Specimen academicum observationes nonnullas generales circa publicam tam institutionem quam educationem puerorum sistens quod venia ampl. facult. philos. Ups. p. p. mag. Petrus Gust. Boivie ... et Dav. Gotth. Blomberg Sudermano-Nericius in audit. Gust. di

^

1

SPECIMEN ACADEMICUM

OBSERVATIONES NONNULLAS

GENERALES

CIRCA PUB LICAM

TAM INSTITUTION EM QUAM

EDUCATIONEM

PUERORUM SlSTENS

QUOD

VENIA A M PL. FACULT. PHILOS. UPS.

p. P.

MAG.

PETRUS

GUST.

BOIVIE.

AD. SCHOLAM. ELEMENT. GEVALIENS. DOCENS

ET

DAV. GOTTH.

BLOMBERG

SUDERMANO -NERIGlUS

IN AUDIT. GUST. DIE XXV MARTH. MDCCCXU.

H. A. M. S.

U PS AL IJE

EXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD

A fy.

KONGL. _MAJITS

e

TROMAN, OFVERSTE KAMMARJUNKAREN,

COMMENDEUREN AF KONGL. MAj:XS NQRDSTJERNEORDEN

RIDDAREN AF KONUNG CARL XIII/S SAMT SVÅRDS ORDEN

HOGVÄLEORNE HERR BARON

i _{djupafte vördnad tillegnädt af}

ORD. KONGL. HOFPREDIKANTEN, PROSTEN OCH KYRKOHERDEN

HÖGÅREVORDIGE OCH HOGLARDE HERR MAGISTER

L

OF

UDDEN

SAMT

HÖGÅDLA FOU PROSTINNAN

ITA

CATH,

UDDE

Född

BERNDES!

Emottagen med godhet detta offer af min tackfamhet for Stnjut"

na _{välgärningar.}

Med _{djup vördnad har jag äran framlefva}

Högärevordige och Höglärde Herr Proffens famt

Högädla Fru Proffinnans

ödmjukare tjenare

OBSERVATIONES NQNNULL2E GENERALES CIRCA PUBLICAM

TAM INSTITUTIONERS _{QUAM EDUCATIONEM}

PUERORUM.

c?

►Xripturis

nobis depuerili educatione parker ac

inßltutio»

ne _{primum in anirno fuit, comparationem inter publicam}

Sc _{privatam, hanc vel illam, inßituere, unde elucefceret»}

ucra aiteri _{praeßaret. Sed nobifcum confiderantes,} quan-ti _{qualesque viri de hac re antea fcripferint, qui in} va-ria fententiarum divortia _{abierunt, id nobis fumere}

noa fumus _{aufi, ut horum lites componere posfemus. At~} tarnen fanis rationibus _{du£ti, illorum fecuti caßra, qui} pro publico educarionis Sc inflitutionis genere pugnanr» obfervationes _{qualescumque generale« a re non alienas,} faventi _{judieio B. L. fubmittere^ quantum vires noftras}

permiferint, voluimus,

Prius vero _{quam ulterius progredimur, ne in igno»}

rantiae Vitium _{prorfus incurramus, monendum cenfemus„} dißin&ionem illam, _{vulgo fa£tam inter infiitutionem Sc} educationem, ßri&isfimo fenfu utramque fumtam, nos

ttiinime _{effugisfe; haee vero dißin£tio, cum ad theoriam}

magis quam praxin fpe&er, & fint fcholae nofirae

pluri-mse ita conßitutas, ut non tarn _{qui educentur, quam} inßi-tuantur, illuc mittantur _pueri,

_{nosinfequentibushisvocabulis}

promifcue

fereufiTurnus,quod nevitio nobis detur, enixero« gamur. Hoc ulterius obfervandum, nos nusquam

de

puel-larura inftitutione Sc educatione _loqui, non

quafi

hanc

rem _{negligendam crederemus; Ted cum pueris, ut rebus}

publicis gerendis fiant idonei, publica educatio _{magis fit} necesfaria; puellae vero, ut res domefticas et familiäres

curent, _{privatim fint inftituendae;} nos autem _privatae nec educationis nec inftitutionis mentionem _{faciamus, nifi}

cum _{publica comparatione} fa&a, _{quihbet facile}

videbit,

daturos _{argumentum fcribendi pueros.}

Attamen non ii _{fumus, qui licet publicam educationem} maximi_{faciemus,privatam}

_{idcircorejiciendamputemus,quin}

potius alternans vices educationis genus optimum

cenfea-mus, Sc quidem in tenerrimis annis nullum esfe _publicas educationis ufum. Dicet fortasfe _{quisquam: liberi} reipu-bliese _{magis funt quam parentum; ar, qusefo, ne}

mos

qujdem ifte invaluit apud feros Sparranos, ut infantes ex amplexu abriperentur parentum ut aliorum curae commit-terentur. Sole enim meridiano clarius _{eft, pronter} im-becillitatem tenerorum _{unguiculorum, perituros fane in¬} fantes , nifi prima phyfica educatio matribus traderetur.

Sed non _{phyfica tantum, verum etiam moralis educatio}

parentibus parvulorum eft demandanda. Nam fi domi

negligerentur pueri, nefcio, quomodo prima illa verae religionis Sc morum probitatis, quae fenfui cuidam

inter-no _{innituntur, bene ac feliciter}

ponerentur, fundamenta;

pietatem enim, quis ignorar, bene morati pueri erga pa-trem, cum illa maximam habere fimilitudinem _pietate,

qua prove&ioris aetatis homoDeum _{Optimum Maximum} adoret? hinc _{quoque notatu dignisfimum, quod Servi¬}

tör nofter hortetur nosut in _{omnibus, quae perfeftloni}

Sc felicitati noftrae _{inferviant, confugiämus ad £)eum} , u|

liberi ad _{parentem. Itaque, quemadmodum natura liberos}

cum _{parentibus junxit, ita quoque fapienrer inftituta}

do-saeßica educatio fuccrefcentis aetatis

fureuios

Deo

infere-^

)

3

(

re _{potis eft, fi modo horum}

_intelligendi

_iacultati

repre»

fentaretur _{Supremum Numen ac fatorum moderator,} se-que bonus & clemens., ac pater, éujus familiaritaté

uEuntur.

Ät non _{poteft puer, qui FeipFum regere paullatim}

as-fuefcat, fub oculis _{fernper esfe parentis, nec pater, gra»}

vibus _{faepe diftra£tus megotiis, puerum ipfe illas vel} fci-entiarum vel artium docere _{partes, quae Sc Tibi & aliis «Sc}

reipublicae fint emolumento. Ubi linguarum fcientiarum»

que edifcendarum erit initium, opeia aliena quaerenda?

st diu _{faepe haeret animus parentis incertus, lurum}

infti-tutionis Sc _{educationis genus, publicum an privatum,} al-teri _{praeferar. Nec facile erit negotium, pro varia} indo-le _{puerorum, varioque corcqualium captu, Ii publica elL} gatur inftirutio, certurn tempus primae inftitutioni Sc

di-f'ciplinse praefcribere. Nam non eadem eft res inftitutio & _{educatio, öc puer, licet idoneus iit, qui artibus} libe-ralibus Sc fcientiis _{publice inftruatur; ne mores quid de«} trimenti _{capiant rnulto majori cum commodo fuo,}

do-mi, fub privato Magiftro Jitteras difcet. Haud enim exiguo temporis fpatio adhibenda eft cura omnis 8c

cir-cumfpe&io, ut amoveantur illecebrae peccandi, Sc quae

infint _{pravitates radicitus tollantur, in qua re, ut videtur,}

plus valet privarus quam publicus ftudiorum morumque do£lor. Hoc vero cui _{bono, non videmus: nam niii}

puer infra decimum vel undecimum annum in publicam mittitur _{fcholam, non tantum periclitatur* quantum} ve-rentur _{induigentiores paullo, quam prudentiores, paren¬} tes; quam asfertionem paucis jam illuftrabimus, commoda

quaedam ejusmodi inftiturionis Sc educationis examinipu*

blico _fubje&uri.

)

4

C

Tnfcr _{prima & praecipua publicse inftitutionis ccffimo*} da illud merito habemus, _{quod heic magifter, fi nego¬}

tium _{calleat, animos juvenum}

, aemulatione fciiicer, quae

ad _{dilrgentiam «Sc induftriam maximum eft incitaroentum,} circa rem _{propofiram attenros posfit reddere. Ineft ipfis} verbis _{magiftri, multitudinem alloqirentis <3c docentis,.} vis _{major <Sc eficacia, & eft difcipulo. in circulo fodalium} fiducia _{major, quam Ii in conclavi claufus}

uterque penfa vel recitaret _{hic, vel memoriae traderet, «Sc quae difcenda} esfent proponeret ille. Quid quod! Sola focietas labori

acerbitatem adirnit & addit dulcedinem: non enim mife*

ris tancum foiatiurn _{praebet focietas; fed in quocumque} vicae ftatu animum _{erigit hominis, «Sc ad ardua}

quoque audenda «Sc fuftinenda ftimulat. Hinc etiam hdaritas _illa, qua officia in publicis fcholis obeunt adolefcentes, «Sc _qua?; fi fub _{vacationibus, exercitiis}

gymnafticis «Sc lufibus inno* xiis vires _{reficianrur, mirum quantum fuftinetur «5c}

auge-tur. Nec levisfimum illud _{puramus publica? inftitutionis}

commodum, quod, mutua _{bona oflicia reddendo,} amici-rias inrer fe _{jungant adolefcentes, Sc majores natu in lit¬}

te_{risque paulo plus prove&i, minorum laborem Sc}

inopiam

fublevenr. Hoc nimirurn fit, ut llli fuas _{ipforum reddanc} ideas Sc clariores «Sc _{diftin£tiores, Sc hi magiftros} habe-ant, qui fe ad captum Hierum posfint accommodare, Sc

removere _{obftacula, quae alius nec viderit nec}

fufpieatus

fuerir. Sic autem _{propenfis adolefcentibus ad mutuum} ferendum _{auxilium, multo plus utilitatisr in fcholis &} feminariis, inftitutioni _{conciliaretur, fi confulte feniores}

junioribus ita prseficerentur, ut _{quisque pro virili fuis} o-pem ferret Sc confilium. Nam fic fore, ut _praseipua, quae in private inftitutionis genere ja£lenrur, commoda

nec _{publico deesfent, crederemus. Unum vel alterum}

adhuc reftat _{publicae inftitutionis co^nmodum obfervVaru} di

)

)- e

di-gnum;

fed

fi omnia nan comrnemoraremus, ne ifhid» nobis vitio detur. Hoc _{prsecipue baud omictendum pu~} tamus, _{quod plures,} ut in publica infiirutione vulgo funr,, magiftriplus boni adferre merita cenfeantur, quam in pri¬

vata unus* He ic vero _{plures nobis obfirepere audurms,,}

hoc argumentum non rantum valers, quantum nobis va-lere _{viderur, et quidem nosmer ipfi quodammodo cum} ill is _{facimus* qui hoc argumentum parvi aeftimant. Nanr} inter ornnes fere _convenit, fcholas nodras _plurimas, for-rnam vetuflam adhuc _{retinentes, rnaximo laborare}

defe-clu, quod docenres non certam quarrsdam fcientiee

par-tem, _{lllamque per rotam} fcholam, _{ab infima inde} ad fu~

premam usque clasfem profequantur, fed dssfe fua, ut reftudo Cochlea, circumdati, _promifcue nunc hiftoriam,, nunc _{theolegiam3 nunc linguam quamdam antiquanv} do-cere _{cogantur. Incommoda, quae hinc Sc docentibus Sc}

difcenribus exor.iuntur, tam funt _manifefta, ut miremur,,

nullam emendationem esfe faftam, ne_{quidem propofitam.} Perbene tamen _{apparet, peedagogum, qui quafi in eodern}

ftadio litterarum manere non _{cogitur, cui vero licet}

pro-gresfus adolefcentis per toram aream profequi,

incitamen-tum Sc occafionem fcilicet _{femper habentem fuam}

ipfius-cepiatn cognitionum Sc fcientiarum augendi, majori quam-alster di alacritate Sc _{voluptare munera obiturum, Sic} quoque melius, quam nunc plerumque fit, de indolem

cujusque adolefcentis Sc merhodum in iingulis cafibus do~

cendi _{posfet dig.nofceref Sc fi quis esfet (de funt fine du¬} bio _{plurimi) quem prae cereris in oculis gereret, tunc}

perado curfu talis booee fpei pueri, ad fe ipfum posfet

dicere: nunc frudum _{capio laboris, nunc gaudio fruor}

de _{voluptate e raedio longse exfpedarionis. Sed, fi qua} in re minus _{quam deberet fuerir profedum, ftatim in} prorntu

esfe

cui vitia dandum, faciLe videbis; novutn

)

6

(

vero hoc vincnlum _{pudoris, ubi interna taceat vox}

con-fcientiae, ad munera pro virili obeunda obligaturum, fic-que nuilam prae ceteris inftitutionis _{partem negleclum iri.} Ne _{quis dicat, nos velie de laude prseceptoris}

munere fuo rite _{perfungentis quidquam detrahere. Seat}

prover-bium: _{quem Jupiter odit, facit paed&gogum, Sc meiito}

irnpudentias argueremur, _{fi optatisümum poft bonam}

con-ficienriam, praemium laboris, bonum aliorum hominum teftimonium, _{diligenti & ftudiofo docenti reeufaremus.}

Po-ne, omnia in fcholis noftris inftituta illuc _{fpe&are, ut} menrem _{deprimanc & mentis ardoremj maxima laude}

digaum tarnen _{esfe illum, crediderimus, qui legibus}

in-deque fluentibus offieiis fit fidelis. Quid vero fibi aliud

velle _{B&sgecpetv illud quam ignaviam creare, nos qtiidem}

perfpicere non posfumus, eo magis, quod, fi quis mir-neris obfervantior _{fuerit, non ipfe Ted alter faepe,} fru-<£tum _{capit laboris 8c honorem. Qui indolem mentis}

hu-mance _{novit, facile nobiscum faciet,}

perquam necesfariuin esfe, fcopum femper habere propofitum. ad quem

ten-damus, 8c praemium cxantlati laboris, ne hebefeat animi acies indolentia & lasfirudine. _{Hoc quoque obfervandnm:}

ut in artibus mechanicis bene diflributa officia laborandi

fa-cultatem&artiiicium _{quafiperficiant,cume contrario}

multa-rum artium homo _{plerumque nequam 8c ineres eft; fic etiam}

in litteris , quo pluribus fe quisquam immifeeat partibus

fei-entiarum, eo _{magis a meta dodirinae difeedat necesfe eft;} ideoque juvenum moderatorem, ne&tar litterarum cujus-cumque generis tantum libanrem, non vero haurientem,

eruditum _{quidem faepe, do£lum raro, invenies» Praeterea,}

fi rem accurate _{examinaveris, facile videbis,} frequen-tem _{praeeeptorum mutationem quae ad firmandum mu} tuum inter docentes & difeentes amorem minime

con-ducit, nee non variantem haud raro docendi metho-dum

)

7

€

.

dum, quae difcipulis non poteft non nocete,. maxima es-fe inftitutioois _{impedimenta. Et fane mirandum Tic in} fcholis inferioribus divifa esfe _{munera, infuperioribus}

ve-ro non itern, nec fervari in inftituendis adolefcentibus amicum illum do£trinarum _{confenfum, qui tarnen inter} feminaria _{ejusdem generis esfet inveniendus. £x hac}

di-vifione mun erum _{fmgularis qiioque exoritur ratio}

confti-tuendorum Scholarum Sc _{Gymnaliorum praeceprorum, ur} er _{paftorum ecclefiarum. Nuili dubitamus, quin rei ma»} ximi esfet confentaneurn, fi, _{qui in Scbolis inferioribus} bene meruerunt, ad vacuas in Gymnafiis _{fellas docentium}

eveherentur. Nulla _{quidem lex ejusmodi fuccesfionern}

prohibet,

fed nefcimus,

quse

finiftra

cornix ab ilice cava

praedixerir, ad extremum vitae fpirirum in pulvere fchola—

ftico defudaturos _{plerosque docentes, aut emeritos ad mu«»}

nera ecclefiaftica _{piomovendos, quibus tarnen,}

ingrave-fcenre aetate,

_fungendis

haud fuennt pares. Sed a diver-ticulo ad rem.

Itaque non iflud folum commodum publicas

inftiru-tionis pures,, quod melius quam fub privatis patdagogis,,

ut fairem funt _{plurimi, artibus ornentur & fcientiis} libe-ralibus _{pueri: hoc etiam inter prima habendum, quod im} Judo _{publico prius quam in alio, cognitionem acquirant} fui _{ipforum, prius viribus fuis fidere edifcanr, variosque} hominum (enfus Sc afEeftus _{callere, Sc fie experientia}

in-ftru£ti, ad res tam publicas quam privatas gerendas eva- ,

dant _{longe aptiores. At heic quemdam dicere audimus,} iftam _{tantopere js&atam experientiam faepisfime carisfimo} emi _{pretio, amisfa fcilicet virtute, amisfa pietate. Qu i} enirn fieri _{poteft, ut puer fibi ipfe reliötis, in setare}

fe-du£tioni maxime obnoxia, aeque incolumis fervetur, ac

ille, cui femper eft monitor. Sc pericula ipfa Sc qua via

optime eviteutur, digito moiiftrans? Ad hsec

facilis

es¬

)

8

C

fet _{refponfio. Quis eft enim qui contendat, publice} e-ducaros & inftitutos _{illis, qui privaro Magiftro sunt ufi,}

in amore verkatis atque _{ordinis, in vitae honeftate}

atque

liberalitate/ in _{ingenuo demum calore virtutis, hurnanU} catis Sc _{publici boni, esfe inferiores? Sed veremur, ne,} fi _{itaprogrederemur, interrogandi&refpondendi}

numquam ésfet finis. _{Et praeterea incertum eft, utrum qui pro}

pri-vato _{educationis genere dimicarit, plus}

pro externo mo-rum _{propugnant fplendore an rllorum inregrirare. Si}

no-bis _{conceditur, pubücam educationem plus esfe idoneam} ad innocentiam vira? _{promovendam, ultro & nos} conce-deinus* nec _{privaram fua laude defraudandam*}

Ät in eo vertitur cardo _{argument!, quod extra}

Scho-lam _{publica«! adolefcentes omni carere infpe&ione} dican-tur, hoe vero prsejudicatam esfe opinionem facile vide¬ bis, li attenderis, illic facpe melius confultum faluti

pue-rorum, _{quam in privata litterarum officina. Ludo enim}

pera&o, vel animi recreandi ergo, ad dulce 'Sc

frater-num fodalitium properat _{Magifter, vel Ii ftudiofior}

fus-rit, litreris immoratur Sc libris. Epulas vel adeunt vei

ineunt _{parentes, er puer, fine cuftode relifhis,} ancilla-rum Sc fervorum _{profequitur focietatem Sc imitatur}

mo¬ res. Ne _{quis dicar, privati esfe paedagogi, Sc in} littera-rio Sc in alio _{ludu, comitem fe praebere difcipulo, ne in} prava fodalitia incidat, Sc exemplis malis corrumpatur:

nam fi _{privatum educationis genus, ut juftis laudibus}

ex-tollatur, omnibus numeris _{perfeftum fit cogitandum,}

ne-fcimus _{quid prohibeat, quominus etiam nos publicum,}

non tam ut _{eft, quam ut esfe debet, reprefentemus, &} ita _contendamus, omnes fcholas fic esfe _{inftituendas,} ut

docentes difcentibus non tantum _{prteesfe, fed etiam}

ad-ssfe

_posfent»

_Nec

_{tarnen pro certo fcitnus, an utile fit} puero

>

9

(

puero, femper cum prasceptore verfari, ut numquam fix

ei occaiio fuo Marte _{eundq nec tatis probarur virtus, Sc}

enotefcit vera indoles _{pueri, nift interdum fibi ipfe} relin-quarur. Heic vero maxima adhibenda eft prudentiaj

nam licet confiftat fumma excelleniia omnis educationis,

in amovenda _{quavis occafione peccandi, ron tamea} exinde _{fequitur , ignorare vitium esfe virttrrem. In} hunc finem Scholae _{publicae vel maxime idoneae funt, quce} animos _{juveniles immunes a corruptione teneanr. Nam} inScholis, patria; dicatis, horae ita funt diftriburse, ut cum

publice penfa recitent pueri, domi veromemoria tradant Sc animo _{figant, femper urrili cuidam ftudio intenti non} otio vitam _{transigant, nec morum malaque confuetudinis}

corruptela deformentur. Commodo quoqué publicae

inftitu-t oiis eft adfcribendum, quod majores _natu haud_rarocum

junioribus cohabirenr, unde illis oceafio datur horum vi¬

tam Sc _{diligentiam infpiciendi, his vero ex illis fumendi}

exemplum fibi. Sed fi non palaro omnium arrideat ifta

inftiturio, ut fodales fodalibus cuftodes pracficiantur, quid

impedit, quominus quisque parens, fua vice, pueros ftu-diorum confortes _{moribusque probatos, horis fuccesfivis,} dornum fuam _{invitet, illosque una cum fuis liberis} fan-disfimo _{pietatis jure trader.}

At tantum _abeft, ut ccetumin feminariis _publicis

fo-cialem damnemiis, _{quin potius utilem Sc falutarem}

habe-amus. Sedne temere hoc a nobis didum _{qvis arbitretur,}

ad _{fequentia atrendat animum. Ubi major qusedameft} di-fcentium_{congregatio, ibi certas hi fibi ftaruunt leges,} qui-bus mos _{gerendus. Habent adolefcentes fuos judices, fu¬} am difciplinam. _{Nonne -hoc fatis fuperque demonftrau} jn animis _{juvenum amorem quemdam esfe ordinis, qui!,}

juftitia Sc asquitate pro illorum bas virtutes concipjendi

mo-)

»o

(

modo _{fuperftru£tus, non poterit non magnum ex}

_fe

e-dere fru&um. Jam vero videor mihi videre ingentem,

velut ex _equo Trojano effufam, turbsm Scholis

praefe£to-rum mifere clamitanrem, noslafcivia? puerorurn pulvinar tfernere _{velie, bonumque omtiem turbare ordinera. Ve¬}

rum enim vero nihil eft metuendurn; _nam fl fapienter fefe _{ge«ferint Docemes, indolem ac naturam pueriils}

aera-ris, ur _{par eft, axarninaverint,}

_&

_{in intimos animorum}

receslus _{penetraverinr,}

_fine

_{ullo negotio debitam} reveren-riam, amorem debiram, fibi conciliare poterunr.

Deceie-ro eo tendir eruditionis omnis fcopus; _ut difcentes _non

Scholar, fed virac, non tara _privatisquampublicis rebus

ge-rendis inüituantur. Ad hunc finem obtinendum fenfira Öz pedetemim eft progrediendum. Scilicer non fat eft

pue-ro nosfe, _{quomodo in Frequentia hominum,omnes} vere-cunde & confidenter fimui fa lutet Sc _{compeliet, utque ad}

cerras _{regulas apte componat vulrurri, gradum Sc geftum}

corporis, «Sc quae Tunt reliqua. Magni qvidem hsec funt

rcomenri; rnajoris tarnen nosfe fe & alios variosque homi¬

num öftectus, quomodo trahat fua _quemque volupras, _quo¬

modo _{genio quisque}

_{fuo indulgeat.}

_{Citius ocius}

_patebit

ei adirus in focieratem civilem, ubi in continua pugna

in-ter utile Sc honeftum, _{privatum ac publicum comraodura,} fan&afua ofiicia ita _{irapieat.ut confcientise bonne} proborum-que omniuni teftimonio decoretur. Quam malecum iilo age-retur, h, donec fe _{reipublicse dedent adolefcens, vita inträ}

privaios parietes, placidi fiuminis inftar, proftueret, ita

ut nemo libidinibus fuis _{obftarer, omnes vero ad jusfa fua}

perficienda paratos haberer. Debet veroaetas puenlis,

quan-tura fieri poteft, _{artans adultaeeffigiemexprimere.}

Adfue-fcat, a teneris, na re line cortice, Sc viram acl _fapientiae

prudentiaeque componere regulas, quarum <Sc eequitatem Sc

juftitiam Sc

necesfitawm, in

qua

demurncurnque

fuerit

täte, _{pferTpiciat. Compefcendae Tunt cupiditates,}

cedatom-ne ftudium _{privatarum rerum publica; utilitati. Ad}

ejusf-modi vitam _{perfe&am parirer ac beararn,mirum}

quanrum

juvar confuerudo qusedam inrer pueros familiarior, qute, uc antea monuimus, _{parvulae praebet reipublicae imaginem,}

Saepa ja&ata eft quaeftio, quae methodus praecepta mo.

ralitatis animis _{pueriiibus optime inculcarer. In hunc finem}

plurimi docuerunt rei psedagogicae fcriptores, rnaxirnae es¬ fe utilitaris fabulas _{quasdam & hiftoriolas moralis} argumen-ti, quibus exerceantur fingulae menris facultates, tam in

vero _{cognofcendo, quam in bono 3ppetendo, Sc fere reji}

ciendam _{fyftemeticam illam Sc dogmaticam antea} ufitatis-fimam. Noftro _{quaücumque judicio crediderimus, infan¬} tibus illam, adultioribus hanc methodum esfe idoneam.

Fermagni enimintereft, a teneris inde fenfum, ut _dicunra

excitari Sc exerceri _{moralem; Ted} cum in fenfus haud ra-ro incurrant _{praejudicia, maxime eft necesfarium viro}

fa-pienti Sc probo evafuro, principiumipfum moralitatis

nos-fe, quo fic rationem reddat omnium quae faciat, cogitec, dicat. _{Do&rinae morumque praecepra ira puerorum ani¬} mis funt _{inculcanda, infigenda, repetenda, ut fuis, non}

n-lienis» oculis videanr, veritatem ac virtutem (ibimefc esfe

pulcherrimam mercedem, ignorantiam vero Sc Vitium

rur-pisßrnam. Induftriae Sc honeftatis venuftatem, _negligentia ae, deiidiae Sc pravitatum deformiratem _{vividis colcribus} depingens bonarum artium Magifter non poreft non in¬

telligentes Sc bene moratos formaredifcipulos. Hoc opus, bie labor cordati _{praeceptoris; ar non poreft femper}

Scho-lae _{praefe&us ita vitam moresque fingulorum difcentium} penetrare, quin melius interdum obfervent condjfcipulit

ü _{quis puer inconfideratius paullo, vel turpius, fe gesferitr} Sc notam _{quamdam corredioni refraganti inurant. Eft in}

) 13 C

quibudam cafibus penes

fodales haud

fallax Judicium,

nec

recufer _{pxdagogus horum}

_(ententias

_fua

_{autoritäre, fi}

o-pus fuerit, fequi.

Notisfima eft

in vita

Cyri

hifioria de

tunica, quid valear liberum

arbitrium

puerorum ad verum

dijudicandum &

juftum;

ex quo

videas

,

judicia

condifci-pulorum haud esfe

fpernenda,

nec ram

npciva,

quam ve-lint _paedagogi

_haud

_pauci,

_de

_fua

_autoritäre,

_«Sc

caftigan-di _{jure, nimium quanrum}

_follici.

_Sine

_dubio

_maxime

culpandus esfer ille morum

<Sc luclorum

juvenilium mode¬

rator, qui fic habenas remitterec, ut

effrenati

prorfus,quo

luberet, evagarenrur

pueri;

fed

cum

in

difciplina

fchola-ftica hoc _{praecipue fic}

_quaerendum,

_{ut nec}

_hcentia

_diffluant,

nec nirnia faévitia deprimantur ingenia; & _cum in omni

educatione ultimus fit & unicus finis, ut difcant, quomo-do tandem fuo, non aiieno Marte resfuas perfieiant, facile

videbis, quam fic cavendum, ne in urram parrem peccetur. Sed bsec res cum tanti fit momenti, majore <Sc cura & follertia esfet tratanda, quam permittat tenuis nofira Mi¬

nerva de temporis, _qua premimur,

anguftia. Nobis

_tantuni fuit _propofitum

_parriculam

_{generalem educationis Se}

infii-tionis adumbrare, qua in re fi faturn fuerit fatis Tibi. B. L. nec _parvam opellam

dedignatus

fueris;

_nos

etiam

fa¬