PAGE RELIGIÖSA,

D.A. G. DISSERTATIO HISTÖRICA De_>

PAGE

RELIGIÖSA,

gniAM

Cum

_confenfu

_Amplîff.

_Faculté

Philojoph. in Regia Academia

Vpfahetifi,

Sus PRiESIDIO

CLAR1SSIMI VIRÎ

DM.

LAURENTI!

ARRHENH,

Hift. ProfefT. _{Reg. & Ordin»} candido Bonorum examini

fubmittit

JONAS FORSMAN,

Westm^NNÜS.

înAudit. Gh_{flav, Maj. ad} d. _{VI. Maij}

Anm MDCCXXt,

horis ante meridiem folitis.

S:je R:,£ M:tis.

MAGN.E FIDtl _VIRO,

Reverendisfimo

PAIRI ac Domino,

O».

_MATTHIAS

I

S

ER,

S.

S.

_Theol.

_DQCTORI

Celeberrimo,

_per

Weftmanni-am &

utramque

Dalekarliam

EPISCOPQ Eminennfllmo,

Ven. Confift Arofienfis PRi£-S1DI

_{GraviffiniOjRegijque}

jbi-dem

_Gymnafii

Scholarum-que

EPHORO

Adcuratiflîmo,

M/ecenati Maximo.

Q

Uamvts dubitatiotierim ReverendifTrme Parer,diu

œftua-an tantiliü_{opusNomine Juo}

S:« R:« M:tis.

MAGNLE FIDEI

_VIRO,

Pedcftris Dalekarlorum

Legionis

PR^FECTO

_Summo,

Verilluftri acGenerofisfimo

DOMINO,

D».

CAROLO

FRIDERICO

TEGENSKIÖLD,

M/Ecenati

Maximo.

Uod audeam rüdem haue

difjer-îaîiunçulam _{illuftriTuo Nomirit} mferibere , facit omnium ore

decantatis-yerabiliiUußrare anderem,tarnen

con-jiderans ingentem illumfavorem,quem

chentibus tuis_{Jemper prœftarejoies,}

primitias hafce mens tibi confecrare

band veritus_{jum, (perans etiam Met*}

terne _{tpßus dignitatem audaciœ veniam}

mihi _{apud Te impetraturam. Aecipias}

itaque M&cenasMaxime,[erenafron¬

te hoc _{qualecunque ingenii fpecimen,} mequecohorti clientum tuorum_benigne adnumeres , venerabunda mente oro

atqueobteßor. EgoDeumprecari nun-quam

defatigabor

, ut diuJuperftes

&

molumts viva_s, in vera _{religionis co¬}

litmen, ecclejiaémolument_um,

Gyinna-fii & Scholarumincrem_{entum^atqueno*}

kdijjïmœ

familiœTuœ decus&gaudium*

Reverendiffimi

Nominis Tui

etevotîjjimw cultor Jonas Forsman.

decantatifjimus favör ille, quo, limma

tuajalutantes ,exciperefoies. Nonen/m,

ut alias _{ferefieri affölet,} Tedepre-hendere_{licet, quod, cum inter arma} maximum œtatis_{partem transegeris ,} Ptfdf mitiores artes _{, xW neglexeris,}

velcontemferis, quin eas & ipfe

im-peufè

colueris , earum feäatores

pecultari

gratiafoveris. Hoc eft, quod

tn Te cunâi mirantur& _fufpiçiunt.

Hïnc ér _{ego confident}torfatfus, quod ad tuas aras _depono

_munujculum,

_baud

répudiâtum iri. Sujcipias igitur, Afo-Summe, Serena_{fronte, pagellas}

hajce nomme tuofulgentes, meque

pa-trocinio Tuo beare _digneris•

Perilluftris atque

_{NobJBliflîmi}

Nominis Tui

bumitlimm client

KobiUffimo _{Confultîfflmoque Donth}9>

Dn

Hanso

_Adlerbaum,

Picafterii Regii SveciaeA(Teflon, ut&

Judici Territorial! sequiflimo,

Patrono ac _Promotori

optimo.

Rev. _{Atque Clarijjimo Domin&y}

Dn. ANDRERE

BARCHLEO,

Paft. & _{Praep. in Sorbet# & éditait*}

for^ meritifïimo , Evergetac multis

nominibus _fufpiciendo,

Viro Prudentia /te_{fidemaxime cwJpicMO)}

D.LAURENTIO

_FOLKIERÎST,

Teloniorum Hedm. _aliorumque

Infpe-clori adcuratifïirno , nec non â

ratio-pibus redituum regiorum per parœ; cias, Hedmohra: adjacentes,

Vigi-lantiflirrro, Benefa&ori nullo non

tempore mihi colendo.

Ridet& vita _{Integritäte SpefiatiJJimo Vir9}

Dn. ANDREA

_3ôratigon/

Civi & Senatori inter Hedmohrenfes

aequiffimo, Nutritio olim

benigniiîî-mo> _{fîngulari obfequio ad ei¬}

2dAX\ Rever, åt_{que Ampliffimo Domino} ^

Mag.

Elavo

Holstenio,

Antehac Profeffi in Acad. _Pernavienfi

celeberrimo , Nunc vero Part. &

Prze-pofito in Husby montanorum _longe meritiffimo, Patrono _{fumma animi}

veneratione,œtatem colendo.

Pl. Reverendo _{atque Eruditißimo Domino%}

D. ANDREiE

_GRANAGRIO,

V. D.Praeconi in _{laudatiflîmo,}

Evergetse Optimo.

; /

Vtro Pruden tia ac dignitAte Speftabill,

D.ENGELBERTO GOTHER,

t-ivi & vSenatori Curiac Arof.

Politisli-mo, Nutritio ante _{hac, de me}

o-pcime merito, nunquam nun

honorando»

Speglata Integritätis Viro9

DN.OLAVO

_WESTMARCK,

Officinarum ferrearum in _^ruuofovö/

. Patronu folertiffimo, perpetim

Prudentifßmo & integerrimoViroy

Dn. ANDRERE _THUN,

Mcrcatori Hedm» follertiffimo >

Fautori honoratifllmo.

Viro _folertiffimo

DN.

_JOHANNI

_BOOS,

Direftori & PofleflTori ofïkinarum

fer-rariarumin Sv{lincthammur

pruden-tifiimo avunculo cariffimo.

T/Oltisy Nobiliffimey Maxime Reverend*y

Speftatiffimi & SoüertijßniiVin }tot ac

tantiscumulatif bene_{fittis y qua vix queArt}

depradicare9 nunc tandemy in pii &ged'

tißimi animi ftgnum y hoc opu/culam coH'

jecro. Vosy aqui bonique confulitef me* que in pofterum Veflri favoris participe**

pro morefolito facite.

Nominum Veftrorum

f

reiigioßsfmiii eultor

ÏSooffjciflorm

ÇflfitcftettK cd) OEßäfjtbcfwttöe

£en

Hans

_Forsman,

ffljiti _{^ogtdljrflöe £. gober.}

5ît _{milia gar ti) SKor} / M mçtto njr»

? _{galler /}

*£ål|tt befpabaöbr/ ba manen gång «.t) eller/ 4?ar lart at(tilja åil^ben l;anb/ fom beger år/

Sfrån ben atibra / fom betmånftr«namnet bår.

£n _{bel;l affamma fat mig banbt innga åbven/ •}

2>å_{gabcrmin blefbebcd;(agber uppå bd^rm/} SOten ®ubi mari _{lof/ niinSÜflobcr lefbc gmar/}

gajil;onntebforgeorb fab'; bu l;ar miß bin gar» Sagintet båfôrjfob f;mab fåbanf meb jtg babe/

£tf fåbantolpcB falljag et) på finnet labet £t)fpabaålbrett_mig bet mett ånnu et; gaf/

Ölt _{fovja ofmec}bet/ mingaber baré til graf. £>od) faßi börjanjtgfå fmårerIpcfantebbe /

£>cb liffomibel forg od) moigång mig berebbe/ £ar (tfmal Herren ©ubl;alttil mitb^ftö månbl £>$fbe en_{plpcfê ftorm}en bliberIpcfafånbt;

Sp £an ifltôUrt formittg«ber/ fom blef Dbter/ ©af mig cu gar igiän/ _{fomflabermig od)fober/}

£>eu _{ofparbt bàllit alt förmig tillbentta bag}

£)$ ftâbfemijft motmig ettgaberé Ijiartclag*

Sïîen f. _{gar bmab f?alljag<Sberigiätt gifroa?} Sitftitta något pä/ bet till min pltä>t mtll brtfroa

ÇOîig foftatt gäfmanmitt ju ringamata fan/

©ätuet _tag mal änbä/ 3 fM ben gunfiigtatt« €t) gttlb frän Afiica iag Qüber fan ttlfBra /

SDod) litet»apperé märcf/ _fommij mcbsahiagi&ra/ Sag barnu frarn ät(>Qc&r/ fom banblar omett

frtb/

©om _{€l;ri(toom gifmif} roo/ od) fillbrae&t fflig tib.

€t>längre tilftänbmig nu fiben mänbe gifroa

Sit mef)va Denna faf for f. gar beflfriftoa/ SKenonffar tilett _{(Tutat f. gar}

mäjjr mäll/

$nnn i tiDermäng/ ja itt til ftffaqroäll!

8. _gaterö

^pDigfie ©ött

Jonas Forsman.

I N.

_%

Uantis per omnia

fe-cula, variarum

ha?-refium _{proceliisvera}

ecclefia, qua? inftar navis eft in hoc ma¬

ri, plurimis malignantium

flu&ibus

»ftuante, agicata atque vexata fit,

nemini, nifi a Sacrorum

profano#

rumque fcriptorum

le&ione

pror-fus _{alieno, non conftare exiftimo.} Si enim _{primorum temporum} ec-clefiam _{infpiciamus, in aperto erit^}

eam _{quoque maximis improborum}

hominum naevis _{atque corruptehs} laborafie. _{Poftquam enim, perhor#} rendum _{îapfum, Adamus}

_ja&uram

fecifiet _{imaginis divin«, &}

2

vior _{ad malum quam}

_{ad bonunu}

fa&us _{effet, ejusque pofteri, 1 ' ~}

gnantiumperverfitates,

inid

folum

incumbentes, qua ratione veram^

Dei ecclefiam evertere, fua? vero ' fallas dodrinae fidemfacere _poffent»

In horum numerum, poft

innume-ram aliorum feriem, merito

refe-rendus eft _{Papa Romanus, cunu}

fuis _{affeclis, qui nunquam non}

pe-ftifero fuo veneno veram ecclefi¬

am inficere conati funt, eique>»

fundirus evertenda? maximam

de-dere operam, Verum enimvero,

cum Deus O. M. _{femper fua?}

con-fulat ecclefia3, etiam

perniciofiflï-mi Pontificis Romani conatusirriti

faâi fuiit, ut ut eam hasrefibus fuis

& armata manu deftruerenifusfit;

adeo ut vera fint verba Poetae de

ecclefia:

Qui

tibi

belli movet,

genetrix

fanâif-Jtma, non te

Ladit,atipjeJuum trajicitenle

caput.

Cake

Cake_{ferit ßimulum,namfi mifer ipf'e} cruentat,

Quœquepuîat

fhmulo,

/<? dure da¬

mna, capïu

§. Iï.

Siquidem differtationis meae

qualiscunque , quam oculis tuis,

B. L. _{fubjicio, fcopus fit, verae} ec-clefia? _{tranquillitatem per paceiiL,}

Religiofam

comparatamdelineare;

ut neminem _{fugiat, quid heic per} pacem _Religiofam intelligam ,

fci-endum_{eft, me non omnemmovere}

lapidem, quod ajunt, vel quam-libet _{religionis pacem narrare;}

_fed

ejus tantum ortum & progreftum

obiter _{perfequi, qua?}

Transaétio-nem Paftavienfem _{fecuta, Auguftse}

Vindelicorum _{publico Imperii}

de-creto Anno MDLV.confirmata at~

que pubîicata eft; cui hoc nomen,

Religîofa, imprimis competit. Ut

ergo feliciori pede in hac re pon-deranda _{procedam,omnium primo} necefle _{eft,ut in id inquiram, quod}

refor-4

reformationîs încoanda? _prœcipue anfam _{pr^buif; deinde}

reforma-tionis _{progreffum j & tandem}

_eju$

finem exponam.

$. III.

Anfamiraque,& occafionem re¬ formationîs _{indagantibus adparet}

inter _{alla, qua? nuneprastereo,}

pra>-cipuam fuiffe religionem a

pon-tificiorum _{fuperftitionibus}

_adeo

corruptam,ut vix Icintilla

quidam

vera? Dei ecclefia? _fuperftes effet,

fed membra _{ejus adeo}

pontificio-rum mutilata tenebris, _ut omni

deftituerentur_{vigore. Nam iaciem} ecclefia? ante _{reformationem, uta#}

lios taceam, Fridericus _Myconius

in hune modum deferibit: _Papatus Anttchrïftianus , befiia fuit tam

abo¬

minaidis _ér tur_{pis, ut aPaulo &}

_Jo¬

hannevîxfatis

deferibi

potuerit;

pajßo

&_{jatùfaâio Chrißi, ut nuda hißona}

velu11 _{Odyjfea Homert}

_traâabatur

_;

de

fide, qua jaftitia &Janâitas cum

ha-reditate vita aterna

apprehenditur,

aJtum erat _[ilentwn,

&c, De

_rapa¬

rtim Simonia &avaritia, mulca

ec-jam exftant teftimonia. Präster

alia

infra audifuri fumus , etiam

Monachus

_{quidam, Poeta}

_inflgnis,

Baptifta Mantuanus lic

pontificum

fcelera & avaritiam _{graviter &}

_li¬

béré _arguit:

venalia nobis

Templa,

Sacerdotes

,

altaria

,

Sacra

Corona, Ignis, thura,preces,

rA# <?/?

venalet

Deusque, §.

IV.

Poftquam enim

primatus

in-ter _Patriarchas, a crudeli & defide

imperatore Phoca,quo

jure,

quave

injuria , Pontifici Romano ,

efïeC

conceiïus;tam _{pontifex ipfe,} quan*

omnes ejus afTeclas, _omnem

mode-ftiam & humilitatem exuti,

abo-minandam _quandam

_ambitionem

&fuperbiam

induerunt, &

präster#

ea fimoruas & avaritias tantam

de-derunt _{operam, ut res}

_fpirituales

6

pretio

œftimare,

atque falutem

x-ternam venalem exponere non

du-bitarent. _{Et, ut huic fuas infatiabili}

avaritias _{plene fatisfacere poiïent,}

non uno folum modo, _{ex quo ma¬}

gna fieret pecunia, cöntenti erant*

fed _{plures fibi finxere; in quibus} merito numeratur exaftio

Anna-tarum, de qua Sleidanus in hunc

loquitur modum: Augescente

indies

pontificuin

potentia , inter alias

colli-gendœpecunu

rationes,

hœc eùam in¬

venta_{fuit, utEpijcopi & idgenus}

alii

proceres, pro

magnitudme

ac modo

an-nui_{proventus,RomanoPontificicertain}

pecunia fummam

dependerent

:

vulgo

vocant Annatas, &■ vacantiarumréd¬

itas,_{à) Prêter hane pecunia} ex-aètionem, quae rantum fe ad

Epi-fcopos minoris

dignitatis

, atque

proceres

extendebat,aliud

tributum,

quod majus erat, Archiepifcopis

&_{Metropolitanis, munus fuum}

ad-euntibus, imperabatur,

quod

ipfis

pro

?

pro

pallio,

Tibi

aPontifice Romano

in honoris _{atque dignitatis}

_iignum

dato,inträ breve temporis

fpatium,

trimeftre _puta,

_juxta

_Sleid,

_magna

pecunia; vi, lolvendum erat.

Ad

poftremum vero non tantum

hi

,

Ted etiam _quivis

_Epifcopi,

_a

_Papa

hoc _{pallium redimere}

_{coa&i funt}

_,

quod proteftantes

apud

Hortlederum

indicant: _{gftt bte IBeftettiqtwq}

neé^Stfchcfé

muß

man bcm

^abft

ben_{^dbftltc&en9Jlatuel}

_{Iofcn/ fo}

_bocfc

einen foleben

_einqentiid)

_{allein bec}

SifcÇof ju Igamberq tn

ïeutfcbett

lanben bat/ unb bie

<£r0<93ifc&ojfe.

Sed _{, ut ut per has}

_abominandas

mercaturas, maxima? ipfis

adflu-xere _{divitia?, his tamen non con¬}

tent!, quia;

Semper avarus eget,

fuam _{quoque 7rteovsfy'w per}

indul-gentias, noftro

idiomate

ajja^btef/

quas ubique in expiationem

omni¬

um deli&orum divifas,

venden-das _{curavere, declararunt.}

fr

$.

V.

Ut _{jam filentio prseteream alias}

regiones, quas fîrnoniacis fuis

ar-tibus, _{Papa Romarnas, poft}

œcu-menici nomen fibi _concefiurn,

ex-haurire conatus eft_{5 Germania}

prämiert?m fraudibus ejus eft vexa*

tanon tarnen _{prorfus liberis aliis}

regionibus* Si fides habenda eft

Hiftorieis, quorum au&oritate ni-tor, Inicîum fumfit

hcpcabominan-da nundinatio _{induigentiarum in.*}

Germania _{( quamvis antea ejus}

ab-ufus _{per longum tempus in Ifalia_*}

ihvaluerit)

Ànno

Chr. MDXVII,

quo tempore a pontifîce Leone X.

per omnes provincias indulgentia*

rii mifil funt, _{quibus poteftas data}

fuit omnium _deli&orum,

interven-tu _{pecunice, remitcendorum. In¬}

terims, _{hoc quoque munus}

obeun-dum Monacho cuidam Dom.inicano,

Joaanni Tezelio, delatum eftabAl¬

berto Marchione _{Rrandeburgenfi,}

il-9 lud non tantum non reçufa vît, Ted

1

lubenter _{fusceptum fumma cumL.}

diligentia,

in maximam animarum

pernieiem, cxfecutus

eft;

impu-dentiffime interalia docens: Se

tan-tamhabere_{poteil.item,ut}

_etiam

_,

_//

_quk

virginem matrem

vitiaffet

ac

gravi-dam _{feciiïet,condonareipfe crimen}

polîet interventu pecuni^

Teft:

Sîeidib) Hic etiam

impudenti

auda-cia,fimpiici vulgo per

fvafit

repen¬

te ad tinnitum aeris, inpeivim cons»

jefti,

defun&orum animas ab

in-U feris extradas, in cœlum fubvola¬

re. _{Fabri: in} orig. Saxon.

Lib

_.7.

Cum

icaque mercator hic

indulgentia-rum

_{impudentiflimus}

_in

_Germa¬

nia & _{quidem oppido}

_Jüfterbocco

proculWitteberga diftante,

indul-gentias fuas venditarec, &

homi-nes _{plebejos in fuas}

_traheret

_par¬

tes , atque ad falfas

fuas

concio-nes exaudiendas etiam Witteber¬

ga follicitaret, Lutherus,

pres-A _{5 byter}

to

byter ecclefia?,

Do&or&

Profeiïbr

in Academia _{Wittebergenfi divina}

aura afflatus, _tantum bunc abufum

tollere _{apud fe conftituit,}

_vifus

quali cum

Perfio

dicere

:

- at vos

-Diäte_{pontifices infacro}

_quid

_facit

aurum!

Cafla

placent

fuperis:pura cummen"

te _venite,

Et manibus _{puris fumite}

_fontis

aquam•

5. vt.

Aggreditur itaque

heros ille

in-comparabilis, atque

firmiflimus

ver# religiahis defenfor,

beatifli-m# memoria?, Do&or Lutherus

opus reformationis,

haud

metuens

tot, _qui fibi

refifterent,

_&

au&ori-

_v

täte Ôc _{potentia valentes ;}

_fed

_fe-

_j

cum _{reputa ns, (jlitj} tfvÅxxyjv

svcrtß?*

tav, unam cußodiampietatem. Pium

enim virum non malus genius,

non fa&um _ipfum devincit; DeuS

'

vv~

xi

mni _{maîo, dicit}

_Lip[p.

_547.

pieta-tis _{itaque amator tantum}

_incipitL^

opus; non autem

avaritia? &

pe-cunia? _{cupiditate,a quatota}

_vita

fu-, italienifïïmus, neque

ambitione

5c

taftuardens , quafi

Dominicanorum

ordinern,

_{promulgatione}

_indulgent

tiarum _Papalium

_{Auguftinianis,}

a-deoque Tibi &

fratribus fuis,

pr<£-latum _a?gre

_tuliflet.

_Cum

_enhr^,

hic nofter Lutherus nihil aliud

de-fideraret, quam ut

Deo

verus prae-ftaretur cultus, ita etiam exofus

horrendas in meritum Chrifti

con-tumelias, _{indulgentiarum}

impoftu-ram

impoftorumqueirrpudentiam,

quam intolîerabilem fuiiïe ipfe«.

Bzovius non _negat,

cujus

verba

t funt Tom; 19. Annal,

ad

An.Chr.

I MDXVII. Fafium efl> ut partim ({uorundam concionatorum

import

Imi¬

tate, partim vuigt

credulitate, partim

etiam _{antiflitum incuria fecnrttate}

abujus quu/am in

hoc

fanätsßmo

(

m-duU

12

dulgcnliarum ) Jubnafcerentur

negom,

ac veritatis faccenfus ftudio,

in-dulgentiarias fraudes decedere-»,

magnaque animi fortitudine

op-pugnare 5c profligare cœpit; quo ïanâifiimo conatu, _collapfe

reli-gionis inftaurandtc fundamenta

je-cic, feliciflimis aufpiciis, cumLj

fummo multorum _piorum

_gaudio,

qui ha&enus Antichriftiana?

tyran-nidis _{jugo duriflimo}

_preffi

jacue-runt, ha?c quafi Lucretii verbaquam

fœpiffime

repetentes : c)

O _{mi]eras hominum mentes! Opt'} dora caca,

Qualibus in tenebris vita

quant'ts-que

pertclis

Degitur

hoc

avi, quoâcunque

eß

-Sed inter _{hosgemitus, licet ma} xima reformations _cupidine

_multi

_j

arderent, nemo tarnen tam erat a*

nimofus, _qui quaerere auderet-.; quidPapa faceret, cur

falfadogma-ta contra verbum Dei

_expreftum-»

mife;

miferîs ïaicîs obtruderet

?memine-x

rant enim _quam

_crudeliter

_cunu

Valdenfibus a£lum _{eflet;quid etiam}

Johanni Huiïo 6c Hieronymo

Pra-genfi contigerar, m quos, contra

da¬

tam fidem, crudiliiïime

animad-verium eft. Sed _cygnus

ille,Do£h

Martinus Lutherus , quem ante

centum annos moriens Johannes

HuiT_{praedixerat, ex}

_cineribus

_fuis

natum _{iri, divinofpiritu}

a&us,

_con# tra _{impudentiflimam}

induîgentia-rum nundinationem Thefes con-*

fcripfit, quas Victeberga?

toribus

templi, quod arci contiguum

eft*

affixas, examinandas propofuit.

§. VII.

Tune _{quidem Luthero minime} animus _{fuit, fe toti pontificîorum}

do&rina?opponere, 6c omnia Papae

décréta atque ftatuta

rejicere,

nec

tum _prorfus

_damnabat

indulgenti-as, cumadhue ponriBeide adhasreret

relig^oni, fed fantum urgebat, ut

modus in iis vendendis 6c emendis

14

fervaretur: Lutherum _{quoque non} voluiffe omnem _{ponfificis auåori*}

tatem _{violare, vel ex hoc confiât,}

quod thefes fuasPontifici Romano

dedicatas_{ipfius quoc^cenfurae}

fubmi-ferit. Hasetiam_{thefes, cumepiftola I} ad Albertum _{Archiepifcopum Mo*}

guntinum, &Magdeburgicum mifit,

cui,ut Metropoiitano parendum e-rat,

_{quibusexponitquid}

_indulgentia#

rii ifti

_{docerent,&querïtur,}

_fie

_effe

populo perfvafum, quafi, pecunia comparatisîllis diplomatibus, de

fa-lute nihil_{ampliusaubitaredebecent; '}

quafi nullum pofiit admitti tantum feelus, quod ejusrei beneficio non effet condonatum: _{quafi eorum}

a-nima:, qua? crucientur igni purgato rio, fimul ac nummus in arculam

fit _{inje&us , in cœlum e veftigio}

fubvolent, folutae _pœnis.

_Oftendit

porro

mandatum

effe Chrifii, ut

doceatur _{evangelium, &}

epifeopo-rum effe _{proprium munus , ut}

_reöe

populum

erudiant.

Verba

legun-tur _{apud Skid. Com. Lib. i. vag, i.}

*5

§. VIII.

UtutveroLutherus

perliterasfu-as _atque theies Archiepifcopo _mis#

fas, emendationemdifciplinae

eccle-fiafticae _{impetrare conabatur, nihil}

tarnenaliud_apud

_{pontificioseffecît,}

quam ut magis magisque errores

fuos defendere _{inciperent;quapro*} pter etiam Tezeiius, veritus ne_» amitteret _{ampliflimum proventum}

(habebat enim fingulis menfibus praeter viéhim ac amiåum,

faten-te _{Stratemanno ; loco falarii 90}

fiorenos)

aiia themata, non tarnen

a ie _compofita,

cum

ob

ingenii ru-ditatem non pofiet, fed

ab

alio

quodam nomine Conrado

Wimpi-na, _{theologo Francofurtcnfi oppo#}

fuit, Lutheri _{fcripta in ignem}

con-j

jecit,

&

ubique

Lurherum

tan-I

quam

haereticum

rogo

perdendum

effe _{proclamavit. Praeter hunc}

plu-timi etiam alii. _{quos enumerare}

minus necefle ducimus, _{Icripta—•}

fua _{ignominiofa ediderunt.}

_Quid

multa?

i<5

multa?

_{totaimpi^îfHmapontîfîcîa}

cohors, fe Luthero infeftiflimunu

hoftem _{pra?buit. Hac œtate varia} varîorum fuere _{judicia de caula-#}

Lutheri; ipfe Carolus V.

aliquando

de Luthero dixifTe fertnr: Ùnushot

ntofcr'tbendo itobis_{perdiâit rem : nam}

Lutherus fine ulla vi externa

or-thodoxam _{religionen» per totnrru}

terrarumorbem,toto mundo

fren-dente&_{fremente, Colo calamo,a} fpi-ritu fanâo mirabiliter _duÄus

pro-pugnavit,juxtaverficulos vulgatos:

Lutherus decimum _conjecit

_firagc

Leonem;

Vcciava noli

_{qitsrcre,pennafuit»}

item

Vir _{(me viferri, viverbi & inert} mibus armis

Totius immenfas,contudit orbüopes,

cl)

Verum tarnen eandem non->

femper cantilenam cecinit

impera-Cor, Ted _{aliquando clericorum} or-dini quoque dixit:SBcret

feit

fin fromb / fo WtM if)t tcîmé 2u> t(jeté fcomrôtben.

Albercus Cranzius _quoque,

le-ôis Lurheri contra _indulgentias

propofitionibus, hase verba pro« nunciafle dicitur: O_{frater, o}

_frä¬

ter, abi in tuamcellam, &die mifere-re met Deus: hoc _iplo

fignificans

conatum tantas reiirritumfuturum,

§. IX.

Lutherusvero, cumnon tantum aTezelio _{ejusque fociis, multas,ut}

audivimus, injurias,

fed

etiam

ab

imperatore Carolo V:to & Ponti-fice, _{prolcriptionis &}

excommuni-cationis fulmina _paiïus

_effet,

aper-tam litem _{Papas fecit,}

_{fulmina 3c}

alia dira in eum evibravit, &

fidu-cia bonas cautee , a Romana

Eccle-fia _{difcefïit,ulteriusque in}

_verbi

_di»

viniadyta penetravit,

atquePrin-cipibus,nobilibus pariterac

ignobi-libus, redum de Deo fenium, ac

genuinum numinis cultum poftli#

minio _{quafi reftituit. Quapropter}

18

etiam

_{(Tefle Thuano) plerique}

_per

Germaniam, _{qui,ab eo}

_(Luthero)

admoniti , multa non in difciplina

foium, ut ajebaù, fed etiam in

do-éfcrina, facerdotum ambitione &

a-varitia introdu&a corrigi

debere-»

cenfebant, cum Luthero parifeE-»

feceffionem fecerunt. Inter Prin¬ cipes prsecipui

fuere Fridericus

III.

Saxo Vllîvir, qui fapientis

elogio

inter fuos _pofteritati

commenaa-tuseft, ac poft eum

Johannes

Frä¬

ter_{, qui}

_{confeffionem fidei}

Carolo

V* _{Augufbe Anno Milefimo}

quin-gentefimo tricefimo exhibuit;

po-ftremo ex eadem familia , Johan¬

nes Fridericus, Georgius

Brande*

burgicus ,

Erneftus

&

Francifcus

Luneburgici, Philippus

Lantgra-viufr, Volfgangus Anhaltinus,

Phi¬

lippus Pomeranise princeps,

Ulri-cus _{Virtembergicus,}

Albertus

Mansfeldius. Hi omnes ante con¬

feffionem _exhibitam, contradecre#

I

19

Spirse de reîigione fa&a, quod

i-pfis libertatem ïuperiori conventu

permiiïam _{impediri dicerent,}

pro-teftati funt. Unde _{proteftantium}

nomen , quod ad _omnes poftea,

qui eorum, quœ perperam in reli-gionem inve&a funt,

emendatio-nem fe _{ample&i profefli funt,} ob-que id aRomana Ecclefia

defece-re, ab ea _{origine dimanavit. Hxc}

Thuanus.

§.

X.

His _{proteftantibus mult#} quo-que civitates fe _{adjunxere, Argen¬}

tina_,

_Norimberga,

_{JJlma, Confiantia>}

Rotelinga

, Vmfemium , Memingä>

Lindavia, _{Campodumm & alis, quas}

Smalcaldiae fœdus iniverunt in~»

quinquaginta annos , & mutua_.

promiierunt _{auxilia, fi quem pro}

religione _{periclitari contingeret_,*}

Poft _{hasc, cum Imperator Carolus} V:tus _{pacem cum hoftibus fuis}

fe-ciflet, _{confcripto milite ad arma_*}

fe _{praeparavit; Tunc}

profitantes,

20

hane _tempeftatem

_fibi

_exitio

futii-ram _fufpicati,

collegerunt

6c

ipfi

militem, quo vim

iliatam vi

pos-fensrepellere, 6c hinc

orci

funtlu-étuofi belli Smalcaldici motus. Vo*

catur aliashoc bellum Germanicu,

quod primo inruicu , pra;

fe

fpecie

duriflimam 6c

_{periculofiflimanL»}

pra?tulit, cum

totius

Germania

robori haud _parvum

minareturda-mnum, Sedtamen imperatori

Ca-roloV:to, hoc

_{proteftantibus}

mo-venti, eventus féliciter

ceffit.

Qui

felix eventus _{partim ex}

imperato-ris virtute, partim ex

ejus

pruden-tia debet aeftimari, maxime vero

ad hunc feeerunt, tam

proteftanti-um imprudentia, _quam inter eos

orta difcordia 6c odium privatum#

§. XI.

Hujus belli, adverius

Proteftan-tes fuscipiendi _{, veram}

indagare-»

caufam haud facile eft, cum non omneshacin reconveniant.

Thua-nus,Hiitoricus iiie

nobillflimus,

ambi-It

ambitionem Cœfaris vulteiïe

caus-fam, dicendo, Carolum V. tot

fuc-ceffibus elatum, arridente fortuna,

occafionem _{arripuiiïe împerii, eu*}

jus _ipfe parserat,

Tibi fuisque

pro¬ prio jure

aiïerendi,

id fibi

tot

vi-âorias

_fpondere;

_atque

_{adeo fibi}

deberi, tum confidebat, tum vero & rem tentare honorifieam , Se

quodammodo

neceiïariam

exifti-mabat. Bellum _{igitur fe}

_fufcepifïe

ajebatCcefar,non religionis,

fedju¬

ris & _œqui

_conlervandi,

imperato-fix _{dignitatis, & Gerrnannica»}

li-bertatis

_recuperandae

_caufa.

_Huic

rei etiam convenit _refponfum,

le-gato regis Gaîlise datum,

dicenti,

cum mentio fieret belli contra

pro-teftantes, Casfarem permagnum«.

aliquod moliri: cui C^efar,

fe velle

domare Germanïam, aut defortunis omnibus

_périclitant

_:

_Sed

_utut

_hoc

Ipeciem veras belli caufae

praîbere

poflit ; tamen fi penitius rem-*

inlpiciamus

, alia

veritati proprior

ii

adparebit. Nam eo _tempore,quo concilium Tridentinum celebrari

ccepit, ejus modi fcedus cum _Papa Romano iniifïe dicitur Caefar: ut

omnes, _{repudiaturi concilium, &} au&oritati _{Papa? fe fubmitcere}

no-lentes, vi & armatamanu ad obfe* quium Curiae Romanae

cogeren-tur. Unde etiam _{proteftantes hane}

veram efTe _{caufam, curCasfari bel¬}

lum _{indicerent, in literis fuis ad}

Caefàrem, quaeleguntur

apud

Sied,

f) fignificant. Unde concludere pofTumus non tarn aliud

aliquod,

quam religionem hujus bellifiuifTe

caufam, cum Caefar a _Papa

Ro¬

mano, _quimajori proteftantes

pro-fequebatur odio, quam abjuratos Chriftiani nominfs _{hoftes, ad hoc}

proteftantibus inferendum,

excita-tus fit. Inter _{hujus belli caufas}

etiam familiam ducere

_poffunt

confiliariiHispanîci, quibus

Caefar

haud parum confidebat, quiquoq?

fi fides _hiftoricis,

2*

no &c. habenda, _audrores

quo-damodo dici

_poflunt

_ambitionis

Cx-faris, quam fupra

diximus^

a

qui-busdam belli _quoque

_hujus

caù-fam nominari. Unde his

infti-gantibus,

%ctvßaffitefav,

qualis

erat

in _Hifpania,

_{inftituere in}

_Germa¬

nia Caefàr_{apud fe}

_conftîtuit.

Qua-propter , hifce

perpenfis

,

civilis

hujus belli incendium ,

vel

ambi-tioni _{Casfaris, vel malis}

Pontificis

confiliis, imputari

debet.

§. XII.

-Progreffum

hujus

belli

SmaJcal-dici,quamvisinträ

breve

temporis

curriculumad finem fit dedu&um,

accuratius narrare, prolixius

fo¬

ret ; _{hocque eo minus}

necefle

duco, quod

hiftorici

ad

unguem

hunc tradant ; _neque

ad

inftituti

mei rationem _pertinent

omnia.

Ergo

ea tantum, qua?

rei,

quam

tra&andam

_{fuscepi,inferviunt,}

per-ftringere

e re erit.

Poftquam

ita-que Johannes

Frideriçus

Ele&or

Sax-*4

Saxonia? , Mauritium , antea Tibi

affociatum , fed propter odium

privatum _{jam Imperatoris parti¬}

bus _{ftudentem, hoftemconfecutus}

effet; atque infuper auxilio

Lant-gravii, fimul caufae Proteftantium defenforis, fed foceri ducis Mau-ritii, _{reiigioni ducentis in}

gene-rum _{pugnare, deftitutus effet, par¬} va _{quidem cum manu militum}

,

bellum _{inceptum efle<ftui dare}

co-natus eft ; forte vero dura, aut

prudentia ipfius haud melius

ordi-nante,aCaffare _{captus eft, capitisq;}

datnnatus, vitam abdicatione

fep-temviratus , 6c renuneiatione foe¬

deris Smalcaldici redemit. Ita

di-tionibus fuis exutus omnibus ludb

brio habitus _{circumferebatur, non} Germanicis fed Hispaniciscuftodi-bus _{circumcin&us, quod etiam} haud _{parum ejus animum offendit.} Ele&oris_{hujus ditionibus,cumdig*} nitate eletfiorali _{Saxonica, AîoCh.}

MDXLVIL Mauritius _Dux,

_quod

in-2$ in bellofe Strenuum 5cfidelem

ges-fiiïeù, folerntii ritu, in prœfentia U pfius Johannis Friderici)

jam

cap-ti_{vi, a Casare donatus eft.}

§. XIII.

Confe&o hello Smalcaldico,

no-vum in Saxonia adverfus

Magde-burgenfes

ortum eft,

quod

vocant Interimifticum. Hoc tertium,

Mau-ritianum _{di&um, fequebatur. De}

interimiftico _{paucis agere}

_lubet:

Vi&or enim Carolus, & fecunda fortuna _{elatus, Proteftantes}

impe-rii _{ordines coêgit, ut vel}

_ad

vete-rem redirent _Religionem,

_{vel fuo}

iuffu _compilatum

_librum

_Interim

reciperent. Continebatis partim

orthodoxa , partim

papiftica

dog-niata : _{dicebaturque liber}

Interim,

quod effet Formula _religionis te-nendae, donec in concilio res diu

agitata componeretur.

Improba-bant _{taxabantque hunc}

_{librum ipff}

pontificii, & tarnen non defuere,

quieum

_{ample&erentur.}

_Inter

_eos

26

fuere _{Ele&ores, Brandeburgicus,}

Moguntinus, Palatinus , & Dux

Virtembergicus;in Saxoniaveroita

exfibilabatur, ut _Magdeburgi pu¬ blice in _{plateiscaneretur:}

©eltg tfï Der man/

©er ®ott wrtramen fan / S3nt>

_tutfltget

_nîcbt

_tnéinterim, ©emt eébatcm_{fc&alcf tinter}ibffl. Hinc _{Magdeburgenfes non folum a} Caefare _profcripti,

_fed

_&

validifli-mo exercitu1duceMauritio,

obfes-fi Anno M. DL. Verum , cum

Mauritius jam ante infenfus

effet

Carolo, obfidionem integrum An#

numprotraxit,

fummaintereacalli#

ditate _{injuriam diffimulans};

naåus

vero _{oportunum tempus,} &

inito

cum Henrico II:do, Rege Gallie,

feedere Chambortico, obfidionem

Magdeburgenfem folvit,

armaque

in Gaefarem convertit , & Anno

MDLII _Auguftam

Windeli-corum cepit, & _porro Caefarem

i

fratre,rege Ferdinando,

Oenipon-te falutem _{fugaqua?rere, & de} pa-cisconditionibus _cogitare

cogere-tur. Caufe _{hujus expeditionis}

Mauritianœ contra _{C^farem, legi}

poffunt apudHortled.ex literis ip-lius Mauritii ad C^farem _{datis, in}

quibus Lantgravium, focerum

fu-um _{, a captivitate liberum}

poftu-lat, & abfurdiflimos

_proceiïus

Tri-dentini Concilii _{accufat, ut& alio}

fcripto Mauritii , de hujus

expa-ditionis caufis, _{publicato, in quo} Mauritius de fublata

_{pacificatione}

religiofa Norimbergica ,

cuftodia

>

Lantgravii

in quiquennium

pro¬

ducta

violata libertate _germanica,

& _{peregrinis nationibus introdu¬}

is,_{atque aliis conqueritur.}

Plu-*a _{qui defiderat, adeat HortL &}

Sleid:

i _{§. XIV.}

Extanto Mauritii fuccefTu

com-ttotus _{Caefar, pacis}

_{conditionibus}

animum

_adjicere

_{cœpit. Itaque}

Paffä-2$

Pafîavîi Die28 _{Maji Anni M.D.L.II}

agi cœptum eft ,

fœdufque

per-cuflum die 26 _{Julii, & die 21}

Au-guft. in caftris

ad

Francofurtum

confirmatum &ratum habitumeft.

In hac transaâione pax perpétua

ample&entibus &

profitentibus

A-guftanam

confefïionem

promifTa

eft. verba transa&ionis ita fonant.

„IntereatemporisnecCasfarea

Ma-„jeftas, neque nos Eleétores,

Prin-„cipes& facri imperii flatus,quem-„ piam ex Auguftanae

confeftionis

„ ftatibus, propter religionem,

vi

3, faélove, aut aliascontra ejus con-„ fcientiam ac voluntatem cogéré, ,, aut ea de caufa vi bellove petere, 3, velinvadere, vel oppugnare

ali#

„ quem , eive damnum

aliquod

„inferre, five permandata ,

five

„ alio quovis modo , ipfum gra#

„ vare, vel etiam contemnere

fe-3, remus,fed fax religioni

iideique

3,quiete & pacifice ftare

cadereque

5,finentes &c. Utigitur hsec,cum

cete-2* ceteris _{; qua?}

_omifimus,

eocerti-ora redderentur, verificatio addita

eft , cujus verba ha?c funt:

Ha?c

„ omnia & fingulis

articulis

nomi-),natim

_fpecificata,

_Cadarea

Maje-j,ftas_quoadipfam metconcernunt» j)vi virtuteque fuae

ratificationis

» fa&a?,exMajeftatis fua?

dignitate,

»nunucupatalingva,

profe fuifque

»pofteris,firmiter,

infra&te citraqi

»contradiction!?,fervarejufte reâe*

»que _exfequi

decet,nec in

contra-»rium,velnuncvelinfuturum,five »ex _{plenitudine poteftatis,aut}

ulla

»alia _{fpecie, prastextuve,}

quocun-»quein nominevocetur, quicquam

»moliri,agere

publicareve,neque

»ullî alii fua caufa permittere &c.

Longum

foret

omnia&fingulade-fcribere,fatis efle duco _{prœcipua &} paci noftrasinfervientia

obiternar-rare. Ha?c

_pacificatio

_haud

_parum

fecum adtulit utilitatis, quia per

banc ecclefia noftra a vi & tyran¬

nide Pontificiorum liberata eft &

mon-%ö

monftrofus ille liber Interim de¬ letus. Circa hane _{transa&ionem»}

ut vocatur , Paiïavienfem,

prasci-pue eluxit opera Ferdinandi, fra* tris _{Caroli, qui ut erat mitiffimi}

ingenii princeps & tranquiiitatis,

pacisque publica ftudiofiflimus ,

fua _{prudentia * civilium motuum} ftu&us _compofuit,

_fa&isque

_inter

Imperatorem &fœderatos princi¬ pes itineribus , utrofqusad pacem

ample&tendam compulit.

Adpa-ret_{quoque inde}

, quanto ftudio

pa-cis _{flagraverit, quod abdicante fe}

imperio Carolo, Imperatorfa&us,

AnnoMDLIX. in_{publiciscomitiis,}

Auguftae celebratis, decretum

Au-guftanum in perpetuum

confirma-verit. Notari merenturaurea eius,

in _{quae fkpius erupit verba :}

_Inter

{nmma , quœ Dens in

guibernatione

Imperii mihi conceffit, primum citque

maximum vero animi_judicio hoc

au-co, quod , ad [edandas puhiicas

dif-cordias animum _adjeci,

érpacificatio-nis

ms_formulaminreligtone> Dens mihi_in mentem deckt- _{Script!t quoque}

o-ptimus RexFerdinandusFpiftoIam ad Lutherum Anno MDXXXVII.

in _{qua ipondet fe tanquam}

Romano-rum _{Regem, etiam invito Papa Ro¬} mano _{, comitia imperh velle}

conjcri-bere , atqne

ordinibus

,

civitatibus

,

virisque

Eruditis in

confilium

adhibi-tis, _enifurum , ut fidei ac

religio-ms _{articuli ad}normam divina

vetita-tis in unanimem _{denuorediganturcom}

jonantiam. Hinc conftare poteft, quod fere

uniceFerdinandoadfcri-benda fit aiïèrta Germani«

fecuri-tas.

$. XV.

Breviter _itaque

_perluftratis

_,

quas in hac _ipfa

_transa&ione

fta-tuta _{funü, atque veiuti}

_caufa

_hujus

transaâionis vel Pacis efficiente & primaria _ponderata,

_quid

prasfer-tim Mauritius per

hanc

obtinuit,au-dire _{lubet, ut, puta,}

_Lantgravius

Haffise,

focer fuus reftitueretur,

at-atque in arce Reinsfelfii fax ditio-nis ad Rhenum _{fifteretur, hac ta¬}

rnen _{lege , ut promitteret, fe}

ca-ptiviùatem , aliafque illatas

inju¬

rias nulla _{unquam ratione}

ultu-rum, fpondencibus _{pro eo}

Mau-ritio,Joachimo _{Brandeburgico} fe-ptemviris de Bajoaro Bipontino,

Conventum eft quoque, ut

Cae-far _{publicos convenais intra} (e-meftre cogeret, in

quibuscompo-nendi _{propter religionem}

_diflidii

ratio iniretur. _Reciperet

pr^te-rea in _{gratiam omnes}

eujusenn-que dignitatis&conditionis,

quoü-åuot

ico

adverfùs fe

arma tulerant,

in

bello

_{modo in}

Smalcal-

_pro*

pofitas conditiones confentirent. Hse, cum reiiquis hujus fœderisle¬

gibus, proiixius legi poflunt in

ipfo

hujus Transa&ionis Inftrumento,

quod exhibet nobis Martinus

Mejerus in

_Lundorpio

_continuato

P*g. 14»

§, XVI.

Receperunt hane transa&ionem

omnes fœderati _{Principes, präster}

Albertü,Marchionem_Brandeburgi#

cum, _qui, ut eratturbulentiac cru-delis _{ingenii, 6c toto animo a Pace} abhorrens , Pacificationem

Paffa-vienfem adeo _{indigne tulit, ut e»}

am _{plane refpueret. Palam etiam}

inter_{pocula,qusenimium amabat,} odioie 6c acerbe _{loqui deMauritio,}

cum _{quo ante intimam amicitiam}

impenfe coluerat, 6c in ipfum fo-ciosque fasvire cœpit. Itacß cum nuperfancitam

pacèm

turbare,

no-vosque excitare tumultus conare-tur, a C^fare _proferiptus eft,

bel-îumque ipfi indiélûAnno MDLIIL

Dux _{ejus a Casfàre Mauritius con*}

ftitutus eft ; quiAlbertum

quidem

ad_{Sivershuiam ingentiprœlio}

pro-fligat, ipfe vero lethali acceptovul* nere, biduo _{poft extingvîcur,} cun-âis invhfti _excelfique

animiPrinci-pis, tantique herois mortem

de-plorantibus,

34

Ç. XVIL

Poft tantam cladem non _defpon*

dit Albertus animum , fed ultima

experiri conatus, & de rebus luis

reftaurandis _foliieitus, novas

para-re vires _{cœpit, quibus , ut etiarå}

Fortuna, quam non fibi femper

ad-verlam

_fpondebat,

_{dum fit}

re-ru»n _{, quse aceidunt, fubitus 5c}

jnopînatus eventus, _{confifus, bis}

cum Henrico _{Brunsviçenfi}

con-greditur > a quo

duplici

prœlio

vidus, omnique fere ditiotie Tua

exutus eft ,

Blaieburgo

&

Suin-furto _{exceptis ; fed utut fe armis} defendere conatus eft , res ipfi

haud melius ex voto _{cefïit, quam}

ut his _{quoque occupatis> exul in_»}

Galliam abire coadus fit Anno MDLIV.

5. XllX.

Anno _{(equente MDLV. comitia}

Auguftas Windelicorum habita funt, in _{quibus transadio PafïavP} eniis _{pubiico irnperii decreto} con-

fir-ßrmata eft _{per Pacem religiofam,}

''

quae efl edtäum, de certa religionis in Romano _{imperio libere}

_colendâ

_fa¬

cilitât_{e, Concordi StätuumJuffragio Jub}

gravijßma pœna promnlgatum. In hac pace decretum eft: ut neque

comiti i àut civitati ulli imperii*

religionis diverfe caufa, alii prin¬ cipes, comités & civitates vim poft

hac aut bellum inferrent. Ha?c _pax

tamen non ad omnes cujuscuncjj

religionis fe

extendebat

; fed tan*

tumii

_{corrtprehendebantur,qui}

_veJ

J,

Romano-Catholicam religionem*

ample&erentur, vel Auguftanam conteflionem _{fequerentur. Ha?c} Tunt verba _{ipfius decreti : verum}

tamen alii omnes _qui alterûtrï, dua-rum _{religionum, nonJunt}

_{addiäi, hac}

pace non comprebenduntur ,

Jed

pcni-tus _{excludi debent. Sunt qui volunt}

Calvinianos in hac _pace compre-henfos , fed hi eos pafiive

rece-ptos exiftimant, ut tolerentur , &

üon _{inquietentur, non vero}

_a<ftive,

36

ut fubditis excercitium _reîigionls

vi obtrudere , illisque inviris

mi-niftros Lutheranos _{peilere pofiint,} cui etiam convenit _refponfum

pro-teftantium ordinum , Ca?fari Anno

MDLXVI, in comitiis _Auguftanis oblatum , ubi dicunt Calvinianos

in _{pluribus articulis cum}

confefïio-ne Auguflana _{confentire, diflentire}

ab eadem etiam _{apertifiime : De¬} inHe nolle le Calvinianos ex

bene-ficiis _{pacis religiofâ excludere,}

_Ted

exiftimaretolerandos _efTe,&adcon# cordiam per colioquia & conven- ,1

tusreducendos. _{Aliiputanthanc Ii'}

mitationem, fortafTenonfine ratio-ne, de induftria fuiffea Pontificiis

infertam, ne

_{deefletaliquando}

_pra>

textus, data occafione, res

turban-di & conteffionis _Auguftana?

foci-os adgrediendi

, quod optime

no-viflent, univerlos _proteftantes

in-vieemnondeierturos,_{Ted pro}

com-muni caufla dimicaturos.

XIX.

Conati lunt Pontificii _poftea

hane pacem tanquam illegitimam ,

& ideo non fervandam ,

improba-re & rejicere. _Varia lunt, _qua?

adducunt _{argumenta. Prhnum}

quidem objiciunt , non fponte ini-tam a Pontificiis , fed coa&am,

pra?cipue cum ipfe Csefar ,

armis

& fecunda fortuna Mauritii

terri-tus , ad evitandam ultimam

perni-ciem , nonjpotuerit non

Paiïavii

pacifci. Sed facilis eft refponlio.

Fruftraenim id dicitur de Carolo V. cui _{major certe erat animus ,} quam ut uno vi&us prœlio

ani-mura _defponderet.

Nequeipfiad-huc defuere _{vires,expe&abat enim} adventantes ex Italia Hifpaniaque

novas _{copias:Et fi}

vel maxime

ad

PalTavienfem transatftionem co^

a&us fuiiïet Carolus, an inde ad

Auguftanam pacem argumentari

iicebit ? extra omne dubium eft

& Carolum V. & Ferdinandum

58

Csefares, ceterosque pontificia?

re-ligioni addi&os imperii

ordines

fponte & maturato confilio ad tœ*

dus _{pangendum coivifle , Papa: a.} Romano , ejusque clero, pnrlercirn

Jefuiris, id maxime dispîîeuiiïe, va-riisque eos machinationibus

pa-cem _reiigiofam tubverrere femper

conatos tuifle, _{Seripto quidem}

id

tentarunt _Campaneila

Caraffa

Sil-honiusy& Oftermannus, quorum

pofterior omnem movet

lapidem»

ut _{oftendat, non ferio, fed tantum}

ad _{decipiendos proteftentes, a} Pon-tificiis adum» _{Ajunt deinde defu#}

ifTe Romani Pontificis confenfum ,

fine quo nulla, reiigionem

concer-nens, _{pax rata} haberi _debet;

quod

argumentum , refponiione dignum

eiïet,fi Protefhntes Papam

ecclefiae

caput agnofeerent, ipiique

aliquod

jus in Ca?farem & imperii

ordines,

vel _{quoad reiigionem , vel in}

tem-poralibus competere crederent.

Monafte-59

rienfi _{Augiiffana illa * tam} Pro-teftantium , quam Pontificiorum

confenfu Habilita_{eft,Pap^ confenfus} & au&orifas eo minus _requiritur.

Provocant porroad Trideneinum concilium , quo paoem religiolam

ruptam fra&amque afferuht. Ve¬

rum _{quam illegitimo modoid con¬}

cilium habitum fit , nemo igno¬

rât _{qui hiftoriam ejus novit,}

&na-turam conciliorum _{perfpe&am ha¬}

bet. Proteftantes enim , quorum

caufa _{prascipue ibi}

_agenda

_{erat ,}

non_admifli funt, unde _quoq;

con-cilii iftius decretu _nunquam

agno-verunt. _Quid

_quod

_{5c inter}

Pontifi-cios _{fuerint, qui id irhprobaverint,} inter eos Paulus_{Sarpius inhiftoria}

Concilii Tridentini. _NequeReges Gallorum eo _unquam adigi _potu*

erunt, utillud in totum reciperent Quam vero i_{pie Imperator}

Roma-no-Germanicus _{ffatuscß imperii}

_id

fpreverint, facile inde patet, quod

non tantum in _{proximis poft con¬}

cilium Tridentinum _{comitiis pu*} blicis

4°

licis , verum etiam in

capitulatio-nibus , & tandem _pace

Monafteri-enft, Pacem _Religiofam

planecon-firmarint, _{omnesque circa}

religi-onem rixas Se certamina _prohibu* erint. Plurima _{quidem adhuc cir¬}

ca nobiliflimum _{hocce argumen¬}

tum, obfervari merentur; verum

cum non _{tantumipfius materian no*}

bilitas, fed etiam _{prolixitas vires}

meas imbecilles _{fuperent ,}

_filum

abrumpere cogor: addam tantum

vota calidiffima _{pro Rege noftro}

clementiflimo , Religionisque ac

pietatis obfervantiffimo, FRIDE¬

RICO I:mo. Confervet _TE, cle-mentiflime Rex , Deus Pacis per

mulcarn aetatem _{, ut non tantum} tota _{Regia Domus, fed etiam}

uni-verfa Patria in TE _Tuoque

aufpi-cio fioreat. Salutet TE _brevi,

au-guftiflime Rex, nosq; omnes, ci¬

ves Tuos fubje&iffimos _{, Pax}

aurea, _{maneatque femper}

pax religiösa 1

?îl

Sim _{RESPONDENTEN,}

2Îf)reborne od; 2BdÛdrî)e

fytl

JONAS

FORSMAN,

©Sär dnba far afi flribw

$å _{flutcé rdttc gribctt/}

©ont emtgt mara ma.

Sbenfrtb fom na^ot gdöer/ £>d) a(t til rätta fîdfler /

SSttå _{flitigt tdncfia* pd.}

Wldt ©ubé _{fotcf flippa manbe} ©itf SKom/ @m 25a6etè #mdnbe/

3 Œ2lDïi tJett JamteMiD/

§å _{m tn grib af mdrbe /}

$(>en Q5ub fltt folcf bcfïidrbtt

€tt _{bdriig ©ammeß*gribi}

tljett cp förr fltf bprcfa 6itt @u& ,* fciertat flprcfa

9Web @ubj ort) fritt cij ftcf /

#an få i ftdgn Nef fügen / 51t _{(jan om natt od) bagen}

§tl ©ubä Orb _{gribfamt gtcf,} §bcn grtben pa'rbefïrtfroeé/

£>cj)flarer funflap gifmeé/ -Ç>ur alf rf>er meb dr flebt:

bdr (gljr prté ocÇ> fyeber /

$m FORSMAN, Çacf (Tie €ber/ ©om _{fåban pit betebt/}

2lt _{noga 6m* utleta}

#roab intet ûûe meta :

@ub _{gip C£r gober Idn !} 2lt _{mpcfen grtb €r fïdncfetf;} $?eb alt _{gobt på $r tdncfetf/}

Sföeb Jtrantä _{af £agev fïtônUl}

ERICL1S MYRIN.

Erliditi_jfimö

Dru

_JON«

_FORSMANNO

Amico fuo fmcero & _populari

ho-noratiffimo ,

Be

PACE _RELÏGIONIS,

propediem difTerenti.

RE"

igjofa

pis

dum Fax refo*

nuret in urbc

Augußana ohm\ gaudia Uta,

tulit.

Hane itermn _{gnavus quia}

_'Eu

dedueis amice 5

jDe

_{fa&o gaudent}

_jam

panter-cgue

Eut.

gratuîabundus applaufit

5àgne

?

!Ktm

2« _{fin 2Sdn /}

ïlrebome

ocl>

tXMüßtbe

.Ç)m

JONAS

FORSMAN,

S£å^an ctt bei'ömmeftqtfpiof af fin£drî>om

tt>it> _Upfala Academia

jiomtotilfo

£ef tife lanb od)folef måtvål Ipcffaligfflatttôl

Sber _{ttppå råttaSron od)}£åran intet fattad/ £f)er en tl;enanbra lijf i f)èga faferår/

Sjjerupl)ör ttve&rad)£jtotm/mångorood)beftvafr

5Dîett ttvtjl t£åran år enaftvenfprlig fjanbel/

Såen tl;euanbra fîprifallfïaptroocf)tvanbel/

Jpur f&ermeb tilgåbt l;ar på långft fcrfiutnetibr

€()rt larbonrô prof/ min 2Ban/ tfjer nogfaiwÉ rorer tvib.

-£årareffprof af fiijf/ettprof aflårbonté fntlle/

(Ett_{mbn|lev uraf}bpgbocf) froDförallom gille/ e

Sberfbr'ocfbpgbenjlclf €l;rintet glömma lar/c

Sftår gåftvor lemnaS tjtera/[om (jennetyåQftf«t»

?$inöufTanår fil fluf/ minfågnabff>ef ocf) bliftver/

Htt()en på tl)fpa blab ett moget frib^två ref brtftvet •£>an må i fribmeb frib f)a Ipcfatt til fin Itvan/ JpenFORSMAN gångetvål ! fm» tväre ipefan«

mån! tvålmenf lemnabe

Carl Gust. Hallman»

Auftorï

Praefentis difiertationiî*

Eruditiffïmo

VIR

0

-

Juveni,

Dno,

_JONiE

_FORSMAN

Populari fuo perdiîedo,

St _(atis

_egregium

_{tludiis dare}

_tem*

pora

pulcrisi

Id multum , credas , utilitatis

habet, Laudes

_ingenteis,

_ex

_mnïbus

_,

_hocce

meretur, Nec deerunt meritàprœmia

ju•

Ûa _luis.

5>V,

_quoniam

,

Forsman

,

ftudiis

te

dédis _honeßis,

Laudes jam _capies ;

prœmia di+

gna

feres.

grâtulabundus calam©

lufit _agrefti

Amico fuo fincero

JAm

lucet

cunSlisbabitu

rea_grato,

Pax

au-Forsmanne Tibi nec mi¬

nus

ipfa placet

₅

Sed belli

_{impatiens luget Tritonia}

Pallas j

A Marte indomito

_fie

_agi¬

taia diu:

Tu modo PaÜadiis bellU

_inßßerc

perge,

Sie Tibi Pax tnbuet

_fplendida

ferta

brevi.

Sic _{gratulari voluit} PETRUS HOLSTENIUS.