Dissertatio philosophica, de obligatione activa. Quam, venia ampl. facult. phil. Ups. præside mag. Dan. Boëthio, ... pro gradu exhibet Laurent. Kjerner, Vestrogothus. In audit. Gust. maj. d. XXX. Nov. MDCCXCIII. h. s

jo

3

D. D. DISSERTATIO _{PHILOSOPHICA,} DE

OBLIGATIONE

ACT1VA.

QUAM,

VENIA AMPL. FACULT. Ρ ΗIL. UPS.

PR^SIDE

MAG.

DAN.

ΒΟΈΤΗΙΟ,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU

ΕΧΗΓΒΕΤ

LAURENT.

_RgfERNER,

VESTROGOTHUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXX. NOV. MDCCXCIII.

H. S.

U Ρ S A L I _JE,

VIR IS

ADMODUM REVERENDIS ET PR/ECLARISSIMIS,

ECCLESIJE STENSTORPENS. PASTORI ET PRjEPOSITO, FAUTORIBUS BENEFICENTISSIMIS,

*Si

tandem hoc leve mutiiis, Fautorf.s Optimi!

oflen¬

dere Vorts animum posfet, _quem

jam

diu

tenetis

obli¬

gatum, &

hunc

Vos

videretis esfe

per

ipfam

necesfi-tatem

_gratisßmum,

_&

_illud

_ego

_millo

nomine alio

duce-rem

pretioßus. Eß hic animtis,

_{quo numquam non er o}

DOMINO

MAGISTRO

ECCLESIJE IN ALGUTSTORP PASTORI

ET CONTRACT. ABJACENTIS PRiEPOSITO,

AVUNCULO OPTIMO, ET

DOMINO

NOMINUM VESTRORUM cultar _piisfimiis LAURENTIUS KJERNER.

DE

OBLIGATIONE ACTIVA.

§. r.

uid ad virtutis _{perpetuum Sc}

per fe coniiftens

pre-tium _{ftabiliendum, Sc ad}

iniqua illud

detredian-rium dubia ioivenda Sc refutanda valuerit

Philo-fophorum recentiorum cura, in iis, quas ad explicandam originem _{Sc fundamenta necesiitatis, quam moralem}

vo-canr, attulerunt, luculento _{prtecipue fpecimine patere vi¬}

detur. Scilicet cum ad _{honeftum ab utili}

feparandum

quisque mortalium, rationis ufu _{gaudens, necesiitace, cu¬}

jus confcientiam nemo tollere _{valuit, adigatur, Sc}

virtu-tem in _{honefti iincero ftudio collocare}

jubeatur, hujus

necesiitatis indoles Sc _{origo praecipuam}

Philofophorum, vir¬ tutis naturam _{explicantium, attentionem meretur. Wolf·}

fius _{primus fuisfe videtur, qui, quid ad}

confcientiam

ob-ligationis _philofophico ordine enodandam _{qnserendum fit,}

perfpicue fatis indicavit, Sc _{obligationis pasiivae, feu}

ne-cesfitatis _{moralis, fundamenta in connexione}

motivorum

cum _{ipfa adtione,}

quam _{obligationem adlivam vocavit,}

pofuit. An vero ille Sc _{qui poft eum in defcribenda}

mo-rali hominis natura _{occupati fuere, in quaftita}

hac con¬

nexione _{explicanda ita verfati fuerint,}

ut non

confunden-di inter _{honeftum Sc utile limites}

eorum cura fint _poiiti, dubitare licet. Rem altioris esfe _{indaginis lnbens fateor,}

Sc _{quae a confummatis noftri aevi}

Philofophis

pertradle-tur _{digna©, fcd venia©}

tarnen me facile _{irnpetraturum}

fpe-2 De Obligatione ASiiva.

fperare aufim,

Γι

fpecimen

Academicum

ediruro

eandem

brevi disquifitione illuftrare

volups

fuerir,

non ur

alios

doceam, fed ur, quae circa

quaeftionem

maximi

momen-ti me ab aliis didicisfe apinor, jufto

aliorum

judicio

fubjiciam.

§■ II.

Brevicati Iiranres, recenfendis

diverfis

recentiorum

Philofophorura de

obligatione

t£tiva

fcu

pasfivae

obliga-tionis fundamento _opinionibus eo

lubeniius

fuperfedemus,

quo luculentius

videre

nobis

viίϊ

fumus, easdem

,

quare-nus »d virtutis pretium

fiabiltendum

fpe£lant,

in

duas

ciasfes commode dispefci

posfe,

Sc conceprum

commu-nem, quo quaelibet curp

reliquis

conveniar,

fufficienrem

dare anfam de illarum valore judicandi. Aur

enira

con-jun&ionem tnotivorum,

necesiitetem

moralem

procrean-rem, in Ente extra homirrem,

buii

necesiitati

fubjedum

pofuerunt, & Tic

obligationis

aflivae

defcriptioni

per

con-iiexionem motivorum cum atfione addendum

esfe

credide-runr, eam a Supemorc esfe

fatlnm/

aut

huic

defcriptioni

fine additatnento inharrentcs, conjun&ionem

motivorum,

necesfitatem moralem inferenrem, absque

idea

Superioris

intelligi posfe & e natura

humana

expiicsndam

esf®,

vi-derunt. Hi vero omnes, quamvis

interdum in

defcri-bendis motivis ad _{ob'igandum idoneis}

_discrepare

videan-tur, in eo tarnen confentiunr,

ejusmodi

quserenda

e9fe

motiva, quae vi Sc. poren

tia

prae

reliquis

omnibus

volun-tarem moventibus gaudeanr; _cum vero

omnia

illa

a gra¬ tis vel _{ingratis feniu}

_perceptis

_ultimo

derivanda

esfe

fta-tuun-r, per juftam

confequentiam

inferre

videntur,

necesfi¬

tatem a regulis prudentiae _{ortam a}

necesfitate

morali

gra-du tantum differre. Fatetur hoc Celeb. Garvb,

virtutis;

De _{Obligatione Λ&ΐυα. 3}

alioquin ftrenuus defenfor, in Meditarionibus,

quibus

Pay.

ley _principia Btbices _{Politices locupletavit.} Tom. 11._{p. 492.} Uc _{itaque, quae iic gradu Polum differrent, fpccie quoquc} diverfa esfe monftraretur, ideas perfe&ionutri, a natura

enris _{cogitantis Sc libere agendi vi}

_inftru&i

deducenda-rum , fundamcnri loco ponendas esfe praeceperunt, ad quas a£tiones in illius poteftare poiitas referret, Sc iic

ad

easdem _{obligari fe fentiret, quatenus cum internis hisce}

perfeclionibus convenirenr vel illarurn

causfa

fufciperen-tur, dum aftiones, _propter externam quandara utilitatem

fufoeptee, prudentiac, non obligationis Punt, Huc

quo-que direcle vel per ambages fpeclasfe mihi videnrur o-mnes & _{antiquioris Sc recentioris xv\ Philofophi, qui ριφ}

virtutis _{pretio in humana natura fundato pugnarunr.}

§. III.

Quas jam breviter recenfuimus, obligationis a&ivae explicationes in eo prsecipue differunt, quod altera

neces-fuatis moralis confcientiarn fundamenti loco ponat Sc ab

illa virtutem ducat, altera vero ideam virtutis _priorem

ftatuat Sc ab illa diveriitatis inter necesfitarem otlicii Sc

prudentias fundamentum petat. Fatetur irerum Celeb.

Gaeve /. c. _{p. 4.94.} fieri _vix posfe, fi obligationis

coa-feientiarn virtutis idea _{priorem ponamus,} quin ad eandem

explicandam ad ideam Superioris confugiendum fit. Quid

itaque nobis de obligationis fundamento in Superiore po·

fito vifum fuerit, primum indicabimus. Ideam

Superio-ris, a confcientia pendentiae ortam, per fe externae Sc phyficae coa£tionis, non vero moralem necesfitatem in-ferre, vel nobis non monentibus paret, Sc quamvis

ex-teriorem hanc _{vim, ad quam fenfurn dependentia?} re-ferioous, non ut caeeam fed coniilio agentem mente

con-4 Ds _{Obligations ASiiva»}

conceperimus, ex illa derivarum in nos effe£lum _Obliga¬

tionen! non _{vocaret, niii qui Hobbefianos errores}

infiau-raret & re _{ipfa omnem moralesn necesiitatem deoegaret.} In Deo _{iraque, urpote jufte imperanre 8c re&a quaevis} non mutanda necesfitate _{jubente, quaerenda esfent prima}

obligationis fundamenra. Vel nobis non monentibus

in-telligi arbitramur, hane non eo _{fpe&are quaeitionem,} ut

efficeretur, obligationens esfe, quamvis Dens eandem

es-fe _{noluerit; Ted heic quaeri, an idea Dei fundamenri loca}

p.onenda fit, ut ab illa fenfxis _{obligationis oriatur. Nequ.e} hoc loco _{queeritur, an fiibje£tiva, quse virtutis eulturae} obftant, _{impedimenta tollere quis rite posiip niii Deum} exii-i'tere Tibi _{perfvafum habuerit. Jam vero facili negotio}

per-ipicitur, obligationen! ad Deo obediendum primam 8c

origi-nariam heic _{ilatui, 8c mondrandum esfe, necesfitatis moralis} fenfum menti non adesfe, nifi _{quatenus quid a Summi Legis·} latoris volunrate _{profe&um esfe intellexerimus. Obligamur} vero _{Deo, non quia imperat 8c pcenis voluntaris fuae}

trans-gresfores eil coereiturus, fed quoniam jufia 8c reela im¬ perat, A juiiitia ergo 8c retlitudine, non ab ipfo

impe-rio derivatur _{obligatio, qua erga Deum tenemur. Spes} 8c metus ab _{imperandi poteflate derivati per fe phyiicam}

necesfitatem _{pariunt, non vero ejusmodi motivorum cum}

aclione _{conjun&ionem innuunt, quae moralern efficeret}

necesfitaterm Punitus 8c _{puniendus non idem valet ac} peena dignus. _{Idese jufti 8c re£li idea Dei priores funr,.} 8c il Iis _{pofitis obligamur. Pias proprer causias Ulis}

ad-fentiendum non esfe putamus

, qui a majori motivorum

violentia ex idea Dei urpote _{Superioris derivara originem}

obligationis repetere folent. Sed, quamvis ingenio

huma-no conveniens esfe _{fateamur, permagnarn, 8c qua vix}

carere _{posfunt humana in vetitum ruentia pe&ora,}

acce-dere necesiitati morali vim ab idea Dei fummi

Legisla-toris, ipfam tarnen necesfitatem illa mediante nan _pri·

De _{Obligations ASIha.}

t

mum _{procreatam, Ted immediate a natura humana}

ex-plicandam esfe cenfemus,

§· IV.

In hac vero _{explicatione proponenda an a}

Philofo-phis fatis cauturn iit, ne limites inter necesfitatem pru-dentiae «Sc officii _{confundantur, non omnis fublata vi¬} detur dubitandi anfa. _Quamvis enim hane ab illa

ita _{diftinguendam esfe prtecipiant, ut altera in}

conii-liis ad internam hominis _{perfedtionem relatis adfit, al¬} tera vero in iis _{, quse ad ilaium tblummodo externum}

fpeclanr, locum habeat, vereor, ne in causiis traden-dis, cur htec ali'a vi quam illa voluntatem moveat, aiiquid defidererur. Sive enim interna: perfe&ionis

ide-am, quae heic prima ftatuitur, a conjun&ione finium,

quos natura: vi fpeclare videntur hominis vires, «Sc grata ex hac harmonia oriunda confcientia cum _antiquis

Stoi-cis _{defumas, iive} cum Recentioribus _{plerisque fines} viri-um in felicitate _ponas, five _{cum aliis benevolas animi} aite&iones immediato fenfu _{gratas pereipi «Sc} obligatio-nsm _{parere contendas, relativa tantum, non abfoluta,}

qualem in officio a prudentia _{diftinguendo poihilamus,}

necesfitas oritur, nec _{imperativa vis, cujus in obligatione}

agnofeenda quisque iibi eft confcius, adeft. Non vero

bis nearare volui, confcientiam _{harmoniae virium gratam}

esfe, oc earundem ufum ad felicitatem naturali vi

tende-re, _atque coniilia hominum iine praevia _{ex iis}

redundan-ris emolumenti confideratione _{edprobari vel improbari;}

hoc tantum _{contendo, non eadem adprobari quoniam}

gratum fecum ferant fenfum; iic enim virtuti deditus a

callido «Sc _{prudente alia re non differret, quam acutiori}

de felicitatis adminiculis _judicio.

6 De Obligatione AEliva.

§. V.

Haud mirum nobis evenif, ut obligationis a£h'vae

ex-plicationes, quas

Tic breviter

indicavimus,

corum

judicio

non omne ferre videantur pun&um, qui easdem

accura-tiori examini _{fubjicere voluerunt. Fatendum tarnen} ar-bitramur, neutram earum improbandam esfe,

niii iimul

concedatur _{aliquid veri in eadern contineri.}

_{Sic iila}

ex-plicandi metbodus, quas

obligationis

fenfum

priorem

fta-ruit, communi hominum judicio, virtutena in

officiorum

ftudio _{ponenti, magis}

_accommodara

_nobis

_{videtur &,}

_ii

noftro ftare licet _{judicio, in} eo tantum peccar,

quod

ra-tioncm, cujus confcientia gaudemus, cum

fumma Sc

infi¬

nite ratione in concreto exiiftenre confundat; ab illa enim

imperantem vim

Sc

necesiiratem,

cognitione

fuperioris

extra nos exiildentis anteriorem, derivandam esfe

cenfe-mus. Altera vero, qua ad obligationem aftivam

expli-candam itur, via in eo a vero nequaquam aberrat,

quod

causfam _{obligationis confcientiam} proereanrem extra

fub-jettum, hac

confcientia

gaudens,

non

quaerendani

esfe

monftret; quamvis obje&um

ill

i

darum,

non

ab

eadern

libere _proereaturn,

_quod

_{necesiiratem,}

_quam

obligatio¬

nem vocamus, excitaret, ponendo ultimo iis impediatur

difficultatibus, ut officii & prudentiae

necesfitas nullo

fe-re discrimine feparatae videantur.

Quod

itaque

fic in

utraque hac explicatione

jure

defideramus,

me

judice,

fa-cile addi _{posfet, fi a&ive}

_obligandi

,

hoc

eft,

imperandi

poteftatem a

rationis

natura,

qualem

eam ,

abstrattam

ab

omni Uli aliunde data materia, mente concipimus, & qua¬

lem in ratione nulhs circumfcripta limitibus, in concreto

confiderata, cogiramus,

feparari

non

posfe videmus,

Sc

fic ab illius confcientia, quatenus ad eandem perfonam, quae iimul aborum motivorum

iibi

confcia

eft, pertineat,

Äonfiliis _{impoiitam derivamus}

_{necesiiratem,}

_quae

_rarioni

De _{Ohligatione AÜiva. 7} per fe naturalis, hornini, cui fimul rationis & fenfuum

confcientia adefl, ornnique, quod limitibus circumfcriptum

cogitamus, Cnti imperativa eil, & moralis, ab omni ne-cesiitate _{alia, five ab externa vi, five ab interna}

appeti-tuum, ab obje£lo qualicunque grato oriundarum, violen¬

tia derivata _{fit, toto diverfa ccelo, hoc eil, qualem in}

juflo ab utili , officium a prudentia diilinguendis

requi-rimus. Si _{itaque quis contenderet, non dari} obligatio-nem fine _{Superiore , libenter illi asfentiremus,} dummo-do _{per Superiorem facultatem fuperiorem , qualis in ra¬}

tionis confcientia nobis _{adeil, indicare vellet; ab illa}

e-nim _{eruditi, quid ad Superioris extra nos poiiti &}

ob-ligandi facultare inilrudli ideam requiratur,