t). D. " t
hlLMlSSV. VEN. plllfc
TftACT JTU S
D« *
MUNDO VISIBILL
CAPUT PRIMUM
tRASIDE
MAGNO CELSIO, MATH. PROF,
EXAMINI SVBj XCIT
MATTHIAS 3 © € Sfc
IN A UD. GU ST.
AD. X. C AL. IV L ti st\N NI 7V1. D C.
LXX1I.
tIPS ALI A
kwdic HEVJICFS
CifRto S.R.M, As
Agad, Upfalienfis Bibliopgla*
ASTRONOMI^ , L I B E t P R I U V S
dl
M V N D O V I S I B I L t
C A P. t
D c
definitione, partibus
ET OBJECTO ASTRONOMI-«.
-ißrtnomtd cjutd, offiänm ej ut i partes; tljeäum I
aflra nimtrum & or bes* Aflrorwndia ufitdtd*Abs
MtA & inujtutu • utrjquc erraniu v el fixa. Or*
bis qutd, y*d Flaneur um in fe circuUrestmn fern
tlltptiid : qudtenm renles* Multitude erbtum fe- qucßrat* ; fujfieiente extenirico & circell9 een-
inco. CcntiA duo i proprium & (vmmttxe- Lines Au$,u. Excentruitéu. Abfidum » Nodorurn &
timitiim big*.
Scronomiäcft do&rina * qü# affeftiones corporÖ
cxleftium ptopfias, pcc
^hypothcfes & Theorias
apparetuu* conformcs explicare, nu- foeris coroprthendére>& mftrumcri*
tisid oneis repraefeaWö docet,
IMariaf
Munus itaq; ,hujus difcipiinjr cft Pht-
nomena coelcfiia, diligentia debita ob*
fervarc, eorumque rar i un es per hypothefes
congruas reddere ; hoc efb, ad Geometri*!
uumerorumque leges ita expangerc, utad
qujeyis tempon,numerorum bcfieficioföprf
putari, ac infixumemis ratione Geometrica alTabreadornatii, noa lolum menti$,fed&
oaulor um acie luftrari queant.
fart.es Aflronomiae duar funt; una in ii*
dcrum contempiatione ponitur: alteraiü iupputationc motuuni ccdefiium occupä'
tur. Otraqtie verfatur circa res corleftei,
quar func, vd fidera ipfa , vel orbss in quibns
corfus fuos fidera conficipnr.
Sidcrum autem alia orämarta, 6i ufitata ■
funt; alia extraordinärt a 8c 1 nuficata Ordin aria vd fixa Um t, vel errantia,
Ftxa fpharrx odavx infident; ita dida, quod corlo quafi afiixa , conftantiffimoor-
dineincedant, ratasque ab invicem diilan*
tias, finc aila immutacione, omni ieculo i
dcprchenla fint confervaßc. j
Errantia vero ab errore nonien accep^
runc,non quidem fuo, fed noftro. Ni"h
enim errat, inquit Ramus conim. in fomn-
Scip* quod in omni/sternitate conjervatpra/tf^
Jus & rsgrsjfm ,reliqu9rque motnsconß<Mtes®
? i
t»t. Nos autcra cfratnus qui motum corum
qualis in fe cft,contucri non poflumusjnem-
pc aliundc cum, quam cx centro orbis, m
quo conficitur * contemplantes: ideoquc
aftracurlum fuum oculis nofiris modoin-
tendcre* modo remitiere
,modo etiam in-
hiberc ac (lflere, auc dcniq; prorfus retrahc-1
rc ridentur :ex quo fic ut curlu vagoacq; in-
ccrto fcrri putcmus,licet eri éc nuilaminus,
Horu aliaprimarta (unt Secundaria alia. /V*-
W^lalutantur, qua: funt q. fui juris, nec
alteriuscujusquam Planetac niotui obnoxia:
qualia cx Pychagoraeorum opirJone lunC baturnus, lupiter * Mars.Tclius, Venus 5c
Mercurius: quibusminutiora quardäni opc
tclcfcopii circa folcm oblervata addunt re- centiores; etil fint , qui arbierentur ea non
ftcllas ciTcs, ledjmaculas corpori folari inhärentes.
Secundaria dicuntur
,quår pra:ter mo- tUtn quo ipfa funt prxdira i curfurrt quoquc aftri alicujus primarii fequuntur: ut iuilaterones Sacurnumj quatuor ddcra vlc-
^icealovem, fex alia, ut quidam volunt*
Martern; 5c Luna Terrå, pcrpetuo circum- cunt, jugique fatcllitio coronant*
Sidera extraordinana funt Comet«, quo-
r«m motus incognltus cfl, 5c propcerca ex A a
imprö-;
\4
iroprcvifonobis in sthcre adfti?gentrnto<|,' quali attcnuaci,evancicunt: unde ctiammi- racuJotf, inulkati ac novj tidcris nomine ve*
circ folenr.
Sunt autcm Si barc {idera duoruni ge-
nerurn.- unum neropc, quod flelbs fixis ;«/•
t er um, quod errouibus »en incoromode, comparari poteft.
"Sed de hisoinnibus fpcciacim, poftmo*
dum ordine agernus«
O t bes iunt ßgurae quxdam planst & cif*
culares, quas afira motibus fuisin Iiquido
atrhore dcfcribunt,
Movcri enim Planetas, Se quidem rf
ferti, nemini ÅftronoiTiorum dubium j efic pofcftj fed de figura,quan) motufuo
dclineant s non inrcr omncs convenif.
Plerjque tarnen in id confentiunt, cireula-
res elfe motus fidcrum, aut ex circulari*
bus compolltos. Nos exade circularetn
eife vi am motus planctani, fequentibus
fuffulti rationibus probatuni imus.
Nempe, quia omnium feculorum obfctf j
varioncs coroprobant, äquales eile rcvolu-
tiones Planctarum, perpetuasque conta-
tes Sc uniformes; neque uIlamefTe, qu#
prioribus ac pottcrioribus nonfa fimibs s
quod perunicam Iineam in lc redeunteffi'
* camquc fimpliciflimå & triaximc regulärem fierinecelleell, ne perturbatio mocauma-»
liqua, diftraciioque perennitati eorum ini-
mica lequatur. 1 alts autemlineaeft circulur, qui natura lua aptiilimu* eil» io quo motas lider um
pcrennare valcant. Morus ertirri circularis loiusumformis» &' ex uniform**
tateperperuus cft; »ie.yt erudtte ^alviatum imim hoc modo dillerentem inducic Gahi.
djal. i,do ly.'tem. mundi p.m. 23.
Buli'jaldtis autem inllgnis Aftronotnus,
etil caldem ob caufas revolutiones planem
tar um, per lincam in fe redeuntem hersde^
bercfateatur; cum tarnen non cxa&e circa*
i Urem, led Kepplerum admirandac erudi- tionis virum fecutas,elliptican* eile,Aftron.
Philol,lib. i.e. i j. 8c icquentibu5>operolé
demo nft rare nitj tur.
Occaiionem hujus fcntcntise pr*bmt in-
*C|ialitas illa, quam Aftronomi prirnam norninant: nosque delcnbimus fub linem I "«jus cap, Qiodvidthtetfit dtfferentia, trt*
j ter untre wo; um plant t a <tquabilem, ex proprio orbis {peHatmn, Qf eundem vtjurn ex ctntr9
mundiftu eUiptica.
Haecautcmprirnaanomalia, vifaeftA*
ihoaomis tarn
antiquis, quam rccentiorU bus» inxqualitäti erndam alii eileobnoxia,
A i qut
6
qua plancta tardius aliquanto ferri in aphe-
lio, Sc in periclio cclerius, quam circuli
cxccntriciraciorequirat. Cum itaqucvide- j
rent hane irregulariratem impedire, quo
minusprimam in *qualitatem fola excentri-
citaj exeufare poflet; dimidium ejus tantu, cxccnfricitati tribuendumputarunt 5 Sc al¬
ten dimidio,aiiam caufam qu*rendam:qux
©utero illa fuerit, non in facili eratdetermi-
fiare.
Qnarc eam Ptolomoeus in *quantem\
Copernicus in cwseUum aqudtoreum; Bullial*
dus in EUipfJn conjecic. Ptolomoei rationem improbat Copernicus, quod in Geometri*
regulas impingatj Copernici Bullialdus, j
quia motum Planet* contrarietati cuidam implicat; unde diftraftionem quandam per*
turbationemque perenni Planet* motuiad-
verfantem induci neceffe eflfet: quar orrmia
in Theoriis fpecialibus plenius exponun-
tor. Bullialdus autem, quamvis omnes tarditatis ac velocicatis gradusab aphelio in
pcrielium, inter infinitos parallelos circu* ^
los , in fuperfieie coni ordinata ferie crcfcé'
tes, fatisingeniofe diftribuat: mihi tame ejus fentenm non per omniajquodpacentt'
ximiviri dixero, fatis commoda videtuf-
JJam tamctlJ rationibus Opticis valdc fit co-
fcDtaneu, planctam giotu fu© deferibero fl-
figuram, oculo extra centrum ejus confti- 7
tuto, fub ranone eIlip{eos,aut figurs eilipCi
I hand abfiimlis, ie ingereutem,- tameti inlc & revera calem efle eam, mihi rion fit vcrilinule. Primo, quia cllipfis, cdi in fc re-
dcat, noruameneft aliqua linea firnplex ; fcdoclincis circularibuscompoiica: ex eil*
eulo videlicecprim.irio B 1 1» & cir- ccllo eliiptico D F> Fcut ipfe demon-
ftrat Aftron, Piniol. L* i.e. 20« in cali»
quale apofuimus, diagrammate*
Docec ibidem Bullialdus eliipOn in bos duos areulos refolvi 3- ex quofequitur
ellipfin compodtam quoqueelle ex lifdem.
Unde Par mcomrnodum mecuendutn, fi-
milisque expedanda motuum diftra&ioac perturbatio »Iii, quam minatur circellus x-
quatoreus Copernici. Naniconflituto cé*
tro circclli clhptici in B, plancta reperiri fupponitur in D. Dum vero centrum illud progreditur in 1,corpus planet* alccrotam»
to per ambicum circeih movetur in partes contrarias» nerape a D in F. (Jupd pun- monftracur per lincas D C, DC.
in diametrum D A D ordinatas. Ex.
Suo manifeflum eft:, hane BuUiaidi rationc
bfdem diifrculcatibus.quibus cifccllus xqua-
A4 toreuß
o
Copcmici, in vol vi,
Altcrum qupd huic opjnionj oflicikcft m
finita illa eirculorum iquantiumtqui totam
pianetie rcvolutionemcouipenunt, multi-
Vido, cojü| mcminit laüoacu* au flor <U.
C.IJ«
c» i j. Hos enim Plancta obliquo per conü ? itincrc pcrtransire > acqueidcnfidernmura¬
re nccellum habet. Cum tarnen natur« eonfm- tanatmfit» um corgort unum debtri moittm, Ö"
unumetreulum; ctiam ipfo Bullialdo tcfle, traftatus» qucnifub titulo Philolaiedidic i. 4. c, 27.
Accedit quod nullo obfervationum tefti-r Bionio ftabiliri hxc tlgura polbt; quod 5c i-
pfcBullialdus fatetur Aftron.Philol. 1. 1. e,
!?♦ Ubi lic fcribit; Exjolo caltulo cogtiofei nwpoteß, remtia Je habere, (viam nempe planctx cfic eliipticarn ) ethenim in Marté
qmhmmedo id c ofltgat ur\inVettere nufquam fo¬
to fi : m Terra qw<]\ non tia blanumj-h duo Pia-*
Mia enmi tant&m orbium Eccentruitatim non fot vin t, ut (enfibtlis fit differentia,(jue inter Ell{- pßn&etreulum mrum c em/not t necin qtra barumfigw
moveantur, cognofcenpojjwntts ex ob fet'
Wtonum coliatione.in Mer c ur i o maxme [enfibi*
fa tfiCElhpfu , ver ti tis locis apud nos non videtur, Wquibus rem i ta ejje certtjjime celltgamtu: necj-, tttam w Saturn o & i ove negotium defactli confi-
fipoteß, video cflc.cur HxcBulIialdiis* in deftruenda Quod fententia fl icafit»nd dc via
Biotus planctarii abiolutcclliptica,multum
■
»boremus.
Natu II rcÄc rem
reputcmw, qaidquid
anorna-
IO
anomali* in prima inxquaiitate dcprchen-
fum» Ailronomis in reddenda ejus racionc negotium fecit, id omnc vitiolxcxcentri*
citatis detenmnattoni, fi Variationen* nto-
dicam, quam
inducicmemoratapaulo an¬
te,^ in poileru explananda nobis, ratio 0-
prica excipias, origincm debet. Quarefi
cxcentricitas correda & debito modo con-
(lituta fuerit, nondubiumeft quiaunica,
caque fimpliciflimaiinea ex proprio motus
ccntro deicripta, excuiandis Phänomen»
luflicere poilit, circulorum arquantium epi-
N cyclorumque ftruice magnam parecm eli'
tninatå.
C^terum non dura eil aut fenfibus pa¬
tent haec via, quam planeca calcat j ncc ra¬
men eft imagimriuTn quid, mentisqueo- peratione produdum, licet folaimagina-
tione comprehendativr j fed reale quid pr*
fcferens, quodplanetain revolutionera,
pcrpetuo, confhnter& tam flride obler-
vat, ut indc nevel ungvem latum unquaw receflifle deprchendatur.
Realitatctn utique orbium, non tamen talcm, quam Pcripatccici, admittimus: (illi
enim matemrn orbibus ildera ut putant,dc-
ferentibus, omni adatnante durioremadlc*
runt) (ed quam liquidum ^ ccclum, fcu aora
acthcrea
II eo. ithereaconftituit, una cum aftris fibi qua-
)ne iiinnatantibus, in orbem circuma&a, ne trj. lépiccrnos eorü curl?, jugi refifiécia fatigct»
10- Grbium autem ctfi in Aftronomia, quam
an- plurimi confidcrari Iveverint; nobis tarnen
Q. omifla omni, JEquanttum 9 Epicyclorum, öc cß Epicyclt Epicyclorum fupclle&ile, duotantü
>n. i genera /uibciunc: unum primarium quod
:äj txcentricor Planctarum- akerum quod ar-
;us cellos centricos complcdicur.
rtis Excentricus dieitur» non quod proprio
31. centrocareat j fed quod centrum ejus fit å
Ii# Cencro mundi feu Ecliptic« aiienum.
ra
:a ¥
da
,z
Sit v. gr. Excentrieus C D, cojus centra B, quoa in minoreiflocircelio, tardifTi-
mo quodam motu revolvitur. Centrum,
vero Zodiaci Å*
In ambitu txccntrici C D, Planeta fum-
ma cum conftantia Öl arquabiliucecircum- fertur* Quidquid autem in-rqualitatis ine-
jtts motu deprchemiicur, ld oranejndceiic
certumeft, quod ad centrum aiienutriA,
referaeur motus iikc, Nam il cum ex centro
proprio B, oblcrvare pofFcrnus, nihil cjul*
mpdianimadvertere iicerec: lloit fit cum
planeta tenec abfides orbis fui, C & 0,
quocunque tandem iti loco Zodiaci, pun- Äailla (nam mobilia limt)conilfi;antjlloe-
nim tempore omnis, qua ancea implicatus
fuit. anomalia evanclcic. ldque nulUau*
liamob catifam, quam quod illo fitu, linea
acentro Zodiaci A,edudta, comcidit cum
ca, quac ducicur ex centro orbis proprio B.
feeiusquå fit in aliis locisexccntrici. Quod
quidem diligenter eft attendendum; cum j
non aliud evi Jentius figntim fit, planet*
mot um in le, & ex proprio centro Ipeéb*
"tum oulli anomali* obnoxium effe.
Ctrctäos antritt appellamus eoi, in qoi-
bus
i;
kl centra cXccntrlcorum # motu quo#
däurdifllrnorevolvuncur, £k pun&atphc-
lia ac pcnelia in aliaatqu« aliaZodiacilo-
ca, poft annos aliquam mukös transfcrat;
(jiudc cziAz ehe tili cm trut non incommode
nominari pofiunt. Talis cft circulus dclcri
prus in appofitodjagraroatCjincervallo AB.
In circulis conflderantur centra* cHameari * tyes, nodi de ltmtter4
Centram moeuufti cöeleftium duplex cfie fonftatj proprium & commune*
Centrum proprium, eft medium punftum
Excenttici ut B, circa quodplanctascqua Ii fijotu revolvirnr, ac proinde centrüxquahta-
^dicitur, a ccntrocommuniproconftitu-
tionc orbium divcrllmodc recedens.
Cent rum Ver o Commune, cft pun&uto cir-
ceili centrici medium A, circa quodcen¬
trum excentrici B,in eodemcirceli© acquali-
tcr; (cd ipfe Planeta in orbita propria C D*
inarqualiter incedit, ac propeetea centrum Wacjtialitatü appellatur.
^edquia motu? Planctanim, non modo
a° Sokm, qui centrü eorum commune cft}
Verumetiam ad Tcllurcm»unde cos obfer-
^mus^comparanturjdüplici de caufa,ÖC
Qücbua modis inacquales exifiunt* Unde
punfta
J4
pun&a inxqualitatis dupiicia clTc txlanifc-
itum efl: nempe centrum Solis & centrum T errar.
Pundum inxqualitatis Primärtumcentru
Solis eße i(ecundartum vero centrum Tel-
Iuris i non (bium Copernicus, fed & Ty-
choBraheusagnofcic: quando illam ano¬
rna isam, qux cx relatione motus planeca-
rii ad folem oritur, primam & eJJenUalem ;
alteram qux Tellur! debetur , fecundam
& accidentalem , utrique ex fummis lllis A*
ftromix reftauratoribus appellari placuit.
Diametros quod actinet j ea hic prarci-
pue attenditur, qux per centrum exccn- trici pariter ac centrum mundi, feu E- clipticaf agitur, vocaturque Unea Abftdum
Sc Unea Augis s qualis in diagrammate ptx- cedente D A C.
Diftantia A B4 qua centra in Iinea augis ab invicem removentur, Aftrono-
mis ixxttTfOTtjf feu excentricitas dicitur-
Extrcmitatcs ejuldem linear C & D,PlJ'
nio Nac. Hift. l.a. c. alibi* Abfidc« 4
dicuntuf, quatum altera C, qux in parte ex-
centrici, å centro Zodiaci remotiOfima»
Apbelium, Abfisfumma, & in lingva Åra- |
bica Auxi Altera huic contraria D, Peridt- j
um, Abßtim*» & Arabice Hadbid, hoc
cft* oppöfltum Augis, nominattir*
ptodi funcpun&a, in quibus via plane*
t* 3c orbis annuus feu Eclipcica ( quod plana corum nonnihi! abinviccm reclincot) feinrerfccanr.In fubje&o diagrainmate, Or¬
bis A E B F refert cclipticam $ alccr A EC
Forbicani planccx4
SeptcMrw.
C
16 K
Sunt autcm nodi duo E & F* BorcusE*
qui Fbnetamin borra mundi partcm cvc- hit; <3C Auflrinus F, qui dcvehit eundcm irt aiiftrum.» unde illum quidem etekntenit hunc autcm äevehenitm nuncupanc. Gtx-
ci mintes no minan t.
Et quia fpatium, quod inccf circulo*
iftps hac rationc ab inviccm divaricatoi
intcrcipicur, Dfaconis fpcciem quodam4
modofcferrc volunt, nodo borco, capitis, auftrino, cauåct draconis, nomen indide*
runt#
Co; tes
Pun&a veto Exccntricorum, qufc ab Écliptica maxime removentutv & p*r
quadfantem circuli diftant a nodisucC$
D, limiter vodntur; & a plaga in qua cxiflutit, botca vcl auftrina, denomina'
tioncm foftiuntur, ita ut altef eoftim lid-
tu horei * altef außrini nomine Venire fo*
leac*
rn
jfr» bd
m tnu do i ex; ful
m
prt
I fxi
fl»
I vol
! ml
!
; U) 1
tn
|p<
hoc
tjiti
4c
bell,
tior
V b
Ad eximium Dominum Refpondentem
Amicum fuiim fingularem
IN,mundo rwe, quid quotidie efi aliud, v erfar qvam i, lotniJua & tarnen peregrtnum mundum igno- ejfe•
Contingit tamen hoc nonpaucu , iis etiam , qui fapien*
tesfibividentnr. Nolo vctera commemorarepqua vel pue*
ri nunc rideant l mundum ejfe Deum, ejfe animal quod [pirat, quod fptritum emittat in vacunm , quod fiellas fobeatpro oculis ,folem pre cor de , ter ram & marcpxo wntre ac vefua. Quam funt multi bodie , qui venufta
mundt fpeciedecipiuntur, Putant fe m mundo vere mun*
doverfari, cum hoc mundo nihil fit immundius. Cceli (xpajjam molem, lumina jy der um, terra late jlorentis ftlchritudinem qttis incufet ? Annon tamen plunmi ha*
Wmrerum captt elegantia ftc mundum diligunt, quafi,
pr eter eum nihil fit, quod diligi mereatur♦ Annon bic
i (xijlimant vere ejfe ,vitamt alibi mortem sobliuionent fiulorem ,tenebras} [altem dubia valde , tnultaque in-
.
rtoluta incertitudine, qua de fedibus beatorum a non-
I Mdlit memorantur. Itaque utprudentesjolent, certio*
( riMdlunt & prafentia, quam dubia & futura. Quid*
j ¥*dtx hoc mundo fervire fibi ad vitari' cum Inläritate
.
