Anapologēsis gentilium specimine academico breviter evoluta atque examinata, quod, cons. ampl. fac. philos. in reg. acad. Ups. moderante mag. Gustavo Ant. Boudrie ... publicæ disquisitioni subjicit Ericus Gustavus Hanngren, Westmannus. In audit. Gustav.

Ij /

*io

ANAnOLOrHSI

GEN

TILIUM

SPECIMINE ACADEMICO

BREVITER EVOLUTA ATQUE EXAMINATA,

quod,

CONS. AMPL.FAC. PH1L0S. IN REG. ACAD. UPS.

MODERANTE

Mag.

GU

StA

VO AN

t.

BO

UD

RIE,

' '

' '

phil. Prof. Reg. et Extra-Ord.

PUBLIC^ _{DISQXJISITIONISVBJICIT}

ERICUS

GUSTAVUS

HANNGREN

,

JVeftmannus.

in audit. gustav, maj. d. xiii. junii, anno mdcclxxxi.

H, A. M, S.

UPSALIiE,

VI RO

ADMODUM REVERENDO ac _{PR/ECLARISSIMO}

D:no

PET.

_HANNGREN,

Ecclesi/e in Wika PASTORI

_Dignissimo,

PARENTI

SUO OPTIMO

Leviffimnm

hoc

_{opulculum, pietatem}

vc-neratioiiemque

foam

quodammodo

interpre¬

tatur_us,

_{ob innumera}

_&

plane

paterna

in

{c collata

_beneficia,

_una

_cumvotis,

pro

pe-renni

felicitatis

_omnigenre

_flore,

ardentiili-m>3 _j

_datj

_dicat,

_dedicat

4*

«4*

§. r.

Poflquam

I. _inceperat

Divus ille Gentium

_{fpeciatiro agere}

Apöftolus Paulus, Rom.

_{de notitia Dei adqui«}

fita, _quod nempe invifibilia Dei e

vifibilibus

crea-turis vel e creatione mundi cognofcantur; inde _tamquatn a fuo _{fonte, prono, ut} dicunt, alveo, _eam derivat

de-ducitque fequelam, uc etiam

Gentiles, qui,

fanae

ratio-nis manuduftione _{ftipafi, rerum creatarum Conditore&ij}

sternaonque ejus virtutem &potemiam cognofcere potu-erunt, fed debituni ei cultum haud

praeftiterunt,

nec

gloriam Ipfi foli dicandam tribuerunt, tanto

magis

fo-rent _{ccvoc7roXoyyirot, quanto} certius eft, eosdem in

fquali-dam peccatorum fervitutero ac fénfum

reprobum fe

pree-cipitaGe, omnique injufliria, non

nifi

propria

culpa,

im-pletos evafifle. Hinc vox cLvwnoXoywis indicat illum

luminis naturalis _effeÜurn, cujus duftu & aufpicio

o-mnes in univerfum _{Gentiles, atfcndendo ad id, quod} cultiores in _{genece morum}

_{praeftiterunt,}

_veriorcm

_Di¬

vini Numinis _{Cognitionen! invenire}

_{potuiflent, ita}

qui-dem, ut nihil habeant, quod ignorantiae prastendant,

Ted

fibi, non Deo acceptum ferant, quod is tamquam

juftis-fimus _{vindex, fpreca luminis naturalis padagogia,}

_ab

i-pfis exegerit poenam. Pauca hac

de

re

difTerere in

ani-mam _{induximus, quae}

_benigniori

_L.

cenfurae

magnope-re commendamus.

Non heic moramur _qureftionem

_illam

inter

Theo-§. II.

Ill

'

rfj

II I

il'

ynwlt » ilp fl':]. '•*' fil Ii"

Fl

%hw * •-HIT !> 8iiIP

BiJ

^S3

logos parker ac Philofophos

ukro

citroque agkatam de

Dei ccnnäta. Notiffimum eft,

effa-tum illud

_Äpoftolicum

_{Rom. II. 15. occaftonern huic}

controverfia?, ab _{antiquis retro femporibus enatte,}

ulte-rius tamen _{mquirendse, prosbuifte, & quum plerique}

per-verfo _{religionis Zelo abrepti, fenfui verbali adhaderint,}

rem vero _{ipfam adcuratius non examinavennt, mulea}

hinc abfurda& a ratione quam _{roaxirae aiiena in lucem}

prooiifte figmenta, vidit Respublica

Lifferaria.

Statue«

runt _{fcilicet, notiones quasdam a primo ortu in anima}

noftra _{confignatas quafi efte, illamque fenfuum}

externo-rum _{ope in veritatibus univerfaliflimis inveniendis non}

egere. Hunc ericrem evertere conatus eft Vir acutiff.*

Lockius , qui felici etiam fucceffu, validisque

argumen-tis3 omnem noftram cognitionem fénfibus exterms ör¬

tum fuum _{debere,probatum dedit. Quoautem raodo ilt}

ex-plicandum di&um Apoftoli de inferiptione Legis natu¬ ralis, non eft, ouod heic _{illuftremus, quoniam otium} rq-bis hac in re fecerit dkfertatio de _{inferiptione Leg. N.}

haud ita pridem beic habito. Id faltim _{probe notandurn} exifl'imarmis, connatum feiiieet vel natura infirum homi*

ni dici non tantnm _{id, quod d inde ab utero aclu ineft,}

fed etiam _{illud, ad quod naturalem quisque gerit}

incli-nationem, licet ad aftum exercitura externa quiedam

requirantur. Et ejusmodi naturalis inclinatio vel potius

facultas Deum _{agnofcendi neutiquam hornini eft}

de-neganda.

§. III.

Conftirtilt Suramum Numen homines in mundana

bac compage ubique fparfe & obviar pulcritudinis

Ipe-£Ltores. _{Quo adtentiori aniroo eam perluftrant, eo}

_al.

tios ad Creatorem

_cognofcendpm

_{lefe evehunt.} Quam-p imum ad astatem _{adultiorem pervenimus, adeo quidem?}

ut ad univerfaliora animum _{advertere poflimus, mox}

cS^ ff ₍

tlano obviaoi ie llflit tnenti noflrae iclea qiusdam Dei^

quts di&itaf,

Éura

ede ens a

fe,

in quo

continetur ratio

fufficiens exifientia? _{contingentium« H&c idea>}

_ratione

rite adhibita? in quocunque mortaliuro oboriatur,

ne-ceffe cft. Ratione tarnen diverfi gradvis, qui exiliere

folet in adcendendo & refleélendo, magis vei minus

cls-ra eadem ipfa evadit. Eft _{certe natura} quafi officina

ho-mi'nibus ad _{cognitionem Creatoris}

_provehendis

adcom-roodatiflima, _{meritoque dicitur}

_fpeculum

_perte&ionum

Divinarum. Nihil illa' tenet tam _{parvum tamque contem«}

tum, quod de Sumrni Opificis prseftantia non loquatur

glorieturque. Si etiam ad nosrnet

ipfos

defcendamus,

mirandum _{corporis noftri aedificium, concinnam}

mem-brorum _{ejus flru&uram, ad fuos edendos motus}

aptifli-mam _{perpendentqs, & ad animaro,}

de

_cujus

praeftantia

ex _{operationibus ejus colligere licet,}

noftram dirigamus

adtentionem, tot fane fe confpicienda prasbent Summi

Artificis _{vefligia, ut volentes nolentes ad. Ejus admira»}

tionem _{venerationemque rapiamur. In}

_hifce

meditatio-nibus _{inrenti, reperimus etiam, mundanam hanc molem}

propria fua vi perfiftere non pofle.

Conftans

atque

ad-mirabilis _{ille, qui heic comparet, ordo,}

_{admiranda illa}

& cum maxima varietate perpetuisque

viciflicudinibns

conjün&a, qua? in omnibus natura? regnis

deprehenditur,

conflantm, mutua etiam harmonia atque amiciflimus

to-tius natura concentus, fatis fuperqne probant, ad gu-bernacula federe Summum, optimum atque

fapientiflt-mum Moderatorem. Ad res bumsms fi adcendamus,

quam admirabilieer fapienterque diriguntur

illorum

fata?

Quam Cxpe eludit exitus mortalium

confiiia? Hinc

cona-tus, quantumvis fcelefti, optimis tarnen

finibus

confe*

quendis .velificanfur;

unde

& virrtis,

vel

maxime

prefla,

eminet inter _{vitia,palmamque eis prafHpit.}

_{Harc veritss}

notiflima etiam fuit Gentiiibus« eaque permotus dixit

Ciceroi Po tefi eds tarn _{spertufii tanuqus pe-fpicuurn,}

quurn ccelum _{fufpeximus cceleftiaque coiitemplati fumus,}

quam eHe aliquod Numeri prafUntiflinoae dentis, a quo hzc _{regantur? Quod qA dubitat, haud fane intelligo,}

cur non _{idem, Toi fit, an nulius fit, dubitare poilic?}

§. IV.

Htee funt duo _{imprinois beneficia , quse animum} hominis fumma Creatoris veneracione imbuere dehent.

Deprehendit fciücet, fe totum a Deo _{dependere: Ejus}

bonitati eile _{adfcribendum, quod exiftat, vivat,}

movea-tur: fe _{itaque illius dorainio pleniffimo fubeile: Ipfi}

imperandi poteflarem, fibi obfequii gloriam reii&am,

habendamque fibi efle _{Legem, quidquid} voluntati il¬

lius _{convenienter, facere poffit. Hinc obligationen!}

cum coiendi _{religione lempiterna oriri videt. Quo}

ad-curatius naturam fuam & rerum circumftantium confli-tüfionem _{relationemque- perfcrutetur, eo majorem fibi}

adquirit notitiam fuorum ofRciorum, eoque feliciori

fuc-eefTu _{legum, quas fanxit Creator, indolem indagare}

queat. Prebet fe Deas horaini Ens Summum

fummis-que fplendentem perfeftionibus; motiva _{ita'que a&ionum}

luarum ex hifce _{perfeftionibus defumere debet. Ille} fu-pra omnia amandus, _{quippe qui fummum eil bonum,} bonaque in creamras tot tantaque _conferf, ut quilibet dies nova bonitatis _{ejus fpecimina luppeditat: Ille} timo-re filiali eft _{proiequendus: In illo}

collocanda efl fiducia, qua nos totos ejus curae & Providentias coinmittimus:

In _{ejus voluorg}te eft _{adquielcendum : Placido nempe Sc}

lubjeclo atdmo accipienda funt omnia, qu# ex ejus mo-deramine in nos redundant. _{Gratias denique Ei}

haben-daseile, ex fbmmo Ejus benefaciendi ftudio _confequitur.

Quod ad exnrnuin Dei culrum _adtinet, eum canto mi-nori _{negotio iaveftigare poteft ratio,}

quanto certius con¬ to,

e$tb \ _{n (}

w _{J 7} \

flat, m interno ejus pofitum efle fundamentum, inter-nisque aninoi motibus} vel voce vel geflibus

expriraen-dis, eundem infervire, Talem cultam Deo efle

prsftan-durn _{horao, rationis fufFultus viribus, perfpicere potefl.}

Abilioautem Gentiles_{prorfus aberrarunr, & infinitos alios}

modos, a ratione abhorrentes, naturali ex levitate qua-dann &: vana mentis _{fuperfticione, effinxerunt. Licet}

e-nirn ex lumine naturs fatis _{intelligerent, Deum}

tam-quam fpirituro, fpirituali etiam modo efle colendum»

ipfl tarnen in contrarium lapfi, ad flmulcra ex asre,

ls-gno vel lapide fabricata, fefe convertebant, his lucos &

nemora, bis preces & facrificia coniecrantes. F,t

quam-vis _{quidam fuerunt, qui melius (apiebant, fanioresqne}

de Dei cultu fovebant _{conceptus, Philofophos puta,}

tor-pore tamen atqoe ignavia capti, ad vetos ufus non con-vertebant fuas notitias. Habuerunt notiriam _{Dei, led} qua non ufi funt, ut rootivo a£tionum fjiarum. Inde

vanitas in _{ratiocinationibus, hoc ed, fteriiitas notitiee,}

imbeci'litas _{aflenfus, indifferentia quoad momentum ,} cu-riofitas in aliis rebus & _{ipla in erro es proclivitas. Inde}

propter defeSum intelligentia, tenebrs etiam in corde,

hoc _{efl, agendi nulla ex Deo regula, (liraulus nullus,}

conatus nullus: Inde _{praefumcio (apientia?, & flultida?} prsfentia: Inde in idololatriam _{lapfus turpifliroam,} & ex

illa fervitus _{affeduum, orta prinoum ex obiivione Dei}

& defedu _{judicii, led defmens tandem in}

_{ccvickociocy^kticw}

luramum illud & difficiliime medicabilem fluititias

gra-dum; quemadtnodum more fuo _{egiegie lolideque}

lo-quitur acutifl. Bülfing» _{a) Hv} mo quum animum ad le ipfum advercit, _{naturamque fuam, quantum fieri poteft,}

rinoari _{conatur, fe totem efle depravatum <Sc ad mala}

femper inclinare _{comperit. Videt ispe meliora}

probat-qpe,

J o \ cgiö3

que, fed

dereriora

fequitur.- Facultates

mentis fuperiores

inferiorurn dominio ita fubfunt, ut csco quafi iropetu in ea, qus

fenfus ritillant,

ruae.

Tantum

abeft,

ut

ad

ror mam legis naturalis fuam dirigat vi_{t am, ut} potius

fciens volens in ea defle&ac vitia, qua? ab ipfa

bumani-cate _{quam maxime}

_abludunt.

_Verum

quidem hoc

eft,

ac _proh

dolor!

_{quantamcunque}

adhibeat

_curam

&

dili-gentiam in

officiis

fuis rite colendis,

viribus

tarnen

fé

effe deftitutum fentit: permanent _fernper animi

commo-tiones _{cupidinesque malte, qua? ad legem naturalem}

erans-grediendarn

f&pius

eum

impeilunt.

iDilucide

fatis

perfpi-cit hanc fuam miferiam; quum vero ad fanftitatern Dei, qus qranem

labem vieiumque

averfatur, cogitationibus

adfcendit, in lugubrem atque infelicem hanc flationem

vits le non collocafTe Deum, fed quomodocunque

fue-rit, ex feliciori, in miferam hanc conditionem propria

culpa effe

delapfum,

non

poteft

non nec

aliter

debet

con-cluclere ratio. Aiia inter adeributa Divina, qus rite

in-flituta raeditatione eruere poteft, eft etiam juftitia, qu&

pro noftro

concipiendi

modo, duplicis eft

generis,

re-munerativa nempe, qua bonos prsmiis, & vindicativa,

qua

malos

poenis

adficit. Facile fane efF

intelleåu,

per-inde Deo non effe, utrum horoo beneficiis Creatoräs in

fe collatis rire, an fecus, utatur, utrum obfequia ei prü¬ ftet, an vero pravis voluptatibus immerfus atque

in

cce-no vitiorum fefe volutans, voluntati illius fatis

perlpe-adverfetur. Deus _{procui dubio jus}

_{perfe&iiTirnum ha¬}

bet _{difponendi de omnibus rebus a fe}

_produ&is,

_&

hoc

ipfum jus

fapientifTime ita

exercet, ut

cuncta

ad

ulti¬

mumfinem, gloriam nempe fuam illuftrandam

amico

ne-xu collineent. Graviftima? itaque _pocnse

maMtiofos

gra¬

tis divins contemtores non pofTunt non mamere:

En-tis infiniti _{leges & jura violarunt:'ex}

_{amoris Ejus}

_in

fe

documentis ad iliurn amandum colendumque fe

excita-ri

cß& _J) ti f «SB»

9 1

fi non pafli^funt: Hinc majeftatem

divinam

fibi

offen-fam _{reddiderunf, hinc gravitafem deliftorum pervidenes}

hmc _{posnas etiam promericas}

_elfe

_exfpe&andas

deprehen-dere _{poflunt. Quaradiu vero in his terris moramurj}

jrqualitatem in

malis

ac

bonis

phyficii

difpenfandis

ocu-lis noftris interdum _{quafi fublatam videmus: Juftis &}

bonis flcuti variis serumnis _{raiferiisque vitam fuam cir«}

cumfeptam traducere, ica impiis &

fceleftis in

copia &

adfluemia rerum omnium verfari fecundiftimumque vitas

curfüm fine ulia offenfione tenere, haud raro contingit. Inde _{homo, etiam fibi reli&us, ex prefcripto rationis} probabiiiter colligit, alium,

poft fata, animse

refervatutn

efle _{datum, quo, mutata forte, digna unumquemque}

mer-ces, pro

racione vita?,

olimate,

maneat §. V.

Porro dum _{perpetuum illud,}

_{quod mentibus}

hüma-nis _{ingeneravit Deus,}

_felicitatis

_defiderium,

_{contucn3ur p}

tum ad immortalltatem aninre & vitam, poft hanc, aliam

conjiciendara, argumenta fat valida etiam

nobis

fubmi-nidrari facile videmus. In eo orones conveniunt, quod

felices cffe _{velint; ad tantam, quantam capere}

_poffumus

felicitatis ufuram Dcus nos utiquc creavit: Heic _yero

ab

illa fruenda variis, quibus

laboramus,

defeclibus,

avoca-raur, ita ut nobis, pre ceteris

aniroantibus,

preftantiftl-mis, fi cum morte efle deftneremus, metam, quam

ad-fe&amus, adtingere non liceret.

Hoc

vero,

fiquidem

nullis fultum rationibus, facile corruit, aliamque poft

fu-nera, five felicem,

five infelicem

tranfigendam

efte vi¬

tam, perfpicere

poteft

ratio.

Quum

autem a vero

bono,'

quod Deus eft, tam

longifiime devoluti

fimus,

alia

men-tem fubire non poteft fpes-, _{quam ut,}

nid

_per

gratiam

Summi Numinis via ex malis eluftandi alicubi nobis pa-teat, in aternum

miferi efiemus.

Hasc

omnia

anxie

$

) IO>

(

g$

cum volvens _homo, variis _{difirahitur euris, variaque fibi}

effiogit remedia gratiam cum Déo ineundi.. At irrita tantummodo evadunt _{ipfius conamina, quamdiu -intra} rationis _{pomoecia fubfifiito. Qüum enim omnes,}

quascun-que inire

potefi,

rationes, qutecunque fua confiiia ®qua

ponderet lance, levia nirnis eadem, tantoque fini neuti«

quam fufficientia^.animadvertit. Quid enim fola

poeni-tentia efficere _{valet,.quum tarnen a natur® fu® Abydo}

difcedere in fua non fitum fit _{potefiate? Quo longius}

®tate _{procedit, eo magis cumulantur illius deliwta, eoque}

majores eum manent poen®. Nec etiam per lavacra, purgationes, immolationes ac facrificia, qu® ubique gen¬

tium in ufu _{fuerunt, Deum fibi propitium reddere vakt.}

Si vel centiesinfiituerentur _{h®, cujuscunque fint generis}

r

lufirationes, remanet tarnen interna anim® _{fördes, quas} numquam abfiergitur.. Hoc cultioris ingenii Gentiles per-fpexeruntj ande Cicero: Corporis pollutio vel

adfper-fione aqu® vel dierum numero tollitur, animi labes nec

diuturnitate _vanefcere, nec manibus ullis elui _potefi Quam maxime etiam a ratione _{abhorret, animantium,}

quid, quod, ipforum hominum ab horainibus efFufo fan-guine dele&ari pofle Deum ? Ad iram pocius Eum provocant ejusmodi adparatus, _{quippe quum a na¬}

tur® _{lege maxime}

fit

alienum,

_{uc in propria vifcera}

f®virent _{mortales, utque frudum, quem in brutis ipfis} tribuit _{Deus, fibi eriperent. Quocunque ergo fe vertat,}

nulla fuis viribus _{fipes emergendi ipfi adfulget..}

_Hifce

meditationibus _{occupatus animus, omni cura &}

cogita-tione fcifcitari & _{anquirere adnititur, utrum viam ad gra¬} tiam fuam _{uspiam patefecerit Supremum Nomen, an}

ve-ro in miferiis & horrendis tenebris _{perpetuo verfari}

vo-luerit _{genus humanum. Priori conje&ur® tanto majo»}

ri _{jure fubfcribere potefi, quanto certius ipfi conftet,}

ge¬

nen humano _{benigniflimum efie Summum Numen. lot}

tan-n i»»

tt

)

ill

(

Q

tcantisque peccatis

quamvis in

dies

ofFendatur,

gratia

Ejus

nihilominus _{numquam ceffat, Ted immorigeram fuam}

gen-tem non tantum confervat8 verum etiam permagnis

be-neficiis cumulat. Eum etiam in finem his in terris

vive-re contigit hominibus, _ut, quamdiu heic morantur,

Crea-torern fuum _{cognofcant, ejusque}

_{perfectiones celebrent,}

;finito vero vitas curfu, véra cum ipfo unione conjun&i,

Vera fruerentur felicitate. Et quid abfurdius,

quid

magis

bonitati ac _{fapienti® Creatoris inimicum, quam}

quod

Crea-tur®,in quas indies tot confert

beneficia,

heic

quafi ad

x*

terna _{fuppiicia praspararentur?}

fuis

_itaque,

firmisque ifatis

fulcitur _{rationibus, adhuc fuperefle modum rquendam}

gratiam Dei

recuperandi,

quem

mortalibus neutiquäm

i-gnorari voluit Summusilleamor

Divinus.

Hac

de

re quum

certus evadit homo, maxima adhibenda eft cautio, ne in

devia defieftat. Vari® enim _{ubique locorum} ac gentium

conlpiciuntur religiones, qu®

revelationis divin®

tifulo

fuperbiunt, Deum vero, qui

fui

femper

eft

firailis,

im-mucabilis _{conftantifTimusque, harum omnium, toto}

coc-lo a fe dilcrepantium,

eile

Auåorem, _nemo,

cui

fana

fit _{mens, tacile dixerit. Una nimirum}

_{in Deo}

_eft

vo-luntas, uno etiam modo eam notaro

fecit

hominibus,

una _{ergo vera}

revelatio.

Pr®clare

dieit Celeb.

Canzius:

Eft _{quidquid a Deo}

_{proficifcitur}

ramiciffima

contempera-tum harmonia, nullus heic hiatus, nulla Jacuna &c.

b)

Hane vero revelationem propius cognofcere poterit ho¬

mo, fi enteria & notas, quas

ftftit exculta ratio,

rite

ob-lervaverit. Nihil nempe tradere debet,

nift

quod

ratio-ni _{conveniat, eidem dältem non repugnet,}

_fed

ignoran-ti® tenebras _plane

_difpellat,,

_{oportet, omnes}

fcrupulos

_ac dubia adimat, _ipfumque

juftiti®

Divin®

fatisfaciendi

re-medium diftin&e enodatcque explicet, Latiorem

proin-B 2 de

ü

)

i»

c

n

dé ad Sura m um Numen _{cognofcendum viara pandat,}

perfe£tiones ejus illuftriores pienioresque adumbret,

vi-taraque noftram ad nutura ip(ius imflituendi modum

oftendat. Nihil _{itaque de Deo pronuntiare debet}

, nid

Majeftate _{ejusdignura, nihil de horainibns, quod cum}

naturee _{lege pugnat. Hoc modo qui fuas (ubducit}

ratio-nes, omnique cura & ftudio veram viam adfe£tat, voti

lui _{per gratiam Summi Nurainis procul dubio}

compos

evadet,

§ VL

Sed _{quoniara talis tantaque (it rationis}

psdagogia

ad

revelationera divinitus faftam _qu&rendam,

_inveitigan»

dam _{atque ampleåendam;comperimus quoque,}

nec Deum

defuifte fuis _{partibus in difterninanda per totum}

terrarum

orbem vera _{religione, ut effent Gentiles penitus}

dvu^oKo-yriTot. Quemlibet lacris oraculis niodice _{edoftum, quam} fapientiffime adminiftratafuerit _{Respublica Judaica,}

quam-que latiffirae ad reliquas gentes dimanaverit farna

ri-tuum _{hujus populi ac religionis,}

fugere nequit. Ut jam

taceamus Semi _{ejusque pofterorom in proprium Dqi}

po-pulura eletftionem, Abrahami & _reliquorum

_Patri^rcha«

rum _{peregrinationes varias,}

cum exteris _{negotia &} foe-dera, _{Jofephi totiusque Ifraeliticas farailiae in ./Egyptum}

migrationem, longioremque ibidem coraraoratiooemj

praelertim

nominanda eft (ollemnis illa _{proraulgatio legis}

in monte _{Sinai, qua? inträ Ifraeliticas oras contineri}

neu-tiquam poflet. ^

Per hane

exiftentia, potentia ac gloria

Summi Numinis _{luculqntiftime patefa£ta eft, clarioresque} ad Gentiles radios non _{potuit non}

clifpergere. Varia

etiam in _{regiraine hujus populi edita (unt}

miracula, qua: ad Deum _quasrendum

venerandumque

éxcitare debuerant

Gentiles. Scilicet _{quam portentofus}

atque infolens fuit

exitus Ifraelitarum ex _iEgypto,

quum Icifto atque in duas

partes divifo mari _{rubro, aditum ipfis intercludere non}

valuit imda? Nec minus miraculofa fuit illa _quadraginta

annorum in deferto peregrinatio, _qoas memoria illorum

apud /Egyptios finitimasque nationes

confervandie

ntique

inférviebac. Admirandus, quo ducebantur, modus,

co-lumna illa nubis Sc ignis, vi&us e coslo demifliis &c., quod

fueric tantum hujus gentis Numen Tutelare,

opportuniffi-manij li mens non \xva fuifter, prasbuere Gentilibus in-quirendi oceafionem, Occupata ab Jfraelitis terra

Cana-ncea, qui eam habitarunr, partim in Grseciam, partim in

Africara _{difperfi funt, Phoenices, quibus leges ac religio}

novae hujus colonia:tanto minuslatuerunt,_quantotardior in

ipfis

debellandis fugandisque fuerit progreflus.

Tempo¬

re _Regum ad _tantum

faftigium

evetfum cernebatur Im¬

perium Judaicum, ut omnium

ad

le rapuerit Gentium

ad-mirationem. _{Aufpicio Sc opera Davidis varia gefta}

fue-runt _{bella, tantoque fuccefTu, ut} foedere fecum

confocia-tashaberet finitimas regiones. Nec quieverunt hifce

tem-poribus mercatura & navigfitio, led ad terras usque

pe-regrino fole calentes inftituebantur. Ad gubernacula po-ftea admotus fuit Rex, cujus fapientia, divinicus

conces-fa, eum vifendi aufcultandique defiderium cun&is

natio-nibus per orbem quaquaverlum difperfis, ingenera vit. A-lios _{inter, quas adferatur digna eft Regina illa ex}

Au-ftro, quam, laetiflima fpe veram.religioner» in regno

Sa-lomonis inveniendi du&am, nulla itinerum moleftia, nec

ulla _{temporum injuria, a propofito abfterrere potuerunr.}

Magnificentiflimum teniplum eam ob caufFam ere&um fuifle _{novimus, ut eilet domus precationis omnibus}

Gen-tibus communis. _{Magnus etiam fuit numerus} peregrino-rum, qui eidem exftruendo manus admovebant. Nec parum valuit au&oritas Prophetarum, quorum indefefla

opera ad Salvatoris confortionem non pauci deducli funt

Gentiles. _Quorfura

_fpeäarunt

_{tot illorum illuflria facta,}

tot _{miracula, nifi ad convincendas Gentes de veritate}

Ii-#

)

14

(

&

jligionis, quam profkebantur. Decem deinde Kraélitarum

tribus in _{captivitatem AiTyricam abdu&io novam prasbuie}

Gentilibus occafionem notitiam veritatis cadeftis fibi

ad-quirendi. Quorfumcunque greflus tulerint

Uraelitae,

dog-mata fua dillerainafle, _{omnesque5 qui in eivitatera furs}

.religionis adoptari voiuerunt, accepifle, a veritare non

multum eft alienum. Variis _{poftea in Afia & yEgypto} impiiciti fuerunt bellis, donec, urbe illorum expugnata

& incendio _{deleca, captivi abducerentur in Babyloaiatn.}

Heic _{provida Summi Numinis cura in do£trin-a fua pro¬}

paganda quam maxime elucet. Incidit ipfa captivitas in

ea _{tempora., quibus ad} finem _{properabat imperium}

Aily-rium, novumque inde furgere incepit., qua .temporuru

opportunitate difperfi videb'antur Jiidoei per

Babyloioni-am, Perfiam, Syriam, AEgyptum aiiaque regna. Hos

e-tiam exules _{magno in numero ob religionem fuam apud} Gentiles _{fuiffe, exemplum Danielis eeflatur, cui apud} di-verfos Monarchas commorari _{contigit, quorum animos} veri Numinis fenfu adcö is _{imbuit, ut non tantum fuis}

ipforum exenaplis,, verum etiam publieis eds&is ad

ean-dem dovitrinam _{ampledtendam cives fuos incifari}

volue-rint. Hac interje£la temporis mora5 poflquam exilii

tx-dia fatis_{deguflaverant Judsei, publica Cyri indultu ad}

pa-trios lares _{repetendos demittebantur. Quanto cum} Gen-tilium lucro illuftris hxc conjurifta fuerit liberatio, pra>

ter _{alia, maxima Cyri cura in priflino fuo decore}

_huic

genti ejusdemque religioni

refiituendo,

baud

obfcure

indicat. Eodem _{etiam erga Juda;os animo fuic}

_filius

hu-jus atque

lucceffor

Darius Hyftaspis^ qui facris eorum re-ftaurandis _{largos non tantum conferebat fumtus,}

_fed

e-tiam edictum ut facrificia Deo coelorum fierent, preces-que pro Rege ejusque

fanoiilia funderentur, edidif.

Va¬

riis deinde illorum _{per varia regna}

_{difperfionibus,}

n n

«SP

)

lS

(

iH

Poflquam efiim

ad Gnrcos

transferebatur

imperium

Per-ficum, frequentior cum Graecis

fuit

Judaeorum

confuetu-do, Principumque ipfius Graciee gratia

eis

non

defuit,

Sic Alexander M. maximarn eis conceflit libertatem, civi-tatequs Ålexandria? eos

donavit.

Benigniora etiam

fub

imperio Ptoloma?i Lssgi &

Antiochi

M. experti

funr

fata,

atque in civitatem

piurium

per

Gnsciarn

urbium

funt

ad-optati. Quamvis hsec

omnia

haud exigua

verse

do£lri-nte _propaganda?

adminicula

fuerint, cumulum

_tarnen

hi-fee addidit translatio librorum V. T, ex _lingua Hebraica

in _{Graecam, qua?, imperante}

_Ptolomaeo

_{Philadelpho, in}

lucem _prodiit.

_Beneficio

_hujus

_verlionis

_facra

_Judasorum

non folum innotuerunt do3is viris, qui ex omnibus

fe-re nationibus frequentes in yEgypto

aderant,

fed

etiam

latiflime _{per orbem poftea eraanarunt,}

_Temporibus

de-inde Maccaba?orum variis _{quidem modis prefla fuit} ve*

ra ecclefia, non vero _prorfus

opprefla.

Tanta eniro

for-titudine pro aris & focis pugnarunt

Juda?i,

ut non

tan-tum nihil _{priflino nitori}

deceflerit,

fed potius

_res

fuas

in

dies _{crefcere, atque foederibus}

_{firman viderint.}

_Alios

_ut

omittamus, in (cciorum numero etiam recepti funt Ro¬

manij quos paulo

pofl

ut

dominos venerari

cogebantur.

Ab hoc _{usque tempore magis «magisque}

_ad

_exitium

pro-perare videbatur hocce imperium Judaicum,

poftquam

per longam annorum (eriem inter cetera caput

extulerat,

totoque orbi admirationem injecerat. At

ideo

non

ccs-favit _{gratia Dei,}

_{fed illuftrius magis lumen}

_poftea

accen-fum fuit. Illuxit enim ille dies, in quo demiila fuit diva

e coelo _{progenies, qua? vaticinia}

Prophetarum

de futuro

mundi Salvatore omnibus numeris expleret. Nunc patuit

Gentilibus latiflima _{porta ad veram Dei cognitionem:} I-pfe non tanturapublico docendi munere

fungebatur,

fed

etiam _{Apoftolos hs cKov rov Kcspcv exire, atque}

_Evangelii

gratiam omnibus ofFerre, juflit.

§■V!r-Hiice breviter _{jam expoiitis, non alia inde exfultaC}

conclalio, quam quod permaneant Gentes dvctTroXoyyrof.

Quum enim ad fans rationis _{prsfcriptum non}

adtende-rint,quum fenfumiliumcommunem juffr & injufti

(ufFoca-verint, fi nonprorfus exflinguerinr, _{quumomnia gratisat*}

queamoris _{divinidocumentafusquedeque habuerint,quum}

etiam omnes ad _Cognitionen}

_{fruitionemque}

_{Summi boni}

perveniendi occafiones _{neglexerinc; culpa in ipfis}

omni-no _hsret,

atqne in contrarium delapfi nullam merentur

excufationem. Admirandum

_doJendumque

_{fåne eft,} crea-turas, quas ad imaginem fuam effinxit Creator, & in

quibus femina fus _{cognitionis abundanter fparfit, Cras¬}

hs adeo involvi _{pofle cenebris, ut vix ulla veri de Crea¬}

tore fenfus in _{ipfis adpareant veftigia. Hinc}

vero

ju-cundifllma nobis _{fubminiftratur meditatio tum rationis}

humans, fibi relifts, in rebus divinis _{imbecillitaCis, furn}

etiam _{gubernationis divins, per omne}

tempus

fapientis-fims, in vera fua dodrina _{propaganda. Et}

quum

fpe-cialior _{gratia nobis prs ceteris obtigit,}

nodrum _femper

eft:, fumma veneratione eandem _{agnofcere, atque itavi*}

tam noftram fecundum voluntatem _{Creatoris, nobis fatis}

fuperque cognitam, inftituere, ut eadem cum

Gentiiibus _{aliquando fata fubire}

non _cogamur.