• No results found

Dissertatio de amore, lege morali præscripto, quam consent. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu p. examini defert Ericus Nicolaus Bill, Medelpadus. In audit. Gust. maj. d. VIII. Junii MDCCXCIII. H. a. m. s

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio de amore, lege morali præscripto, quam consent. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu p. examini defert Ericus Nicolaus Bill, Medelpadus. In audit. Gust. maj. d. VIII. Junii MDCCXCIII. H. a. m. s"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D. O, DISSERTATIO

AMORE,

LEGE MORAL!

PR/ESCRIPTO,

v.

•r—sr '*,.r. 1 F]£vSr* ■ ' - ="T>

QJUAΜ

CONSENT. AMPL. FACUL7. THILOS. UPS,

PRyESIDE

Μ,c

DAN.

ΒΟΈΊΉΙΟ.

ΕΤΗ. ET ΡΟΤΙΤ. PROF» REG. ET ORD.

PRO GRAtJU

Po EXAMINI DEFEKT

ERICÜS NICOLA US BILL 5

MEDEIPADUS.

ΓΝ AUDIT. GUST. MAJ. D, ¥IIL JUNI! MDCCXCIIL

Η. Α. M. S.

.ΪΪ!

UP.SALIJE.'9

(2)
(3)

f

DE

AMORE,

LEGE MORALI

PRyESCRIPTÜ.

■ ι.ι ι ι.. ι

ι

§. ι

Viam,

da, diu

qua,

tuti

in

idearum

moralium

indoie

definier^

procesierunr

Phiioiophi,

ad perfe» Efcam & abfolutam de fummo hominis

bono, & de

pra£lica rationis deftinatione ideam, haud duxsie,

accurador jam harum idearum

analyfis luculenter

monftravit. Sic, ut in ceteris, etiam in

idea amo*

ris determinanda, eas fecuti tuerunt

regulas, quas a

majori vel minori jucunditatis ieniu, aut vinum

per-feäione,

unice derivandas cenfuerunt, radoni id

ne¬

gotii foium deferentes, ut fines pardculares ad iinem

generaliorem a pofteriori femper determinandum

exigeret & dijudicaret.

Explicaturi

igitur, qui

fie-rec, ut amorem erga Deum & alios

tamqtiarn Sum¬

mern praeceptorum moralium

agnofceremus,

diftin-ftionem inter amorem rationalem &

fenfualem,

di-verfosque ejus, pro obje&orum difFerenda, gradus

adhibendo, nihil ulterius fuperesfe dubii

putarunt-ut« pote qui, virtutis ceteroquin ftrenui defenfores,

majorem amori tribuerunt obligandi vim,

prout

o-num adpetendum diitin&ius fuerit

cognitum, adeo·'

que magis vel minus idoneum felicicaci obtinendae adminiculum= Sed vereor ne amore vero Deum& alios

Λ 2

(4)

4 De amore,

ample0:endi obligatio non fatis firmo fic fupcrftru·

£la videatur fundamento, ut, qus varia eil hominum

fenticndi 8z agendi indoles, non posiit non pro mo* dulo vi:ium 8z experientia! copia, augeri 8z minui, ied immutari etiam & varie (entiri, quid? quod

fcnfus ita cum ratione confundendo, fa&um eil, uc

a&iones juftae cum callidis, moralitas cum prudenria

pcsfime commutari posiet. Acutisfimus vero rationis

Examinator celeberrimus Kant, aliam viam nobis

apperuit, in errores haud ducentem, &

ad

huma-nam dignitatem planiorem, qua certius ad

determi-natas 8z ab omni arbitrio alienas ideas morales per·

venitur: ea pergentes paucis, quantum vires

per-miferint, tua B. L· venia, eas conditiones indicare

conabimur, quibus amor unice posiit proecipi 8z

princeps

officiorum

merito

dicatur.

§· π

Attentiorem ad humanas acliones hominomque de iisdem judicia animnm advertentes, in genc-re

ob-iervamus·, eas, quae animum immotum, propriisqce miferiis vel ienfuum lenociniis iuperiorem teflantur, mentem firmare, reverentiam nobis quafi

extorque-re aemuiandique ftudium concitare*, contra vcro? eas

a&iones, ip quibus agendi coniilia magis

ab iis,

quas grata fuerint, petita animadvertimus, legi quantumvis confentaneas, commendatione non vero reverenna

dignas judicari. Diveriam hane a£liones humanas

dijudicandi rationem, in fentiendi 8z agendi legibus,

quas e rerum nobis obje£hrum indole a poiieriori

(5)

moralt prajcripto. ί

explicamus, minime esfe fundatam; fed conitantiori

& quidem immutabili

fundamento

nid, ulterius

di-fpiciamus oportet, ut melius illucescat, quotuplici

refpe£hi amor etiam posfit coniiderari, & qua con¬

tiitione inter praecepta moralicaris jure referatur. Idea¬

rum elementa penitius perfcrutaturi, earundem ma»

teriam a forma diftinguere debemus, illa a rebus, quas

fenfuum ope fectMidum inteiiigendi leges cognofcimus, unice eil petenda; hujus vero determinatio in ideis, quas

Lockius modorum mixtorum vocat, pendet in

ge-nere a bne, quem easdem colligentes fpeftamus, qui

denuo in ideis a&ionum liberarum, tibi de eo

quae-ritur quod. jufUim & re&um fuerit, alius

requiri-tur, quam qui ad id, quod gratum quodammodo

habeoius, exigi & dijudicari posfit. Quamdiu enim

finis ad res per experientiam datas unice determina-tur, tamdiu erit idearum moralium forma, quam rationi, facta boni comparatione , debent, ad finem

quendam generaliorem relativa tantum, & arbitrium

imicuique, prout experire licuerit, non omnino fublatum , quibus indulgeat deiideriis, quae coniilia

fequattir. Omnia igitur niorum prascepta quae inde

derivantur, hypothetica tantum gaudent obligandi

vi, & cum alii's prudcntiae coniiliis pari pasiu am¬ bulant. Imperans vis ideis jufti & injuiti adhserens,

abiolutum quid, in rebus experiundi facultati

fub-jeélis nunquam obvium,

coriftituit.

Nifi igitur fl·

£tam esfe imperativam il-lam poteftafein, cujus ca'

s-fa juifitia a prudentia ieparatur, contendcrc lice t; illius fundamepta , non in rebus experientise obviis,

(6)

6 De

nr»orey Lege

fcd infacuitate, regulas

formante,qu;rrenda

fune.

Augu-flum verohoc regulas formandimunusobit

ratio, univer* falitatemin omnibus, fax ditioni

iubje£tis,requirendo

&

in ipfa hac univerialitatis

requiiitione, patentem adeo

inter virtutem & prudentiam iiilit terroinurn,

ut ne¬

mo rationis confcius, re&um a non

re£lo, virtutem

a vitio, non

posiic facili negotio dignoicere. Ea

c-nim eil voluntatis natura, ut 8z a ratione Sz a

ien-iibus, hoc eil, & pra£tice & pathoiogice adfici

posiic. Bonum quidem iemper fpe£lat, cum

rauo-ne vero prius non eonfentire

poteil, quam nihil in illius iludio occurrere videt, quod

impediet,

quomi-nus omnibns & iingulis idem

pro fcopo atlionibus

proponendo commendare queamus. Hacc in ratione

poiita abfolutse univerialitatis requifitio, utpote iola

regulas componendi causfa, ipia ultima & abfoluta

eil regula, fecundum

quam voluntatis puritas, virium

perfeäio,

a£tionum humanarum fines & earum

de-nique morale pretium, iine haciicatione & erroris

pe-riculo posfunt dijudicari. Sic coniilia

, quatenus

alium non refpiciunt finem,

quam ut huic regulae

convenienter fiant, purae moraiitatis

funt, ex fola offi-cii confideratione fieri dicuntur, & a prudentibus &

pathologicis eo modo difcernuncur, quod hacc, ad fines

generaliores quantumvis compoiita. pretium tantum re-lativum, a phyiico quod vel immediate vel mediate

easdem concomitatur bono,

femper ieilimandum,

habeant; priter illa vero, ii vel experienti« campus,

quantus quantus eil, ne unicum adferre posiet coniilii

exemplum, quod e tarn puro fionte emanavit, aliis

(7)

ab-tnorali prcpfcripto,

7

abfolutum & morale pretium

rationis confcii non

tribu erem us.

§. III.

Hisce de morali & abfolute imperante regula

pramisfis, inffenfo magis pedc ad ideani amoris,

e-jusmodi lege nobis injun&i, determinandam

pcrgi-mus. Si arnorem per dele&ationem ex

perfe&ionc

vel feiicitate perfonse cujusdam

perceptam explicare

volumus, aliam illi quam hypothaicam necesfitatem tribtiere non posiumus, a relatione enim

obje£ti ad rsoflramientiendifacultacem totus

quantus pendet. Arno¬

rem hoc modo confideratum

pathologicum vocamus,

quem per fe legibus moralibus praecipi non posfe

facile patebit. Quatenus a coniideratione

obje&i

amabilis oritur, phviicus eft & involuntarius

, nec

magis lege praecipitur, quam alius quidam

gratus fenfns. Studium a perfe&ionibus alienis

dele&atio-nem percipiendi lege praecipi quidem

posfe

videtur;

ied fi praecepti ejusmodi causia in

obje&o amabili

quaereretur, res dcnuo ad id quod phyficum föret,

Sc a pasfiva

percipiendi facultate penderet,

reduce-retur, & vacillanti fic ipfa lex fuperftru&a föret

fun-damento, quippe quod pro diverio percipientis

ge-nio & indole mutabile & variationibus obnoxiurn föret. De amore iui ipfius nemo

unquam

fimplici-ter dixit, eum morali

injun&um esfe praecepto, fed,

ut idem rationi

conveniat, imperari. Idem de fym-,

pathetico, quo alios ample&imur, amore valere

arbi-tramur; nemo enim omnia, eodem impcllente fa&a,

(8)

8 De amore, Legt'

jufta & honefta

dixerit.

Amor in

Deum,

quamvis

patheticus forec,

his

quidem

obnoxius vitiis

videri

non

poteft, ii ponatur in

idea Dei

formanda

nulluni

ir-repfisfe errorem.

Jam.vero ii quaeritur, unde

de

ideiE ejusmodi refticudine

judicare liceat,

facile

ap-paret normam

eandem

componendi

non

in

objecto,

quod

examini

facultati noftrie

cognofcendi

iubjici

nequit, pofitam esfe,

ied abfoluce refti

boni

&

jufti

requiiitionem

antecedere veris

de Deo notionibus,

unde non immediate propter has, fed propter illam amorem in Deum lege praeeipiperfpicuum eil. in ra-tione vero,qtiatenus eandem

ab omnibus,

circa quie ver*

fari poteft,

objeCtis

abftra&am

coniideramus poiita eil,

ut antea indieavimus, omnis univerfalitatis requifitio,

omnia igitur moralia prseeepta, ut

illi iatisfiat

expli-canda (unt. Lex igitur, ad Deum

hominesque

a-mandos obligans, non

pathologice

(ed praclice

in¬

terpretanda eft,

&

amor, quem

imperat,

pra&icus

ea omni animi vi facienda esfe indicat refpe&u ad

Deum & ad homines, quse rationi

prafbes

conve*

nrant, vel quae, ut

univerialiter ab

omnibus agendi

facultate praedicis peragerentur, optare

posfeinus.

Sic Deum amare idem eft ac omne, quod morale

bonum fit, finehaefitatione libenter & bona fide, quo« iisqtie vires unquam

permittere

posiunt,

peragere,

8t homines amare, a&iones & confilia eo direfta

requivit5 ut noftra opera

falus

&

perfe&io

humani

'gcficris,

quantum

fieri poteft,

promoveatur, augeatur.

(9)

mornli prafcripto. S> §· IV.

Sed purae moralitati

nimis

infiftendo, id

nos

poffulare dixeris,

quod humanae

non

convenic

na¬

turs, quippe quam, ut non

fenius foli, iic

neque

ratio iola conftituir, fcnfuum enim motiva

deferendo,

nobilisfimarum iilos actionum fortisiiroos iaipe

iiimu-los esfe verendum, ne amor, cujus fi-nes latisfime

patent, in

frigidant

officiorum

adprobationern

fen ii

m

degeneret. Sed non

contendimus rationem

fenfuum

incitamenta, nec fenius & inde oriunda deiideria

racionis confcienciam mutuo deffruere posfe, ied iure

ucramque deflinationi fatisfacere. permittimus,

ad

il-lam tantum, ne inconftantem & mutabilem eam esfe voluerimus, legum omnium indolem

explicandam

esfe, demonftr-are fuimus conaci. Non hujus esie

loci putavimus quseftionem,

quibus

adjumentis

ve!

ad regulas vitae

formandas vel ad

officiorum

ffudium

excitandum 8c fovendum indigeat hominum natura.

In ea enim occupati redte

contenderemus,

cognitione

pretii rerum relativi homines

fibi ipfis confulere

fen-iim didicisfe, 8c fympathico cum aliis

conjun£li

fen-fu, quid alienae prodesfe potuit

fal

uti quaerere,

per-motos fuisfe, contenderemus quoque, I leam Dei,

quippe qux unica,

reverentiam rationi

debitam

cum

fpe felicicatis conjungendi

fine virtutis detrimento,

eft

via, religiofe colendam, 8c virtutis

inofFenfo ffudio

pro·

movendo necesfariam omnino esfe. Sed heic de pu¬

ra officii notione, non de adminiculis quibus, ut

ei-dem fatisffat, egemus, agendum esfe exiffimavimus.

(10)

I© De amove, Lege morali prafcripto. '

§. v.

Nec fubtiliores nos quam fat esfe disputatorcs

quis dixerit, qui iirmil reputaverit, hoc necesfario

fieri, ut, nifi ides morales re&e determinentur,

mo-rum praecepta erroribus noxiis & ab omni morali ordine alienis immifceantur. Qui motas olim de

a-more Dei puro qusftiones, & quas circa eundem

in utramque partem disputata iunt fecum meditatus

fuerit, inutilem in idea amoris pra&ice determinanda collocatam esfe operam non facile putabit; non enim

aliam video viam, qua fatis cautum esfe posfit, ne

ab altera parte puritati virtutis noxii quid ftatuatur,

ab altera vero, ne fanatico & otiofo amoris fenfui

patrocinium paretur, & imaginaria fanktitas atque

contemplativa qusdam perfektio, loco virtutis &

fin-ceri propter legem moralem agendi frudii

collocare-tur. Juvabit quoque moralis hsc amoris explicado,

ad perfektionem Chriftianam, Ethices Novi

Teftamen-ti praeccptis

conforrnem,

ab iis liberandam

cavilla-tionibus, quibtis anfam prsbuit amoris pathetici

cum morali confufio, quas pasfim in detrimentum

fanktisfimae Religionis rcpetitas invenies, & quibus fcatet, alios ut taceam, liber, cui Titulus eft: Les

mceurs, primo prscipuedecennio pofi: medium

References

Related documents

Haec forma legis in genere rationis proprium concipiendi mo- duni exprirnens in nnlla alia re quam in ipfa eandem. legem , i öfter promulgante ratione fundara eft,

rum materiam, circa quam ratio verfatur, praebent, iic quoque ideas boni & mali a fenfatioiiibus gratis

nexum, quam illum, quem inter moralitatem 8c res extra moralitaris ideam petitas obrinere nuper indicavimus:?. neminem enim easdem debita attentione

dam laudes iibi adquirendi occaiionem haberent, quam iibi ipfis denegatam esfe videbatj atque eve-. nire posfe metuebat, ne palmam iibi

Omnis re&itudo, cujus in judicando nobis confcii Tu¬ rnus, iive de rebus quales Tunt, five de iis quae esTe de-.. berenr, quaeftio inftituirur, percipirur

ris imperat, ea fola reverentiam excitare poteft, quam itaque perfonis reO;e tribuimus, quatenus legem mo¬ ralem ad illas pertinere videmus. Lex

muniri queat, pneeipiat, five internas virtutis ideas adornet, per fe Sc independens ab experientia fub- fiftit. Et quamvis e natura hominis, per experien*. tiam folummodo

infigniendum esfe putamus, quod a rationc fola de- rivatum alius omnino quam phyficum bonum origi- nis eil, Sc aliam per fe boni ciasfem conftituit. Quo- ties itaque de bono