πίγρ ora ·
DISSERTATiO ACADEMICA,
DE
usu .
AFFECTUUM;
QUAM,
Confenfu & Aucloritate i^Ampliffitn^ Fa*
cultatis PhilofopbictS, in florentijftna Svi-
onum Academia Upjalienß,
SUB PR/ES1DIO
VIRI AMPL1SS1M1,
Mag'
PoéTeos Profess. Reg. & Ord.
Publica bonorum difquißtiom modefle (ubrmttit
Jonas Tidqren,
IT- GOT Η US
In Audic. Guft. Maj. d. VII. Juli!
Anni MDCCXXXI.
Horis ante meridiem folitis.
UPS ALIAS, Literis Wernejr.ia.nis·
~Ί
* '
"
s:« r:#: m:tis
MAGNA. FIDEI VIRO, ,
GENERALI,
Perilluflri atque
DOMINO,
D» carolo
SPARRE,
Libero BARONI in Moholm,
Domino in Fliftad &c.
MASCENATl ΜΑΧΙΜΟ.
DSs ventAtn, quafoy gener Baro, ofo eftemmati
^uod me a jam gracil» t anga t tu a limma Clioy
Stanera iéponeni taneo n°n digna P/TRONO · ta fnnt fateor y quaPaUolm obtinet amnit>
&e/tta Ta r; wßdet) omniadefunt:
iXrg9
Hrζ o quid ett mirum ·, quo a dignis hatet tatelrk
Sefe abdat proles rnentisque obfcura propag9,
s, Hocce metern muntis η an) fa liJuftriiTimc BaRO>
/Inte pedes quod pono Tuos» ett viHus are^ ^
Cui prettum nuUum ett t animum (ed reß>ict^
dant is,
Et placidis oculis dignar e bae dona minut a,
Quant a Tui quondam generoß fape Parentia
Seilte et in noftrum b ene fatta fucre Satorem%
Et Tu a multoties in η o [me t gratia dultu , Quam nuUa extutiet devoto oblivio cor de f Cuntta fed bxc grata memoriqne ego mentg
repoipam.
Tive din fähus > Macena* optime> Ρ area Stamina lent a colant, feraque ea forcipe rum»
pant:
Tive, inquam, fclix, numerato & feculamultd·
Perilluftris atque Generousiimi
Nqminis Tui
s
Gliens httmiÜimm
Jonas TJDGRBNV
Aämoä. Re ver. & PracIarißT. Domino, Mag. LAURENT. KYLLENIO,
Paßori hPrapoßto in Odinsåker longe di- gniii Patrono, quovis honoris cultu
jugiter colendo.
Tlur> Rev. atque Clarifimo Domino,
Dn. JONiE OTTONIO,
Paßori in Hielftadh digniilimo, Everget*
ac Fautori, omni, qua par eft, reverentia
artatem profequendo.
Plur, Rever. atque Clarijßmo Domino,
Dn. JOHANNI BORSTELL,
Fliftadieniium Paßori vigilantiffimo, Fan*
tori ac Everget* propenfiilimo.
Plur. Rev. atque DoB (Jt mo Domino,
Dn. ELI£ PETRIN.
Fridsbergenfium Comminißro vigilantiffi-
fimo , Confangvinitate mihi conjundlis-
mo, Fautori ac benefadtori optimo.
IN mgenioli tefjeram grati primitias animi, , cum ardenttflimo ob plur im a
Praxlariil. Coniiiltiff. Clariif.
NOMINUM
tultor ob*
a &
Confuitj[liMe Viro ,
Dn. ANDREA NORDLING,
In Urbe principe Judicii Inferioris λ(- fefforiacquißimo* Patrono ac Nutritio omni
honoris titulo venerando Plur. Rev. atque Clartffimo Domino,
Dn. ANDRE/E HYDORELL,
Pajtori in 2Brinng meritiilimo, ut Fautori
ac benefa&ori oprimo, ita perpetim
reverenter colendo.
Spefiatiffimo atque Confpicuo Viro,
Dn, HENRICO MÖLLER,
Inter Holmenfes Mercatori laudatifL ut per
plures annös Patrono ac Nutritio bcnignif-
iimo,itajugi obfervantia diligendo.
Plur. Rever* atque Dofiiffimo Domino,
Dn. PETRO KIELLDAHL.
V. D. Comminiftro in Oterftadh fideliili-
mo, Confangvineo & benefaftori
certiilimo.
"in fe collata beneficia, hafce quaksciwque
perennis felicitatis voto, offert SpedtatiiT. atque Doétifl.
VESTRORUM fervantißlmtu
R.
J^ogfdrafcc ft'dt'e ^a&cr.
S55«r ffal jag finna ficniig ort)
£κϋ» <£r tarfa/ fom jog nogfami botb4 SDiittfmlba $;aöer fromma?
?r wnfjef'/ mdrbnab/ fiaref aQ/
tot· mtg baft/ iben albrig ffel Utttv mtii minne fomma.
© b inner jag nu taia om t
«£>mab gobt/ trdn forfta bag jag fom 3 Imiei/nitgdr mjfai/
£wa\) fofinab / ntoba οφ befmdr/
3 for mtg tragtf/ $aber fiar/
$ari Ijdr ej imfroa prtfaf.
Sit flatt οφ ringa fntdtf fram/
Sil teefn jag Docf trtjar fram/
§or morbnab οφ all dbta t
Sag tfpfbtg ar / iaggunjligt aa/
St) jag cj baftre gtfma fan Silbnfa/ ^aber fidra.
3 »g maiiojt l;ar i benna ffrifi
AÉfefters ni>cta/ gagn/ οφ oriff/
Oktalt: φ ti dr tf)e blifrne 3 tim οφ tpget bdlbne ratt /
r3lf (imbt toruuft / på ()marje fatt
£be Oärlig notto gtfma.
$ ft jag tut ei min Itjbnpé ρΐΐφί Sftot g>00,? €r til fuilan mtgf
ta mifa/ ffal boφ mara sQiin bltt/ Φ US) lat' <£r mdnga h SSKe giäbie ftdmba gråa bar/
£>φ jtbjl til himla fara.
Π1 i» E, habere
Ipfcigc ©on
J. TlDGREtf»
ι Ν. S. Ä Τ.
$. Ι·
Uoniam 9 aufpicante
Summo Numine, pro exiguis ingenii viribus
ufum affeftuum quali-
tercunque delineare-»
animus eil 5 hinc» uc
Co evidentior res evadat» pauca de af-
fe&ibus in genere praemifia volumus, De
affedluum doftrina varii fcriptores opti-
me meriti funt· Veterum Philofopho-
rum inftituta fequitur Cl. Omeifius, li¬
cet ea ad Chnftianam religionem magis
accommodet. Phyiice tradlarunt Digby
& Cartefius. Moraliter Malebranche,
Henricus Morus, Laclius Peregrinus &c.
Et phyiice & moraliter de la Chambre.
Omnium vero optime, Arnoldus Wefen-
feldius in Georgica animi & vitae. Quo
judice, affedlus funt eommotiones mentk
txtrdordinArU, ex reprafentatione ohjecfo»
rum, cum reUttone cjuadam ad nos freftato»
rum, ö* peculiari fpirituum Agit attone OY t α , Ad profecutionem boni'fS fug am malu Di·
cuntur vero commotiones, non locales,
Ted ut diveris voluntatis determinatio-
Λ fits
nes, idque tum in fenfu adivo, tum in v paffivo* ideoque nec illi exhauriunt na-
turam affedtuum, qui eos pro folis pas- fionibus habent: neque illi, qui affedtus
pro fohs adtionibus nifibusque inteniio-
ribns voluntatis habent. Patitur anima,
perctpiendo rem gratam vel ingratam,
vehementiori fpirituum animalium com#
rnotione affedfo. Patiturcorpus: a volun>
tatis nifu vellicantur ejus Organa : fan-
guis fpiritusque excitantur, ut inde fe-
quantur rubor, pallor&c. Agit mens,
vividius conten plando Ideas & fe deter-
minando ad bonum. Corpus etiani ali-
qua ratione agit : inde emm emananc
fpiritus animales, qui motu perniciilimo j
incitant mentem. Sedes vero afreduum ! non nifi in voluntate quaerendaelt, quae
tunc dicitur appetitus fenfitivus, dum in commercio corporis operatur, Proinde
illi falluntur, qui, affedtus ad inteiledum referendo, dicunt, eos ehe vel prava_.
judicia, vel pafliones animi, ex intelle&u, tanquam potentia quadam paifiva , pro- fluentes: denique nec minus illi culpan- difunt, qui ccdlocänt eos , in nefcio
qua hominis parte, quam tertiam ap- >
pellanL Numerum affeduum eorumque
divi-
I dmfionem quod attinet 9 obfervamus , quod Ariftoteles eorum numerum non determinaverit. Stoici quatuor principa«
les confiituebant: Lactitiam, Triftitiam*
Cupidinem & Meturru Fpicuraci tres:
Lcetitiam,Dolorem & Cupidttatem« Scho- laftici alios irafcibiles, ahos concupifci-
biles eiie voluerunt, ad ilios referendo, Amorem, Deiiderium, Gaudium, Odium,
Fugam: ad hos, Spem, Audaciam, Iram»
Deiperationem & Metum. Cartefiani af- feftus divifcrunt in primitivos & deri-
vativos. In illis numerarunt Admiratio- riem, Amorem, Odium, Cupiditatem, La>
titiam &Triftitiam: in his vero multa no-
nrina, naturam affeftuum vix exprimentia.
PhilippusMelanchthon dicit,alios affedlus
eile naturam juvantes, alios deftruentes.
Nobis, brevitatis ftudiofis, obfervaiTe fuf.
ficiat, omnium affe&uum objectum eiie
rem vel vere vel apparenter gratarru, naturamque horum affe&uum confiftere
vel in expanfione vel contraftione fpi-
rituum animalium. Hinc lactitia difFun- dit fpiritus: moeror condenfat : metus gravior vexat: ira comprefla carpit fuc-
cum corporis: invidia pefllma eft, car¬
pit fpiritus, & hi iterum. corpus, ldquo
Α ζ Co
4
co magis, quo diuturnior cft. Scilicet » id efficiunt affe&us, ut majori velut ni· [
fu corporis ac animi eo contendamus»
ut citius & certius vel cum bono all·
quo reduniamur, vel a malo fejunga*
mur. Immo hoc paradoxon ftatuerim,
affe&us noftros femper in bonum idque
futurum ferri. Sunt enim commotiones, j
per quas voluntas , ab eo, quod järn»
adeft, ad aliquodi quod nondum adefl:,
movetur. Quod vero tantus plerumque I
affc&uum abuius fit, id inde evcnit> cum in obje&um non debitum, nec fibi con·
vensens homo fertur, cumque afFc&us
non tenent menfuram natura objeäi
convcnientem.
§. II.
Hac occafione ficco pede praterc*
unda non eft decantatiffima illa Stoico*
rum fententia, prave judicantium, ornnes affeftus eiTe malos fanaqué rationi con¬
trarios: qmpropter fuam fernper incul*
cabant «Wfeu afie&uum vacuita-
tem, hoe elt affcélus penitus exftirpan·
4os: hinc eo dementia proceflerunt»
Ut ultra fortem humana conditionis quafl
eveétum fufpexerint fuum fapientetiui
quem omnibus vitiis immunem, nec u\>
ί Iis animi perturbationibus obnoxium efle jaditarunt: ut taceam plurima alia, quac
ejus comrnatis nobis de fucato fuo fapiente propinant. Temeraria vero hatc opinio,
quam abfurda & a veritate aliena fit, cui*
que pathologiam pradicam fobrie penfi·
tanti fatis in propatulo eflepoteft, qua«
re illam orbis literatus dudum explofit.
Quid, quacfo, hoc aliud eflet, quam i- pfam naturam exuere velle» ftimulos-
que adionum humanarum & virtutum tollere? Quod & impium & impoflibi-
le. Quamvis affedus, prout poft lapfum
fefe habent, humanae imbecillitatis fint
documentaj commoda tarnen, in quaii-
tum primat infhtutionis ordinem fequun-
tur, non pofTunt non afferre multipli-
cia: qua ratione, Divinac bonitatis lu- culentiffimum pratbent argumentum^
Egregie admodum bac de re Ladantius a):
dffeclus (unt velut über tas naturalis aninta*
runt, ad quam, cum verus cultor acceßerit, β a- tim c eden t ib tu vit ils, fruges vir tut is oriuntur*
Deus itaque, cum bominem primum fingeret,
mirabili Providentia ingeneravit ti prius iß as animi commotiones , ut påfjet capere virtu-
tern. Quare & ab antiquis didi funt ar-
A j da¬
rf) Libs f. Dmn. Inß% cAp. //·
6
dores arnmorum cot&sque virtutum. Au·
guftinus ait. b) : Ideo af >ftru ab initio no-
bu rnhitfi funt, ut fiimult efent ad aU 'to* I
fics honeftas in di(ciplina giofira. HuiC
fententiar album etiam calculum addi-
dit Palingenius c) canendo:
Sic mentem affeftus acuunt crefcitifi premendo;
Chui β non efent prorfus tabefceret, 0* »ii
fgregiuvt faceret: ceu nav is in aquore torpet j
ΛΪ remi impelltnt, vel habentes carba fa venti) j Proinde crrant cfuidam, dtcentes> quod fapienti j Jiaud unqttam licet hos ammifentire tumultut
&r. Quid cnim interefl , inquit Cicero
1Π Lael. d ) motu animi fublatoy ηοη~>
dito intcr pecudem & bominew-t , fei
kominem & faxum. Ouippe ii tolle-
rentur affe&us, omnis feremotus& dr·1
culacio fanguinis vividior tolleretur, &
his ablatis de homine aitum eiTet. Pa·1 tetigitur, affeftus non penitus abolen·
dos, fed mitigandos, & ad redarn ra·
tionisnormam dirigendos efle, ut finem
a Summo Numine intentum obtineant·
ln-
.
.
His ita breviter prarmiifis, ad inftt·
tutum noftrutn propius progredimun
·,
pro
£) De Civit. Det lib.p, eap* f. e) Zt'
åiacm vita pag. f*. d) tap. tj.
pro modulo ingenii breviter obfervaturi:
l. Quid & quantum utilitatis anima:,»
ut parti nobiiiori, conferant affeftus.
i. Quid corpori feoriim fpeftato$ 6c denique
$. Quid emolumenti toti homini, in
vita fociali confiderato, inde accedat.
Primum quod attinec* affeflus ad ra*
tionis amurfin temperati, haud parum uiiis adferunt animae noftra:: ipii enim
ilimulum addunt > adhones fuas intre- pide & cum atténtione inftituendi. Sic
ira, licet mter vehemenciDres animi affeåus merito numereturi mentemque
fa^pius turbet , non femper tarnen pro mala habenda eft, Ted, praevia refta_,
ratione , animum ad generofa quaevis
inftimulat. Nifi enim ira Magiftratuum
animos ad legum transgreifores puni-
endos excitaret, vitia latius ferperenr.
Prudentes imperatores variis modis fuos
excitant milites, ut animo intrepido fint,
ut ira fortiores reddantur. Exemplim
vide apud Livium Iib. t. cap· 12. & 13.
Metus, uti judicem facit timidum, ita faepe prudentiae inftrumenturn haberi pot- eft: circuroipeftc enim agere & mala
A 4 im-
V
%
iminentia cavcre cum docet, ut omnem in judicando praecipitanciam, multarum injuriarum fontem, fugiat» Homines infbper a peccatis, multisquc malis per- petrandis avocat : ii nullus futurarum-·
poenarum eflec metus, omnis fere locus
vitiis abundaret fpurciflimis. Tutior licet,
immo laudabilior iic illa vitiorum aver*
fatio, qua: ex folo amore boni profici- feitur; non tamen inficias cundum eft, quin metus irae Numinis & poEnarutiLi
infernalium, abducere fepe valcat ho¬
mines ab impietate atque malitia. Spes homines ad beatitudinem coeleftem de»
fiderandam excitat d), Unde vanis in hoc mundo rebus adha:rere detre&at,
& adverfa infulforum alacriter tolerare novit; quo intuitu, non male, lemmen
waler um audtt , & a ne or 4 ei Symbolunu adjicitur e).
§. IV;
Ad mentis attentionem feliciter confer»
Vandam, pariter ac excitandam, pluri»
mum valerc affe<ftus,in confeiTo eft. Admi' ratio licet,ftride ficdidta, paffio non iit»
$uia nullus bis relativas obtutus t B in rem, unde d) Le Grand. Ιηβ, Ρ hl!of p. jo, cap. 16*
0 Wéjenfeld. Georg. an i in i (g vita part, 11,
t, §> l<»
un de omms paßio mentalis or tum habet, nei ulla in c or de & fangutne fequitur muta tio f),
Ubi tamen late fumitur, non potcft non in numerum affedtuum referri, quippe
quar occafionem in nobisaffedtus excican-
di praebct copiofam» adeoque neque fua
dcftituitur utilitate. Convcnit intermo«
raiium Dodtores pIurimos> quod admira.
tio hominem difponat ad attentionem majo¬
rem (5 recordationem faciliorem : etcnim fpi-
ritus animales > verfus faca cerebri in copia tendtntcs, vefligia diftintta imprimunt, ut froinde mens ißius objeSli claram formare
ide am ejusque facile recordari poffitg). An- fam deniquc prsebet caufTas rcrurru
inquircndi, & ad veritatis indagandas
amorem nos ducir. Ubi rarum quidpi-
am & infolitum nobis obvenit, non hl»
nuda admiratione acquiefcimus, fed re accuratius penfitata, ad naturam rari hu- jus objefti inveftigandam inftimuiamur.
Sic multx per admirationem invents func
rerum veritates, qnas olim ignoravitan- tiquitas. E« gr. Jjhd eclipftn felis primurru*
adnotarunt, continuo ingenti admirationtj»
torr ep ti fuerunt: qua correptio c au β λ fuit,
A f cur
/) Hem ρ. Jt. t, *, g) Qsntz, de aftfti·
itu bum pag% a/«
i o
cur tncogmti ipfis efettus origtrietn & caus·
fam jer tit ar ent ur ; Et fic invenerunt cclipfm
folarem, a lun<e interpojitione inter terram-å folem produet feu contingere h). Et lon-
ge plurimae veritates > quas recentior ae-
tas adinvenit, cujusque indagationis cauiTa
cxftitit admiratio.
Nunc ad amorem fiat acceffus* non tarnen de irnpuro & illicito, Ted de ra ¬
tional! fermo erit, quo omnes capiun-
tur boni, quique facit, ut ve re pii ad
öfEcia Deo praeftanda femper & ubiquo
fint paranifimi, voluntatem fuam Divi-
nac voluntati fumma cum reverentia fub- mittendo j & honores, opes voluptates-
que hujus vitac parvi habendo. Narru
verus Amor nullas 'fentit amaritudines, fed
* er am dulcedine m·) quid for or amorts dulcedo
ett i). Ex amoreDei profluit amor proximi»
tanquam a fonte amceno» nos cum ätten*
tione & cura illius neceffitatibus fubve-
nire docens. Hinc ii quis famam eju$
dilaeeret, eam non fine vehement! anl·
mi commotione cunftis viribus defende^
re debemus. Odium, nec fuo in attentio-
DO
'
h) Le G rand.lnft, Ehllof. pag< pgj* i) Au,·
gußtn. in Epifl. Ad Maced. ,■
ne fublevanda deftituitur ufu. Prarcones verbi Divini in auditorum corda peccati
odium inftillando, vicirs obicem ponunt, pravamque confuetudinem exuere do¬
cent. Hinc malum averfarij prafceptis-
que divinis tenacius adhacrere follicito
inculcant.
Nec minorem in (j>e deprehen-
des utilitatem: hatc in caufla fatpo
eft, cur multas res maxime arduas ag- grediamur, & inco.mmoda quaevis infu-
per habeamus. Hzc ardorem in nobis accendit, ut virtutis compotes redda-
mur, Eft enim praecipuus ejus efte&us,
Operationen! reddere expeditam, exci-
tando animi attentionem ad illam. Pra:- terea diügentiam ad operandum incre-
dibiliter acuit. Unde dicunt Philofophij fpem efte antiftitem & aedituam Palatii k)t
Sic literarum ftudiis dicati, omnes Iucu- brationes animique labores, perdifficiles licet, infuper habent, modo temporis progreftu, mctam laborum attingant»
& multiplici docftrina imbuti, fibi aliis*
que prodefte poflint.
• ■
§. V*
Breviter fic delineata affetftuum utili-
B tatc
<*) Ofiand. Theol, Mor, C. §, 3/.
12
täte circa attentionem, nunc difpicien·
dum eft, quomodo vis judicandi per eos- ι dem redditur prorntior, & ad res quas- lioet fecernendas aptior. Licet nihil fit
verius, quam exceiium & inordinatio-
nem affeftuum mentem vehementer tur»
bare, ejusque funfhones violare magis,
quam ad fui perfeftionem inflammare;
quatenus tarnen adhibetur juitum eorum moderamen , non pofiunt non illi fuis gaudere commodis. Amor, excuifis ra- tionis habenis, ccnfufum reddit animum,
ut verum de rebus judicium ferre ne- queat: at rationis freno temperatus ju¬
dicium egregie acuit. Sic, qui Came-
nas amanr, ad fublimium & abftrufarum
rerum inveftigationem feliciffime tcn-
dunt, & attenta idearum compäratione inftituta, diverfas Philofophorum fenten-
tias examinant, quaeque illarum fitprae- ferenda, quaeque poftponenda acute ra- tiocinantur» unde clara folidaque rerum
& veritatum principia hauriuntur. Quis
ergo neget, amorem in ftudia literarum optimum menti praebere pabulum l Si
tiullus efiet amor & defiderium lireras addifcendi, vis intelledtus noftri decre- fceret. Qdiunjy in acuendö judicio, nec v
fu©
\
τ ■»
fuo caret ufu ; nos enim de forde ac
1 '
pravitate peccati informat, & peniitato
triftiilimo mentis ac corporis dctrimen-
to, ex improbitatis femine orto , horret
animuSj & ipurcam flagitiorum inquina-
tionem fummo ftudio deteftatur* cum-»
per iß am ab iUo recedimus, in cujus amore f&la humana beatitudo conßßit l), Metus
nos mala futura ac iminentia caute prae- videre docet, ut prudenter nobis cave-
re poflimus, adeoque in judicando fuoi-
mam praecipit cautionem.
§. VT.
Pergimus nunc ad ingeniifacultatem*
5 ' quae r quatenus a corporis difpoiitione
quodammodo perficitur vel impeditur,
eatenus per affeitus , vel vividior vel
hebetior redditur. Extra omnera dubita-
tionis aleam pofitum eflfe exiftimaverim,
i am erem acuere & reliquas mentis facul··
■j tåtes & ingenium : ille enim facit, ut
inftituatur cultura animi » unde profluit
rneditatio, commodum ingenii excolen-
di medtum. Quare Oraculum Periandri
μιλίινι ro παν, omnia meditationi tribuit,
cum iine ea vana eft omnis le&io. Hinc
B i ad
' l) Le Grand. part X, eap» if.
f φ
ad literas rraftandas reddimur idonei,ut, fagaci mentis folertia, res yarias, focie-
tati humana; perquam utiles rirnari pos- fimus. In aprico eft, quod fuperiori ac
prüfend fecuio, fcientiarum pomceria
novis acceilibus egregie increfcere cuepe- rinc, ut fingülac difciplinar eum in mo- dum jam caput erexerint, ut illis ultima
quaii manus inje&a videatur m\ Odium_,,
varia excoguat media , quibus peccati Ja-
bem effugere po/fumus. latitia nos quaii
aHicitträhitq; verfus bonum, ejusquede-
leftatione nos pafcir. Si ne Utitia, inquit Lipfius n) ; (enfus amorcfue virtutis nuäus e- rit: ft enjm b.oni poßeßio absque Ut iti λ ejjet, nen
niägis quis bono frueretur , quam qut eo
prorfus c ar er et, linde 5 qut in re tenuiU-
tant ur , re ipfa ditiores funt illis , quos bo¬
norum copia fatiare non poteft. Uti vires in-
genii» nirrna animi argritudine frangun-
tur, debilitantur j ita per Jartitiam corro- borantur , augentur. idem videtur Ofi- ander innuere , dicendo o): Delettatio
ingenium acuit , & cum fit complementum
»perationis , formaliter reådit eam perfe- febfio- m) IPefenf. Georg. an. & vita pag. 62\.
n) Lib. Hl. Mämanud. cap. 7. o) Joh- Adam
Of and, in Theo l. Mor, cap, 6» §,
ffiftporem \ η nippe fv a vitas b* c inßimulat o»
**■ perantem ad acfius & perfeftius operan dum.
§. VII.
Quantum roboris afFe&us addani Phantafiae ac memoria? , ad vivum nunc
refecare propoiiti vetat ratio. Sufficit di- xiile, quod amor bonum ac jucundum
vi vis nobis dcpingat coloribus, ut illo quam primum potiamur , viam pa- '
rer. Idem amor efficit, ut memoria? res
utiles ita mandentur , ut nunquam ob- literari queant. Deßderium rei novar addi- fcenda? nos magis magisque cxcitat»
Licet multa inteüeftui noßro objiriavtur yaut fenfibus noßris ßefe offerant , nunquam ta»
men in memoria recondentur j nift per alt"
quem affeSum ρ).
,
§. VII Γ.
Quemadmodum animac, ita etiatru corpori, ob intimam in homine utrtus«
que conjundlionem 9 affedus prodeiTo
videntur. Omnis licet affeduum ebul- litio naturalem corpor is felicitateni ;fa- nitatemque perturbet ac faepe deftruatj
mode»
p) Le Grand· Infi, Philo β ρ.
16
irioderatio tarnen eorundem, fanitati
tuendae ac promovendae haud parumu infervit. Afjettus vebementi frirituunt agi*
tatione in homine mierocofmo, tdem pr<eftA~
re videntur, modo non excedunt, quod ven*
ti majori in mundo : uti bi aerew expur*
gant t it λ Uli fanguinem quafi ventilant, ne (lapnans putrefcat q), Amor cauila eil» cur fanguis agilior & fanitati expeditior red-
datur. Etenim per circulationem fan- guinis vividiorem, ccconomia hominis
interiör bene difponitur, unde ad acftio-
nes cerpori proprias reddimur habiliores»
Amore caior vitalis fortius excitatur, &
concoétionem ciborum in (lomacho pro- movet. L* titt a cor apertt & dilatat, un¬
de fanguis liberius pleniusque movetur,
& corpus ad motus fuos perficiendos ma¬
gis aptum redditur; quare fanitati non pa-
rum infervire dicitur. Sunt & alia utili-
tatis affe&uum argumenta , quatenu-s
corpori confulunt; fed cum haec ad fo¬
rum phyficum fpe&are videntur, ad alia pergimus,
§. IX.
In Societate civilt feliciter "promo- venda, neque exigua eft aflfe&uum vis·
Amor
q) Budd, Tbeol. Mor, pt tot.
Amor- conjugalis» fuavis illa animorum
ac corporum copula, per produftio·
nem fubolis fpecialiter defh'natus eft ad generis humani perpetuitatem, quique
grata fua titillatione incitat ad connu- bia coeunda. Sine amore^quo verfuspro-
lem homo fertur , non tanta cum molefiis
educaretur inf ans , nec futuro ejus ftatui 9 tanta cum foUicitudine proffieeretur. r
'Στοξγη illa naturalis parentum , nullis
parcit impenfis, nihilque omittit liberis aliquando profuturum. Mutuus conju-
gum amor, omnes adverfitates ac mo- leftias patienter fuftinet, & fi quid fi-
multatis intercedat, hoc prudenter te- gere novit amor. Lxtitia, ad curas do-
mefticas mira dele&atione fuftinendas*
immo ad res quasvis, quae familiam con-
cernunt, homines allicit. Spes nihil in»
tentatum relinquif, quod ad rem fami¬
liärem amplificandam peftineatj neque
enim tanto cum fudore ac labore cole-
rcntur agri, aut ex vita ruftica tantam quis caperet deledtationem, nißfpes ipfis
eilet largae olim meflis. Metus admo-
net, ut omnia circumfpeéle agantur , no
'
r) IPefenf Georg. 4»1 & vit* part. I.
§. 10.
m
ne per luxuriam & prodigalitatem res atque bona dilapidentur, & triilis rei
domefticae facies certiffimum portendant
exicium.
§. X.
Statum Ecclefiafticum nobis confide- rantibus fubit mutuus ille amor, qui ver- bi divini pracconibus intercedit cum au- ditoribus fuis: hoc mediante fernen ver- bi divini felicius fuccrefcit, ac in cordi.
bus auditorum frudum fert longe jucün- diffimum. Peccatores de flagitns fuis
admoniti, vitam agere honeftam , & a vitiis immunem (ummo ftudio nituntur.
Antiftites ecckiiac gregi przelucent piae
vitac exemplo, 8c boms quibuscunquo
moribus: grex iterum veftigia eorunu
premendo, omni nifu ac diligentia vir-
ttiti ftudet; Odium peccati in docentibus
vehementem excitat animi ardorem* ut
majori zelo audirores e fuggeftu admo-
neanr» de mandatis Dei fervandis> do vita fua ad normam legis melius compo- nenda. Hinc in cordibus auditorum o-
ritur averfatio mali9 & ad bonumincli- natic*$ nam odio male adae vitac dudii non^oflunt non foeditatem cernere pec¬
cati i
t
*9 cati, quacque antea illos deleftarunt vi-
tia , jnftar veneni peililentiffimi fugere.
Spcs denique docentes inftimulat, utipfi
homines contumaces crebro admonen-
do , fucceiiu temporis optatam quoque
corum a malö averiionem cerqere que-
ant.
§. XL
Statui politico quantum prolint af#,
feftus, paucis dicendum efi\ Injudiciis,
tibi coram tribunali duo litern conte-
ftantur, a judice obfervari debet aequili-
brium amoris atque odii : ne fcelcftis
nimis indulgendo, bonis e contra acin- fontibus cqlpam addicendo, jura legis
ac honeftatis violet. Ira interdum mo¬
derate adhibenda, contumaces de fuis
fceleribus convincet» & veritatem eli-
ciet. Mettes judicem circutrfpeile agere
rnonebit, ut coram fuperiori ratioqenu aliqqando peddere queat.
§. XIL
Denique afFeftus in orationc fublt-
mi & figuris rhetoricis veftita , ejus quaG animam eflfe dixerim. Hi enim au-
ditorum oculis, rem ipfam, de qifa di-
citurj fiftunt, ut eam corara qwafiÄitu-
er!
2 O
eri liceat. Hi tempore adhibfti * audi-
éntium animos delln?unt> ducunt> tra-
hunt, abrrpiunt· Quemadmodum Mii- fici non eodem fono odium & amorerrt excitare poiiunt} ita nec orator uno verborum tenore
»contrarios affedui
producer* Hirtc dicftio mira verborurrt ftruclura & luminibus fententiarum in- ftruÄa , nunc lamtiam, nunc triftitiam*
nunc amorem, nunc odium > nunc de- nique fper.t animis auditorum inftillati
tit vere dixerim, affeftus per tropos S&
fehemata fe mire exferentes, heie
plurimum momenti obtinere.
Μoytp Τω Αόζχ,
VIRO-JUVENI,
jboftrin* movumcjUt elegintia OwÄtiffiwil·)
.
