D. O, DISSERTATIO
AMORE,
LEGE MORAL!
PR/ESCRIPTO,
v.
•r—sr '*,.r. 1 F]£vSr* ■ ' - ="T>
QJUAΜ
CONSENT. AMPL. FACUL7. THILOS. UPS,
PRyESIDE
Μ,c
DAN.
ΒΟΈΊΉΙΟ.
ΕΤΗ. ET ΡΟΤΙΤ. PROF» REG. ET ORD.
PRO GRAtJU
Po EXAMINI DEFEKT
ERICÜS NICOLA US BILL 5
MEDEIPADUS.
ΓΝ AUDIT. GUST. MAJ. D, ¥IIL JUNI! MDCCXCIIL
Η. Α. M. S.
.ΪΪ!
UP.SALIJE.'9
f
DE
AMORE,
LEGE MORALI
PRyESCRIPTÜ.
■ ι.ι ι ι.. ι
—
ι
§. ι
Viam,
da, diuqua,
tutiin
idearum
moralium
indoie
definier^
procesierunr
Phiioiophi,
ad perfe» Efcam & abfolutam de fummo hominisbono, & de
pra£lica rationis deftinatione ideam, haud duxsie,
accurador jam harum idearum
analyfis luculenter
monftravit. Sic, ut in ceteris, etiam in
idea amo*
ris determinanda, eas fecuti tuerunt
regulas, quas a
majori vel minori jucunditatis ieniu, aut vinum
per-feäione,
unice derivandas cenfuerunt, radoni idne¬
gotii foium deferentes, ut fines pardculares ad iinem
generaliorem a pofteriori femper determinandum
exigeret & dijudicaret.
Explicaturi
igitur, quifie-rec, ut amorem erga Deum & alios
tamqtiarn Sum¬
mern praeceptorum moralium
agnofceremus,
diftin-ftionem inter amorem rationalem &
fenfualem,
di-verfosque ejus, pro obje&orum difFerenda, gradus
adhibendo, nihil ulterius fuperesfe dubii
putarunt-ut« pote qui, virtutis ceteroquin ftrenui defenfores,
majorem amori tribuerunt obligandi vim,
prout
o-num adpetendum diitin&ius fuerit
cognitum, adeo·'
que magis vel minus idoneum felicicaci obtinendae adminiculum= Sed vereor ne amore vero Deum& alios
Λ 2
4 De amore,
ample0:endi obligatio non fatis firmo fic fupcrftru·
£la videatur fundamento, ut, qus varia eil hominum
fenticndi 8z agendi indoles, non posiit non pro mo* dulo vi:ium 8z experientia! copia, augeri 8z minui, ied immutari etiam & varie (entiri, quid? quod
fcnfus ita cum ratione confundendo, fa&um eil, uc
a&iones juftae cum callidis, moralitas cum prudenria
pcsfime commutari posiet. Acutisfimus vero rationis
Examinator celeberrimus Kant, aliam viam nobis
apperuit, in errores haud ducentem, &
ad
huma-nam dignitatem planiorem, qua certius ad
determi-natas 8z ab omni arbitrio alienas ideas morales per·
venitur: ea pergentes paucis, quantum vires
per-miferint, tua B. L· venia, eas conditiones indicare
conabimur, quibus amor unice posiit proecipi 8z
princeps
officiorum
meritodicatur.
§· π
Attentiorem ad humanas acliones hominomque de iisdem judicia animnm advertentes, in genc-re
ob-iervamus·, eas, quae animum immotum, propriisqce miferiis vel ienfuum lenociniis iuperiorem teflantur, mentem firmare, reverentiam nobis quafi
extorque-re aemuiandique ftudium concitare*, contra vcro? eas
a&iones, ip quibus agendi coniilia magis
ab iis,
quas grata fuerint, petita animadvertimus, legi quantumvis confentaneas, commendatione non vero reverennadignas judicari. Diveriam hane a£liones humanas
dijudicandi rationem, in fentiendi 8z agendi legibus,
quas e rerum nobis obje£hrum indole a poiieriori
moralt prajcripto. ί
explicamus, minime esfe fundatam; fed conitantiori
& quidem immutabili
fundamento
nid, ulteriusdi-fpiciamus oportet, ut melius illucescat, quotuplici
refpe£hi amor etiam posfit coniiderari, & qua con¬
tiitione inter praecepta moralicaris jure referatur. Idea¬
rum elementa penitius perfcrutaturi, earundem ma»
teriam a forma diftinguere debemus, illa a rebus, quas
fenfuum ope fectMidum inteiiigendi leges cognofcimus, unice eil petenda; hujus vero determinatio in ideis, quas
Lockius modorum mixtorum vocat, pendet in
ge-nere a bne, quem easdem colligentes fpeftamus, qui
denuo in ideis a&ionum liberarum, tibi de eo
quae-ritur quod. jufUim & re&um fuerit, alius
requiri-tur, quam qui ad id, quod gratum quodammodo
habeoius, exigi & dijudicari posfit. Quamdiu enim
finis ad res per experientiam datas unice determina-tur, tamdiu erit idearum moralium forma, quam rationi, facta boni comparatione , debent, ad finem
quendam generaliorem relativa tantum, & arbitrium
imicuique, prout experire licuerit, non omnino fublatum , quibus indulgeat deiideriis, quae coniilia
fequattir. Omnia igitur niorum prascepta quae inde
derivantur, hypothetica tantum gaudent obligandi
vi, & cum alii's prudcntiae coniiliis pari pasiu am¬ bulant. Imperans vis ideis jufti & injuiti adhserens,
abiolutum quid, in rebus experiundi facultati
fub-jeélis nunquam obvium,
coriftituit.
Nifi igitur fl·£tam esfe imperativam il-lam poteftafein, cujus ca'
s-fa juifitia a prudentia ieparatur, contendcrc lice t; illius fundamepta , non in rebus experientise obviis,
6 De
nr»orey Lege
fcd infacuitate, regulas
formante,qu;rrenda
fune.Augu-flum verohoc regulas formandimunusobit
ratio, univer* falitatemin omnibus, fax ditioni
iubje£tis,requirendo
&in ipfa hac univerialitatis
requiiitione, patentem adeo
inter virtutem & prudentiam iiilit terroinurn,
ut ne¬
mo rationis confcius, re&um a non
re£lo, virtutem
a vitio, non
posiic facili negotio dignoicere. Ea
c-nim eil voluntatis natura, ut 8z a ratione Sz a
ien-iibus, hoc eil, & pra£tice & pathoiogice adfici
posiic. Bonum quidem iemper fpe£lat, cum
rauo-ne vero prius non eonfentire
poteil, quam nihil in illius iludio occurrere videt, quod
impediet,
quomi-nus omnibns & iingulis idem
pro fcopo atlionibus
proponendo commendare queamus. Hacc in ratione
poiita abfolutse univerialitatis requifitio, utpote iola
regulas componendi causfa, ipia ultima & abfoluta
eil regula, fecundum
quam voluntatis puritas, virium
perfeäio,
a£tionum humanarum fines & earumde-nique morale pretium, iine haciicatione & erroris
pe-riculo posfunt dijudicari. Sic coniilia
, quatenus
alium non refpiciunt finem,
quam ut huic regulae
convenienter fiant, purae moraiitatis
funt, ex fola offi-cii confideratione fieri dicuntur, & a prudentibus &
pathologicis eo modo difcernuncur, quod hacc, ad fines
generaliores quantumvis compoiita. pretium tantum re-lativum, a phyiico quod vel immediate vel mediate
easdem concomitatur bono,
femper ieilimandum,
habeant; priter illa vero, ii vel experienti« campus,
quantus quantus eil, ne unicum adferre posiet coniilii
exemplum, quod e tarn puro fionte emanavit, aliis
ab-tnorali prcpfcripto,
7
abfolutum & morale pretium
rationis confcii non
tribu erem us.
§. III.
Hisce de morali & abfolute imperante regula
pramisfis, inffenfo magis pedc ad ideani amoris,
e-jusmodi lege nobis injun&i, determinandam
pcrgi-mus. Si arnorem per dele&ationem ex
perfe&ionc
vel feiicitate perfonse cujusdam
perceptam explicare
volumus, aliam illi quam hypothaicam necesfitatem tribtiere non posiumus, a relatione enim
obje£ti ad rsoflramientiendifacultacem totus
quantus pendet. Arno¬
rem hoc modo confideratum
pathologicum vocamus,
quem per fe legibus moralibus praecipi non posfe
facile patebit. Quatenus a coniideratione
obje&i
amabilis oritur, phviicus eft & involuntarius
, nec
magis lege praecipitur, quam alius quidam
gratus fenfns. Studium a perfe&ionibus alienis
dele&atio-nem percipiendi lege praecipi quidem
posfe
videtur;
ied fi praecepti ejusmodi causia in
obje&o amabili
quaereretur, res dcnuo ad id quod phyficum föret,
Sc a pasfiva
percipiendi facultate penderet,
reduce-retur, & vacillanti fic ipfa lex fuperftru&a föret
fun-damento, quippe quod pro diverio percipientis
ge-nio & indole mutabile & variationibus obnoxiurn föret. De amore iui ipfius nemo
unquam
fimplici-ter dixit, eum morali
injun&um esfe praecepto, fed,
ut idem rationi
conveniat, imperari. Idem de fym-,
pathetico, quo alios ample&imur, amore valere
arbi-tramur; nemo enim omnia, eodem impcllente fa&a,
8 De amore, Legt'
jufta & honefta
dixerit.
Amor in
Deum,
quamvis
patheticus forec,
his
quidem
obnoxius vitiis
videri
nonpoteft, ii ponatur in
idea Dei
formanda
nulluni
ir-repfisfe errorem.
Jam.vero ii quaeritur, unde
de
ideiE ejusmodi refticudine
judicare liceat,
facile
ap-paret normam
eandem
componendi
nonin
objecto,
quod
examini
facultati noftrie
cognofcendi
iubjici
nequit, pofitam esfe,
ied abfoluce refti
boni
&
jufti
requiiitionem
antecedere veris
de Deo notionibus,
unde non immediate propter has, fed propter illam amorem in Deum lege praeeipiperfpicuum eil. in ra-tione vero,qtiatenus eandem
ab omnibus,
circa quie ver*fari poteft,
objeCtis
abftra&am
coniideramus poiita eil,
ut antea indieavimus, omnis univerfalitatis requifitio,
omnia igitur moralia prseeepta, ut
illi iatisfiat
expli-canda (unt. Lex igitur, ad Deum
hominesque
a-mandos obligans, non
pathologice
(ed praclice
in¬
terpretanda eft,
&
amor, quemimperat,
pra&icus
ea omni animi vi facienda esfe indicat refpe&u ad
Deum & ad homines, quse rationi
prafbes
conve*nrant, vel quae, ut
univerialiter ab
omnibus agendi
facultate praedicis peragerentur, optare
posfeinus.
Sic Deum amare idem eft ac omne, quod morale
bonum fit, finehaefitatione libenter & bona fide, quo« iisqtie vires unquam
permittere
posiunt,
peragere,8t homines amare, a&iones & confilia eo direfta
requivit5 ut noftra opera
falus
&
perfe&io
humani
'gcficris,
quantumfieri poteft,
promoveatur, augeatur.mornli prafcripto. S> §· IV.
Sed purae moralitati
nimis
infiftendo, id
nospoffulare dixeris,
quod humanae
nonconvenic
na¬turs, quippe quam, ut non
fenius foli, iic
nequeratio iola conftituir, fcnfuum enim motiva
deferendo,
nobilisfimarum iilos actionum fortisiiroos iaipe
iiimu-los esfe verendum, ne amor, cujus fi-nes latisfime
patent, in
frigidant
officiorum
adprobationern
fen ii
mdegeneret. Sed non
contendimus rationem
fenfuum
incitamenta, nec fenius & inde oriunda deiideria
racionis confcienciam mutuo deffruere posfe, ied iure
ucramque deflinationi fatisfacere. permittimus,
ad
il-lam tantum, ne inconftantem & mutabilem eam esfe voluerimus, legum omnium indolemexplicandam
esfe, demonftr-are fuimus conaci. Non hujus esie
loci putavimus quseftionem,
quibus
adjumentis
ve!
ad regulas vitae
formandas vel ad
officiorum
ffudium
excitandum 8c fovendum indigeat hominum natura.
In ea enim occupati redte
contenderemus,
cognitionepretii rerum relativi homines
fibi ipfis confulere
fen-iim didicisfe, 8c fympathico cum aliisconjun£li
fen-fu, quid alienae prodesfe potuit
fal
uti quaerere,per-motos fuisfe, contenderemus quoque, I leam Dei,
quippe qux unica,
reverentiam rationi
debitam
cumfpe felicicatis conjungendi
fine virtutis detrimento,
eft
via, religiofe colendam, 8c virtutis
inofFenfo ffudio
pro·movendo necesfariam omnino esfe. Sed heic de pu¬
ra officii notione, non de adminiculis quibus, ut
ei-dem fatisffat, egemus, agendum esfe exiffimavimus.
I© De amove, Lege morali prafcripto. '
§. v.
Nec fubtiliores nos quam fat esfe disputatorcs
quis dixerit, qui iirmil reputaverit, hoc necesfario
fieri, ut, nifi ides morales re&e determinentur,
mo-rum praecepta erroribus noxiis & ab omni morali ordine alienis immifceantur. Qui motas olim de
a-more Dei puro qusftiones, & quas circa eundem
in utramque partem disputata iunt fecum meditatus
fuerit, inutilem in idea amoris pra&ice determinanda collocatam esfe operam non facile putabit; non enim
aliam video viam, qua fatis cautum esfe posfit, ne
ab altera parte puritati virtutis noxii quid ftatuatur,
ab altera vero, ne fanatico & otiofo amoris fenfui
patrocinium paretur, & imaginaria fanktitas atque
contemplativa qusdam perfektio, loco virtutis &
fin-ceri propter legem moralem agendi frudii
collocare-tur. Juvabit quoque moralis hsc amoris explicado,
ad perfektionem Chriftianam, Ethices Novi
Teftamen-ti praeccptis
conforrnem,
ab iis liberandamcavilla-tionibus, quibtis anfam prsbuit amoris pathetici
cum morali confufio, quas pasfim in detrimentum
fanktisfimae Religionis rcpetitas invenies, & quibus fcatet, alios ut taceam, liber, cui Titulus eft: Les
mceurs, primo prscipuedecennio pofi: medium