DISSERTATIO GRADUALIS,

n

D. D.

DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

BENEFICIIS NOXIIS,

QUAM,

EXCONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOS.

IN' REGIA ACAD. UPSALIENSI.

PRAESIDE

VIRO CEI.EBERRIMO,

MAG. LAURENTIO DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.

PVRUCO EXAMINI MODESTE SUltflCII

PETRUS GAVEL1US,

DALEKARLUS.

IN AUDITORIO GUSTAV. ' DIE XV, JUNII,

ANNI MDCCLVIII.

H. P. M. J.

U P S A L I m,

Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad, Typogr,

I, N. J.

§. L

rontemdifTertatitmcufas noflraem-

fpicienti,ejusmodi ^{occurrunt ter-}

mini, qui nociones fibi invieem

contradicentcs fignificanc, &

quarum alfera altcram deftru- ^-

ere videtur, adeo ut quivis eos- - dem fejungendos efle potius,

quam conne&endos,facile cxiftimaverit. Fatemur ^nos

quoque , non pofle a&ioneni aliquam induere natu¬

ra m benéficii, Sz fTmuI noxam quandam eodem refpe£hi inciudere, cum hoeidem efter, atque velie

eolligare ea» quas, natura fua, diverftftima, arnico

eex.i nunquam cobas ere poflunt. Quoniam vero hi

duo termini, ftbi invieem adeo inimici, heic con-

jun&i deprehenduntur, noftrum erit comirmnftrare,

qua ratione de beneficio quodam prasdieari poftlt,

quod aiiquani in ftnu noxam gerat. Prius vero

quam

) 5 (

hoc exfecutioni commictimus, nohis danda efiopera,

tit in na curam ac indolem beneficii, paucis inqui-

ramus.

§. II.

'

Benefidum vocamus a&ionem bonarn, q nas gratis fufcipitur ad alterius commodum acfelicitatem

promovendam. Ex allata definitione fluie, duo in-

primis momenta, in idea beneficii conflituenda,

requiri: bonam nempe illudconferentis intentionem,

& vtilitatem quandaifi, ei, cui exliibetur benefi-

cium, inde percipiendam. Ex. gr. Si cuiquam,

in itinere confiituro, adhuc vero longiorem ^viam

emenfuro, accidat, ut pecunia, profc£lioni confici-

endae deftinata, cafu quopiam difperdatur; alius ve¬

ro ejusdern necefiitati fubventurqs, tantam, quari-

ta opus-habet ad viam continuandam, pecunise

fummam, viatori huic dono porrigit, quin hoc

profedto infigne de henedcium, non eft, quod du-

bites. In adhibito exemplo, cuivis patere arbitra-

mur, non defiderari intentionern aparte dantis, bo¬

nam, cum aleerius utilitate connexam. Verbo et- jam notamus, per beneficia non folere infelligi com-

municationem rerum, quas vocant, innoxiae utili-

tatis, quas accipienci quidem commodum aliquod

prseftant, praeflanti ^vero nihil moleftiae ac gravami¬

nis pariunt, qualia Tunt: erranti viam monflrare&ci

% III.

Non diu morabimur in ulteriori beneficii ^ex-

plicatione, ^cum hoc ab in flit ut. o noflro jam fit alie-

num; ad propofitum itaque ^nos propius accingi-

A 2 mus

<m? ) 4 ( ®

mus. No x i um id appellamus, quod nofiram felicitatem inipeditj Beneficium ^{autem vocarrws} noxium ^, quod

pne le fert fpeciem quandam bonitacis, ^{re autem} ipfa aliquid incommodi inde confequitur.

Licet jam homines ^, lege natura]?,Hbi invicem

ad mutua beneficia pnefranda, oblir ingantur, hgee

tarnen obligatio eft im per k da, faltim in foro hu-

mano, adeo ut alreri non fit jus, viölento modo,

ad beneficia aliis excorquenda; quodfi concederetnr,

milerrima utique fieret Mortal i um conditio; relin-

quuntur itaque ejusmodi adus gratuiti honiinumcon- fcientia?, velintne alios beneficiis madare, vei mi¬

nus. Si vero homo homini ^onincit benevolentiam

ac opem lubduceret, quantainde mala generi hu¬

man o eflent fubnalcitura, cuiiibet eil in aprico.

Quae cum ita fint, necefiitas ipfa pofiulare videtur,

ut alter alteri id promerenti, pro virili, beneficiorum pracfiatione fuum teftificerur ^amorem. Quotidi-

ana quoque edodi experientia deprehendirous, mo-

rem illum, aliorum felicitatem beneficiis _promoven- di, non penitus efie fublatum, kd multa ac prsecla-

ra omnino hujus virtutis adhirc exiliere doeurmsnta;

nec minus, eadem experientia magifira docemur,

non eandem efie omnibus raticnem beneficia collo- candi: quibusdam enim non deefl bona intentio,

alterius commodum benefadis ainplificandi; inte¬

rim _{tarnen,cum antea non} fatisaccuratamentis lan-

ce penfitaverinr, num alterius felicitas per illa re i- pla c-btineripofiet, exitus farpe ofiendit,non tantum

xiullam inde accipienti obtigifie felicitatem, fed po-

) f ( ۀJP

tius illa ei noxae fuiflc atque detrimento. Alii vero, qua funt perverfa ac depravata voluntate, quoniam

& illis beneficii nomen non potefi: non efie _pera- mahile, fub ipecie liberalitatis ac Officii gratuiti,

benefkiariis haud leviter irrponere fclent, ^ut fa?pe

pro angvilla ferpcntem fe accepifie, obfervent. De- inde etiam non pauci eo fraudis ^ac verfutiae _pro- grediuntur, ut, cum uni benefacere allabcrant, duo- bus vel pluribus aliis graviter noccanr. Tum ^ve-

ro & ipfis benefa&oribus non nunquam contingere afiolet, ut lcco gratiarom, ab altero fibi referen¬

darum, _pro concefio beneficio ,multis malis cumulen- tur, adeo ^{ut merito} dici peffit, eos hydram in fi¬

lt u calefecifie, ac illis jure ccnvcniat riiöum PInuti

in Capf, Nam jere maxima pars - morem hunc homi-

ties babert, quod fibi xolunt, cum iä imjetrant, lent

junt; feå übt _{jam fettes Je je} habent: ^ex bctiis feffimi

& jraudulentiffmii junt. Et quis omnibus i is modis, qoibus beneficia fieri pofilnt noxia, enumerandis,

fufficiet? _pro ingen ii tarnen modufo, aliquot eo- rum, exemplis illufiratos, in medium proferre co-

nabor, fperans fore, ut B.L. _qua pollet humanitate,fit sequi boniqneconfulturus Ieviorailla, qnae temporis anguftiapreiTus, hac in materia, innoxio conaminc,

furn meditatus.

^

4-»

Multa junt beneficia, _{quce ex} aliqua dant is Culpa

fiunt accipienti noxia. Huc fpefrant ^ron -pauca pa¬

rentum ergaliberos, quando hisce indulgent quod-

cunque volupc fuerit. Haec corcefia agendi licen-

tia non potefl non haberi a liberis _pro fingubrl

bene

beneficlo, aft hoc ipfo in eorum animis fpargunrur

femina, ex quibus, terpporis progreftu, muici vi.

ti or um furculi prögerminanr, qni fåepe tim altas

egere radices, vix ut evelli unqnam poflint. Am-

piior illa pecuniarum largitio felet quoque habere

magnam vim fle&endi animos puerorum in vnria

vitiorum genera, & aperiendi adicum ad fodalitia

perniciofifiima.

Abftrahunt eriam fiiias a cura rei domefticag,

plurimae imbecilles macres, metuentes, ne, vel

fplendori oculorum, vel niveis genis ac lacteis ^ma¬

nibus, in cibis parandis,fervido ignis calore, ingra¬

ms rubor inferatur: hinc fupina infcitia, cum, poftquarn in farniliam ingreflae iunt,ipfarum opera ver-

fabitur in re familiari curanda & augenda. Super-

flu am illann pedifiequarum ftipationem parum ad-

ferre utilitatis, verbo tanttim nominamus.

Quid vero dicendum eft, de quorundam pa-

renturri morofa benignitate, in matrimoniis pr ge.

cipue filiarum .decernendis, parum habita ratione

fimilimdinis mor Lim & mutui amoris, inter futu-

ros conjuges, ucramque paginam facientium ? adell

proens-, ingens argenci & auri pondus poffidens,

qui ftliam ^uxorem ducere discupir. Sine arnbagi.

bus pater decemit, jubet ^matcr, velit nolit filia

perinde eft, nil curant, fiftenti fefe amatori eft nu'

ptura. Summo etjam Numinifaepe affingitnr (in-

gularis in deftinaturn connubiiim favör. Eft illa di.

ves, junge tur ergo viro longe opulentiori: eft illa

felici ingenit), iile vero truncus atque ftipes; eft il/a

com-

\

<£93 y 7 (

commodis ac moribus facillimis, ^ac ille afperis &

malignis, opibus tamen abundat, ergo inftituen-

dx ftint nuptise: e(t illa in prima aetacis fiore, ille ve-

ro decrepicus; Ted q nia opibus eil: affl.uentiffimiTs,

ac prseterea fplendidofungirur munere, in matrimo-

nio iili e(t habenda, quafi vero omnis fe Ii ^c i tas in

opibus ac honore confifteret. At oblatum puelfabo-

nurn diutius recufare non audct; videt ^namque ru- o-ofam patris frontem ^> fpirantem minas ac verbe¬

ra minantenn macrem prae timore vixrntueri fuftinetv

Sed quid accidit? neflicur conjugium felicitatern

mtx non dicam impediturum, fed deftrii&urum.

Eft haec fpeciofa argumentatio, cujus prasmi flae

beneficio abfoivuntur, & tarnen in malefaäum abje conclufio.

Huc qttoque pertinent leneficia ^non millofum ^mo*

lefle fedulorum. Horum numero acccnfentur, qui

aliorum matrimonia machinantur, licet illorum in

illa re confilium minus expetatur: qui precibus ac adhortationibus aegrotantes invitos ad cibum capien-

dumcogunt: qui inconviviis hofpftes ad vinum abun-

dantiori copiabibendum compeflunc; quo baud rara contigit, ut die fequenti crapula in morbum peri-

culofiffimum commutetur.'Neqtie vero perplacet eo

rum officiofitas, qui litteras curfu publico perlatas

pro altero recipiunt, nec ftatim pofieflori transmit-

tunt, Hoc enim nomine quaedam beneficia odimtis.

V.

Beneficia ex dolo dantis accipienti fiunt noxia, Cum lene-

faäor jub prxtextu beneficentiz prandes, ulterius qur-

km

&&> ) 8 r

letrcufjque Up.cncm intendit. Huc referimus qnaedam

beneficia Gentium. £x:gratia: ß qua gens debiiiori

contra potentiorem fuppetias ferret, quo, vir bus

invicem atcritis, in turbido pifcari poflet. Sic legi-

mus, Philippum MacedoniaeRegem non a^gre tuliflc,

quod ceterae in Graecia respublicse, cruends fe in¬

vicem bellis profequerentur ; imo flammam belli ^a-

lere ac fuftentare, copias auxiliares parti infrrmiori,

cum rationes ita tulerunt,transmittendo, ipfemetnon

dubicavit; quo accidit, ut omnes Grrecise flatus,

malis belli quafi exfangves fa £1 os, in fuam potefla-

tem redegerit. Hoc artificio Romanos quoque ufos

fuiffe, patlim ex hifloria conflar. Huc etiam trahi-

mus aflutiam quarnndam Gentium, qua», ut nu per deviftos populos fub perpetuo jugo ^teneant, otio &

voluptatibus eosdem irretiri patiuntur. Cyrum, ne

Lydi iterum rebelles fierent, juffifle ^eos carponas frequentare & ludicras artes ac lenocinia exercere,

novimus, quod quidem baud dubie pro beneficio

babebant; attamen id ipfis noxium erat, quoniarn

iflo difloluco vivendi genere, armis traftandis* im-

pares evaferunt, atque ad priflinam libertatem re«

cuperandam prorfus inepti.Longa prseterea& profun¬

da quies, populis concefla ^, incallidioribus Romano,

rum confiliis habebatur, nnde Tac. in Vit. Agr.

Por ^t i cus ö balnea convivicrum elegant i a, apudim-

pevitos, bumanitas vocabatur, cum pars eßet jervitutis.

Simile beneficium noxium fiflit nobis Livius Lib.

II. Bello, Latinos inter & iEquorum Gentem,fub-

orto, il)i quidem ipfi adverfus banc fefe defendere potuiflent; id tarnen noluere Romani, pro illis

pugnam ineuntes, nc occafio arma retra&an*

di, anfam quoque discutiendi jugi praeberet.

Hisce addamus aliquot alias impofluras, fub bene-

ficii

.) v (

Hcii fpecie latentes. De Triumviris reiatum legi-

mus, quod, ^cum opulentum quendampraetextatura

numero profcriptorum haberenr, nec legibus talem

capitis damnarellcitum eflet, ante tempus toga vi-

rili ornarint, ut poflea in eorum manus incideret,

mortis pcenam luiturus. Piccartus in Cap. de obf»

in Ipec. leg. Pratpoflera lane fuit illa beneficentia,

quam narrat idem Piccartus Ciceroni pradlitiflePom- pejum ^, cum pr im um auftor eflet illum in exilium

ejiciendi,deinde vero fvafor domum revocandi, ut

fibimet ipluro hoc modo devin&um redderet; nära

quid hoc eft beneficii, fl quempiam in mare praci-

pitem, ut eum poflea inde incolumcm extraham?

neque enim ert lasfio alteri inferenda, ut fadsfaci-

endi ftudium oftendam*

§* VL

Qu<eäam beneficia 'Juris ac Vrocejfjus evadunt ^{noxia^}

tion quiäem ex intentione aut culpa Legislatoris, fed per accidens, et pvopria Utigantium fraude atque legurtt abufu ^> quo fpeÖant quorundam Kabularum^ cum legibus tantum ludentium, artificiofae machi-

nationes, qui, in caufla licet injufla, per tortuofos

anfra&us, & quafi ^per crines fenlum legis, inCli-

entum fuorum favorem, detorquere allahorant; qui

unam laspe cauflam, primum per exceptionem fori,

deinde plurium citandorum, tum vero per plures

inftantias eundo,in multos annos prorogant, Quod

Cliens hoc _tempore pofleflioni fundi, de quo eß

contentio, non fit deje&us, prserogativse ei ducitun,

finita vero lite, ^non tantum caufla cadit, & expenfa.

rum mole premitur, led mandatario infuper proprae- ftita induflria ac indetefla _opera, honorarium quovis

B anno

) 10 (

annoampliffimumfolvere coaSus eft. Enlquantum

hencficium. Taceo quod ejusmodi perditiffimorum

hominum artificiis ac technis, utraque pars Iitigan.

tium haud raro ad incitas redigatur.

Alhis quoque genens hoc loco adferri merentur

leneficia. Ex legis noftrae favorc, conceditnr mihi

facultas alterum, qui seri alieno folvendo impar eft,

in carcere detinendi,cum ^vero ipfemet adcertum nu-

niorum numer um quolibet die ad v.tae ejus (b ftenta.

tionem exhibendum obftringar, plus incommodiin

memet inde redundare lentio.

Si ruflicus quidam criminis accufafus pecunia

mukandus fit; eft vero periculum ^, ne praedio ejus

ruina impendeat, aut neceftaria alimenta illi ac fuis,

judicati scris folutionc, (int defutura, Lex eadem

id beneficii indulget, ut pecunise multa ve) iri carce-

rem commutetur, vel etjam fit rens virgis caeden.

dus; at vero, in cafu pofteriori, fi ex feveriori Ex-

fecutoris rigore, vitse vel fanitatis ja&uram fecerit,

hane beneficentiam noxiam illi fuifte, ^{nemo non}

videt. Sed ad alia nobis eft progrediendum.

5. Vil.

Quemaämodum vidiwus, beneficia J<ege nocere acch fienti, ftc contra ea, exempla noti defunt, quibus com¬

mon firari foffit, eadem ^quoque benejaffori fen (län t i minus grodefje. Eigenere autem oblervamus, deberequern-

übet habere rationem facultatüm, ^ne plus benefi-

centi#, quam par eft, in alios'transfundatur, tum

enim facile accidere poteft, ut ipfe benefaQror in

lummam egeftatem conjiciatur, & audire cogatur ingratum illud.- Tben fom ^ger ja han tigger, fkall man Jlå) jå ban ligger. Neque vero metuendum eft, ne

mula

®® ) ti ( ©W

multi eo liberalitatis procedant, ut beneFciorum largitione, ex vero in alios amoris afFe&u, in _pau»

pertatemfacile incidant, hoc enim nomine (olent efle tenaciflimi, & divitiarum cupiditas, multorum ani-

rnos ita occupavit, ut, quo minns vitte fupereft,hocj

majori ducantur habendi deFderio, Solent quidem

ambitiofi beneFcia in alios collocare ampliflima,, ita

tamen, ut, cum profpiciunt aliorum ccmmcdis,fua ipibrum in confllio maxime habeant, atque id pras-

cipue dent operam, ur Fama ac laus liberalitatis ^e-

orum longe lateque diffufidatur. Voluptati veröde«

ditos quod attinet, eoriifh rationes multo aliter fefe habent: metiuntur nempe aliorum (ortem minus

profperam, ^ex fua ipforum voluptate luoque mol-

liter vivendi _genere. Tantum itaque abeft, ut inFci*

emur, hos, nimia in alios liberalitate ac fkpe ^mo-

lefta beneFeiorumcollocatione, ferri, ut potius quo- tidianå nos edoceat experieneia, eos, bcnis turpi-

cer dilapidacis,eo anguftiae interdum reda&os fui(?e,ut

iedem (labilem & domicilium certum non habuerint»

Quamvis quoque bomine ingrato nil gravius

{erat terra, reperimus ^tamen quosdam ita eite ^com-

pararos, ut, quanto majori ornantur benevolentiae afte&u, tanto minori ejusdem agnitione adFciantur;.

immo beneFcia ixpe in pernicrem dantfs ^ccnvertere allaborant, nt, quemadmocfum epud memres> vete- ris flatgvaiia fattig ita merito illis objiciatur, quodPlf-

nius de Sipbnio obfervavit Lapidet qul ok o excalefaftus dufefcit, licet ßt molliffimus.

Porro indulgentiane, ^an imprudentia Fat, baud faciledixerim, quod quidam parentes adhuc corpore vegeto ac valenti, multis prsediis magnisque ^numo-

rura

«0 ) ** ( ®0P

tum acervis inftru&i, omniuni luorum bonorum adml-

niftrationem lib^erorum curas ac arbicrio commictanc,

& ipfi tanquam*ho(pites gratuiri in propriis asdibus

verfentur; Liberi autem, fplendidiori, quam par eft,

u(i vivendigenere, & quotidiana bonorum profufio-

ne, feipfos pariter ac parentes in fummam miferiam

prsecipitent. Nonne hoc beneficium eft danti maxime

noxium ? $• VIII. ^.

Nec minus, multa exbibentur beneficta, ex culpar, iWrf0.

lo äantis, noxia* Ex.gr.quando merces prohibit«5abu-

na in alteram rempubiicam exportantur. Quihas merces e-

rnunt, credunt fibi fingulare beneficium praeftarbquia viliori

pretio quam domi,venduntur,fed fi fimul cogitaverinf,quirj

inde detrimenti capiat respublica, ad cujus cives, iftiusmodi

merces advehuntur,quaopificia domeftica, non dubitamus

fore, quiexi(timent,hoc commercii genus non fatis dignum

elfe ^bonorum civium perfonis. Huic clafti adnumeramus et jam Indulgentiam quorundam Exfecutorum inferioris ordi-

nis,reipublicae maxime nocivam,qui debitl officii expietione

fuperfedentes efficiunt, ut fuperiorum ccnftitutionibusac

edidtis fuum nonconftet roburatque firmitas-Benignitas quo¬

rundam in promovenda fuga delinquentium, ut debito fup-

plielo ob commifla facinora fubducantur,Reipublic« quoque

haud le vi noxae efie föle t, & i^ genus aliajquibus tertius tedi

poteft.

$■ IX.

Quonlam itaque benefa<fta, male locata, pro malefaåis

merito habentur, fumma in iis collocandis, opus eft pruden-

tia ac circumfpe<ftione;nec minus diligenter adtendere debe-

mus, a quo beneficiis maélemur, probe caventes, ne for¬

te in herba angvis lateat ,zz/7enim ut aitOvid. Tr. L. 2c

pr ode (l, quod non Udere pojfit, idem j ubi ^vero de bene-

volentia dantis certifumus, iisdem rite utamur, animum

que erga illum teftificemur gratiflimum. Deo O.

qui nos quotidie beneficiis ornat ampliflimis, in

(ecula _nunquam terminanda fit Laus

& Gloria.