Aufpice
Deo
gLU
AST) AMO T
A
s
REIPUBLICAj
BONA*
Cum
adprobatione
Ampliili-mx
facultatis
Philofophicae,
in
Regia
Academia
Upfalienß
P R iE S I D Ε
R. V. CL.g_.
M.MARTINO
BRUNNERO
Grxcx
Ling. Profeff.
Ord.
examinipublica fubmittit
ERICUS
Gothoburgenfis.
Ad dkm 11 lunij in Auditorio Vet
eri Majori Anno M. DC. LX VII.
ü Ρ S A L I JE
SiCüdit HbKriCus Curio R.
jr. τ.
Ό bonitatem omnisRelpub.
1
fpe<5tare pietatem ,
probita-tem, virtutemq;omnem; ita credo apud plerosq;in
con-feffoefle,utnecignorarihoc
å rcrumpcritis,
nee ab ullo
ianoin dubiumvocari poffit.
Quae duo cum uberrimi fontes fint, exquibus
primafelicitas Reip. promanat, quantumquidem
homines divinaopeadjuti
praeftarepofTunt: com-modiffime ex iisJudicium de ejus bonoftatu
iu-mitur: adeoutftatuendum fit,nullamRemp.elfe
bonam, nifi eain virtute fundatare&is &
hone-ftis confiliis adminiflretur. Pietasreligionem &
verum Dei cultum,· probitas, virtutes morales citeras
corople0titur,quse nos vita: tam publice
quam privatimdegendaepraeceptis informat.
jT. 11. Obiervareautemlicet inomni Rep.
be-neconftituta,quasdam
notasboni flatus efTe,
re-fpe£tucivium interfe;quasdam refpe&u aliorum*
Prioris generis funt: Pietas ,re&ainftitutio, bona
leges,honeftaamulatio, odium & cxilium avariiia>
nimiaofe opulentiaprivata, vita temperans &frugi.
Pofteriorisgeneris funt, Fidesfader
um fortitu-do. De pluribus hac quidemvice animus
non efl:
g. III. Prims igitur notaReip. boηχeft Pre*
tas«. Cum enim hominum vires, quantaecunque
fint, finitxtarnen&variis cafibus obnoxia? fint, fiulla quidem Reip.
iblidum
robur habere, autquidquamad
pofteritatem
&futura fecula
durabi-le gerere, atque exvoto abfolvere poteft,
fine
fe-rionuminisieniu cultuque* Maximum mim
re-rum bumanarum momentum eß, quampropitio,
qudWfyadverfo agant
Deo, (a)
omniaque profperacveniuntfequentibustum, ad'verfa fyernentibw. (b)
l^overunt hoe 8c Pagani pro modo captus fiiiy
quando nihil fine numine adgrediendum
puta-bant. QuamobremZaleucus abincolUfuAurbis
requtrebat,utante omniacrederent Deos ejji; cosq,
tanquambonorumduElore$,puramentecolendos.(c)
Quaecum apudillosita fe
habuerint,
quid non facere oportetDivini verbiluce colluftratos?Si-cut veroinfe pium eft Deumreligioie colere, ita
etiamideminomnifbcietateneeeflaiium.-quiaea
resetiam commendat civibuspiobitatem, fidem,»
juftitiam; ficinoninibns fervandam,ut
certofta-tuanthomines, Deum forevirrutis& redefado~
rumremuneratorem,feelerum8cpravarumadio* num vindicem. Gjuisenim nontimeat
omniapro-uidentem, Qf cogitantem, Qp animadvertentemy
. &o~
omnia
adfepertincrepuianUm
? (d) Qu« iane reverentia Deiiubditos efficaciffimeinofficiocon¬tinet* ToUt metumnuminis, tolle opinionem de
ju-flitia Divina7fckntiaverum omnium,
prafentia>po-tentia·)quideruntlegeslicetoptima,nißvanairritaq>
nomina. (e) Caeterum oportethunc Dei cultum feriumefife,utom-nia inRep* proipereeveniant^
Optimas enim animus pulcherrimus Dei cultus
eft. InJpecie autemfillafimulationis, βcut
re-liquaWtutes,itapietas incße nonpoteß. (f) alias,
cvves facit non tam bonos,
quam callidé[ubdolos:
nontam cultoresZ'irtutis,quamdiffimulatores
vitio-rum: quogenere nihil in Rep. eß pernicioßus. (?J
G}utanifi cupiditatesnojlras, DeusquifaHi non
po-tcft coercuerit, fcelerate impieque yiveremus. (h)
Romani,tefte Val. Max. Deosfuos tam feligiofe
coluerunt, ut nunquamremotosoculosah
exafttßi-mo caremoniarum cultu haberent, Nolueruntenim
quidquam in civttate fuaajjervari, quo animi hö¬ rnimm a Dcorum cultu avocarentur* (i) Quod
tantocertius indicium eratbeneapud illos ordi¬
när» Reip. quanto frequentius accidere iblet
a-pud alios, acprarcipue gentesMartias,ut ad fecu-ritatem& Divini cultus negle&um prolabantur,
cum ad magnam potentiam excreverunt
j vitio
A i
homj-(d,Cic.HKt.denat Depp,£fjScheff.ii?Reg. RomanoDifp.T tfi,??.
hominum,qui labori & induftria? fu# adfcribere
iolent, quae bonitati Divin« accepta referenda
elTcnt,
$. IV. Secunda nota bon«Rcip. eil
juventu-tis reda inftitutio. Quamvis enim contingere
poflit aliquando ea natur«bonitas,utapud
quos-dam minus, quamvulgo apud plerosque, opus (it
inftitutioneillaoperofiore,rigore&metu: quam-vis 8cSchyt«eaufi dicantur educatione,utinilIis
plusprofeccritvitiorum ignoratio, quam inGr«cis
cognitto virtutis: dicatque Hiftoricus, id illis
de-diife naturam,quod bipraceptisphilofophorumcon«
fequinonpotuerunt; (a) tamen ifticita intclligen-danatura eft > ut non ab omni inftitutione
iécer-natur. Et Γι quorumnatur«, antcomnem infti·
tutionem,h«c reditudoaliquomodo ineft:eata¬ men non itafrequenseft,utnon multo plures
re-periantur, ad iftaproni mala,quorum Schytica
iimplicitas expers fuiffe dicitur: in qua? 8c pleno
impetu ruunt, fifibi relinquantur, nec accedat bonainftitutio» Ideo fi inRep» benecuranturea, qu« ad juventutiseducationem ipeétantjiilud
ma-gnum indicium eft, bene ordinale rei,
felicita-tisque public«, duratur« etiam ad pofteros.
Ni-niirum feminarium Reip.eftj.uventus>exqua fub-inde iubftituendi funt decedentibusilli,qui
nego-iia iajJuft» lib, ζ. cap.z*
tia publica fuilinebunt, a&ionesque civiles expe-diene. Qui nifi optimé inftituti fuerint,vel ignavia
Reip. defant,vel vitiisobiunt, vel
utroquepubli-co nocent. Verum de hac re multa habenc rei
hujus periti xftimatores: intcrquos videndus eft
Conlultiff Do&.Loccenius inlib. de Rep ordi¬
nanda,(b) 8c variisinlocisde Period. Imper, ubi
iubculciorumgentiumexemplismonftrat,quan^
tum in hoc momenti ad felicitatem publicam
litum fit,
£. V.Tertianota bene conftitutae Reip. funt
leges,& fecundum easjufticiae re&a adminiftra-tio, Nimirum proctleges le habenc in Rep. ita
8c ipla fehabere amat
>8cmoresin illaviventium:
quoniam fbciariinter iehomines, pradertim
civi-licer, & unirinon poiTunt nifi certis legibus. O
portet vero leges iftas bonas efle,tumpropracfenti
rerumftatu,tum pro honeftate etiam: fi quidem
notac efle debentReip.bonae Addunt 8c harum
rerumperitiorespaucaseffe debere,quantumqui¬
dem Reip. habitus8c contextus negotiorum pati
poteft. Idquene multitudolegum caviilationibus
jnateriam praebeat, 8c interpretarionibus in
pra-vura contorris. Utnon finecaufa dixerit Tacitus:
corruptifftmaRep;plurimalens. (V) Νihil hic at-tinet operofediiquirere, quam
fit
ex ufu8cnecefi-λ i State
fitateReip. leges
habere:
corraptioni jaftitiie,
8cmultitudinilitiam matureobviam ire:& fapienter
providere? neleges
eludantur
8cbona inftituta
in
defvetudinemabeant. Nonenim ratio inftituti,
nee imperata brevitas omnia ea exequi
permit-tuntj & in eo declarando, non defuitopera do-dorum. Videconfultiff. Locceniuminfup#
alle-gatolibro de Rep*ord.
(W
Hocfalten* inpraefens
^profiterilicet, bonas leges,8cex
his
natamjufti-tix re&ani adminiftrationem, fignum effeprae·
darum bonxflorentisqueReip. utpote
quxfub·
latis litibus, facit ut civesinter féconcordes a*gant,8cid confequantur, propterquod inter
alia
focietatem inftituerunt; ut fcilicet jure aequo 8c
bonovivant.
Λ V I·Quarta notaReip.bonae eftciviumho¬
nefta aemulatio,·quaequia cumvirtute conjun&a
eft, fine invidia& odio, indicium eft Reip. bene
admodum fe habentis. Oftenditenim in illa
vir-tutempluris aeftimari, quam aliud quidquam: ex
rneriti^ quemque cenferi magis quamgratia:re¬
defacientibus honores 8c proemiatribu?,· facien-tibus autemfecus ignominiam ac poenam propå*
iuam eiie: quonihilefficacinseftepoteft inexci-tando ftudioviitutis. Obfervarunt hoc bene Ro¬
mani, itaconftituentes honori templum, utin
il-lud (b) C*p I. 7,&cf
lud aditus non pateret, niii per aeclemvirtutis:
prsefidibus provinciarum &ducibos, qur rem
be-neadminiftraflent,in theatroprirnum locum
tri-buentes,removentefquecaeteros,ignavosautali*
quainfamianotatos. Quin &non dubitarunt
e-gregie de Rep„meritis divinoshonores tribuere;
utpote Romulo, Augufto&c. quodtamen
con-filium fcelere non caruit. Et ficutillud tempus,
quo tantum virtuti ftatuebaturpretium,armis
ζη-risqueincitatifflmumfuit; [a) hzpoßquamluxu Qp deßdtacivitascorruptaeß:Refp. veluteffoetaparera
tum ( de Horum verborum vera le&ione& feniu
non difputo) multis tempeßatibus baudfane
quis-quam %om&uirtuU tnagnusfmt. (b)
Benéproin-de cum ea Rep. agitur,in quavirtuti honos
con-ftat, & ut Vellejus ait, honoraniur refta,prava
pumuntur:(c)Tunc enimnoniolum profe
quisq-bonopublico(ludet$iedetiam
alteralterumfu-perare adnititur. Sieut contra, depravata^&rui-nam roinitantis Reip. fignumeil, cum re&itudo animi, fimplicitas,temperanda,frugalitas con-temnitur, Sc feedisvocabulis traducitur; vitia
au-tem virturis nominecolorantur«, De quare Cato
fuo temporequerebatur.
lampridem,
ajebat
no?'Vera rerum vocabula amißmus : quid bona allen<$
largiri,hberalitas;
malarumrerum
audacia,forti+
tudo'
tudo vocdtur; eoKeJp. inextremeßta eft: (d) deß-nitenimefje remedio locus, übt quavitiafueruntmo¬
resfiunt. (e)
(£) VII. Quinta nota Reip,bon«eilodium
8cexiliuroavariti*,nimiaeque opulenti* privata.
Quamvis cnim nccclTe fit Remp.tantisopibus 8c
facu!tatibusinftrui,utic dignitatemq ;fiiam tueri
valeat: ubi tarneninter cives diviti*8c
abundan-tes opes nimis in pretiohabcri coeperint:
conti-nentiavero, quin & honefta paupertas, qux
ple-rumquebon* mentis foror eft , probroexponi:
virtus ftatiraexularc, iuperbia&iniolentiä
caput
efFerre fölet, indicium utique non bon*; fed ruinam minitantis Reip. Quando vero nonipia
perieopulentia, fed ipe&ata virtus 8c ingenium
evehitury Reip. firmatur & perbonasartes mire
inclarefcit. Hoc fcilicet eft, quod Tacitus in majoribus iuis laudat: virtutc, inqaiens, melius
quampecunia resßetit :(a) ρoftquamautem divi-tia honori efje ccepere,& easgloria,
imperium
,ρο-tentia[equebatur
y hebcfierc virtus,paupertas
pro-bro haberiy innoccntiapro malevolentiaduci
coßpit-(b) Piatoniquidem iatis fuit privatos tantum ha¬
bereoputn, utnee infidiis
exponerentur, nec
rur-fumdeftitucrenturneceffariis.
Egoveromenfur* opum
WSaUBd.Cit.cip.k 52. C)Scnec. a)Tacit. Hift.lib.2.cap.
eputnarbitrium
mihi nonfumo»
Macedones
!au-dant fcriptores , quod quam diumodicis
rebus
contentiex patrio more viverent, nemohoftium
iuftinere eos.vel morarivi<ftoriampotuerit.
Poft-quamveroåprisca
frugalitate
defciverunt
ad
ava-ritiamluxum & corruptos Perfarum mores,
vir-tutem omnemperdiderunt:
regemqueipforum*
quem Perfarumarma non
iiiperarunt,
moreseo-rum Scvitiafregerunt.
VIII. SextanotaReip^bonaeeft, vita
tem-peransSc
frugi
Namur nonraroexempla
Sc
aemu«latio luxus ftudiumopumaccendit; ita8c
faepe in
magnis imperiis, immeniä cupiditas, magnaque
copiadivitiaxumJnxum gignit.
Ubi enim
homi-nesopibusabundant, plerumque
luxuriofe
8c
in-dulgentervivunt: at
hasubi
prodegere,
tumino-pesfieri
Scperavaritiam
acnefas
aliena
fpe&are
incipiunt. Hinc
violatio
juris
Sc
xqni,
rerumquenovarum ftudium, praefentiflima
publici
ftatus
peric
ila,quibus
nifi
matureobviameatur,
necef·
iario Remp. peftundabunt. Rem ita
ie
habere,
nihil clariusoftendit,quam Imperium Per{arum, Gr<ecorum, Romanorum. Quaenimalia resfuro-'res civiles peperh, quam ntmta
felicitas ?
Myopes
atquedivitu
afftixhe
feculi
mores, merfamque
τi*
tijsfms ψαβ
Jentina,
Remp.
Bpeßum
dedere.
Mtgni*(a)
[aJFlor.übA/Tagnificusapparatuscotrvhiorum
0*fumptuofa
largitio,normeabopulentiaparituramax egeßatem? Hac CatHinampatrtafua impegit, (b) pluresque
ad capienda confilia ei inimica adegir
,cum vo·
luptatum& luxuriaf.
bfiduipfos,tanquamoleum
lucernasd .feciflent Γalibus
amictsfocijsqueconfi-fus Catilwaßmul, quodasalienutnperomnesterrasf
ingens erat, 0*quodplerique Sullam mihtes, lar*
giusfuou/t, rapinarum&yiBoria xelerismemo*
resicwtle bellumexoptabant:opprimendaReip.
con-(tliumcepit.(c) Atqueita futurum prudenter
pro-viderat Marcus Porcius Cato, Cumin luxum non minusquam avaritiå, graviterconeionaretur,
in-quiens: Sapeme cpuerentern
dtfwtninarum,fiepe
de0,virorutn, necde pri'vatorum modo; fedQj* magi*
ßratuumfumptibus audißis, diverßsqueduobusvi~
tüs y a'varitia&luxuria civitatem laborare,
qua
peftes omniamagnaimperiatvertunt. (d) Proinde inomn^bus bene conftkutis Rebuspub. autfeve« ris legibus vitam civium coercitamfuifleex Hi-ftoricislegimus> utapud Spartanos, (e)
aliosque;
aut rigidis Cenforibus,
ficutapud Romanos
o-mnem eorruptionem
pravitatemquemorum no·
tatam profligatamque»
jF. IX» Hat fuere notaeboni (latus relpedluci¬
vium interfe»Sequuntur illsc^ quaelocumhabent (*ί«"<Joe.(c)Sal.Bei. Cat·cap.16.(jd)Vvr.lib,>4,cag,4«.
in reipedu ad
populos alios; quarum prior cft m
hac enumerationemea Septima
nota, Fides, quae
ex fententia Ciceronis di&orum
conventorumque cfl confiantia. (a) Hanein omni benc conftituta
Rep.non iolum privatim intereivesin eontradi-bus & commerciis iervari
oportet (quod iub iis qure iuperius feripfi comprehcnditur)
fed etiam iandamhaberi neceffe eft,in
padisSc federibi^,
cum
Rebuspub.
aliis. Idenim indiciumefteredi Sc conftantisanimi,fidem
datam indidis &padis
non fallere:
clareque eares oftendit cives majo¬
rem curam honeftihabere,
quam
alteriuscujus-cunq; rei: quasvirtutesnonjpoflumus nonamare
ubicunque
eas deprehendimas. Et profedo his moribusobtinueruntRomani,ut & ioeii libenter
inofficio manerent)& alii
imperium
ilIorum,tas-quam juftumScpium fufpicerent.JVi* fape
noßrt, inquitTacitus,exfeindiurbesfetas, fiqut
cumcon~
jugibus Itbcriscremari pertulerunt:
neque aliud
pretium exitus,
quamfidesfawaque.
(b) Nec id im·merito. Habemus enim
exemplaeredi animi in
illis,qua:
non potuere non mirari &aeftimare illi etiam , quihoftesipforum erant Cum Fabritio
Pyrrhi caput venaleab
eiusmedicoofferretur,&
poffetin nece unius illius viri grave bellum
fini-ffi;noluit Fabritius illaoccafione uti,
quae
repu-Β ι
g«abat
fnabathoneftati dt
'yrrhumremifit.Unde Rexdignitatl
admiratusneminis Roman?:
magnitudinemmcdicumquead
illam,animidixitfefertur:tlleeftFabrittusrfuid'tffictliusab boneftate,quamfol k
iur-ftifuouvertipoteft.(c) Maoremergohabebant honcftiquam
commo-di fuirationem,utnequidcmquamhoftibus debebantiidem
viola-tamvellent. NecmirumeftpopulumRomanumbis moribusa par-risinitiis,adtantamamplitudinemexcrevifte,quandoomniummaxl·
meAt%prAcipué,\\tSextusCheilitisait}fidem coluti,&fanftamhabuit
tamprivatimquampublice, (d) Exeoenimfa<äumeft,utcives(e mu-tuomagisamarent,fublcvarentq; dt lociiparatieilent, nihilnonfa· cereproiis,quosfidem& fosderatanta religionefervare vidiftenr.
Tam Jponßonesquamfacderafanäaeße debent, apudeosbomines, apud quos juxta divinas religtones ,fideshumanacolitur. (e)
φ.O&ava& mihi quidem hoc loco ultima, atque inrefpe&u ad
caetera«, alteranotaReip,bonas,eft Fortitudo,quaevimaperram
fuftinet profligatquc : virtus Rcip. valde neceftaria dt utilis. Nameafaepe incidunt Reip. tempora,inquibusquoctinquemodo
paciftudeas>eamiamenobtinerenon poilisi fednitearmis
tuea-re,injuriae dt libidinialiorumperpetuoobnoxiusvtvas. Eft dt cum
patriaflibertas civesatque adee ipfireges, latcäntin tutela& prafidio
bellicavirtutit. (a) Beneproinde iehabeteaRefp. inquaficpa* colitur,utbellumetiam,cumc refit, fuftinerepoflit:quaeficotio
fruitur, ut difciplina militaris. inrerea non jaceat negle&a:cum certumfit,maximailla iraperia,Aflyriorum,Perfarum,Graccorum,
Romanorumque,nonaliamagis, quambellandiartedtftudio
hu-juSvirtutisad decusdt fummumflorem pervenifle» iifque pofiti»
conienuifte.
Claudamloeogravifiimf au&oris Salluftii,quivel omnia vel
pleraquehaecce antiquisRomanistribnit: Dornt, inquiens,
wi/i-tuquebommores colebantur. Conc<.rdiamaxima, minimaauaritia erat.
Jusbenumqueapude»s non legibus magis,quam naturavalebat.
Jur-gia, ducordias, ftmultates,iumhoftibusexercebant : ivestumcivtbus
devirtutecertabant. Infupphctis Deorummagnifici, domi paret*in
amt-cosfideleserant. Duabushis artibus,audaciainbtllo ubi paxevenerat
Mquitateifeque remquepublicum imabun■ (b).
£e]Eutrop.lib z. (d) Agel. lib. 20, i. (*) Liv. lib.9.cap. lo. (a)Cic. pro Murena. (b) bei. Catil. cap,■).
AÅPraßantijßmttmluvenem»
Dn. ERICUM £atlbtltiart Weftrogothum
,
DE BON£ ilElPUB. NOTIS
publicé difputantem.
Sunt
Siveqai grandifoni
quid ingenio,ie
fiveeircum pulpita
quidarte valent.jaftant,
Interea illorunvcernas divertere
mores, Doftrinam & vitam diflimili ire via.
Aft in te laudo , quod virtutem artibus orrias, Et virtute artcs, ingeniique decus.
Inde notas vero depingis E
R ICE colore,
Rempopulifignant
quae
faciuntq;
bonam*Nec modo depingis, cathedråjed rite tueris« Extrateiiaud quaeras,quodpetis,intushabes.
JOHANNES LOCCENIUS.
Eximie Dn. Ε RIC Ε ganfcitUfttt/
Popu-laris dt amice fincere. V
Q'Oncenturn
ßdium,
Praßantijpme
Dn.ininfiru-mento
mufico,propter
audtfmpr#cåterkfenfibus i pwftanttam,quotquot reBejentiunt,
omnescum A-poUine amant; Sienim qtiis citra ordmat#difpofi·*
tionis curam, ettharam(quam tanquampropius
exemplumßßo)
pnlfaverit,
##&/
*«^§-ror boatusmokstosqueßridorespro optatafvavitar
tefonipercipiet. Sic in
Repub:
benc conßituenda,Pietatem, bonam inftitutionem&qua
fiuntreti-qua,propter felicem ejus fiatum ita requiri, ßcut
rem eruditä brevitate comprehendis, vert
afiima-toresγerum,citraomnemcontroverfiamaffirmabunt:
ßne quibm %empuh. cum
paulofolltcitius
intuearis,variostumuitus&ßrepiius,ncgieclum
cultus
divi-ni φcordiam, & nejcio cujusnongeneris yitia,plus
ßmpltctvice invenies. Sed cum
prolixiori
ejje nonliceat^gratulorTibi ianquamamico veteri &ßnce*
ra,cgregiösßudwrum progrefjus, quibusPatribus
Civibusque cademkis , 0"* praterea
o-mnibmlaudandamindußriamprobas, Terge ca¬ pto,ßudiorumrattone,
fpr
etamålorum invidia
afpe-rioriquedetrahentium cenfura,quo
fiety
utcumlivi-dum antmum non ßne proprio damno diu foverit
invidus, Tuea,qua merentur virtus
eruditio,
ρramia tandem feres.De«
i conatus tuos&
o-mninm noßrosy infuamgloriamy ${eipub.
commo-dumyquo quidquidipreliterana
adnitimur
>mcrito
fpe&are dtxerim , promoveat,