SIVE DE - ;
ΡΕΤΙΤΙΟΝΕ
ELiSAEi
,£Χ II. REG. II.
DiSSERTATIO PHILOLOGICA. CUJUS
PARTEM
priorem,
CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH;
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
Stab
PRAESIDIO
VIR I CELEBEIi R
D:NI
ANDR.
BOBERG,
LL. O O. PROFESS. REG. & ORD,
Η. T. DECANI MAXIME SPECTAB.
f UBLICAE CENSURAE MODESTE SUBJICIT
JOHANNES
KIHLSTRÖM»
FAIUNA DALEKARLUS,
IN AUDITORIO CAROLINO
MAJORI,
DIE VIII DECEMB. ANNI MDCCL. Ii. Α. M. S.
V Ρ S A LIA E.
SjAE R;ae Mins
MAGNAE FIDEI VIR,
River
endisßme.
PATER
ac
DOMINE
„
S:. S.
Thcologise
DOCTOR
Celeberrimcjn
Dioecefeos Aroiieniis EPISCOPE Eminentiiljme
Yenerandi Confiilorii PRAESES GraviiTime,
Regii;
Gymnafii
Scholarumque
EPHORE
Accuratiffinie>?
MARCENAS,
„v!
iI v: t .i /Conticuijfé
Mitteteferunt
quum -voces
Oemoßhenis:
jam
coram.
ora
Rege
dißrti
Phiy
_
I
Pellet,
'vereorIdem
mihi
ne&
Quo
magisdoch
iloquio
abfum,
Oum
übet,
antepedestenuem
estro?,,JWtgtic
Paitr,
-fcetum
wgcnii:
fcd.gratia
.al
undans,
Qua
pub
ßudtis
em
operantem
meque
Erexit
trepidantem
de
di
t
animu,
■Calliope
elingui,
quamvis
illa.
tamen
.iufctpias,
precor,baec
inculti
,Elo
fira Tibipetas
quaporrigit,
Optime
Praesui,
Vive,
Pater
Cleril
Tibi
fit
longawa
fine&m,
l&it
felix
jfimilisque
din
annis\
.Latitu
qnod
eril
Vefimannis
Reverendiifimi
iNOMINIS TUI
cultor & cliens devotiffimus,
välborna fru ,
Fru
CHRISTINA
Ε
LIS
A
B
Ε
T
Η
BJÖRLING,
Caßorclen prydnad'år,
h
vil ken
Välborna
Fru
Lagman-fkan
medelitTina
dygderfittkön tildelar;
få
iförhar
ock Eder gunft,
Välborna
Fru , emot mig varit,famt
E-dre vålgerningår famånga,
att minjftåpiand-e
tunga·inga¬ lunda förmår vara deras tolk;mycket
mindre
kunna deinnom detta bladet jtifbörligen affkildras. Dock borde jag
med råtta anfes för hogft
otackfarrt
,få frami
jag icke vidalla tilfållen ikulle bjuda till att med vördnad dern omta¬
la. Det enda, fom ftår i min förmåga, år> att, få. långe jag
lefver, beholla åtankan af den mig beviffa
ynnei\
i ett vördnadsfollt minne. Emedlertid frambar jag nudetta mitt ringa arbete alienaft tillvedermåle af
minvilja,
och be¬der, det motte denna gåfva
derefter varda
maten, famtfå-„ ledes med höggunfiigt välbehag ernottagas.
Himmelens
Herre öke antalet af Välborna Fruens dagar; göre dem
i högfta måtto lyckfaliga, och
åndteligen, når
de nåttfitt flut, förbyte dem uti en
fåll evighet
f
SammeGUD utgjute ock öiver Eder
högförnåma
Anhorighet
få myckenvålfignelfe, fom
de
fållafte åtnjuta,
ochjagafhjertatönfkar!
jag görmighopp,
attfå
varainnefluten
uti Välborna Fruens
ynneil,
då
jagmed djup
vördnad framhårdarVÄLBORNA FRU LAGMANSKANS
0 ; I _V' t i
'
vJtnjukafle
tjänare,
KONGL
MAJ;TS
TRO MAN och
BERGSRÅD,
VÄLBORNE HERRE,
Ε
R
RI
A C
■
Ια
ju
ädlare och
ftérrenoje
ymnogare
och formon
malm
tilflyter
en
grufva
honom, fom
äger
9
den efterioker och finner. Den
Heliga Skrift
lik¬
nas med" råtta vid en
grufva
af den
aldraypper-fta och rikefla malm: den henne med flit
raniä-kar,
han
blifverågare af det
ftorfta noje
,form
menniikjor
i
tiden
kunna ernS. Om vålborneHerr bergsradets ftora erfarenhet i
Bergsvåfen-det, och deraf härrörande
noje,
tillåterej
mittfö-rehafvande att
vidlofcigt
nåmna:
jag
vill
nuendaff
anföradet,
att allede,
fom
hafva den åran närmare känna Välborne HerrBergsrådet,
vetaej
alle-naft atc
intyga, huru J, Välborne Herre,
efter
den makalofa
Juda
Konungens
lära, hällen
den Sto¬ra Gudens Bibelord
dyrbarare
och kärare,
ån
guld
och
filfver,
ioken
dcruti
Eper ådleitaförnojelfe,
•choch det iamma fladie
befragtem;
utanüe
urte¬
ile ock med beröm vittna om Eder ogemena
ffit
att utleta des ratta förfiånd. Till hvifken andaJ
fä
val ikarikoden den
Heliga
Skrifts
förklaringar, (om
ock μmnioren varSvenika med
dc måft aniedda
Eu-ropafcrika
ofverfåttningar,famt
med ofortrnten
möda
underföken och
upreknen den
mening,
fom
for den
båftaanfes.
J
åren
,Välborne
Herre, i
anfeen-de
härtill,
enprydnad
uti
Edert
Stånd,
och
ettefter-dome, fom år vårdt att
följa.
Så val i
anledning
håraf,fom
ock ianfeentle till
den flora
frmeft
jag
tilförene
njutit,
underllår
jagmig
attlefva i
det
hoppet,
attej
oguniligt
uptages, omjag
för
närva¬rande
ringa
Philologiika
arbete hos
ettfå
för¬
nämt och
vidtfrågdadt
namnioker
den glänts,
fom defle bladen-af
fig
fieltve icke
aga.Min
tro¬gne
onikan år,
attden
Store
Guden täckes
för¬
längaEder
lefnad
till den
hogfla ålder,
med till¬
delande af alt det
goda,
hvarmed
han
fina ålikare
hår och
evinnerligen plågar
fågna. Skattar mig for
ofrigt
lyckelig, då
jag, under
beftåndig djup
vörd¬
nad,
får
nåmnas
VÄLBORNE HERR
BERGSRÅDETS
A
idmjukafle
tjänare]
VIR Generofe ac .
NobHiJffine',
D.ve
CAROLEHEMl
von
HERTZ,
Ad
Legionem
S:ae
R:ae
M;tis
Dalekarlicanv.
CA-ΡΙΤΛΝΕΕ Strenuiiiime, PATRONE MAGNE. Nobiliffime Coηfu
Itifftm
equeVIII,
D:ne
MATTHlA
BROCK,
KEGil
Collegii
Amiralitatis
FISCALIS
Dexter-rime, atqueOfficinarum Ferrearum
POSSESSOR
Spe-datifliniePATRONE
Projpenfiffime;
VIR Confultiffime atque
SpfBatiffime
,·D:ne
70
H.HENR.
,JUDEX
TERRITORIALIS Vicaric
Laudatiffimc,
ifcemque Officin, Ferr.
POSSESSOR
maxime. Con-fpicue»?ATRONE
Optime.vont.t. FA TRO NT.EXOP
Γηι. Debitae* Pietatis. Grati£tmaeqiic. Maitis, Teßeranu
Tenue Hoc*. Ingeriii.
Speciale
tu Sola. Argumenta DignitateAeftimanäum.
Cum.,
Voto. Ömnigenae: Feluitatis.
Calidiffimo.
Submrße. Ac. Reverenter·
Do. Dico. Dedico.
GcncroH Nobiliflimorum atque
Confultiiliraorum
NOMINUM VESTRQRUM;
«v - "yr·-. rr ;
culfor humillimu«;
A
U C T
O R
t;
* . -·_ : J V 7? J 'e T ^ J v* ^ »* --.
THisbites
Diicipulum ju flit
quondam5
prius
coelefti
aNumiqe plenus,
fe
poicere
quid-qnam·.,
is quam
fjammifero
yeheretnr
ad
aethera
ciirru.
Ecquidnam petit
ergocomes?
numblanda
vo-luptas
Ρned
pirat
trientem,vehcmens
aut ardor honoris? Cetera numpqfcit
caecaeludi.bria
fortis
?Haec
procul
avotis:
ea riamftpientius
optat, Gloriaqueis
fiin&i
celebretur Numlnis,
& qtix Multis optatampoifint
adferre falutem.
Nempe
vovetiupplex, fibi
decur
portio
dupla
Magnis
dc
doms
,quibus
eminet
ipfe xpagifter·
Haec
quia
perfequeris
concinne,
Syavis
Amice;
Portiodupla Tibi
cedat,
precor, usquebonorum·
Qptatum
hoc fimplex
comitetür
dupla voluptas!
/
χl t
%
•ivppl-aufiit
ι
Ν,
J.
$.
ι.ias in ccelum jamjam
recipiendus
fquod 2 Reg. II. legitur, atque
ad tempora Jorami, Ifraélitici Re¬
gis ,
fine
ullo dubio, refertur, utipatet ex 2 Reg. I: 17. & cap. III: i.), Gilgale Bethelem, & dein Jerichuntem abiit; utro-bique difcipulum comitemque in
via, Elifaeum, orans, ut in
aliquo
horum locorum re·maneret, dum, ex
mandato
Divino, ipfemetalioten-deret. Cur comitem iibi heic habere noluerit Eli¬
faeum, varias adferunt rationes viri eruditi: nimirumj vei, ut Elifaei deiiderium, eidem obluftando, magis
in-flammaret; vel, ne nimia
ille triflitia
obrueretur,fi
magiflri fui ex humana
confortione difceffum adfpicer
retj vel dixiiTe hoec Eliam putant ex modeftia, nefpe&atorem
translationis inccelum
expeterevideretur;
vel, ut difcipuli
fui
fidem
& conftantiam
inquireret, adeoqueexploraret,
anad
extremum,fe
comitari,
t ) o (
«22?
fuique
adfcenfus teftis eiTe
vellet
a).
Elifeus·
aufemfquamvis ab Elia ter y ut femet
tandem
aliquandode-ferat , juberetur* fidem tarnen, arnorem gratumque"
erga magirum
fuum
, & patremquafi
ipiritualem *declaraturus animum, nefieret, vehemenrer recufavit^ laterique ejus r non facile inde
divelfendus
fadhaefit.
Quo
ipio ficfuciam fimui
teftificatur
fmgularem,
quade implendis promiffionibus Diviηis mrnime dubitavif7
exfpe&ans imminentern, &
fibi
a Numinepatefaélarn
ψElise adfumtionem b). Neque tarnen negamus,
Elifxurrs
ea quoque de cauffa difcedere
noluiiTe
ab Elia^ utex-eellentia quaedam
γα$ίςμοαα
nancifceretur
c).
Cete-rum3. ut Deus eos, qui cum Propberis vivebant,
paul-latim
afjuefaciebat pvopbetia,
nunchoc
r nunciUuå
de
tonftliis (Iiis
ip/is
aperiens, qusefunt
verbaG
rotii d)v fic jam nonElifoo
tantum ,fed
quibusdam
quoque ex filiis y hoceft dilcipulis^
Prophetarum
^manifeftave-rat^
a)
Vid.
Poli Sympf.
Critic.ad'zKeg.ITt
z.Sfommis
^Clerici Comment. Philol in b, l. Conf. $ob. Meyeri An~
nouin Seder Olam fme Chronicqn Ebr<eorump. m. Syd.
b) Geric. Comment. Ρ
biloL
ad 2 Reg*II:
4.c) Polus in verf.2. d) in
verf.
3.e)
Difeipuli
dicebantur
filii Prophetarum, &
Pro~
„pbette ipfi
eorum patres.Procopiüs
qui
dem
Gaz<eusy
yfld
boc
ipfum
caput,ait effe
Ιο'ιωμα
της ce~μα TS
aal
ύιύς
προφητών
καιύιχς
ά&ζώποφ
^προφήτας
καΐ
ών&όώπχς
λέγειν
idioma
Ebraiese
pa-^riterque Syrorum
Jinguse,
filios Prdphetärum &
ho-33τηίηιητι vocare
Prophetas &
hominesi
Sed
quamvrsjjaepe filii Prophetarum fuerint Vf
ipfi
Prophet&,
atta*yjnen
Prophet<ε
fiterunt,qui
potueruntdici
nonfilii
3„jed patres
Prophetarum; quales
erantii
fqui
eorum$$£ ) O
C
3rat, Eliam, boc
die,
inccelum rranslafum
iri.Horum
igitur quinquaginta
Eliam,
cumElifaeo ambulantem,
profecuti funt: tum,
quod
Elice
adfcenfum fpeclandi
cupidifate arderent; tum etjam,
quia Deus voluit
cos, tanquam teftes hujusmiraculi,
adfore
f).
Conititere
autem hi proeul ex
adverfo
,fortaffe in aliquo colle,
ut fufpicatur Clericus, qualesmultosillis
inlocis
fuifle
tradit g). Elias vero cum
Elifseo
ad Jordanem
acce«dens, complicafo in formam
oblongam
pallio^),
flu-vium in duas partes
divifit,
eumqueficco pede
uterquetransiit. -Quo fadlo, Elias inftantem
fuam adfumtionem
non diutius occultavit, fed aperte atque ingenue
e/lpro-fefTus. Itaque difciplinoe fuae alumno dulciffimo longum
vale difturus? ultimum iimul amoris in illum
favoris-que ipecimen edere voluit,
permittendo,
ut priusali¬
quid a fe peteret, quam ipfe ex oculis ejus auterretur. IScilicet Elias perfuafißimum erat, Deum
fibi
nonde-negaturum , quod ab eo jam effet petiturus.
Nota-tione laudeque dignum eft, Elifseum, faéba fibi
pote-iiate eligendi, nec bonores, nec voluptates , nec ce¬
tera, quibus vani homines tantopere inhiant,
conou-pivifle; ied
dona gratiae, quasque adgloriam
DeiOpti-tni Maximi eolluftrandam pertinerent 9 aiiis
antetuliile
•Omnibus/), Eliam quippe obfecrat, ut
duplam
defpiritu
«jus
coüfequeretur
poitionem. Atque haecipfa
petitioA 2 Elifei
5,ιmortem
FMce.
Jdeoque Propheta
tsffilius
Prophet»pyd'ißingvuntur HamoJ,
VIT:
/4.obfervimte
Clericoadv.
iz.f) Fetrus Martyr apud
Polum
in
v. 7. g)Clericus
cidbc·
cit. v. 7.b) Ut cenfet Menochius apud
Polum.
ad v. g./) Vid. Petr. Martyr apud Polum in v.ß. Jacobi Sattrin
Betrachtungen
über
diewicht
iqfl
enBegebenheit
4
)
o(
Eliiael erit argumentum illud, in quo enucleando noftra qualiscunque opera, Bono cum Deo, verfabitur. Ce-terum fateri cogimur, aditu nobis, per tempus
inftau-rationis, ad Bibliothecam
publicam,
& quidem Theo-logicam, interclufo, adminiculis ad haec pertra&andaneceiTariis fuiiTe deiiitutos. A Tua igitur, Candide
Le&or, indulgentia hoc nobis expetimus, ut
benignum
potius Interpretern,quam rigidum
cenforem
agerevelis.
§. II.Textus Sacer 2
Reg.II:
9.hsec habet:
ETDV3 \"IMnp^
οηκα wy« nobm
ywbx
Pk
ϊπ^κτ
-jnna ow
*5
to wi*iD«n *pyo
Et
jallum eft,
cumtransiiffent,
w/Elias
die
eretE-liféc:
Pete,quid
jaciam
tibi,
antequamauferar
a te.Dixit vero
Elifa:
Sit ergo,qutejo
,portio
dupla de
Spiritu tuo ad nie ; vel /uper,
vel
/)<?«?/ me, ut varievertunt Pfeifferus, Schmidiusj
Tremellius>
alii.
Ver-ba ultima o'W 'Ö explicat
Rabbi
David
Kimchi,
-·]πη
menfur
amduarum
partium
/piri~
tus Elise Λ;· Hoc ita exponit Serarius, ut
velit,
E-lil<eum
fbipoflulaße
duas partesSpiritus
Eliani, ft
ipß tribuerentur partes tres. Quam
fententiam haud
dubie hauiit a Vatablo, parimodo hcec verba
in-terpretante.
Eodemque verfionem
Santis
Pagnini
tenderé vult
Pfeifferus,
in DubiisVex.
cent.III. loc»
II: ubi pariter quserit; quodnam
expofitionis iflius
ft fundamentum
?
Scilicefvident Interpretes,
for-mulam hanc Ebr. oofe , collatis
binis
locis
paral¬
lells,
k)
Vid* Lexic. Kirneb. in vor. nfi•t <zque ac Comment.in b. I cujus fummam exhibet Ben Melecb in Miclal
«fcöJ
)
o(
(i3tå> 5 Iielis, Déut. XXI. 17. & Zach. XIII. 8,
äuplicatampar*
jem aliquam denotare, fed quemnam hic
commodiifi-muni admittat fenfum , aut quonam
illa
duplicatio fitreferenda, non seque liquet, nec convenit inter
erudi-tos vel Judacorurn , vel Cbriifianorum» Hinc
difcre-pantes adeo tum explicationes, tum
verfiones
horum
, verborum offendimus apud Interpretes
Sc
veteres Scre-centiores; quas fingulas hic adferre non permittit
infii-tutum prsefens. Potiores veterum fuppeditat Polus in
Synopfi,
asque ac Pfeifferus in loc. cit. Miramur autem,neutrum illorum,' nee alium> quem videre contigit
#
paraphraftis
Chaldaei verfionem aut explanationem hicadduxiife,
a Polo alioquin, aeque ac aliis, rariusneg-leélam * itfpote majoris inter Orientales Sc pretii Sc
utilitatii. LatuiiTe illos fenfum verborum paraphrafeos
in h.1. utut obfcuriorum, vix credere convenit. Id fal-tem patet, Latinum Interpretern in Bibliis Potyglottis
Angl, obvium> vel nulluni, vel alienum plane paraphra¬
feos fenfum exhibere, quum
Caldaica
1ΠbV
W?\T1,
ηπ«)3ί
Γϊ|ΐ3 pinfic
transfert:
fit,
qutfo,
fu-per iinum duorim in /piritu
pvopbcti<£
tu& mecum. Hseocine verfio parum apta, neccongruens menti
Paraphra-ftae, nec facile intelligenda, Polum ac reliquos
abftinue-rit a mentione Paraphraftae, haud
facile
erit diétu«Quid vero hic intenderit Targum
Jonathse,
non fo-lum ex Syrointerprete liquet, qui eadernfere
ad fuamdiale&um formata fiflit vocabula,
duplam
portionemfpi-ritus defignantia , verum apertiffime ex eodern Tar¬
gum in Jerem, XVII. 18, ubi
phrafis
eadern occurrit, ejuas hic turbavit Lat. Interpretern;ibi
vero inpin
probe
vertit:
duplici
contritione,
ut6 ) o ( cg«®
rus & reliqui Interpretes,
pofcente hunc fenfurn
voc.Ebr. r»3Wö. Formulam autem hanefParaphraftae
effe fa·
miliarem, doeet Schindlerus in Lexico Pentagi.
rad.
fOT i P- *907 ,
ubi
pluraloca
videbis
adduda;
eamve-ro plane
pfsetermiiifTe
aecuratiflimum
alioqui
Buxtor-fium, in Lexico Chald. Talm. quantum nos vidimusi,'
jure miramur*
Cum
Jonathane confentiunt
fere
ple-rique Rabbinorurn, praeter
Abarbenelem,
cujusexpli-cationem pecuiiarem exhibet nobis Job. Meyerus in
adnotationibus fuis ad Seder Olems ubi pag. 880.
feq.
Lat. verfionem· fiftit verborum Rabbini, qui petitio·
nem Elifsei Γηζ 7Γ
αξ&φζάζει:
Sit,
qua[o,
inquit,-b
sec„erga me benignitas tua, ut
iitud
osduorum,
quodin·
,,ter nos fuit in eo, quod ego & tuhadenus
locutifu·
3)mus, fit hinc & deinceps in
fpiritu
tuoad
mej ut,,fpiritus tuus bonus in
fomnio
vifionis
nodurnse,
aut,,cum evigilo, mecum loquatur,
&
nosambo
confa-9,bulemur , ficut ab initio. Hoc
ed,
quoddicit
7Πfit quafo , i· e» nunc
poftquam aflfumtus
eris,„fit quasfo oW os duorum, i.e. duorum, qui
ha-„denus locuti fumus ore
ad
os,hinc & deinceps
in
„Spiritu tuo penes me, ut veniat Spiritus tuus> &
lo·
„quatur mecum üepius, ficut tu hueusque locutus es;Hucusque Abarbenel apud Meyerum. Hane autem
verborum Textus S. explicationem, a Rabbino
alio-quin
acutiilimo
atquefagaciilimo
fuppeditatam, hic
fub-tiliorem eile* quam folidiorem, nemonon videt.
Tan-.tummodo unica
fpecie ifta
fefe
commendarevidetur
i quodiignificationem
vocabuli
HÖ proprium&
frequen-tiorem hic etjam fervare conetur, explicando QW
os duorum, Ceterum meminiiTe debuerat perfpicax
il·
le fu£ gentis Dodor & in facris iitteris Ycrfatiilimus,
non huic tantum loco,
Xcd
aliisplurimis
propriam
;o(£'c&9
1 larniignlficationem
parum convenire; nedumhuicfor-mulse 5 ter tantum in facro textu cccurrenti;
cujus a-fium fenfum trcpicum atque genuinum &
perfpexit &
docuit ipfemet
Äbarbenel
in commentario fuo adZach-XIII. 8. ubi tDW , in f. textu oppofitum τώ
exponit ΕΞΠ2
t&übv"W
partes-tias illorum, fcilicet incoiarum, quorum ibi fit men¬
tio: eoque fuo ipfemet fe jugulat gladio»
noilrce
ex-plicationi favens. Quoe prseterea ad locum hunc
no-ftrum adfert, vel remotiora funt, vel nimis allegorica
& myftica, quin & fabulis
fapientum
fua:gentis innixa; utpote de apparitione Elias in Schölls Dodlorum \ qua
de re haec tradit: TTJ V?n
Π3Τ 133!
:w3Π οι ο^ηρπ ΟΌ3ΠΠ ρττοπ n*M mm =»ΚΠ
iSäpientes noftrip.nu rejermt% Eiiam /<cpe a
/apienti-'lus /wm coräe in Scbola
fuijje
vi/um. Quant!vero fit ceftimandum argumentum hocce hiitoricum e
Talmude petitum, nemo ignorat, qui vacillantem in hifce Magiitrorum fidem & commenta haud rariora
rite penfitaverrt. Nos, hifce mifBs, audiamus potius
faniores meditationes Theod.
Hackfpanii:
Étfi, inquif,,.in Vet. Teftamento voces ilke cnj# *3 fic conjuncfce
,,ηοη occurrant, nifi ter 7 nempe hoc loco, Deut«
,,ΧΧίϊ ij. ac Zachar. XIII. 8> femper tarnen prima vox 5,defle<8:it a fignificatione propria, & partes notantur
3,duplices, five res ipfa corpore conflet, (ive möle iila
fit immunis l). Neque eft quisquam
Lexicographo-rum, qui tropieam hane fignificationem noη admit-tat. Sic Stockius docet vocabulum Π0 generatim
no-V ö
3,tare osr jpeciatim λ) proprie denotare Organum
1σ-quelse>
3ii, _ ii
8 ) o (
„quelöe) concavum
illud,
inträ
quod Tunt dentes
&
lin-„gua.
β)
improprie,&
quidem
permetaphoram
de-„iignare partern ,
portionen^ menjuram%
iicut
oseit
„pars
faciei,
Deut.XXI.
17. 2Reg.
II.
9.& Zach.XlII.
g. m). Sirniliter Santes Pagninus, &, pum eo , Joan¬
nes Mercerus in Lexico Ebraico voceni n£ citatis
lo-cis pro
menjura,
partevel portione
accipiunt
5ut
&
alii. Attentius igiturinfpe&is
atquecollatis
locis
ii-lis binis, ubi eadem haecverborum
formula
apparet,rem fere extra dubium collocatam fentiunt plerique,
portionem
äuplam
inhoc
loco
noflro,
seque acin
re-iiquis
iftis,
defignarij
ceterumipfam negotii
hujus
in-dolem atque fcopum petitionisElifaci
propius declara-turi, in trespotiflirnurri explicationes
1 afe invicem
diverfas, abeunt tum Judseorum, tum
Chriitianoruni
Dolores; quorumfententias,
ac rationes earum prse-cipuas breviter proponere atqueattentius
confiderare*
noftri hic erit inftituti»
$. III.
K·) Quidam
exiftimant,
Elifaeum, dupla
petentem\
magiftro
nonnifi
paremeiTe voluiife,
feu eundem
Tibi
optaffe ipiritum,
quempoiRderet
Elias.
Verba
igitur
ipfius
ita exponunt, utpetierit
fibi
dari
dupli-c em illum Elite Spiritum. Hoc autem duplicifpiritu
intelle&um volunt vel
I. Duplicem
Spiritus
Sandü
effe&una
jdonum
ni-mirum
propheti#,
& domim
miraculorum
(quaequi¬
dem funt diftin&a Spiritus San&iενε^γήμαTä»
teile
Apoftolo, i
Cor.
XII.
10.): ut,quemaclmodum
Elias
duobus hifce charismatum generibus excellebat 9
id
quod eo tempore rarum
fuit
5fic Elifceus
rogaverit,
ut m)
Clav.
Ung.SmcL
Vet. Je/E
«X2> ) O ( <9
ut iibi quoque hoc utrumque dcnuin
iimul,
eodem-que gradu,conferretur
n)· Hujusfententiae
patroniiunt /Angelomus 0)1 Petrus Martyr,
Cornelius
aLa-pide Tirinus, Marianap), Lyranus,
Carthufianus#),
Thomas r). Sic etjam Cafpar
Sanélius:
Sententia
h&c,
inquit,
efl
communis, ut reor,ownino
vera,in
■Spiritu
duplici intelligi
fpiritumprophetiee
&
miraculo-rums). Haneexplicationem, alt Joh, Schützen,
me-rito aliis pr&fermus, utpote quee
eß ßinplicifttma,
if
textui magis
äccedit
t), Eufebius Nierembergiusexi-ftimat, Ebiceum deiideraiTe* finiilem fore Elise in du¬
plici ipiritu 5 hoc feiiieet modo, utnotiriamhaberettum
rerum futurarum fceu raptusEliar), tum etjam
myfte-riorum , per typos in Vereri Teftamento
adumbrato-rum (utadfcenfionis Chriiii, adfcenfu Eiice dehgnatae)uj.
Ve! 2. per duplicem Spiritum indicatam volimtmen¬
furam quandam Spiritus Eliani fupereminentem. Quafi
dixiifet Elifseus: Concedatur mihi qopiofus ille, eximius & excellens Spiritus, quo tu prse ceteris ornatus es.
-Rationem hujus explicationis quaerunt in uiu vocabuli...
B
dupli-n) Vid. Waltberi Harm. Bibi. ρ. 41$. η.4. Sixtin.
Amama in Antibarb. Bibi.Job. Benedict. Carpzov, Bibi«
pärυ. Ρbilologico-Exeg. V. Ί. p. 202. Ejusdem Vorbil¬
der-und Frag-Predigten Part. Lp. 1iß.
o) Vid. Calov. Bibl. Jllußr. ad b. I. p) apud
Po-lum adb. I. n. ff. q) Vid.
Pfeift. Dub.
Fex*p. m. 44z.Sixt. Amam. Antib. Bibl. r) Ibeod.
Hackfpan.
Not.Philolorrico-ΊheoL l. cit. s) Comment. in b. I p. i$jj. tit* ffob* Schützen Apparat. Nom. propr. Biblic· Ίom.
11.
Jub titulo
Elifdci $. 4 t) loc.tit. 11) deOrig.Script. Sacr. Hb. VIT. cap. 12. cit. Budd. Hiß. Eccle/. V.
Ί. Tom. II. per. //, feil, IV.jT.12. &
Pfeift,
inDub.
Vcx«wz-&&£> > σ(
duplicis) titpöte quod apur! fcriptcres pro grandii lato
eximio adhibeatur x). Sic
Virgiiius
iib. i. iEneid. v. 659*-
-Duplicem
gernms auroque coronain,Lt.latam, ait Servius. Iderti iib. III.
Georg«
v· 87«Af
duplex
anitur perlumbos fpina
- -■tibi qfiioque Servius: aut vetera duplex, autlata. άιπ룧
Grsecorum Marceliö inferdum
iignificat
non dupiicem,led lamm & grandern, ut apud
Öiofcöriderp,
Iib.ii. cap.
2*3· Jb). etiam loca quådam Sacri VolumJnis
ci-tant, e. gr. i. Tim. V. 17. ubi de
Senfortbus,
h. e. Ec·deficc
Döåoribus^
qui bene pt&fuöt, dicitiir: Διπλή#?iur£
åfyécr&xfAv, dttphci
hcnore
, i. e. inulto honorsdigni habeantur. Es de Babylorre illa magna :
ttégåfCl·'
duTVj
Sk.
τλάν, propinate iρΓιduplum,
i. e,maltum,A-pocal.
XVIII.
0.Vjdeatur Stockius
Clav, lirrg. fan<& N. T. fub voce ειχλοος; ubi obfervat eam,
(ynecdochen,
oYta numeri fpecie
promultitudine
tndcterminata, notare multum? ρ
lur
imun?y id quod fa*tis ed. Ex Veteri Teftainento adferunt locum Efajas
XL. 2. :ΑΤ)Κ0Π ΠΐΓΤ ΊΟ
ΠΠρ1?
fferufalem accepit e mann Pfeb&cxe duphaa, 1. e. in~
gentia mala, prö Omnibus peccatis fuis 2). Ex Iiis ϊο-^ quendi moelis, apud Auditores, tam facros, fum prö*-fenos occurrenfibus, concludunt, Elifgeum, ut fupra
-diclum, eundem illnm exrrrriUm ,
prsecellentemque
fpi-mum , quo- inft'ruitus· effet
Elias,
eexlem graduifnpe·*
trare voluifie*
Verum
. x) Vid.
Pol
'Synopf.
Critic* adb.
/.
η. i. (ff Dav,Knibbe Hiß.
Proph.
Ub\it.
cap. V. §. XI.p. m. 2p6. A.y) Ibejaur. Ung. Graec* Hcnr. btephaiii.
z) Sic exphcante Sanciio, apud Polum in
Synopff
Ioc< cit.CW//*,
Kavaneüi Bibliotb. S. in wc.'duplex·
!LW ) o ( tgj& 11
' v
Verum eninwero cum Textus Ebreeus
åuplicis
fpi-ritUs nuliam hic mentionern faciat, haucl temere opi-iiamur, plerosque iilorum, qui verba Elifaei hoc modo
expiicant, eo dedu<5tos fuifie a Verftone Vulgata, <jucc ita hsec trausferti ob/ecro, ut fiat duplex jpiritui tuus jn me. Quχ kiterpretatio a teχtu originali baud partim
digreditur^ quippe cum pbrafis Ebr^a cs'W
duplicem injerat porti(mem relpecht aitemus, non
ipi-rifum duplicem, ut moitet Efeifferus>b)· Nec uliura «it robur ifti explicatioru ex joco ΕΓ. XL. 2. cum ibi
non exftet oW φ, fed vocabulum Drbto. Ut tacea-fnus, fermonem ibi eiTe, non de duplo cuodam
ma-lo, (ed de bonis dupiicibus : uti patet ex loco
parai-leio Efaj« LXI. 7. Conl. Adnot. Jo. Heinr* Michaelis ad h. 1.
$.
IV.3) Alia expllcatlo fpeciofior eil eorum, qul
pu-tant, Elifeum petiifie fpiritum duplo majorem fpiriti*
Eliteb feu voluiiTe , ut ipfi Elias precibus fuis duplo
ma-jora adquireret dona, quam Elias ipfe haberet c), Huc
(peétare eenfetur Verfio Syriaea, itemque haec
Strige-lii: Ut (piritus tuusinme duplicetur* Huc refert
quo-que Pfeifferus VerfionemArabieam, cujus verba fic
ex-prelTa
iunt ab Interprete Latino : Utpro fimpiicidu-pltcem
mecum habeam [piritum tuum propheticum 5 at-que etjam Vulgatam d). Translatio Clerici ita habet:Tum Elifettsι Sit mihi^ inquit, qutfo,
duplo
majorco-B 2 piét
ü) Vid» Petr. Roques in Jacob, Sanrin. Betrach¬ tungen
'über
diemchtipflen
Begebenheiten des alten undneuen Teflaments. Part. IL
Betrachtung.
X. jf.iß. p. 337.
b)
Dub, Vex. ρ. m, 443. c) Vid* Ρolus Joe. cit. Comf. Job. Schützen /. r. §. 2. d)Dub.
Vex.p.
tn. 4421
12 ) o (
pia fpiritus
tui*-
quamin
teeft*
Sic Rabbi Niflim
exi-iiimat, Elijmm petiiffe
duplicem
influxttm
propbcticum, & duplicem portionem ejus , quodElias
in vita /napuffe
dit
5&
ideo
ci
re/pondijfe,
remdifficilem
petiifii,
i.e.
quin
tu eseßellum,
c5\
medi
ante me,influxum
accipisy
impoffibile
e(l,
utadfcendas ad gradum
meo majorem,fiqu'tdem
effellumnon
excedit
fuam
cauf]am,
cetera ?). Ambroiius ferm. LXXXIX. htec
fcribir:
Eu¬tins, cum
fimplicem fanSitatis 'ipje
habere
tfpiritum,
Elifieo duplicem
reliquit.
Mir
um ergoin
modum plus
Elias
gratis
dimißtin
terra, quamipfe
portavit
in
ex-los /). De fpiritu duplo majori exponunt quoque Hie¬ronymus,
AuguAinus
,Gregorius
j^),Petrus Martyr,
Oiiander ^)> Rupertus & Petrus Dafnianus
/)
Pifca-·tor fententiam fuam ita exprimit:
Duplex
portio^ quamexpetit
Eli(<z
us3 referturad
ß-nplicem
portimem.,
habebat Eltas;
quafi
die
eret: utmihi
contügat
duplex:
portio
donorum
Propheticorum Elite
k),
Clericus
in
Comment. Philo!, ad h. 1. JVö« u/Vfrö, inquit, quid ve¬
tet , quominus Eli/zus dicatur
duplo major
ahabuiffe
do-TZ# Propbetica, quam Elias. His fuffragantur
Pfeiffe-rus in Dub. Vexat. p. 443. Noldiusin
Coneordant.
par-ticul. Ebraso-Chaidaic. p. m. 1046. Joannes
Francifc.
P>uddeu£ in Hift. Eccl. V. Teil. Torn. II. Per. II. Sedfc«
IV. §. 12. p. m. 427. Joh. Doughtejus
Anal.
p. 304.ThiloMedull. Theol.Exeg. p, 4x3,
S^d
inter eos non
con-i) Vid. ffoh. Meyeri Annot. in
Seder ölam.
p. gjy.tibi Rabbini hujus explicationem,
ab Abarbenel
adlat
am„ita Latine transfert. f) Cit. Walther. Harm.
Bibi
4/7. g)
Sacy la
SainteBible
inh. I
cit. Saurin.
p.h) Vid. Pol.
Synopf.
in h. I n, 2.. i)Vid.
Walther i
c^) o ( 13
convenit, quid fpiritu
iliov
duplo
majoredenofettir.
A-iii, ut Kupertus & Petrus Damianos, quos modo
no-minavimus, ad pefentiam duplo majorem
perpetran-di miracula opinionem fuam reftringuntalii duplo
majorem fpiriiom
prophetiae
five dodlrinse
intelligunt:
alii utrumque horum redlius conjungi exiftimanf
/). Lutherus r quem
fequitur
Svecus interpres,de duplici five majore virtute
eoncionandi
exponitm),
Ita certe habet glofiVmarginalisLuther!, vel
cujus-r,cunque demumfit:
Elifawolte
nicht
einenzwiefal-„tigen Geiil Eli«; haben r ίο es doch ein
Geiii
ift
5,fι Cor. XII: 4) imallen heiligen: fondern einen zwie¬
spältigen Mund deiTelben
Geiftes,,
dais erftårcker und
y,mehr predigen konte, denn Elia* als er auch that. 5,Ceteruin vitio vertit
huicfcholio
Hackfpanius,quod
rigide nimis urgent vocem Πί>, i. e. os 3 adeoque minus
tongrnc o\rc/ s& transferat
zwiefaltigen
Mund, atquereftringat ad
jolam
pr<zdicationem, cummuttp patcatla*
tius..
Ipfe
vero obfervat, intribus
illis locis SacriCodicis, ubi phrafis hsec adhibetur, prius vocabulumY
r£, a propria
fignificatione
femper recedere(conf.
§·IL hujus dififertationis ρ. 7O Vulgatum Interpretern r
a vero tramite diicedentemr occafionem prarbuiiTe
in-„terpretibus explicationis hujus, ut &
alienas
&fuper-„vacaneas quaeftiones movendi,. contendit Sixtinus
Amarra· Qui pariter Lutherum,
dumI
inVul-,,gati Interpretis veftigia pedes
fuos
ponat, mentern^Prophet#
aiTecutunv nonfuifife,
monet. ldemjquefe-re judicium de hac Lutheri explicatione
fert Wal-*
fcherus inHarm., BibL ad h. loc.
Ϊ) Vidi
Waith.
HB, p. 417. η. 2,3,4,Η ) ο( Q&& §. V.
Saarn hane fententiam de duplo majoribus donis Spiritus, refpeélu Eli«., probatum eiint ejus patron*.
I. Ex refponfo Eli« -fVPpn: Rein
diffizilem
petiißi.
q.i
magnum omnino poiiulatum ηj\II. Ex eventu. Quippe ohfervarunt Ebr«oriim magiftri, plura & majura miracula Elii«urn perpetrafFe,
quam Eliarn o). Petrus Darnianus ftatuit, Elifeum
vi-ginti quatuor
edidiiTe
miracula, Eliam tantumduode-eimp). Aiii Eliarn
feeifle
odto, Elifaeum fedeeim q),Elise miracula Tic recenfentur: I. ccelum occlufit, ι Reg. XVII; i. IL Farinam adauxit, ibidem v. i(5. III.
Mor-tuum vldu© filium exfufeitavit, v. 22. IV. Ignem de
coelo impetravit, f. Reg.XVIII. 38. V. Pluviain
ac-quifivit, ibid. v. 45· VL & VII. Unum & quinqua-ginta viros, igne ccelitus ddapfo, bis confumfit. 2.Reg.
j.io.feqq. VIII. Jordanem fluvium divitit, 2.Reg. II.8.
At vero tacent jejunium quinquaginta dierum, 1. Reg.
XIX. 8. Eiifeo
adferibunt,
quod I. Jordanem diviferir,2. Reg. II. 14. II· Aqu« medicatue fit, ibid. v- 21. III.
Urios ad difeindendos pueros immiferit, ibid,v· 24, IV. Toti exercitui aquam obtinuerit, 2Reg. III. 17.20. V. Oleum auxerit, 2. Reg. IV.6. VI. Sunamitidem
fe-cunditate donaverit, ibidem v« VII. Vitam mortuo
reddiderit, ibid. v. 35. VIII. Pultern fanaverit, ibid,v.
41. IX. Panes multipiicaverit, ibid. v. 44. X. Lepro-fo fanitatem reilituerit, 2
Reg,
V. 14. XI. Miniilrun*fuum lepra adfecerit, ibid v. 27. XII. Ferrum natare
«urayerit, 2
Reg. VI
6. XIII. Pueri,oculos,
utconfpi-ceret
n)
Pfeiffer.
D. V. p. 4^.Buddes
Hiß.
Eccl
V.T. Tow. TL ρ. 427. o) Idem loc. dt, p)
Waith.
TL B. /· c» Carpzov.Evangelijch.
Vorbilder-und Frag°Fre->)6 (
SÄD
χ5 eefet exerciium, speruerit, rbrd. v,17,
XIV.
Höfleserccitate
percufferit, ibid
v. ig. XV". Annonsabundaii-tiam inöplnatarn praedi*erit& procuraverit, Ί
Reg. VII# J.& 16. XVI. Vita defuncRushomiiiem in fepUkruirt
ad o/Ta fua projedhim ftrfcitaverit, 1Reg. XVI. 21.r).
Haec ipfa utut muftarn veri fpeciem atque robur
haud cotiternnéndam huic explicatiofli videantur
ad-dere; aliis tarnen ifla recenfio miraculorom utriusque
Prophetse
rneriüö Vacillans habetur, qui nondumevi-éturri pufanf, iirigula ETrae rniracuia, in hifloila facra,
memoriafc prodita efTe.· Nec ullarn ibi com
parationem
habemus inter Elite atque Eiilki miracula;
ufpote
quo-rum tunctäntummodo faciunt raefttioftem facras
litterac,
quum argumentum aliud enarrandum ejus rci
occaiio-nem prtebet Fingas
vero, Eliam non piura edidifle
miracufa, quam q ute in Volumine Sacro funt
perferi-pta> hinc tamen: non eonfickur, Eliiaeum majori do¬
norum Propheticorum menfura
prcedkum fuifle. Inde potius colligifur , Elifseo
ftepius
oblatam fui/Te anfamoftendendi Divinam virtu tem fecum communicatam f),
$.
Vt
Prsfcfefeä fenieftfise huic, de
dupio
majoribuscfoftiS,
opponirLyra illud Salvatoris, Luc.
Vi.40*4?χ.#Πμζ§φ
"unsξ τον «υτ5$ exiflimans, nimis pr<e~ (umtuqhim fuijjrf β Ehßeus duplicem
poteflatem reßeciu maßftrifui petiißet t). Et Grotiuss Putam qtudam,
in-quit, po/cerc
Éliftfum,
utäuplam
babeat
vim [piritufadfpintum Eli# $
quod(uperbum
fuerat u). Thomaslib. r) Vid* Job, Schützen. Appar. Nom.
Propr.
Bibi.Tom, IT. ρ. ?h. itj.jS.
3. s) Conf. Smurin*
Betrachtung.
Parté IL
β*
ig. P.jtf. t)
Pjeiß.
D V. p. 44*%X3D ) o C
Üb. IV. contr. gentil. c. 13. putat indecorum , quod
Eli~
feuspetierit eße fupra
magiflrum
χ)* Hoc utpoßularet
Elifelisy nonfivijaverecunäia,
aitMenoehiusj/;.
Hifce
vero cfubiis refpondent fententhE
hu
jusfautores,
pe-titiouem Elifcei proveni/Te, non ex fuperbia, ut
cele-britatem nominis compararet,
Ted
exfand:
o motüy utregnum Dei inter
homines
magis, quamElias,
dilatare
'
optaverit. Anunaävertetäty inquit
Petrus
Martyr,
(piru
tum
Eli<e,
-quamvisadmirabilem,
Ja
tis
nonjuijje
ad
ΊfraElitas
revocandos: videbat
malitiam quotidie
augeri»
eamque
fotentiorifpiritu
expugnandam
effe
z).
Cum
igi
·tur non fui,
fedecclefiz
cauffa^iclque
band
dubie'ex
im--pulfu Spiritus
Santli,
Elifa
ejusmodi quid petierit,
poßu-latum hoc nee arrogans, nec
illicitum
cenferi
debefet
a).
Praeterea exiftimant, verbo Divino contrarium non eiTe, Γι difcipulus quidam
defideraveritdonis
miniftranti-bus magiitro fuo antecellere, quumChriilus
fuis
pro-miferit difcipüfis, utμείζονα
sgyoLy quamipfe,
eclituri
ef-fent,Joh. XIV. 12, b). Judgei quoquein
Jalkutad h
tuunt cemulationemnoneffe crimen in
filio re/peftu parentisy
nec in difcipulo vefpeftu
mapiftri
c).Hujusmodi
deela-ratio negotii praefentis
licet aliquem
tollat fcrupulum,
nihilo tarnen fecius viris aliis eruditis hoc Elifacipo/lu-latum aüquid habere arrogantiac
videtur,
cumperpen-dunt tum proeclara Eliae
facinora,
geitaque
maxime
illuitria; tum etjam, quod euin Deus prse
ceteris Omni¬
bus illius feculi hominibus honore adfceniionis in cce-lum fuerit dignatus; quo
ipfo
typumhaud
dubie
exhi-buit adfcenfus Salvatoris noftri Optimi, Maximivalde
illu-x) Nold. Concord. Part. p> m.
loqti.
y)
Apnd
Po-lum l c. z) Jdem L cit. a) Sic Buddens in
Hiß.Ecct
/
€21®
)
o(
ι"!
älluftrem & gloriofum.
Numquid
veroElifeus,
fine
Γα-(plcione
arroganti#,
pracxllo
quidquam
petere
potuit,
quem Numen
Divinum
adeo
reddiderat
in
Ifraéle
conr
fpicuumd)?
$.
VII.
J)Tertiamtandemfiftimusfententiam
virorum
era-ditorum de hoc negotio, quae nequeparem, neque
majo¬
rem quidem, fed minorem omnino
ftatuit
Spiritus
men-furam, ab Elifeo expetitam,
refpe&u
ejus,
quadonatus
erat Eliasj eumque adeonon cum
magifiro
fuo,
fed
cumaequalibus, ceteris
Prophetarum
filiis hic
comparat.
Et-enim hi petitionemElifaei
eum inmodum
interpretan-tur, ut duplam, prsecondifcipulis,
portionem
donorum
SpiritusSan&i petierit.
Hiec
explicatio
ut
in
argument
to hocce nodofo, & varie agitato, minimum
habere
vi¬
detur difficultatis, ita virorum fereceiebriorum
-calcu-lum facileeft adepta. Prseferunt eam
relicjuis
Tirinus,
Vatablus, .Junius,
Malvenda,
Grotius*
in
fuis
ad
h.L
notis e). Sic & Sixtinus Amama,
Hackfpanius,
Wal-therus,
Munfterus, Piicator,
Cajetanus,
Vinarienfes,
Verfio Anglicana,Tigurina,
Gallica
Geneveniis,
Ita-lica Deodati, Belgica nova/).
Quibus etjam
acce-dit veriioDanica recentior;necdiflentitforte Grceca
LXX
interpretum, haec habens:
γενη^ητω ίη
ίιπλχενπνειμ,ατί
εΐϊ έμεϊ nec
SyriacafortaiTe, licet
aliurnejus
fenfum
videatur exhibuiffeJLatinus interpres.
Evidentius
verohanc cxplicationem
prasbent
Johannes
Mercerus^),
C
Caio-d) Vid, Smiriη
l
c, ρ 33ϊ>e)
Vid.
Peius
/.
# ru 4
f)
C:t>
Ρ
fei
ff. D, V.
L
t.g)
in
ob/ervat,
η §*3)
)
ο c νCaIoviusA)5 Hermannus
Witfiuså), Thomas Goodwi-nus/), Jacobus Saurin atque in eum Petrus Roques5 Jö. Heinr. Michaélis η), Queniledius c) &b. m.
Epifcopus
Gezelius noitras
in adnot.ad h, 1. Han? nosquoque, falvo
meliore
judicio, ceterisomnibuspro-babiliorem cenfemus.
Rationes autem, quibus' haec fententia
potifiimum
nititur,, nunc pariter bis fubjungereatqueadferreanimusquidfemeraticeterum anguitia tem¬
poris & typorum, quin&facultatum tenuitate , praeter
opinionem, impediti,illa5 quae reftanc, inaliud tem-pus*
ii
Deaitavifum.
iuerit,cLfferre
cogimur.f.
VIIt.
b) in BibL
Illußr.
Gvotianam interpretationen! a<*·Iiis
preferens.
k)
Mifcellan,
faenhb.
L
c. iS» jf.47.
i)
Mofes
& Aaron
libi
VI.
cap. 4. f. 7. Cu¬jus fententie
infigne addit
pondus Jo. Gottlob. Carpzo-vii> Viri ubiixis acutifimi, tmfenftts in [uisadGöodwi-num aänot. uberrimisyåoäiffimis. Vid. Apparat. Antiquit.·
lib. i.e.i.