Commentationum Stoicarum particulam octavam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Carolus Freder. Lutteman stip. Flod. Ostrogothus. In audit. Gustaviano die XI Mart. MDC

(1)

f %

c oμ μe;n t

a

t i

o ν υ

μ

STOICARUM

PARTICULAM OCTAVAM, VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRJESIDE

Mag, N1C0L,

FREDER.

BIBERG

ΕΤΗ. ET POLIT« PROFESS. REG. ET ORD.

REG. AGAD. LITT. HUM. HISTOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMÖR®

PPvO GRADU PHILOSOPHICO

PUBLICE EXAMINAKDAM PROPOX1T

CAROLUS FREDER.

LUTTEMAN

STIP. FLOD. OSTROGOTHUS.

'

IN AUDIT. GUST. DIE XI MART. MDCCCXVIH.

Η. A. M. S.

UPSALI1

(2)

(3)

ipfa, quae

fcientiae

morum pures

Stoici

fubftraverant,

cor-rigendi obtentu, ex

noftro

faltem

judicio

,

movere

co-naretur. Nam certe cum Tennemanno

b)

confentire

non posfumus, qui

innuere

videtur,

totam

in

hoc

mo-mento Ariftonis doftrinam nihil

esfe

omnino,

ni

Π

acrio-rem quamdam _ex

Stoieismo

ipfo

deductain

confcquen-tiami fa eile nempe iis

concedeodam

,

qni

prineipia

Sfoae

penitius intelligent:

nnlloque

demum,

niii

perverfae

cu-jlisdam interp·

etationis,

interventu

vifam

vel

primis

no-vatae doctrinaé impugnatoribus cum

his

ipiis

prineipiis

repugnantem.

Quae

quidem

de

Chrysippo

ipfo

eeteris-que vigentis

sdhuc

fcholae

propagatoribus

mira

profe-cto esfet noihse astatis in

judicandi

fubfidiis

band

raro

laborantis decernendi audacia.

Tantam

nempe prae

an-tlquis

intelligendi

fiduciam

nec eo,

fi

fapis,

cafu

probabis,

quo, fallentibus

veftigiis,

judicia

horum

refingendi

pote-ftas defit: ifto vero prorfus

damnabis,

quo

legendi in

eontrariam quoque partem

vefiigia

fuppetafc

cautisfimo

cuivis _probata

_auetoritas.

Ut

autem,

quis

heic vertatur

cardocontroverfiae, pateat fine

ambage

lecturo;

huneque

deineeps

perfpicientibus

rite

jndicetur, utrum,

quod

liul·

Ii non antiquios_um negatum,

Tennemanno

aliisque

qui-husdam recentiotibus temere

adfirmatum

obfervavimus,

cum prineipiis

Stoicismi

revera

novatio

Ariftonis

conci-liari _{queat, nec} _ne:

loca

apud antiquos

palmaria,

hifto-riam litis & causfam praeeipuam

enarrantia,

Tenneman¬

no jam fideliter

ferme

& accurate

transicripta

heic

ite-rum, quum

fundamenfcum

prsebeant

ulterius

disferendis

hiftoricum, plenius etiarn

transfcribenda

curavimus.

Incipimus a

Sexto

Empirico;

cujus

adverf.

Mathe-mat. X!. _§. ₆₄

_haec

_exftant

verba

luculentisfima;

''Μη

Η wc*'

(4)

58

είναι 3ε _{πξοηγμενον}

ά3ιαφοςον

_την· ύγιειαν _yoct _τlav _ro

y.ccl'αυτήν-παξαπλησιον, εφκ,σεν

'Αξίζων

ο Χιος' ισον γαζ ε=μ το ττξοηγμενον αυτήν λεγειν

ά3ιαφοςον,

τω

αγαθόν ά^τβν

και

σχεδόν

ovoματι

3ιαφεςον,

Κ

α$ο?\8

γαξ τα

μεταξύ άξετης

και κακίας

ά3ιαφοξα

μηlyjiv

μηϊεμΐάν

παςαλλαγην· μηόε τίνα μεν είναι φύσει ττςοηγ-μένα, τινού

3ε

άπο7Γξοηγμενα, άλλα παξα ras

3ιαφοξ8ς

των Υ.αιξων περάσεις' μήτε τοα λεγόμενα

πξοπ%§αι

πάντως

γινεσΒατ-πξοκ,γμενα' μήτε τα λεγόμενα

άποπςοηγβαι καίαναγκψ

υπαξ-yjtv άποπξοηγμενα' εαν γέν

3ε

Τ8ς μεν υγιαίνοντας υπηξετειν τω _{τυξαν\ω, κ,αι} _οία _Τ8Τ0

άναίξεισ^αι,

_τ8ς

3ε

_{νοσώντας} _{απολυό¬} μενες της ύπεξεσιας συναπολυεσ^αι και της άναίξεσεως' ελοιίαν μάλλον ο σοφος το νοσειν κατα τ8Τον τον καιρόν η το ύγ/αινειν και _ταύτη έτε _η ύγιεια _{ττξοηγμενον} _εςι _{πάντως, 8τε} _{η ιΌσος·} α-ποπξοηγμε\ον. — 8τω και τοις μεταξύ άξετης και κακίας πξαγ-μασιν 8 φυσική τις γίνεται

είεξων

παξ

εΐεςα

πξοκξίσις, κατα πεξίςασιν

3ε

μάλλον.'*

Subjung»inius mox huic effato feqnentia Ciceronis loca _pulehre _&: _{inter fe} _& _cum _narratione _Sexti eonfen-tientia: an um de _Legibus _{ι: ?. i.} cujus _{haec funt verba:}

?'Quia fi, ut Aristo Cbius dixit, folum bonum esfe, quod honeftum esfefc, malumque, quod turpe, ceteras

res omnes _plane _{pares, ac ne} _{minimum quidem,} _utrum

adesfent an abesfenfc, interesfe: valde a

Xenoerate&A-riiloteie & ab illa Piatonis familia _discreparet _(Zeno), esietque inter ecs de re maxima & de omni vivendi

ratione disfenfio» Nunc vero cum decus, _{quod antiqui}

fummum bonum esfe _dixerunt, _{hic iolum bonum dicat:} item _dedecus, _quod _illi _fummum _{malum, hic folum:} di-vltias, _valetudinem, _{pulchritudinem commodas,} _res

appel-let, non bonas: _paupertatem, _{debilitatem, dolorem,}

in-commodas, non malas: fentit idem (Zeno) quod Ariito. teles: _{loquitur alio} _mod©'': _{Ex quibus verbis} _apparet

(5)

Ciceron! disfidium

Ariftonis

cum

Stoa

tanti

vifum

fuisfe

inomenti, ut, iiac

novatione

admisfa,

ab

omni

deinceps,

in _quem,

_prseeunte

Antiocho,

nimis

ipfe

proclivis

erat,

conatu, Stoicismum nempe,

verbis

cum

re

ipfa in

con-cordiam aclis, cum

Peripateticismo

conciliandi,

prorfus

abfiftendum esfet:

Alterum

ds

Fin.

B.&f M.

it:

13. "Q??se

cum Aristoki &

Pyrrhoni

omnino

vifa

funt

pro

nihi-lo, ut inter

optime

valere

&

gravisiime

segrotare

nihil

prorius

dicerent

interesfe:

recte

järn

pridem

contra

eos

defitum eft

disputari";

Tertium

de

Offic.

1: 1.

disfidii

coniequentiam

&

efFectus

propius

indicantem":

Itaque

propria

eil

ea

pruecepiio

Stoicorum

,

Aeademicornm,

Pe-ripateticorum:

qtioniatu

Aristonis,

Pyrrhonis,

Herilli

c)

jam

pridem

exploia

fententia

eil:

qui

tarnen

iiaberent

jus i'uum

disputaudi de

officio,

β

verum

aliquem

delecfuni

re-Ii_qui

_sJhit;

_ut

ad

officii

inventionem

aditus·

esfet".

Quem

iocnm

conferas cum verbis

feqnentibus

loci

fecundi:

"dum

enim

in una virtute ftc

omnia

esfe

voluerunt,

(Aristo

&

Pyrrho) nt eatn verum

felet

tibne

exfpoliarent,

ne

c

ei

quidquam

aut unde oriretur ,

darent,

aut

tibi

niteretur,

virtutem

ipfam,

quam

amplexabantur,

iuftulerunt'':

&

cum

verbis

c.

25:

L. iv. de Fin. "Cum

enim

quod

honeftum

fit,

id

folum

bonuin esfe

confinnatur,

tollitur

enra

valetudinis,

dili¬

gentia

rei

familiaris,

adminiftratio

reipublicae,

ordo

ge-rendorum negotiorum,

officia vitas:

ipfum

denique

illud

honeftum, in quo uno

esfe

vultis

omnia,

deferendum

eft:

quoa

duigentisiime contra

Ariftonem

dicuntur

a

Chryfip-po,?

Locum Ciceronis

minus,

ut

nobis

videtur,

accu-ratusn', nec ex omni parte cum

antea

allatis

confpiran-tem: Acad. Qjicefl. 11: 42.

vHuic

(Ariftoni

af))

fummum

num

bo-c) Quos iterum Cicero

conjungit

de

Fin.

B. &

Μ.

II. ii.

&

nluries.

(6)

6g

mim _efl, _{in his} _rebus (trediis) _neutram _{in parfem}

move-ri, quae

οΐ^ιαφοςια

ab ipfo dicitur^; ceteruin vero cum lo-co DfoGENis Laertii Vli. §. ιβο:

'Αξίςων

_o _Χιοε

-τελοε

εφησεν Ι/να; ro

α^ιαφοξωε έχον}

a ζην τΤξοε τι μεταξύ αξετηε και

κακιαε, μη ο ε ψτιν&ν εν ο&υτοιε πα^αλλα^/ψ ui.τολειποντα αλλ'

επισηε Ιττ; πάντων έχοντα' ex asfe congruum: feoi iim

nota-mus, cum verbis h. I. Ciceron is _proxime praseedentibus

comparandum nobisque etiam ipiis infra limatius

expli-candum.

Locum _denique, _ut _proftent _conjunctim _fingula ,

heic transfcribimus maxime notabilem Ciceronis d» Fin. IV. 16. _{reliquis prolixiorem,} _{fed duriusculum plerisque} vifum & _pene _confufuin: _quem _ingenue _{doctisfimus Pla}

tnerus é) _{fe infelligere negavit:} _explicuit Tenneman· nus, _/) fed _{confidentius,} _puto, _aut _ofcitantius quam

ve-rins, atque ita, ut reliqua Ciceronis ioca, maxime vero

ex _{nuperrime eitatis de} _{Fin. Ii.} _{13. nequaquam cum} _hoc

conciiiari _{posfe, ipfe} _confiteatur. _{Nos & explicari posfe} eumdem _putan _us, _{& aliter omnino profundiusque}

ex-plicandum esfe , & cum reliquis demum, recte explica-tum bene confenfcire. Introducit autein Cicero hoc loco

Philofophum Peripsteticum, qui clasfes quasdam rigoris ethici diverfis _{Philofophis diverfimode conftituti} _moliri

videatur, ita loquentem: "Itaque mihi videntur omnes

quidem illi errasfe, qui finem bonorum esfedixerunt ho-nefte vivere, fed alius alio magis. Pyrrho fcilicet maxi¬

me,

taraen _pofterius, _{nefcio negligentius} _an _{confulto commiferit Cel.}

Ernekti in notis ad foam Ed. Cicer. Hal, 1776j nobifcum per·

fpicacior quivis intelliget.

e) Aphorismen 2:r Ausgabe 2 B. p. 712. /) Ρ, IV. p. 219-221%

(7)

6ι

me, qui, virtute

confrituta,

nihil omnino,

quod

appeten-dum _fit, _relinquat. _Deinde

Aristo, qui

nihil

relinque-ic non eil aufus: introduxit autem, quibus commotus

fapiens

appeteret aliquid,

quod cuique

(quodcumque)

in

meutern

incide-ret, & quodcumque

tandem

occurreret.

Is hoc

melior

quam

Pyrrho, quod vel

aliquod

genus

appetendi dedit:

dete-rior, quam ceteri, quod

peuitus

a natura

recesfit.

Sto-ici aufcem, quod fmein bonorum in una

virtute ponunt,

fimiles i'unt illorum: quod autem principium

officii

qusa-runt, melius quam

Pyrrho: qtiod

ea non

occurventia

fin-gunt, vincunt Auilonem:

quod

autem ea, quae

ad

na-turam accommodafa & per fe asfumenda esfe non

adjun-gunt ad finem bonorum,

defcifcunt

a natura,

&

quod-ammodo funt non disßmiles Ariftonis. Iile enim

occur-renti-a, nefcio quce,

comminifcebatur:

hi

autem

ponnnt

illt

quidem prima naturse,

Ted

ea

fejungunt

a

finibus

&

a flimra.a bonorum". In intelligendo infigni, quem

jam

at-tulimus, diiTiciHimoque Cieeronis loco, sitam

credimus

& _hujus, _quam

_jam

_ventilamus,

controverfise

&

proxi-me circumjacentium

causfam:

_quare

in id

prsecipue,

quse

nobis _explicanda _reftant,

_{confpirabunt,}

_ut

vexatisfimis

iftis verbis nova, quantumque fieri

posfit,

plena lux

ad-fundatnr.

Et _primo

_{quidem loca}

_{jam transfcripta}

vel

obiter

perluftranti

patere

crediderim

, eo

maxime

nomine

a

Stoa Ariftonem disfidere, quod ipfuln

veritatis

ethicae

Caput, a Stoicis

Ariftoteli

oppofitum;

esfe

fciiicetomnia,

quae ad vitarn

beatam

pertinent,

in

una

virtute

pofita,

nec _qiiidquam

aliud nifi

honeftum in

bonis

numerandum;

& acrius _Nofter, quam Stoici

ipii, urgeat

& his

conten-dat _neque _fatis _neque

_confequenter

urgeri.

Miranti

dein & forte interroganti, qui fieri

posfit,

ufc

acrius

et-jam haec fententia urgeatur, quam

ab

iis,

qui

honefta-tem

(8)

6i

tem _ipfanr» _{flnem &} _{conftifcuere contendant & explere:} refponfurum esfe exiftimo Ariftonem, bene quidem iilatn

honeitati _dignitatem _vindicari; _Ted, _{fineita conftituto bono¬}

rum, _paria _{omnino inter} fe esfe _oportere, _quaecumque _ex¬

tra fioem _poiita _{fuerint; quippe pariter prorius} _atque asqua-liter éxclufa. _{Quod Stoicis} _tarnen _non _obfervari, _{qui in iis} ipfis, quae a fine excluduntur, novum introducantloci &piae-ftantise discrimen; alia ex his naturae convenientia, alia na-fcurse contraria, aiia interjecta & media judicantibus, aut

alia _{etiam πςοηγμενκ,} _alia _{«ttctτξογιγμενχ,} _{alia denique} neu-tra _{appellancibus.} _g) _Quorum _illa _Sapienti _quoque _, _non expefcenda quidem fed tarnen ρ-er fe ίumenda & quadam veluti aeftimatione _{dignanda cenferi: hsec} _per _fe

rejicien-da; in neütris demum nihil omnino in utramvis partem

momenti ftatuendum _{h). Hanc} nernpe in rebus, quae ex¬

tra

g) Falfam omnino & confufam esfe definitionem προηγμένων &

«ro-ποονγμενων, quse apud Cic. Qncsß Acad. r: 10, occnrrit, recte,

ut <k ipfa res loquitur, jam monuit Tennemannüs (Ρ. IV. p. 87. not. 19): utri vero in hac re potior fit iides bebende,

Dio-geni Laertio , qui Vif. § 104, in crdine excluforum inter ea

quse naturse conveniant, & πξοηγμ,ενχ, niillum prorfus difcrimen facere videtur, an Stobajo , qui Eclog. Etbic. Ρ. II. p.

154-156 recte ex Tennemanni fententia novum inter hsec ipfa, quod gradu tarnen fere folo abfolvitur, difcrimen introducit; nos

qui-dern heic in medium relinquimus: quum argumentum, quod jam

ventilamus, ifta minime differentia commutatur. Liceat itaque no-bis, qui verba captamus brevisfima, prseeuntibas Sexto (I. cit.) & _Diogene _totam, quse Stoicis admittitur, in ordine excluforum differentiam vocabuiis προηγμένων, »ποπ^ηγμενων & neutrorurn in

fequentibus infignire. Singularem videas vagamque bidern ap. Gel-lilim XII. 5. Scauri Pnilofophi των π§οηγμ.τίων & άποπξοηγμ.ενων ηο· tationem, Tenuemanno, quantutn perfpicere potui, non

comme-moratam.

(9)

63

fcra finetn _par_it_er _{conftituantur, diflferentiam}

_Stoicis

te-mere admisfam _utcumque iiftas explicatam; inevitabrii te

düemmate conftrictum teneri: five enim phyfice, ut noS·

hoc vocabulo utimur, _explicatam velis; primo quidena

rem _ipfam fcientiam _niorum neutiqnam _tangere;

deinde

vero tiee verba Stose ita intelügi uiio modo posfe: five

practica, quod res pofiulat, explicatam

eupias;

deleri fic,

cuicumque in ifta regione tale diferimen, ii vel

levisfi-mufii _fic, _permittatnr, rigidisfimse _notam

incommenfu-rabilitatis, quae finem honefiti & boni eumdem

prorfus

conftituat: vel, quod idem eft, fieri nequaquam pcsfe, ii in _regionem _practicam _{idiusmodi discrimen immittas,}

ut non in _{Peripateticismum} aliquo modo _recurrat

Stoi-cismus. Unde nec radicem Penpateticismi ex

Stoicis-mo _ipio, _nifi _fublata _penitns

ida,

_quam

commemoravi-mus, dififerentia, evelli umquain posfe perfuafum

Ari-iloni _{i). Quod} _{& perfpici} _puta_vit,

_{diligentius intellecta}

natura _{πςονιγιμένων.}

_Scilieet

deesfe ipfis ipforumque

di-gnationi, quoqne modo intellectae, notain necesfitatis, condanticU & univerfalitatis, vel ex eo inteiligi asieruitf-quod , mutatis rerum cireumftantium momentis, partes

invicem _permutare _posfent, _quae _cenfebantur,

cum _ipfis _{a7rc7rqoyyfJisvc(s,}

&

_{απο7ΐξοΥι"/με\(Χ cum τΤξατγμενοις.,}

Cujus rei exemplum nec inelegans nec

abfurdum

, nar-rante Sexto _k), _ex _rnorbo _{& valetudine,}

_Stoicis

con-ilanter in numero eorum, quae contra aut lecundum na-turam esfent, habitis Noder petiit. Valere autem quo-dammodo iftud _exemplum , & quae huic fimilia concipi posfint, five phyfice, five practice rem

difpicias,

Ten¬

neμanno utique vix intellectuin invenio: fed

vel

exin«

de

i) Cfr. qase ad locum Cic. de Leg. i: si. nuper attulimus»

(10)

de _probatum

_Ariftoni

_{exiftimavero;}

quod

_inter

phyficum

cionfiderandi modum & practicum nihil ciunino Stoico ulli interiit, nifi id ipfum,

quod

phyiice

rem

confideran*

ti valetudo ipfa, practice etiam electio

valetudinis

con-(tanter naturae conveniat: pateatque praeterea,

nuilam

rem ex Stoicorum mente alteri praeferendam esit·, niβ, quae objectivam

habeat

dignationis

causfam;

quae

quideni

ipfa Stoicis

indiftincte

phyfica

audit: nobis

dem

um,

ii

ve·

Iis, in phyficam &

rnetaphyiicam

fenfu

contradiitincto

dispefcitur. Quae nec

Chryfippum

quideni latuit

diitin-ctio, acrius -quamvis eamdem urgeri, quam ex

poten-tiarum notione, _prudenter _prohibuerit.

_Accesfit,

quod

futilis omnino & inanis practico fenfu Ariftoni videretur

diftinctio, qua inter id, quod vel

fapienti

expetendum

es-fet, & quod eidem per

fe fumendum,

interesfe

aliqnid Sto·

ici _juberent; _quam

_quidem,

_praemonito,

_quod

jam

_prse·

monendum docebamns, difFerentiam vel difficillimo fub-tilitatum fectatori fruftra urgeri probabile erat