Breve ac tenue meletema physicum de materiæ divisibilitate, quod consensu & approbatione amplissimi ordinis philosophici, in illustri, quæ ad Salam est, academia, sub præsidio ... Joannis Billberg ... ad diem Iunii anni M. DC. LXXXVIII. in auditorio Gusta

DEus _{^yidfpiret SuorUmCoηAtibus!} Breve ac Tenue η- _{MELETEMA PHYSICUM} Q* _De

:MATERIiE

*

DIVISIBILITATE,

it-j re * ^od

jConfcnfu

&

_approbatione

_Amplisfimi

Ordinis

_{Phiiofophici,}

_inilluftri, quse ad Salam _{eft, Academia,}

Sub PRjESIDIO

V1RI C_ELEBERRIMi,

Dn.

_JOANNIS

Math. Prof. Ord. ac

_Regij.

LAÅdiem _{Juriü Ufnni M· DC. LXXXVIII}

m

^däit orio _Guß

avtano_{LMqjori, publicaBonorum}

ventilation^ fumma , ψιαpareft

v9odtftia,fubmtttit

(

DANIEL.

A SWEBILIUS _Caltmrn,

De _{Mornaj. Alumnus.}

IN CHRISTO

Patri ac Domino

longe Reverendiilimo, ~

DN,

OL AO

SV

EB

IL

_10^

S S*Theol Do&ori

_{celeberrimo,Regiipc}

Sveciae Archi-Epifcopo

eminentiflimo,Acad(

mise _{Upial. Procanceilario}

_ampliiümo,

& Coniiftorii Eccleiiaftici

Praefidi _graviffimo.

TL Riverendo _{TracUrisfimo^Domino ac}

Tarenti _Carisßmo,

Mag.

ANDREJ

SVEBILIC

(

in

_Collegio

Calm,

Re&ori

_ac

Le&oi

quondam Log.

&

Phyf.

per

induftrio,

Coni

ftoriique

AdfeiTori

graviflimo

j

jam

vero

Pra

poiito

in

Morea

Auftrali

meritiifimo,ncc

nonPailori iniiungbt)&**püfmo

vigilantiflimo. ^

TL Keverendo ac Vraclarisfimo Domino, τ

Mag*

BERGERO

FOL

CHEF

Hiil & Eloquentiae

Romansein

eodem

Collegi

^Jdexterrimo,Confiftorii

AdfeiTori

pruden-tiflimo, _{Regiaeq;arcis Calm.} Pa-ftori

_{iongepervigili.}

Reverendisfinaö

in CHRISTO Patri ac Domino,

qDNO

M.

HENNINGO

inclutaeDioecefeos

Calrtlarnienfis

Epifco--g'po

dignisfimö , Confiftorii

ejusdem

Praefidiae-a^'

quisfimo , ut &Coli.

Carölo-Guftavini

> _Ephoro

adcuratisfimo.

P/. R.cbertndo _{^raclartsfimo^ Domino}

_φ

^yidfinifVavüfimo,

Mag

OLA

O

REPLER

O,

S

_Theoiogiae

_{ibidem Le&ori}

_Lauda*

tisfimo, Confiftorii AdfeiTori dexrerrimo,

*<* _{Poenitehtiariο}

publfco

Sc

Pafto-ri in fidelisfimo*

Pra

-c verendoVraclarisfimocjue Domino φ

Kjidfim jiicundisßmoy

Mag.

CLAUDIO

$ Ο

$ 5t

/

, -

Log,

& Phyfices

LeOori

incluto,

Confi<

"

, ftorii AdfeiTori folertisfimo ut ScTempii

e$ _{CathedralisVice-Paftori}

n*

dignifllmo*

Pai

Tl. Reverendo ClarisCtmoquc Domino,

^

Mag»

MICHAELI

<&ivV£^

in eodem

_CoIIegio

_Grace»

_{Ling» Le£to}

_π

dexterrimo & Cönfiflorii AdfeiTori

attentisfimo.

dc

P/. Keverendo, clarisßmo% Domino

&

Pr

^yidfinidileätsßmo.

Dno, GEORGIO

_BRüNNER(ar

Faftori in

^Uttl

_pervigili

_{& opti-}

_Pr

me meritc. ä

Η

Moecenatibus. Magnrs.

Parcnti. _Oprimo.

Patronis.Fautoribus.Promotoribus.

Asternum. Colendis.

Proptcr. Amorem.

&.

Favorem. ^ * _{ab. iρfcs.incunabulis.}

äü mihi. in. _primis

_Ted.

_&,

_omnibus.

Mufarum. cultoribus.

dcclaratum.hodieqi.perplurimis.cfo-cumentis._comprobatum.

Propter.paterna.

beneficia.

&.numc-ro.plurima. &. opere.

maxima.

, / in.me. alteri. quafi. Alcinoum.

animo.benigno.propenfoqvCollata.

'

Propter.denique. eminentiam.

jun-öam. defiderio. _{promovendi. meq;}

ac. _{fpes. meas. nunc.&.}

olim.

Hasce,immaturas. ftudiorum.

meo-rum. _primitias.

ad;veftra. fubfellia. _depofitas*

cum. voto._pio.

_fideli.

sei '

A 3 de.

de._profpera.

_valetudine.

_vita.

_long)

&.falute. _optima,

in.

Dei. honorem,

pietatem. erga· Regem. Reipublicae. Litterarise.ac Eccleiia ilicae. fuicimentum. ac emomimeii

tun

in fui _{iuorumque decus, gaudiun} folatiut

L._Μφ

in. animi. devoti. _{grati. tefleram.} do. _{dico. dedico.}

Revirendisßmarum ö"'^fmpksfimartti

Vionitatum _Veßrarurn7

ut _φ

Ti. KevÉrendorum Nominum _Veßrorm

Humiiimus_cliens,

obfe-quentiiftmus filius &

inJefeiTus cultor

Dan. A\

Svd

Beni

Pi

Ό

Benivolo

Le&oriSalutem

^

&

officia.

Ondiu Te harum

pagel-larum lethone, Candtde

Leftorjencboßifpenfumy

β hic vel ampullas

Itma-tiorts_{ßili,velfubtilioris}

acumwis

eru-ditionisve _{vedigia invenire}

confidis:

nam _inggnue

fateor

dr

lilas

_gemum

ex-ercitii mei_{refpuere,drpraterea}

hac

_ncn

nift_{fubacium ac multum}

_exercitatum

fubmintßrareposße ingenium.

Traditur

hic mäterιλ tantum Defimtie dr

divh

ßo cßtsifo κ^Αΐtributa

ejjentiaiia

dr

ac-cidentalia, inter% ta

f)ivißbilitas

ma¬

teria tn indeßnitum, _uti loquar _cum

Vhilofophis,

ßmult^ nonuulla

alia

hor

um

conßciaria. gu*

omnia

~

rudt

ac

pwgui

ut

ut

ajunty Minerva & _{properante cala«} mo in chartam _congefia,

an _confpeciut

Tuo C. L._{fubjtcerem, anxtusdiu dubi'}

tavi_ypotisjimum

cum viderem aImum

hocee ^Athenäum uberrtmo _{erudtiisß■}

worum

fpectmimmphtbfophicorumpro·

ventu in dies_{florefcere eorum nu*s}

tnero _{levidenje hoc}

mciim^faßa

compa-ratione, νix locum imifubfelhi

habitu-rum. _{^4ßcumfecerim hoc nuLla}

pro-vocatus_{fcripturtendttittllat'tone}

necab·

rioU, qmppecujuscapax nonjum, con-Jequendå grafia,Jedtantum momtu at juflu eorum. Quorum mihi voluntati re-

fl-ligiofuit refragariy oro _{quafo% 77, S.L, ta}

finon ventarn, excufattonem tarnen ex fc

candore Tuomihiconcedas. Vak. _jr

m n: π C V . q m c

ι* _{*jf 9 Κ}

tftfftffffff

Φ

_J.

liN.

Ύ0-nu"^u;,r η

1

tu'

Pretium

n°ki8

********

Ya

Jvidetur',

ftatim in ipfo

%Ht

\.

*J°"

_L\p8l&Ajlimi

_ne,quid

_intelligamus

_ejus

_ivt~

on-

g^^M^ijfpcr

_matertam,

cujus

nö-^

(ai men _{fronshujusDiflertatiunculaege-}

_2*.

re' _{ftat, declarare,ne fit obfcura illa,cui}

Pr2ma'

•I"

tanquam bafiac

fundamento

omnis

e% _{fcientia rerum naturalium inniti} tur-In illiusarticulo nunc

conftitutijUti-nam felici fidere, cum

philofopho-rum _{principe Ariftotele} üb.z.Phyf.

cap. 3. per Materiam inrelleöum

volumusid, ex _quo inexiftentc all quidfit. Utautem in meliorem

rci

in _{cognitionem perveniamus, diligen:} ter _{confideraturi erimus materix}

§8 ϊό g#

divifionem,qua in primam & fecuti c;

damdividi _{antiqfuiores & recentio ^}

resPhilofophi cumipiis facrarumli ,

terarum antifhbus confenfu magnt _{_} contendunt. Materia_prima

_eft^

_^

cundum Ariftotelicos) _primum cii' j

jusque reiSubje$um,ex quoinfito

non ex accidenti _{aliquid oritur, å i,}

in _{quodjii quidpiamintererit,ultiir( 2} refolvitur. Sic _{qqoque hanemate ^} riam _primam , quam Theologi ru (

dem _{indigeftam molem,Poétsecon ,} fufumchaos3& _{quidamRabbinorun 3}

quatuor elementorum confuiioneii ,

nuncupant , defcribit Philofophu

lib. i. _Phyf.

cap.

p.text.ga.proprii

verbis; Aéya ολΐ|ν ί<? πρώτον '

t&ljw\x&£ yivereyΊα'ίνιτ7τλξ^οντ(^· μη χζτα. σνμβιβηχοί, im Qjiipircti% eh τχτο ίφίξίτον ϊχ&τνιι. Cujtf

definitionisexplicationem,ex Sen# verdii Coli. _{Phyf. Difp. i. §. 17. &} I8, heic _{fuperaddam: Materia} no-minatur _{Subjeflum , quia formis}

iubji-Clin

* I» »

fubjicitur , & eas in

fe

recipit. Di¬

citur autem primum

Subjeétum,

ut ιπ°

å materiafecunda fecernatur , quse

Ώ 1

etiam_fubjicitur

_formis,

_fednon

_eft

£'1(

primum fubjedhim.

Iliud

AÜquid

ι quod _ex materia

oritur,

corpus

eft»

'α

Ex hoc _fubjedto

_{infito dicitur}

_cor»

. pusoririjiit

fignificetur

,

materiam

? _{per modum}

partis in

_corpore

dari.

irTK

Additur nort ex atctdentt, ut remo»

are

veaturprivatio, &

ablegentur

acci-ru _{dentia. Λ}

quid intcrit ,

hoc

ultimo

:on _{abit in materiam, quia}

res

refolvi-run

turinea, ex quibusconftat,

adeoq;

llel1 _{ultimarefolutio fit in materiam}

pri-^

mam,

3rl1 _{§. 2.}

mi* _Secunda

autem dicitur

rrate-ψ

ria, quae jamaftu

eft

informata

, ex

11 r'

quanovum

quoddam

exfurgere ρo-

fecun£*a%

uju teft _corpuscum

corrupdo

unius

?n£' _{fempcr fit}

_genpratio

_alterius.

_Et

'· ^ _ficut

primae

competit

generalis

cpiae-ηό' _{dam potentia}

_ad

omiies

promifcue

■n? Α 6

for»

bji-*8 I* 1*

formas fuccciTivie _{recipiendasj Sic g} eriamhuicfecundsefpecialis tantuir η

potendaad

recipiendamcertam de· ii

terminatamque formam , ad quam c

eil _{difpofita inclinataque, rede tri· g}

buitur. Hasvero in materia potent_u tias _{perperamScholailici appellan· U} do_{Appetitus, matcriale cum intel· c} le&uali male _{confundentes, animi ρ} obfcuros _{conceptus incommodis ρ} vocabulis _{expreiferunt. ρ}

; C

§·* _{

<Jtfaterix Materiam dariiSc neceflariam 1

exiftcntta efle inrebus _naturalibus, nemo un-

j

frobatura quam,

cuifanumfinciput,ivitinfi·

'

fettßbtu. ciassncque illi ipfi Philofophi,

qui

<"

inveritatisé rebus _{prorfus ablat#}

_'

locum, folam _{probabilitatem fubfri·} tuére, neque qui Schane fuftulere,

Py^rhonici puta ac Sceptici,quan-doquidem defua ipfius fexiftentia,

Γι

, veimaxime_voluilTent,

ferioambi-I >! »

Sic gcrenequiverint. Nam illis ut &

um _{nobis omnibushominibus DEUS cx}

de* infinita fua _{potentia ac}

_gratiatalem

am conceflit facultatem fentiendi

co-tri« _{gnofcendique Materiam five rem,}

enn uc _{impellamur five nolentesfive vo} an· lentes per motus _{parcicularum ab}

tel* _{obje&is perdu&osin organis} cor-imi _{porcis ad eam recipiendam ,}

rece-dis ptamå mente corpori junöa

perci-piandam >perceptamiblamente jü-dicandam, _{judicatam denique}ma¬

gis magisque dignofcendam, quod

an5

ita å

mente

lrcct

di

verfa &

extra nos

e pofita, femper in hoc mundo

mane-^ at

nobiscum omnibus,

quorum

de

j

illa

cognitio

pendet å

re tanquafti

caufa. it#

[Η* α·Λ'

re'

Ceterum,

ne

quis etiam

fenfus,

quosdiximus inftruerö nos deex*- autem

Il

ftentia

materias & ab

illa emanäre

wtelltilu*

L· noftram cognitionem _, perivadeat

«i I* ü»

fibiveräm _{detegere poife}

_cflentiancel

materise i velimus hic venia

bono^

rum , juxta fenfuum

incapacitaten^

atque iolam intelleöus demonftrarf potentiam five potiusfacultatern in

_^

dagandi veritatem rei, cumperfe·. öam illiiis _{cognitionem fperemusil·}

^ luflraturam noftrum _{negociuriij bo *}

nis utinam avibus_{fufceptum!In pro}

_^

bationem _{itaque impotentias fcnfu.}

um &_{quam nos mifere decipiant}

experimentum in medium profe

ram* fumptutii abiis, quibus _meffi

Ϊ

bra _{amputata& pruritiis exindeTun!}

₁

excitati,quos,reftitutavaletudine,a liquandiuad remotorum membro *7

rum _{loca reculerunt. Quin &} pet

*

poiluntmukoclariöra exnobis ipfii

_^

qui fenfuumfideadmodum freti tin· _^

nitum vel fonum in auribus _perce

_a*

ptum, etfipropinquumjvalde remo· _^

tum fuiife _{eredidimus; folem} ejus-y magnituciinis aeque ut

difcunt

*}]£,

ii

)Ä

»^cenfuimus

sremum

in

aqua

fra&um

)noputavimus

·,

turrim

quadratum

vel

piurium laterum teretisrotundaeque

.^eiTe

figurs,

cum

eminus

illam

per-• fpexerimus,autumavimusjSednunc

1 1Π1 '

r£e

tandem

hisce

rebus accuratiori

exa-li;mini fubjeöis,

longe aliter

de ipiis

ferimus_{judicia j Sc pro explorato}

5rc

habemus fenfus

nos

deeepifle Sc

ad-n£u

huc innumeras

injicere

in

nostragu-las, quaetam alte infiguntur, ut

nun-quam

abftrahi posfint

j

niii iis

per-0 e

quam fraudulends

fidem

habere

de-£un!

fiftamus,

Sc

omnibus in

medium

re-vocatis, fola mente deineeps perci-perc re&oquejudiciiufu,

quidquid

n

ab illis _provenit,

_perpendere

didi-cerimus. Senfus enim ånatura

no-p.bisfunt dati _{deftinatique ad}

indi-tIfl

candam rei five materias

exiilenti-rce

am, quaenam fenfibilium

materia-m0

rum fint toti _compofito

_commoda

vei noxiajnon autem cujusnam

na-r ' rturas

liui'

I« _5fc

turae vel efientiae , quam folius

in-telleöus eft _{inveftigare detegereqj} pariterac de illa fecundtim

atcribu-

^

ta, _quas illi _competunt, exquifitum ne

ferre_{Judicium ? m}

..

?·*

<i<

Modus _Cum ex didis

luculentislimeap-Ul

rette

co-pareat inteileöum lönge praevalere n( gnofeendi fenfibus in revelatione eiTentiserei, ^

materiAtn _{& ömnis veritatis}

, cujusluce _m

cundla illuminantur & _finguloTum y(

maculse _{difpelluntur* ereefie}

_dueo,

iilo duce _{tanquam sequisfima lance r€}

perpendere noftram'ffiatcriam,

id-

at

que commodisikne juxta triplicem ^

aeeeptionem Clarisfimi

Rohaultii.

uj

ι. Quid fit Eflentk materia,sdllius _ju

ProprietateSj &5.denique illius

Ac-cidcntia,quo (acquifita plena

cogni-

jt tione eorum , quäe Vel conftituunt _ej

Ε(Tentiam,vel funt capaciaacci

den*

_r, tium vel _{ipfa Accidentia eife}

_vide-

_^ ant-ur) nobis planier fit via

ad

no- ς

Sg I 7IK

iri* ». ä

•A' * · j

-M' Ac_{primum quidem jüxta}

,u"

dum receptum aggreftüri ac

deli-

&ccic{en„

im

ncaturi erimusid , quod elTentiam _^

materiaconftituic $

Sedquandoqui-dem _{vulgusformas & proprietates,} underesquadibet fuas

denominatio-:re

nes_{accipiunt, pro}

fundamento

ha-51'

bet, quod longitudinem,

latitudi-ce

nem&profunditatem fuftentats con-im

venit certe hoc loco eas attente periuftrare

examinareque,

numne

refpe&u materiae

fint veri

modi feu

attributa, quae ab illamente

abftra-Hi _{pofiunt, &au efientiaillius,}

_quod

-11, _ultimo

poftillamfeparationem

abfo-iUS _{lutum &}

pofitivum relinquitur*

Sup-ponemus itaque in hoc cxamine rei

Ί1"

ita_{poftulante natura, haec prsecipua}

iut _efie

accidentia:Magnirodinem,Figu~

j11'

_e"

ram,Situm, Motum

ScQuiete,ex

qui-bus alia eriam refultant_{plura, quas}

Qualitates Paribiles Scholaftici vor

"V canc _{dividtftq; in}primas &

fecundas:

6i _{B iike}

m is »

illae funtcalor , frigus, humiditas

&

ρ

ficcitas, hx: denfitasraritasjgravi- b tas levitas; durities mollities5 craflb ir ties fubtilitas; arriditas lentor j lu- _ρ

bricitas friabilitas; _afperitas

_lenitasi

_ö

diaphaneitas opacitasj

fapor,odor

> ,Ε

ionus &c. Exhisceomnibus_prima c<

eft _{Magnitudo nobis}

_infpicienda,

_t<

quam concipimus

eiTe variam

cor- al

poris

fecundum eXtremitates

di-

qi

menfionemj maxime ad fuiconftitu- ac

tionem _poftulantem

_ftguram

_{exter- pj}

nam,quse una cum fua dimenfionq W. revera poteft fcparari ä _{corpore> ni}

quando in tam minutas

particulas

in redigitur, utpoftmodum, quiafen· ci fus _{fugiunt, nullam prorfusfaculta- &} tcmhabeat _praebendi

_determinau

_α trinamiftamdimeniioiiem , quaeta- ej

men

prxfupponitaliquodjquod fine

i<j

magnitudine independenter

iubfi-

h<

ftere _{poteft. Altera eft Figura,quae uj}

eft velrnteriorvel Exteriör :illa eft ßj

parti-M 19 j»

& _{particularum minimarum &}

infenfi-/i· _{bilium configuratio}

: hxe tiinx

di-menilonis terminatioj ambas ramen

lu·

prasrequirünt allquid in fuö

fubje-a$ öo. Proximüs hliic Situs eft con-r> fiderandus, qüi _{nihil aliud eft}

quam

na _certa

cörporis difpofitio inter alia

torpora céitis figuris dönata j ut

)t- _{alterum ab akero difcerni}

dignofci-di" _{que poftft. Qtiod ejüsdem}

generis tu* _ac

_reliqiii

modi, notum etiam lip-

er-pis atque tonföribus. Poft hunc Motus confideraudüs eil vel

quaté-ej ntis eft caüfa efficiens& omneshos

ilas modos _{producit,vel qiiatenus eft}

*n* _{caufa förmalis,}

ünacum figur_a,fitü ta* & _{magnitudine completum &c}

cér-itt _iiim

conilituenscorpus naturale.Hic

ta* _ejusdem

etiam natur as _praefupponic

iue _{id,cui fomej in}

prima rerum origi-)fi* he _{inditus,perpetüö åfummö}

omni-uae _{urh auéloreDeöconfervatiir.}

Ulti-eft _fitäQjiigs

_{eenienda*quamiion}

_iiitel··

IS 20 »

_ψ

ligimus ut

omnigenam

motus

priva-

I

tionem Ted motum minorem , quia *

ad fenfum relatusquies

putatur.His-

1

ce modis examinads

animadverti-

1

mus eos feparari

toliique

å

materia;

r

ejustarnen

eiTentiam

fupereife

intill

mam, quae horum

omnium

quaii

radix eil.

r. ,

s·?:

Ejusaem Reilat jam nobis

explorare

ri-proprieta- n^ariquenaturam

tadilium

feu

fen-tatisgua- ftbilium _Qualitatum, quas ut

tribus

IttAtes Pa- _{b0ijSj ur ajunt,abiolvamus,urgetac}

tibiles _feu

p0ftulat ipfares, Ducem

itaque

ie*

tMmfrf* quamur

experieiitiam,

cui

fidespie·

rumque maxima habetur,

loco

ex·

empli producentesceram,

quibus:

libet harum _qualitatum

mutandisre*

prsefentandisqi

maxime

accommo

datam. _Igni enim admota,

calo·

rem,humiditatem, raritatem,

gravi·

tatem,mollitiem, colores

&c.exhi-bet: remotavero ab igne inqjaére

-

pofita

«Κ 21 Χ*

r.a. pofita frigido harum plures

amittit.

Jia Sic quoque fi lapidem in pollinem

js. redaθ;um per aera fparferis,

quali-tj. tatum , quibusantea praeditus erat,

ja· maximam partem privatum

perci-ltj. pies, ita utne

quidemnomenipfiijs

[ali amplius fuperfit. Cujusnam

itaque

qualitateshx fint virtutis jndolisque omnibus_{eftperipicuum.}

Namfen-rj. fibilitas nihil aliud eil, quam exter-en. na corporisab

habitudine

ad

fenfus

3US humanos petita

denominatio.

>le- _{Quamvis hx manifeilas &}

fen-oceulu

sx* _{fibilesqualitatesadeo}

_{perfpicuaefint,}

atitem& us; ut nemo _{pro eflentia materias aflfi- ΐογηίΛ}

rt" _{gnaturus erit, cum tantumhabeant}

^uyßani^ no* _refp

_ilum ad abfolutam &

pofiti-

ahs rejtct^

tlo· vam eifentiam materias, _quae plane _untur%

ivi* _{pafiiva vulgo dici folet : fufpe&as} :hi· tarnennobis videntur Qualitates

Oc-er£ _{cultae & Fqrma Subilantialjs quas}

fita Β _{3 multi}

*U 2* «t

multi e*uditorum ad conftituendani 1 eflentiam materiae_{ρ urimum}

_facere

_j contendunt. V<;rum ad creden- f

dum talem _{virtutem atque poten· j} tiam eis incTTe _{perfvaderi ncquimus, <}

quatenusoccültasqualitatespro cetp3

tis_{agendisviribusac proprietatibus c}

fübilantialibus habent, donec for- \

mamfübilantialemnobisplenius ex· j

"poiuerint &, in quo ejus

eiTentia

r

confiftat, indicaverint. Quodfie- \

nim illa fuerit immateriaiis, intrin· t

fece _{profe&Qnonpoteft conftitue-} t

rerem mate ialem, _{qua ta(is}

eftjfm'

_e materialis adhuc remanet quseftio _{ de materia , qua in re cqniiftat& ₍

iüius _{eiTentia,ä formaprorfus diver· t}

fa_{,cui quseftioni nomine faltem ac 4} notione formas fubflantialis nun· ι

quam fatisfiet. 4

Q^nam' Levibrachio corporis natura·

1

Ii* '

«κ ** w

äfli _{Iis affeöionibus accidentalibus}

deli-proprieta,

-re _{neatis,niincordineEtfentialesjquse-}

_?

* £s

"ll" _{nam illac fint & cujusnam virtutis}

(mtaieSs eft- _indolisque

,

cenfendas

fufcipimus.J

|USj _{Sed facile} nos eas intelleöuros_Epe*

eH ramus , fi faltem advertamus,

pU5 _quid

_de

_corpore

_fuis

accidenti-or" _bus

fpoliato remaneat', & quid

sX" _{in eo}

primum in confpeöum

noftrum _{perveniat : numne}

il-ie" _lud

quod concipimus efle in longi-in' _{tudinem, latitudinem &}

profundita-U€"

temdimenfum feuextenfum corpus, jß"' etiam _{partibus fubjici debeat &cer»}

ta _{figura donari atq; impenetrabile}

exiftere? _{Quod fi ita fuerityfequi*}

rcr; tur tres effe_{proprietäres}

materiseEs-ac _{fentiales: Divifibilitatem, Figuram,}

un* _&

Impenetrabilitatem j

Extenfio-nemautemcum _prior cseteris

indi-viduisfuiscomitibus _{deprehendatur,} propriam efie iliius Eflentiam. De ira- igirur hicprius, &

de

Divifibili-}j; B 4< täte,

VH Μ j»

täte,_rcliquis

omiiTis,poftcrius

agen-dum erit.

§, io.

Quain re

Matcriam,

qux eil

fubftantia

confifiit in

longitudinem,

latitudinem

&

alti-EffentU

tudinem expanfa, five habet

partes

waterU. extra partes , validiflimis

philofq-phorum acpotiflimum recentiorum

rationibusinnixi, ilatuimuspro es-fentia _{agnofcere trinam iftam} di-menfionem _{inlongum latum &:pro} fundum ,feu Extenfionem

genera-liter _{fpe&atam, quandoquidem illa} conftituit atque efficit efifentialitcr naturam omnis tam coeleftis_quam terreni _{corporisfivematerise, eique}

acomni enti creato _corporep corn-petitadeoutcorporibus omnibus at-tributis fuis _{afFedhonibusq;reliquis}

denudatis, faiva tamen illa integra-queperpetuo remaneat. Unde

fe-quitur quod exteniio iine materia

pariter

Öc

materia fine extenfione

«Κ »

> _{nunquam anobis concipi poifitaut}

confiderari.

§11.

ia Necullam fåne remoramaliter Froponun-:i- fentientes_{Philoiophi, utut celebres, tur mc}

di-es1\-nobis injiciunt, quin _{maximum luuntur}

o- _{pondus rebus philofophicis Ratio- objettto¬} rn nem _{addamus, cum illos seque ac nesfecus} s- _{nosmetipfos, avidos cognofcendi å opwanti}

ii- _{feniibps deceptos fciamus fsepenu- um,}

o rriero allucinari acumbram cum

ca-a- ne _{jEfopicoloco carnisappet@re.Ita}

Ha cnim_{comperimus accidiife} quibus-er dam clarorum _interpretum

Ari-m _{ftotelisadlocumMetaphdib^.cap.j.} It _{Λéya <JY υλ*ίν χ.ατ' eturvjy jw/irt τι,} μίιτβ a- ιζτόσον, μντίίϊλομγ,^ίν _Aeye^oq οΓί _ωριο¬

ί- _{%q το ο», unde colligerunt'materi·}

lis am carcre extenfione, imonon

exi-3- ilere. Sed_{oportuit intelligere}

Phi-e- _{lofophum ibi negativeagere}

_de

ma-ia teria _{prima feu univerfaliter}

fpe&a-5e ta _{, & difcrimen}facere _inter

exten-a- _{Bf fionem}

m 26 m

ftonem & quantitatem, fe. determi» naram , quod _revera

admittendum

eft, cumaltera fine altera optimc concipi polht. Geometra

enim

comprehendit inagroprim»

exten-fionem 5 quantitatem _vero deinde a _{menfuratione dignofcit Et,} fi

hoc modoAriftotelicam iftam

deft-uitionem materias _primae examina-rent , minime exiftere repugnaret

fubftantiam extenfam, _quamvis ge-neraliffime confiderata non confti-tuat certum ac fingulare _ens,

quod

velaurum vel_{lignum, velmarmor,}

autcalidum vel _{frigidum uti}

volue-runt, appellaretur. _{Sic quoqueab¬}

surdum _{maximequenefaseftet (i}

di-ceremus animal, quando in _genere

perpenditur, equum potius quam canemvel _{aliamquampiam fpeciem}

particularemexiftere. Unde åve-risiimo_{hujus definitionisfenfu}

aber-ravit Avicenna cumfuis afteclis,

^ 27 m

ferens fubfiftentiam materias infor^ mis _{cflequidem extcnfam ,}

fedfor-mamfubilantialem adeo Uli affixam

atque coaevam, ut nuda extenfto nunquam mfi illius beneficio

fubfi-ftere _{queat. Tribuitur ergo mate¬} rias huic interminatas vera exiften-tia, feuut Scotus loquitur, a&us

en-titativusj _{quoniam nulla eft affeöio} non _{entis, cui ramenprascipue}

con-ceditur extenfio > fed tam

incom-pleta illa habetur, ut fit revera non ens_{atque pura} potentia _, indigens

formarumfubftantialiumfeu quali-tatum realium, ut his finq tanquam

verum ac perféÖum _{corpus in}

re-rum natura fubfiftere non valeat.

Ceterum huic fententias calculum

addere non poifumus, _quum major

fit necesfiras extenfioni_aliquid

fub-jicere quam fuperaddere atque

im-poflibile prorfus

aliquid, quod

non

ab earevel ratione _{ieparari poreft,}

« ζ* &

TupereiTc

, praeter

extenilonemsquae,

iola a nobis inteiligi poteft. Ac

pro-inde_{nosmetipii nihil}

_indubitatum

_in

rebus_{ponamus, quod DEUS}

_nobis

notum eiTe voluit. Nec aiTentiri

poiTumusThomas

Aquinati,qui ni-

^

miumdefixus in rerum fpiritualium contemplatione, materiam inftar

rei

incorporeae feu

fpiritualis

concepit-Q«id enim aliud eil,ii non nihil eil, materia illa non _extenfaquam fpiri¬

tualis? Unde_{per omnemRomanam} eccieiiam de viiibilium in

inviiibi-liatransfubilantione in Sacramento · Euchariftiae _{pernicioiisiimailla}

opi-nio emanavit, _{quam nos}

Theologi-co fororelinquimus. Etii aliter

fe-fe habeat illa de extenfione _opinio,

ejuidein tarnen eiTe

farinae

ac

Avi-cennsefuit,procul dubio cenfemps.

§. 12.

Sed nec illorum opinio

«i »9 i»

ilare _{poteft , qui}

_exteniionem

nu-qKorun^ dum _{quoddam in materia}

_accidens

_^ eiTe _{aßirmantjpropterea quod infe-βΛηιΐΛ%} quatur materiam lpfam,

priusillud

internum conilituens,veluci reliqua

accidentia formam. Prorfus emm

impoiTibile eilmateriam iine

exten-iione fubiiilerejceterum de

extenii-one fpeciatim

confiderata

_pro hac vel illa extenfionis determinatione, admodum verum _certumque agno-fcimus, iicuti ex theii praecedenti

manifeilum eil. Huic etiam

infir-misiimo fundamcnto _{fuperilruitur}

quorundam fententia,qui

cumquan-titatem & exteniionem _{femper, eiTe}

unüm_idemquefibi

perfvaferint,'ar-bitrantur exteniionemfe habere ad materiam, uti ad fubjeäum fe ha¬

bet_{proprium in quarto}

_modo

_feu

attributum eiTentialc_confequens;uc

rifibilitas, quae iicimmediatefequi-tureiTentiamhominisutfine eo ncc

raenta-30 _)Ί4

mentali nec _{realifeparatione}

conci-pi posiit. Verum advertimusheic

abftraöionem _{praeciiam tarnen}

ίο-c»inter illa å _{parte fiibje&i invenire}

h.e,Subje£t« a proprio poife divelli* qu^admod# ex allato_exemplo fatis

liquet,hominem poifecoricipij prae-cifa _{rifibilitate,} extenfionem autem

åmateria & materiam ab

extenfio-ne _nunquamlilla

abftraöionumfpe-cie _{poife praefcindi. Et tantum de} extenfionc.

§· «3·

Bx mate- _{Praeparatishocmodoanimis}

ex

rta exten- ahtedi&is feil matenarn _{ejfe extenfam}

fa percipi- feupariem habere pofitarn extrapartenn turdivi- facile _{colligimusomninöfequi quod}

fibihtas. _prsecipue etiam in hoc argumehto

intendimus* materiam diviiibilitate

gaudere, fi alioqui hon failiint np$ Logici ftatuentes divifionem nori fieri niii in ea, in _{qua inftjnt.} Per-éipimus enina _partjculam

_aiiquam

dör-Ig ?« »

Corporis, quse cum quibusdam

aliiS

fe _{ambientibuscomparatur, eiTe in} -dependentem feparabilemque ab iis

pariter ac in eodem fuo ftatu

fti-pcrftitem integramque exiftere, vcl

fi cum _{reliquis fe circumftantibus}

particulisfecerit concinuum

mathe-maticüm. Unde_liquet

_taiem

_ineo confiftere rationem _divifionis, ut

nullse fint partes in materia,quae non in _{pluresaliasfubdividi posfinr;quia} videlicet _{pertinet ad eilentiam}

illi-us, ut fa&aqualibet _partium divifi-one, inaliasadhuc _{partibilisfitj}

a-deoque ut quantacunque ab ea tol-latur, quae refidua efi:,

etiamfima-Xime _{exigua arteque minuta efle} 'fingebatur, partibilis tarnen adhuc

cognofcatur. Aliter fane judicare nequimus, nifi judicium noftrum å

cognitione feu perceptione

diflen-tiat, _{quod eft} contra generaiem

« J» »

-judicium femper

debere efle

con-

th

forme _{perceptionibus >}

_fed

_quod

_p< idem eft , å poffe ad eife valere te

confequentiam.

Diffieiie

enim

eft

n<

intelleitu _{aliquid extenii}

_{etiameiTe in}

Individuum,quod refpondeat omni- Q

bus loci _pun&is,atque ita

difpona-

ej

tur^utuna pars abaltera diftet Sc fe- m

paretur

nonquidem

fenfu,

aöu

&

η

re; fed potentia &raticne _,

fed

_{ut qi} Scholaftici illud tcrminisfuiseifert: bi

noncategorematice, fedSyncatego- p;

rematice*

\A

§· I^· 03

&

Materia _{Quoniam portio materias}

fem-β

indefintte per fit in partes

minores

diviiibiiis,

divißbilis.

eft, ut nullaunquam

diviiione

anni-hilari _queat,

_(ficutienim

_ex

_nihilo

_~

nihilfit; ita nihil in nihilum redigi- ^

tur)nec adeo

fubtilis reddi

poifit,ut ^

naturam mentis feuSpiritus induat, (cuminter rem extenfam &

tan-α Μ

ei- täntem maxima fit _oppofitio)

fed

)d _{poituitimam divifionem femper}

ex-re tenfa _{maneat; condudendum eft}

;ft nobis eam in inianitum velfimavi^

Te in indefinitum eile divifiibilerm

ti- _{Quod etiam fatis clare} ac evidenter

a-t ex hac fimpliciilima intellfedu,

ta-e- men facilima _{pari bus mihi} fcientia-& rum _{mathematicarum expertibus,} ut _{qu^ perplurima in rebus naturali¬}

st: bus _{phsenomena folvere foient, ap~}

o- parebit _Geometrices

demonftratio-i CD

I A—* — B

one , quando lineam

finite

produ*

^

éhm

AB

diviierimus

in

partes tres

j-s

ACDB,

cujus

deinceps

partempri-mam ACunacummedia CD eiTe in-j0

cammenfurabiles fupponemus.

Divi-τ- fa igitur cogitatione parte lmeasAC ut' *n

^ecem

partium aequalium

&_{earumquacunque iftdecem millia}

Tl[

partium

sequalium

ac

rurfus

ultima-'

«1 34 *

rum harum _{qualibet in}

decem

mil-lia aliarum _partium aequalium, _tum

poifet ifta divifio fic

producitper

centum annorum _fpacia

&

nun-quam tarnen

daretur

pertingere

ad

partesadeo exiguas, ut media pars

lineae CD diceretur continere

cer-tum earum numerum _prascifum de-terminatumque. Quod quidem non accideret, nifi extenfio poiTet in

indefinitum _{expandi. Nam poft}

di-vifionem , exempli grada _, AC

in

podones minimas, in quas exten¬

fio dividi _{poiTet, ere ettet,ut linea}

CD certum ac determinatum _ejus·

modi_{partium numerum in fe habe·}

ref,cum ejusdem _{fit longitudinis} ac linea AC. Nobis _{proinde conce·}

dendum eil quamcunque

extenfio-nem feu definitam materias particu-lam indefinite ette _{partibilem, fi}

_fal"

rem ei adfic Motus. Huic

demon-ilradoni, ut eomelius hsec divifibi·

*C ii )»

litas _{concipiatur, aliud argumentum} eadem _{opera fubjungere nobis}

lu-bet3atque tanquam ad littus

coniti-tuti _{coniidefabimus & planiti em} maris* cujus Iongitudo in

indefini-tum fit _{produ&a, & navim ab} hu-juslittorecontinuoin Iinea reöa

di-fcendeiitem« Radium _{,qui ab}

hu-jus navis parte ima ad oculum cu-jusdam penes nos manentis atque

per foramen alicujus inftrumenti

fpeöantis provenit , in propatulo eil _{per aliquem hujus foraminis}

punilum tranfiturum; Sed radium

horizontalem _{per aliud pun&um,}

primo illo pun&o paulo iuperius. Nunc _{autcm, quo ulterius navis}

di-greditur, eo fuperior fit illüd _pun¬ ctum , per quod radius å parte na¬

vis infima emiffus _permeabit

_&

_dir

ilantiam inter duo _{prima punöa}

interceptam

dividetin indefinitum>

& quolongius

aberit

navis ? eo

« 56 K»

gnius

pundhim

afcendit

ab

eo,

qui

unquam

vel

moveri

definit

vel

ad

pundhim

radii

horizontalis

perve»

nire_contingit, quippe _cum

hi

radii

five linese interfecent fefe in

oculoj

nunquam

velparaiellseerunt,

velin

linam lineam coibunt. Hinc

cla-ram fperamus _omnes

habere ideam

indefinite devifionis, quae fit inter

hsec duo _pun&a

_in

_oculo.

Cete-rum ii quis

adhuc dubitet,

Clariili-mum Rohaultium producemus,

ejusque

experientiam

propriam

, omnium fidclifllmam magiftram ex tradt.Phyf. _{part. i cap.} p.§.ii: apud,mrtin fila Y)uclores

mihi

exhibita

funtplurima auri

mafjay

figur#

cylwdra-cea, quarumunaquaque

ponderis

fexde-cim marcarum , extisuna , omniumma¬

ximeregul_aris

mihi

"vtfa^longitudiniserat

duorum_{pollicum&no vemlinearum ,}

_ita

ut _{ejus fuperficies}

cyhndracea

cfjetiz6jl

linearum _{quadratorum.Έα}

_fuperßcie

coo-pertaplunmisaureusbraölets , quaomnes

ßrntd

4# 17

5&r

fimul_{junclapondus uncia}

_&

_f&mü

ex-plebant, trajecla

fuit

per

larninam

per->

foratam^hinc in filum

ab

ut

pilt

tenuita-tis* _Ejusfilt

_fumpfi

decempedas,aut

150 pedes·,poß _examine

fadd

oinjuflisfi*

1 matrutina.) comperiexplreeam

quanti-tatem _{pondus triginta}

fe

_{χ granorum,} dempta unius gram parte :

ßc

maffia

cyhndracea integra in

filum

307X00

pedes longum

dedufia

efi

:

itnde

fcqui-tur _produölum

futffie

_{ΐ Iq 2 o o.}

ultra

priorem

longitudinem,

ac

promde

ejus

fuperfictem primam

longitudinem

ter*

centies quadragefies

amphus

fuperaße

;

Ηis_fi addideru

filum

hoc

adeo

tenue _, β in laminam ext

enda

tur ,

cbåucendo

filo fiertceo idoneam,

Juperficiem

eam

Herum duplo majoremfieri, _ac

proin-de eam fexcenties, &

octogies

ultra

primam

magnitudinern

abujje,

conficere $0616960.

hneas

quadra-tas:_{poßquam aut m}

filum

_eo

paclo

eil

tn larninam attenuatum, ejus tota

fu-C 3 per

« 38 Jf*

perfides

aaro caoperta vifitur ; Necefje

ergo, eftut unica_{femiumix ejus me¬}

tallt, cujus lamtna eft _aurotecla, adeo

ättenuata _{fit, ut fuperficies}

ejus fit

$o<S_{16960 linear}um _{cjnadratarum ;} binc cum ea _{quantitas contineat}

$*$795 vigintt fex Imeas φ **

_quod

frettum eß bafis cubt aurei umm

un-cia, _{neceffarto fequitur fpisfitudtnem}

auri, quod lamtnam auream _tegtt,

re-duci tandem ad _{$1579$ partem} media _{partes alltttudmü unius uncia} cubica aun vel _{590 partts alt}

t-tudtms _{uncia, φfic quantitatem}

quin-que hnearum cumfeptima parte,

dt-Vifiam fui/fe tn65"1 <$90partesäquales,

filtes &

§

'

txtenfi&ms Unde omtiibus clare &

perfpi-materia cue _{conftat innumerarum harum}

& _{divifi- particularum materiasnunqnamnos} onis nobis finem _{poiTe adfequi, ut numerum}

m 39 χι

earum _prsecifum five _parem

vel

itr_{parem concipiamus,}

_quando

ter-minosiimitesve extenfionismateriaß animo _{coiriprehendere non vale¬} mus, nifi abfurdc effingere

veli-mus Imaginabilia qusedam

fpacia,

quae ex fententiaRevii, Suarezii a.

horumq; Peripateticorum funtCor¬

pora extra coelos expanfa exten-faqj nuila tamen corpora corrp^e-tfentia. Sed non _{opus eft ad} id

genus figmenta refugere, iisq,

rea-lia attributa : _utpote

extenfionem,

diftantiam & partes diverfas

ad-fcribere, cum nec illi conveniant

neq, illius conceptum

ingrediantur.

Longe redius ac Philofopho

di-gnius fa&uri, il materiam, ut

inde¬

finite extenfum, fic etiam in

inde-finitum divillbiicm efTe, h. e. ex¬ tenfionisac divifionis fines incom-prehenfibiles

dicamus.

Nam

fpe-ciem _{quandam prse fe}

_ferunc

« 4o m.

niti & mens _{noftra, quippe qux} ßnita, infiniti _{capax noneil,} qvarn-vis iic certa rem veriiTime iic fe ha

-bere. i l .

§. 16.

pocirwa Animadvérfa natura divifionis

fitömorum materia, facjle eil intelleöii, quod

rtftttaty

prorfus

corruat

infirmo

atq;

inva¬

lide» fundamento éxftru&a illa doörina _{Atomiftarum, qiiorum}

_hi

prsecipui, alioqui

|n

cåteris

incom-porabiles' philo fophi, utpoteex ve teribus Mochiis

_ftisénjcus

,

Empedocles, Leucippus , Ze¬

no , Anaxagoras _, Epicurus _,

Protagoras, _Hippocrjtes,

Democri-tus _{qui ob mpltiplicem füatp} erudi-tion^ 7ΖΊΕ'/ΤώΑΛο? <λ1' &■<>(TC-φύΰ m TD<a_ρ

-pellatiis & in fcjentia naturali ab A-riftoteje_{ipfo ornnibus prifcis}

philo-fophis praelarus fuitj ex

recentiori-bu5 autem Pati_{icius, Scaliger3} Bas-fo,

m 4i m

fo, Gorl^us, Sennertus, Scharfius,

Sperlingius,

Berigardus

in

circulo

Pifano , Magnenusm Democrito

Redivivo, Aquilonius,

Gaflendus,

Herebordus &c. Hi omnes,cum

a-'tomum _{corpus minutiiTimum}

&

ob

furnmamparvitatem

Individuum

de-finianr, videntur fåne nobis

reluöa-ri, maximo in probando

naturalia

ponderi aeque

eibcacias Rationi

itilicec _{ipfi,quippé quas}

_{concipit ib}

lud minutiiTimum habere latus

dex-trum, fimftrum, iuperius,

interius,

pofterius & anteriüs , atque

omni

a

hisce differentiis determinari > unde

evincitur illud neceiTarioeiie exten-fum & _quandtu

_exienfum

_{manus ,}

ratione étiam _{poiTe divi}

_{di &}

qui-dem revera, sdveniente motu

ali-quovehementi, ut antea

di

dl

um

eft.

Quod equidem iilis etiam

manife-ftum , qui

confiderant,

quomodo

continuo ex

cun-4$ 4»

cuudi dementi C ex _{hypothefi Re- 0c} nati _{des Cartes) non dum perfeéte pa}

Sphsericarum, fed angulofarum ab- di

radantur _{particulse longe minores ta}

parriculis fecundielementi,quae_par-

ül

ticulse non nifi ramenta innumera i_ej funt, quse adhuc faspe magnitudi- p nemfuam variant ut alia ex _{i is} mi- o nora reddantur; nec tarnen ideo in S infinitum fed in indefinitum fit_{pro- r(}

greffus, hoc eft adu naturas non η

femper in abfolute minimo fubfiftit· o Nam _{quamvis particulse in}

uno a- ρ

liquo corpore _requirant

determina-tam _{magnitudinem &figuram,} ita ut _{refpe&u iftius corporis fub alia} magmtudine& _figura fubfiftere non

poffk,abfoIure ramen _{loquendo par¬} ticulse _{divifibiles intrinfecenen funt>}

cum tarnen minima non _{fint, quin}

fub multominori _magnitudine iubfi-ftere _{valeant,itatarnen ut tunc &} de-ponerentnaturam totius

_compofiti

COIl-t

« *S »

2- éonftituerentq; alterim novi. E.G.

te _{particulas olei fub quavis} magnitu-> dine&figura _non fubfiftunt,femper

es tarnen dcbcnt efie ramofas,adeo utj

r- übi defierint elfe ramofas, fianc in-ra ι_{eptas adoleum}

conftituendum

ica-i- _{paces veroad aliud, quod asque ac}

ii- oleum non _repugnat

divifibilitatb

η _{Sed patroni hujus}

_doörinas

_hac

_in

> re_quoqve å nobis diftidentes, äffe-η rendo particulam olei elfe

quidem

t. oleum>non veroita abfolute &

fim-a- pliciter elfe minimam _ut nullo mo-a- do _amplius

dividi

_{queat, repugnant} ta hypothefi fuas

de

atomis

mixcis

a-ia nimalium _{plantarumq;. Si}

_enim

>n una earum atomus ex _{igne , aere,}

r- _{aqua & terra conftat,}

maxime

ca-rf, _{pax eft}

_{divifionis in}

_quatvor

illa

in _{corpufcula heterogeneafeu atomos}

fi- _fimplices

acElementares,juxtamen-e- tem _illorum,cum iingula eorum lo-iti co_fttuq? fint disjun&a feparataque:

ii- In

«Κ 44- ** ;

Γη _{quo enim loco in atomo}

_mixta

_tj0

ignis eil, ineodemioco nec eil nec ^ eiTe _{poteilaqua & Ticporro.Inilant jj,} aucem iidem ulteriqs : fi atomus ttlJ

mixta Tic divideretur, amitteretna- _qU tnram mixtii Sed hoc eis conceda- _^ mus, modo partes ejus adhuc iir fu,

perfint. Ut enim corbis ex virnl· _cj, nibus contextus _{poteil retexi divfi ftr} diq; ut omnes caules maneantinte- _pu

gri i ita atomus mixta dividitur, fe quse conilatquatvoratomis iimpli- nc cibus, in _{quatvor atomosfimplices ut}

ut non _{amplius corpufculum}

mix-tum, fed tarnen illse _{quatvor finta- jn} tomi _{fimplicesfalvas atq^fuperilites,} Prxterea iidem conantur _{quoq per κχ} experientiam atomos probare, di- |jj

centes: _{quid aliud eil pulvisquam} 0]

atomi l _{quem nunquam vidimus ^} veilibus, libris,_{parietibus aliifqj af-} Cl

pergi ob

illiusatomorum

disjun&io-nem$ attamen ob illarum concrs- π

i

m

η

ut

ta

tiodeiti iisadhsefere

_{«S^quandOeiifi*}

eC

dem ex illis excutimus, in atomos nt

dispelli. Etcumaqua

vinüm

dilui·*

uS

ttir,ut nüsquamvinumpurum,

nus-a"

quam etiamaqua pura

deprehcnda-a"

itür, _quid niii _atomorum

ibi

faöa

ψ fuit conjürfdiö. Sed

refpondemus

cjusmodi experimentanon

demon-n" _ftrare

atomos dariiSed tantum cor-e~

pufcuia maxime per

moti*

divifibilia

ir' _{& infenftbilia,quor«}multa in

fenfus

^

_{nonincurrunt,quippefubtiliora,qu^}

es _ut

organorufri

noftrorum

craiiiora

<m _{filamcnta movere queant, iine ope}

l" _{inilrumentorum. Sic oculus,} quan-s* _{dofitarmatus Microfcopio,}

nobili

*. _{hujus feculi invento,}

particulas

fa-h _Iis

peraquam

refblutas

&

in

politr«

n

orialiquo corpore

exiiccatas

mftar

IS _{minutisfimorum aculeorum}

confpi«

cere _{valet, quse} dempto

vitro

vix

ipeöari poiTuiit.

Eodem quoque

modoadvertimus inaceto

innume-ras vermiculorum

myriadas«

m *6 Μ

aus, _{qui eil tremulus aeris, ab exi* (e!}

guisilliusparticulisionge feliciusper cn

tubum_{quamfine tubo in auremho- va} minis delatusfenfumauditus excitat

fortiorem, atque ita porro opea-

^ai

liena _{reliquisfenfibus patefieri pos-iaP} funtinnumeraalia infenfibilia.Plura rc

tamcn & numero _{qutdem infimta}

S]

feniibus_{nunquamdeprehenduntur> ut} attamenratione ab efieöibus illo- ju

rum _{cognofcuntur uti in particulis Φ} ilriatis,quse liceteffluviaadmodum Φ

infenfibilia_{fiir/errum timenaliaque}

_r|:

corpore magnetica intra adlivita- c* tem _{Magnetis confiilentia ad ma· P|}

gnetempelluntagitantque. ™ ar

§. 17. 111

Deßmtnr Ex hac doftrina atomorum* rr

doclma

quae jam rejedla eil, nadti iunr.per- c

vacut.

plurimi Philofophi oceafionem in- c tcrxninimailla _{corpufcuia cerrisde- e}

]

«

*7

*

φ terminatisque figuris donata, ftatu-)er cndi prorfus exigua intervalla feu

L0. vacua fpacia , quasad eorundem

tat modum ac occurfum varium

neces-a* faria eiTe _{putarunt, ut} maxime in-^aprico eft omnibus quandranguia-ira re relinqui ipacium inter _quatuor lita g^obulosjquando ita componuntur,

ιΓ) ut afe tangantur invicem. Sed e-10. jusmodi inania fpacia_{hoc in fenfu,}

ups quo ea exiftimant non ut vulgus, um quod vafa quaepiam fenfibili

mate-jUe

ria

deftituta,

aere

tamenrepletadi-fa. cit effe vacua, fed carere omni

na- Pr°rfus corpore, in univerfo

inve-niri _{plane rationi repugnat. Nam} antca fatis credimus evi&um efle materiam

nonpoifeabsqueexteilfi-one_{concipi, ne dum}

exiftere,quo-mt modo

itaque quaefodari poteft fpa-er* _{cium vacuum (ive omni extetdione} in- _{carens, in}

quo purumpurum nihil

eilet, cum fpacium, _locusinternus

&ex-fl

48

j»

& extenfio fitunum acidem. Etfi 61 vel maxime _{perimpofllbile}

_fingere

_\% vellemus vacuum dari, in _quo nulla _b< prorfus materia haberetur&in

eode

rt

vacuocollocariduo_corpora

fphseri-

_m

ca,fequeretureademcorporafecun- n< dum omnes _{partesfe invicem con-/ ja} tingere , cum inter illa nullum eilet m

medium vel diftantia , per quam å q?

fe invicem _{diftingui acfepararipos- ft;}

fent, _quod tamen abiurdum eft» fti quandoquidem ornnis diftantiamo* ne

dus eft exteniionis ac _{promde eiTe ra} non _{poilit iine fubilantia extcnfa, ni} cui afte&ionesj nullas vero nonenti> ät rribuuncur. Imo _{ipfe experientis- vi}

iimus DominusOtto dc Guericke> h:

qui in hoc fult occupatus, ut vacu- tt

um variis _{experimends adftruerit, q}

adeo tamen lllud efficere non _{po- ii} tuit,_{utpodusidem prorfus experi- é}

mentis fuis deftrueret« Certum e* t quidem eft _{pofte crafliorem aerem t}

•ϋ

&

é

'■Γι _{öb vim elafticäm &}

comprimi & él* re _{lam diiatari, imo é vafe}

quodani

11* _{beneficio aiitbiiarum expcMi}

;

ve-de rum tamen non _{penitus/ & fi vel}

ri- maxime _{peniais exanthfari pottet?}

Πτ,πόη tarnen _{ifequitur vas illud itt'e}

η-' _{jam evacuatüm omni}

prorfüs aliä et _{materia fubtiliori deftitui > cum}

x-i 2 _{que jam}

ac antea å fe invicem di* )s- ftant _{partes iftiusvafisac antea} o-ft> ftenfum fit diftantiam ette

affeöio-o* _{nemextenfionis,}

qüae noiienti nulla

de _rationeaddi

poteft. Prieterea,

quod

a> nonfitvactium i^asillud aere

eVacü-th ätiim oftendit fatis lumen,qiiod _vas S' _{Vitreum taIi rationeaété etacuatüm} ') haud fecüs ac dum aereerat

reple-u- _tum

permeat, cum tarnen lumen,

qiiod eXtra_{perceptionem noftram}

> _{materialeeftadeoque}

permotumlö* i- _{calem materiae proprium}

propaga-e- _tür,

per vactiumfeünon 6ns , ubi

m

ttequeullumfpacium eft ^ neque uU

«c *° Μ

i

lus locus, _propagari

_ppfllt.

_Imo

_tm

quod per

eadem vitra

etiam

colo·

ha

res,qui

nihil

funt

aliud

_quam

variae

_rui

ejusdem luminis

radiorum

modifi-

to, cationes, _penetrare

_poflint,

_{utinon stc} ita_pridem

_in

_Coliegio

_Phyiico-ex-

_Jofi

perimentali

ad oculum

demonftra-

'tes,

vit_fpe&atoribus

_fuis

_{Experientifli-}

_tur mus Dominus Dodtor Droflander. fan Vana _{proindefunt quae}

_{de fuga}

_{va- qu<}

cui imo de natura abhorrente å va- cor

cuo circumferuntur, _cum ejusmodi _cet in rerum natura dari non _{poffit. De qu<}

Spaciis imaginariis, quae extra mun- fao dum _{concipiuntur & infeparabilia Un} ciTe å materia & extenfione,utin

antecedentibus oftendimus, parum aut nihil fumus follicid , curti vel

confeflione haec talia adhibentium refutentur,dum imaginaria

appel-

_^

lantur. Fatemurtarnen fententiam hancce devacuo _{magnosprorius} ha-buiiTedefenfores ac adfertores fer-mc

I

IX

π

κ»

• _{tne eofdem,}

qui juxta atomosetiani

•

hane_{pro virili fua parte defende*}

c

runt, fed å _{parte noftra}

pugnatPla-•

to, Ariftoteles _{ejusque fe&atores,} 11 _{Stoici imo &}

inlignishujus sevi Phi->

Jofophus Nobiliflimus

Dn. Des

Car-L" _tes,

qui omnes hane fententiam

11a-[m _turas

ipfi, omnis verae Philofophiae

fundamentp contrariam refurantat-^

que rejiciunt. Sed nobis in hac

L* _controverfia

prolixius agere non li¬

ft _cet,

cum de eadem _{publica eadem*}

e

que maxime erudita diiTertationc l* _{fuo more}

egerit _{Clariflimus hujus}

a _{Univerfitatis ProféiTpr Vallerius.}

η

II _{§· 28.}

si

Quanquam jam fatisut fperö*

pé*t*r

μ

jttobatum

iit atomos non

dari,

feu

winimA

Λ corpora utut

indefinit#

exilitatis,

Mtutalu

[.

prorfus

effent

indivifibilia,

cum

inwAtcrtA

w nulla unquattidivifione omnem ex- a

&$

ele~

Λ tenfionem* qu# materias

cffentialis

tncmnn*

«i f*

κ

_;

eft,deponcrc

posfint

j

datitur

tarnen

minimanaturalia _{äPhilofophis di&a?}

ls!

idque in

materia

informata feu

fe*^11

cunda ut _{exemplis monftratum}

eft

eI

§, id.Nectarnen promifcue in

quo·^

libettrium elementorum, cum

ma·^0

teria _{primi elementi fit}

_fubtiliifima

ädque quamcunque

fubeundam

for*

mam Sc quodcunq; replcndum

fpa·

eiolum _{aptifiima,iiec unquamadeö} exilisfa&a fit, _{quin adHuc in}

_multoac

fubtiiior _{reddi queat. Sed in ma-ev}

tcria fecundi & tertii elementorurr iia dari _{concipiuntur ejüsmodiminimadi}

naturalia, _{quse divifionem in fuige*ac}

neris minora _{corpora refpuunt,}

_{Ii du}

modo remaneant eädem eflentiarde

materia _{fecunda, forma} ac nojneD*in< quibus antea infigniebantur.

Ob*ve

fervandum _{heic quoque venitid,ni}

_ali

hujus rei_{cognitio fit}

_confufa

, quo<

vi]

particulse fecundi elementi, fi com

le

parentur cum

corponbus?quas

ocu

iti

J

«κ

ss

m

Iseernere _poflumus,

_{Cnt divifibiles?}

Ye;(niiiiiiillis dividendis

natura

confti?

eßterii3

ac

reliquorum elementorum

0,

particulas,

quas a

caufis

fecundis

&

^corporeis

di

vi

di

pofiunt

&

revera

lM%iduntur.

; ^

£or-

§· 19.

? ' . ■

r Χ

■Q?'"'

ät

αeo _{Quanquam m materia iecundi u^nsmUn}

jltoac tertii _{clementorum,ut jam modo}

iatt0nJ^

ma-evi&um _{eft, dentur minima natura*- iemint0„}

uffiiia, qu^ iniui generis minora divi _rumß

tma di _{nequeuntjinmateriatarnentertii}

£en<en^um ge-acprimi elementorum,

comprehen-, Ii duntur particulas, ex quibus

primi

tiajelementi _{pardculse in fuo genere}

_in

eflfindefinitum _{dividipofiuntj minime}

3b"verotertiielementi _{? niii quandoin}

I,nealiaconvertuntur j ut autem indi-10C vifibilitas materias_{primi ac tertii}

e-)rn' lementorum non _repugnat radoni₅

cu ita nec illius converiio ac transmu?

to tatio (icuti ex maculis folaribus fätis

D £