De falsiloquio observationes, quas cons. ampl. ord. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Petrus Ericus Högström, Bothniensis. In auditorio Gustaviano die XI Junii MDCCCVI. h. s

/r*f/

DE

FALS

IL

O

QU 10

1

OBSERVATIONES,

QUA S

CONS. AMPL. Oi?D. PRILOS. UPS. PRiES IDE

doct.

DAN.

ΒΟΕΊΊΠΟ,

ΕΤΗ, ET POLIT. PROF. REG. ÄT ORD.

»r

PRO GRADU PHILOSOPHICO

P. P.

PETRUS

ERICHS

_HÖGSTRÖM,

BOTMNiENSIS.

IN AUDITORIO GUSTAVIANO DIE XI _{JUNII MDCCCVI.}

H. S*

»I ■IIM—Μ_II»

SPECTATISS IMO VIRO ,

AD ILLUSTREM CAPiCELLARIORUM CONSESSUM

CAMERA! PRjEFECTO,

MARTINO

HÖGSTRÖM,

PATRUO OPTIMO, ATQUE

VIRO PLURIMUM REVERENDO,

AD ECCLESIAM SICELLEFTEWSIUM COMMINISTRO,

NICOLAO

ANZENIO,

PATRIS LOC@ COLENDO,

Hasce _{pagellas jacratas}

▼olui, debui

DE

FALSILOQUIO

OBSERVATIONEN

Η nde ab illo tempore, quo primum, ut

Cicero

loquirur,

Philoiophiam a rebus

absconditis

et a natura

ipfa

in-volutis avocare coeperunt fapientiae

ftudiofi,

earnque

in

domibus collocare, ut omnino de bono et

malo

quaererer^

in diverfas et Tibi invicem oppoiitas in

praeceptis

de bono

hoc maloque tradendis fententias

abierunt

morum

Dolo¬

res, rigidi alteri _et

aufteri

omnia

legi

purae

rationis

di-&aminibus fuffultae tribuentes, leniores

alteri,

et

vincula,

quorum

impatiens

plerumqué

eft humana

indoles,

relax-antes. Divortii hujus fententiartum

veftigia in omni

fere

de eo , quod honeftatis eft,

disceptatione,

varia quamvis

forma confpicienda, femet produntj et

niii

valde

fällor,

motis noftro aevo, inter

Eudaemonismi

et

inftauratae

per

Kamium puras moralitatis pdtronos,

litibus

quantumvis

oc-culte fubeft nativus hic de bono et

malo

disfenfus,

im-peditque,

quominus

unus

lirigantium

alterum

intelligat,

er

ad communia, a quibus, ut quid veri

fit invematur,

egre·

diendum esfet, principia adfcendanr.

Non

ignorant,

qui

vel _{paullisper in}

_recentiorum

de

rebus

moralibus

discep-tationibus verfati funt, rigidam omnis

falfiloquii

cenfuram

a FLantio illisque , qui verbis illius

inhaferunt, Kicfevetcro

aliisque inftitutam , a

multis

non

minoris famae

viris,

quos

inter Nicolai et Rcinhardum

nominasfe

fufficiat, crimine

laefi fenfus communis tradu&am

fuisfe,

litesque

motas,

quae adhuc

fub

judice

esfe

videntur.^

Anfam

mihi

fpeci-men qualecunque

eruditionis

edituro

dederunt

hae

disce-ptationes

obfervationibus

nonnullis,

quas

proferendi

ve-niam L. B. benigne daturum

esfe fperare

aufim,

praecipue

cum _aptum hoc in argumento

videre

fnihi

vifus fim

lo-cum, in quo ad fopiendas

inutiles

nulliusque

frugis

dis-ceptationes

aliquid

adferri

queat.

Ingenue fateor, me

ab

illorum

partibus

discedere

non

posfe,

qui in

prasceptis

Ethicis

tradendis

nihil

dandum

4

honeftatis, dura quamvis et incommoda defideriis, quibus

plerumque aguntur momlium pe&ora, vid atur, fine

ex-cepiione demetienda; nefcio vero, an commoue fatis huic praecepto morem gcsferint illi, qui certis exremis a

vo-iuntate humana _{profe£lis efie&ibus a&ioaibusque, ex} qua-cunque causfa eadem denominatione cornpreheniis, adeo

adligere honeftatis notam confueverunt, ut videanrur ob¬ lid, fe non de Legis juridicae fed ethicae praectptis agers.

Nefcio _{quoque, an ab hac labe fe immunem omnino}

prae-ftiterit _{ipfe Criticae Philofophiae Stator; iilos fairem, qui} omnem veriratem loquendi formulis ab illo ufiraris

circum-fcriptam esfe putarunt, eadem laborare nobis comperturra

eft; nec fieri umquam posfe putamus, ut illi, qui

funda-menta moralitatis unica formula eo coniilio

comprehen-dunt, ut iub eadem cogant omnia , quae de moribus

prae-cipi posfunt, verum, ab omni parte cum natura rei con-gruens, inveniant et proponant.

Meminisfe

juvat,

in

o-mni de eo, quod officii eft, quaeftione, honeftatem in in-ternis mentis confiliis fttam esfe, eamque pro varia rerumt

facie non iisdem femper, niii iibi ipfi contraria esfet, ex-ternis a&ionibus fe manifeftare posle.

Latisfime patere locum Ethicae, in quo de officiis cir¬

ca fermonem vel potius circa iigna, quibus animi fenfa

aliis _{aperimus vel aperta volumus, agitur, faciie}

intelligi-tur; comprehendit enim omnem de iis, quae vel

fenti-mus vel meditamur vel fcimus, aliis manifeftandi curam. Illius eft _{praecipere non tantum de iis, quae vel in verbis} vel a&ionibus, vel in vitae cum aliis habitu, exfpe&ationi

cuidam illos eorumque fpe&anti res anfam dare, et pro-misüonis _{fpeciem quodammodo induere posfunt, verum}

etiam de iis, _{quae vel de hominum vel de rerum indole}

et _{dispofitione , quae} aliorum vel _proprer fua vel _propter

humanitatis commoda nosfe intereft, nobis _{perfpe&a ha«}

bemus, non reticendis, fed fini convenienter cum aliis

eommunicandis. _{Queraadmodum cetera} omnla, quae ofE-erna alios fpe&aat, _prsecepta, praecipue _eam

honefta-5

tis _{partem, quam juftitiam vocamus, co quo}

_antiquiores

eam inculcarunt fenfu _acceptam, refpiciunt, fic quoque,

in officiis circa animi fenia aliis aperienda tradendis, ju¬

ftitiam ante crnnia reipiciendam esfe ipfa _res jubet, tam

eam, _quae nemini nocendum, _{quam eam, quae}

omnium

commodis, quantum fieri pcteft, profpiciendum esfe prae-cipir. illam quoque in definiendo quid circa

ferrnonem

prohibitum, et quid in iimulando vel

disiimulando

per-misfum _{fit, et prsecipue priorem illius} parrem, quae aliis

nocitura damnat, refpexere morum

Dolores,

dum ei con¬

traria mendacii nomine _femper prohibenda esfe

docue-runt, cetera vero, quae aliis inferre injuriam non

viden-tur vel fimulando vel disiimulando commisfa, falfiloquii

nomine _{infigniendainterdum licita esfe putarunt.}

_Sed

vereor, ne jufto anoplius fpatium plerumque hac

proeci-piendi ratione reli£hira iit humano

arbitrio in

definiendo,

quid iibi permittere posfit; nam quamvis

alteri

juftitiae

parti ie nolens vel volens

fubmiferir,

ad

alteram

tarnen negligendam pronum eft ingenium humanum, et

praeter-ea dubito, _an in notione juftitiae ita formanda, _ut ab il¬

la rite derivari _{posfinrofticia, qua par eft accuratione} ver-fati fuerint, qui praccepta vitae tradere voluerunt. Niii

enim totam animi vim honeftatis legi fubje&am _et ab ea-derri ita animatam tibi _fingas, ut totum humanum genus,

omnesque hominem, propter fumrnum cui deftinatus

eft

finem , concernentes res comple£latur, atque earum non

intermisfam curam ante oculos eo confilio ponat, ut

fpon-taneum honeftatis ftudium inter homines crefcat, et au£tis tarn internis _quam externis fubfidiis _verae virtutis, _quan¬ tum fieri poteft, impedimenta _{removeantur, vereor, ne} te officio fatisfecisfe putes, dummodo _externa virtutis fi-mulacra _{promota vides, parum curans, quibus adjumentis}

creverint, five _{per fe honefta et veritati congrua fuerinr,} #ive non.

Deinde multum _{ambiguitatis in tradendis}

_prseceptis

_of>

ms _judice commisium

fuit, raäiorque,

_{quam par}

eft,

ar-bicrio in definieodo _{quid honettans in quacunque re} es-fet, reii£tus fuit campus, dum ira ad

juftiriam

refpexerunt

rnorum Docfores, ur obliri videantur, eendem non

o-mnem conftituere honeftae mentis chara&erem.

Sapienter Antiqui, officia ab

honeftate

derivanres,

plu-res virtutis conilicuerunt partes, quarum neutra per

fe

et

a reliquis fejun£ta, fecl omnes, utpote

ab unico

fonte

aeque

immediate promanantes, in unum

conjun&as

et

eadem

ani-mi vi fimul comprehenfas, honeftatis

exemplar

nobis

imi-tandum, et officiorum legem fponte

obfervandarh menri

proponunt. Quamvis

igitur

in

quaeftione

quadam

fpeciali

de eo, quod officii eil,

ipfius

rei,

de

qua

quaeritur,

indo-les _{pofcere videatur, ut}

_praecipue

ad

_eam

virtutis

_partem,

quam juftitiam

vocavimus,

refpiciatur,

male

tarnen

id,

quod

bujus iit honeftatis

partis,

definitum

habebis,

11 oblitus

tue-ris, eandem, Γι vera föerit, ab

eadem

ac

forritudinem

,

prudentiam ac

σωφξοσύνην,

quas ut aeque

immediate

fub

ho-neftate _{comprehenfa virtutis} genera

pofuerunt

antiqui,

or-tam esfe et .nutritam ftirpe, juftumque

id

pracdicares,

quod

vel forrem vel prudentem , vel de humana

dignitate

in

o-inni vitas habitu exprimenda follicitum

virum

minus

de-ceret. Re£le quidem in

judicandis

alioTum

confiliis

et

aftio-nibus, illis propter humanam

imbecillitatem

ignofcendum

esfe _{putas, fi ab aliqua parte}

deliquisfe

videantur,

tibi

ipli

vero officia praefcripturus

honeftatis

legem

dudum

violafti,

ec in favorem vitioforum affe£tuum

confcientiam

refti

cor-rupifti, fi infra

iummum,

quod

mente.pura

concipere

da¬

tum eft, omnimodas honeftatis

exemplar,

fubfiftere

tibi

fciens volensque permiferis.

A fublimi hac virtutis fede, ad quam

rationis

confcia

msns n-on.invita fertur, fi an falftloquium

licitum

iit

exa-mioare tibi _placer, nullus dubito.,

quin

multa,

non

tantum

quae vulgo licita e.t

necesfaria

haberi

folent,

falfiloquia

da-mnares, fed etiam non fine

maxima

cautione

affirmares

licen-iia _{exenaplis illuftrare folent. Fac enim,ut non}

jure

quae-ienti et injufta molienti, _{quae non vera} esfe noveris

ad-ferersdo occurrere, confiliisque pravis remoram parere et

fraudem fraude _{repellere posfis, an eandem iemper}

_viri

esfe boni et _{probi tibi} perfuades? Injuria quidem

illum,

cui refiftere vel tua vel aliorum jura jubent, non afficis,

fed _{quamyis injerdum adesfe videantur occafiones,}

_ubi

_te

falfa _{perhibentem nihil aliud attulisfe interpretamur, quam}

fi _{pravo confilio quasrenti}

_dixisfes':

_non

_jure

_poftulas,

vel,

hac in re nullam tibi debeo veritatemj an tarnen iη ter

laudandas et imitandas humanas indolis propenfiones

po-niSj quod ad fraudem confugiendi pronus

fueris,

dum

alia _{qutedam evadendi vel refmendi via}

_forfan

_patere po-tuir? An nihil _{ignaviae, nihil focordiae, nihil ad res}

_hu¬

manas _juvandas minus _apto proprii commodi

ftudio

dedi-•

fii, dum hane elabendi viam praetulifti?

Disputari fölet, an, ut fines, quos

proponendos

ho¬

nettas _juber, promoveantur, liceat falfis populum et

infu-catis movere rationibus. Celebris fuit quaeftio, jubente

Frederico II ab Academia Berolinenfi, erudiris propoiita:

An _{plebem decipere, ut ad fines, quos velie vel}

_hominis

vel civis esfer, _{fponte concuirant, licirum iit. Typis} vul-gatae exfiant binae ad hane quaettionem

folvendam

Disfer-tationes, utraque eo, quod Academia promifit, praemio

coronatee, quarum -altera affirmanrem , altera neganrem fententiam rationibus firmare adnititur. Videoraktern

mi-, hi vjdere, ad liquidum perduci hane, de qua disputatur,

rem non posfe, nifi _pnus ab omni ambiguitate liberata, et ad Ethicum fenfum rite dtfinita habearur firiium, ad

quos concurrere hominis eft, idea. Hac vero qDoiita

for-f.n _{unicuique patei'et id, quod in ratione, qua ad alios}

»rommovendos ufi _funr, ut quid huic'fini revera

condu-cluium _{praettent, falfum fuerit, numquam in causfa fuisfe,,}

cur boni _{quid er utile inter} homines fuccesferit, fed

fem-per veri quid fingulis praejudicaris opinionibus fubesfe, quibus ad bonum promovendum ferri posfint homines.

Sa-8 *v>"s^1

pisns et probus vir ad

populum

dirigendum

eo

utitur

fer-mone, quem pro fuis opinionibus intelligere

posfunt

ii,

ad _{quos loquitur, fed falfts opiniones et}

_{prasjudicatas}

au-gere et alere iibi religioni non minus

ducit,

quam

credu·

litate _{imperitae plebis ad humanitati contraria}

promoven-da coniilia _abuti.|

Illis, qui laureolam in muftaceo quaerunt, relinquo,

quas confuetudo intulit in communi vita

inter politiores,

reverentiam et in alios ftudia teftificandi formulas, men-dacii crimine accufare. Fateor quidem, difficile esfe

Sa-tyram non fcribere, quando asfentatorum

turbam

paraii-ticis artibus incautos ludere videmus, et

_ignofcimus

_Kamio

aliisque, ii attentionem quandam hoc confilio excitare

vo-luerint circa ufitatas ad fuam in alios declarandi volunta-tem formulas. Sed vereor ne, ii quis haec iine granö

fa-lis _{acciperet, et inrer ethica prascepta}

_referret,

_{pravae et} ad communem benevolentiam, quam alere et augere ho-neftatis cultoris femper erit, enecandam unice aprae

phi-lautias fe fuaque unice iEftimantis patronum ageret. Si vel

multa, _{quibus in communi} cum aliis vita ιad noftra erga

illos teftata facienda ftudia utimur, disfimulationi et

asien-tationi _{primam debuerint originem, nullam tarnen, ut in}

communem abierunt confuetudinem, alios decipiendi an-fam dare _{posfunt. Et vereor ne ille, qui urbanitatis loco}

incomtam rufticitatem, vera dicendi amorem praetendens,

inferre voluerit, humanitati gravisfimum inierret damnum.

Annon _{asque ioterpretari posfumus} has politiorem, quam-vis non femper laudabiliorem teftantes _morum habitum

confuetudines, ut modeftas admonitiones viro probo num-quam invifas, ut bonam aliorum, quam

verbis exprimunr,

voiuntatem demereri, honeftisque eorum in eo,quo pofitus