorum infolen-
ti fucumberecogebantur dominationi. Vefligiis enim majorom quia non infiftehanc, gloriam gentis , im- periique florem usque adeo immmutum efke lecli«
tatnus
,in demenciam ac miferiam nt inciderinc,
non verbis, (ed verius l2mentis,deplorandam. Neque,,
enim ulium poftea Roma progenuit Ducem » cum Fabio ceterisque antiquioris aevi heroibus, prinise,
in ita dicam , magnitiidinis, cornparandurn. Nec
ulium Cieeroni parem, pro roftris , Demoflhenici o*
ris fvada, perorantem Roma, luxu perdita, au*
divit. Abfic igitur lüxus iile immodicus, rcgna fie¬
pe flore-ntiffima qui.fundims deRruxit. Omnibus
vero commendandtim indefedum, tum virtutum
omnium
,tum inprimis temperantis ftudiurn , pu¬
blice privatimque , mirum in modum, univefhs et fingulis profuturum. Dignus eft, qui, de toto hoc
argumento pulcre differens, in medium veniat A-
lexand. ab Alex. Genial. Dierum III. c. s ad fm. "ff-
"di non potuit res in cöercendo luxu Romanorum?
^quo minus, tacito confenfu, deftitutis moribus,
"fumtuari^ omnes leges abrogatas fuerint, qnum
nul-
"nullus eflet fumtibus modus, luxusque et ignavia,
"nullis pnefcriptisfinibus, in voraginem & gurgitem
"vitiorum ad nefas omne usque adeo proceflerint, uc
"divina »Sr humana profanarinc, popuioque fimul &
''plebi gravem perniciem adtulerint. Sic, pro modulo ingenii, ad umbilicum perduxi ccgitatio-
nes meas, quibus illuftrandis .adjungere non dubito
verba Gcnerohffimi von Dalin nervofa adrnodum,&
inftituto nodro propiora: Cfr. Svea Rikes Hift. 3 Del: Mennifkliga fläktet har fiundom varit dyg- digare och fiundom odygdigare: man har fedt fto-
ra famhdllen giora de fl eg genom dygder och lafter
till de omfkiften ,fom åro oiindgångeliga, fil framt ingen färdeles håndelfie eller fiållfiynt perfion dem et¬
ter håller. Ett folk har ftigit naturligt-vis genom
enfaldighetgredeligket, ärbar het, menlöfa feder, tarflig-
het, arbete, flit > ftyrka, kundfkaper , lius , tapper het
och fegrar til åra och lycka, hv ar ifrån det åter
genom rikedomar, yppighet, högmod, vållufter, klen- modighet
,vekligbet, lättja
,okunnighet, fattig¬
dom
ygemena finnen oeh alla fiags odygder fallit i
mörker, tråldom och elände. Sådan är mennifklige Naturens
omhvålfning.
S. D. G.
# $ #
❖ # '
Clariffimo. Tdoirimo. Cttfidid/ito,
\Amico. ConjiinBiJJimo.
Antea. In, Sinu. Tibi. Gratulatus. Sam.
*