• No results found

DISSERTATIO ACADEMICA,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "DISSERTATIO ACADEMICA,"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Go G. D

,

J.

DISSERTATIO ACADEMICA,

DE

OBLIGATIONE

OFFICIALIUM

IN

r e p u b lic a;

QUAM,

ANNUENTE AMPLISS. SENAT. PHILOSOPH.

AD ILLUSTREM ACADEMIAM UPSAL.

PRaESIDE

VIRO AMPLISSIMO ET CELEBERR1M0,

D. Mag. LAU RENTIO DAHLMAN,

MORAL. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD.

PuBLICiE BONORUM DISQUISITIONI MODESTE SUBMITTIT

FRIDERICUS C. HOFWERBERG,

JEMTLANDUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. j

^

JIINII, ANNI MDCCLX, /i

g..*,.

aoLMiM, APUD PET. HESSELBERG.

/ ?

(2)

KONGL. MAJ:TS

TRO-TJENARE och CAPITAINE

Vid KongU Jemtelands Regemente, få ock Riddare

af Kongl. Maj:ts Svärds Orden,

Den Hovädle HERREN.

<ä> y

Herr CARL HOFWERBERG,

Mitt hetär, anfigte at rädnar tekna billigt, dä jag den ofkattbara finner huru ynneft och ädelmod, flor min oformogen- hvarmed J M. K. F. mig ifrå min forfta uprinnelfe omfattat. Eder ömhet om

mitt behändiga väl, har varit och år få brinnande, at jag fåfängt be¬

mödar mig, fom lig borde, den famma at affkildra. Edra vålger- ningar emot mig hafva börjat, forr ån jag något kunnat minnas: de

hafva folgt mig genom min barndom, okats med mina år, och ej uphort til detta ognablecket. Min forbindelfe fer jag väl, och min

jkuld årkånnes; men på vedergällning finnes hos mig ingen till¬

gång. Upptagen fordenfkull, M. K. F. detta ringa Academifka fnil- leprof, fom ett fullkomligt bevis til den renafte vördnad, hvaraf

mitt hjerta brinner emot Eder mig altid bevifta huldhet. Den oån- deliga Himla Forlynen bekröne Mina Kårafte Foråldrar uti deras

nog tilltagande ålder med all uptånkelig våltrgfhad, ofverflodande

fållbet och ftadig hålla. Den ftunden vare ännu långt fjärran, på

hvilken jag med heta tårar måfte beklaga Eder bortgång. Med åfven

få djup > fom barnflig vördnad framhärdar jag at vara til min graf

Samt

Mine Högtårade K» Föråldrar*

Mine Högtårade K* Föråldrars

Lydigfte Son

FRIEDRICH C. HOFWERBERG.

(3)

D• D.

f §. I/

Sicuti eadem generalis, in qualibet Republica

431i<i obtinet conftitutio, ut imperio ac fiibjeftio-

ne a^^0^a(:ur^ lta ^acili negotio intelligitur, parendi gloriam, quse civibus reli&a eft

>

non in immeri fum fe extendere, iéd juribus Majeftaticis> ex

falute publica tanquam fuprema lege dimetiendis, foro-

rio refpondere nexu. At vero heie inter Scyllam &

charybdin, quod ajunt,navigendum eft: Machiarellis-

mus,& male fana Monarchomachifmi do£trina duo funt

extrema, fedulo evitanda* Sed dudum explofa compe- rimus illa deliramenta. Nam quemadmodum poft San- bartholomsam carnificinam, quam Machiarellifticis in-

fpirationibus aeceptain ferendam contendunt eruditi, nefåriae hujusMachiavellics doärins immanitatem cxe-

crari ccepit orbis fcriptisque publicis id agere, ut artes confceleratae Do&oris Hetrufci confutarentur a), ira &

jam pridem egregie vapulaverunt Monarchomachi,

Summorum Imperantium Majeftatem impugnantes, quamvis de Salmafio in controverfia, quam cum Milto-

no in Regicidio illo Anglicano populi patrocinium in fe

fufcipiente habuit, tale inveniamus judiciuimquod quem«

A 2 admo*

(4)

4 ~!43 &

admodum Milconus rem pefiimam optimé, iea Sakna-

fius rem optimam peffime defenderit* Talia nos Pleus

dopoliticorum prascipitia eo follicitius atque facitius evi-

tare ftudebimus, quo tutiora nobis veftigia detegimus premenda» dum in pnefentia de obligatione" ÖfHciali»

um in Republica, quantum fieri potelt, diftin&e eno- datéque commentari animum induximus. Iliud vero qualecunque, quod in ardua hac maximique momenti

materie enucleanda pro modulo ingenii prseftiterimus >

uc iqui "bonique L. B. confulas, enixe obteftamur at¬

que contendimus.

a) Vid. Arndii Bibliothec. Politico Herald, p. m. 41.

§- Ib

Officiales in Republica nobis audiunt, qui Summo

Imperanti adfiftunt, exfequendo leges, itemque cum

facrarum tum profanarum rerum adminiftrationem ge-

rendo, Vel definiente Lipfio £), funt, qui publice aut

privatim Principi exhibent in funcitone al i qua ful ufurn, Pu»

blice t ut funt Prafcfti, Pr&fides, Jfuxßores, Judices, & um

vcrbo, ii omnes, qui tangunt lmperu aut Reipublic<e partem,

Privatim: ut funt ii fere, qui ad AuU faltem ufum atque fplendorem adhibentur: quos fuo proprioque verbo dicimus Pa¬

latinos, Porro alii flint ordinarii, alii extraordinarii :'a-

Iii majores* alii minores; alii perpetui, alii ambulatorii,

quibus omnibus in tanta negotiorum multitudine ac va-

rietate indiget Respublica , nec aliter carere poteft,

quam corpus membris fuis ad certas actiones deftinatis,

Singulis nempe opus habet Imperans, quia, ut Tibe-

rius olim dixit, fua fcientia non poteß cuncla compleäi,

Cumque multo minus agere, quam cognofcere omnia, queat

(5)

-*33 $ &A" f

omnia, quatenus, ut dixit Vellejus, magna, negotia tna0 gnis adjutoribus egen t, oppido quoque patet, pro diver-

fitate fun&ionum pubiicarum ipfam neceffitatem expo- fcere, ut complures diverfique conftituantur officiales,

atque miniftri, & proinde alii, qui minores in republi-

ca curas obeant, aiii, qui majora negotia tra&ent, alii denique, qui i nitar Architectorum minoribus iliis, quse exfequi debeant, pradcribant* Et hinc eft, quod, uti

communi fertur proverbio, principes habeant longas

manus, quatenus aiiena & miniftra manu, quaecunque

ex ufu reipublica: fint, adeo commode & efficacicer ge-

rere atque exfequi valeant.

b) Vid. Lipfii Politic. Lib. III. C. X. i. & 2.

III*

Sequitur jam, ut ad ipfam obligationem officialium

in republica explicandam nos aecingamus, Monuimus

antea (§. i») juribus, quae vocant, Majeftaticis, mutua

relatione obligationes civium refpondere, ita quidein , ut omnes communi obligationis vinculo fubjaceanc legi¬

bus civitatis* Si vero diverfa ratione fubfint imperio civiii, confequens quoque erit, ut etjam diverfa ratione

obligentur* Proinde dum ad Officialium in republica

obligationem oculos advertimus noftros, facile reperi-

mus, eam duplicfi modo concipiendam efie , adeoque

hac ratione diverfam ab illa, qua ceteri cives devinci-

untur ohligatione. Altera nempe illaque generalis ex

idea civis fubje£ti> altera vero feu fpecialis ex idea ofi-

ficialis defumenda eft. Quo circa noftrum jam erit,

ex duobus hifce fontibus baurire ea, quae ad notionem

A 3 hujus

(6)

6 -442 ®

hujus obligationis, qua obftringuntur officiales in repu- blica forrnandam faciunt.

§* IV.

Generalem obiigationem, qua devincitur officialis

in re publica, diximus nuper (§. 3.) ex idea civis Tub' je&i defumendam eflé

,

& proinde eam intelligimus,

quae omni civi ex communi obligatione incumbit, cu-

juscunque ille fit dignitatis aut ftatus in republica, atque reverentia, fidelitate, & objequio conftat. Quod ad reve- rcntiam attinet, oritur illa non tantum ex metu poten¬

tial, qua Summa Majeftas poilet, féd etjam ex di£fcami-

ne confcientiae, qua quisque civium novit fe tutela ci- vili potegi, & mediante patto, velut membrum in hoc corpore confervari. Quare reverentia hxc non poteft

non in animo honorem & venerationem excitare, quas deinde externis fignis geftus & fermonis venerabundi

proditun Altera hujus obligationis pars eft fidelitas,

quaj efficit, ut reipublicas scque ac Summas Majeftati in rebus profperis juxta ac adverfis conftanter adhasreat officialis, nec fidem fuam ullo pretio venalem habeat.

Tertia denique pars & quidem prsecipua eft obfequium, quod propofitum explendi di£lamina legum civilium in- volvit, atque eft eo magis neceftarium, quo certius fi-

bi quisque perfvafum habeat, ipfam conftitutionem So- cietatis civilis in ordine imperandi & parendi confiftere,

adeo quidem, ut demto obfequio tota quanta mole fta-

tim rueret fua. Et hoc ipfum eft, quod M. Terentius apud Tacitum r) ingenue confeftus eft. Tibi, inquiens (Cseiarem alloquitur) , fummum rerum Judicium Dii de*

dcre: nobis obfequii gtorta relicta eß. Hx tres funt palma¬

rias

(7)

-442 %

/

i

rix partes, quibus conftat obligatio illa generalis, quae cuilibec qfficiali, utpote civ i in republica incumbit; at- que maxime optandum föret, ut in eadem explertda ce-

teris civibus fuo praeirent exemplo» quotquot exiftunt

in qualibet republica officiales*

*•) Vid. Ann. 6. c. 8. 5.

§. V,

Devenimus jam ad alteram obligEtionem, qua ob- ftringitur officialis in republica, eamque (§♦ 3 ) fpecia-

lem voeavimus, quae oritur ex peculiari dignitatis , qua

gaudet officialis, flatu, aut ex peculiari munere ac fun- éione ipfi injun&a» Sed quoniam aliud e£t officium vi- ri Equeftris, aliud Sacerdotis, aliud viri militaris, aliud Conliliarii, aliud Aulici & fimilia 5 hane ipfam obliga-

tionem pro munerum diverfitate variam omnino exifte«

re, conftat» Interim tarnen haud incongruum putamus nonnulla heic tradere officia ex idea officialis in genere defumenda» Primum officium erit follertU & ajfiduitas>

qux tanto majori jure ab Officiali requiritur, quanto certius meminerit fe in tali ftatu conftitutum effie, quo,

ut certa Tibi injun&a negotia rite expediat & conficiat, perfekte obligatus effi Secundum officium erit probitas

worum, fine qua inutilis, omnis officialium feientia x- que ac affiduicas in exfequendis fun£fcionibus fuis. Ideo Nicolaus IIb Papa dicere folebat; La fcience (am U probt*

tc étoit

un

poifon fans remeds Probitas enim facit, ut

homo praeferat id, quod ipfi ex officio incumhit, fuis paffionibus privatseque utilitati, ut alii poffint ei confi-

dere. Atque ad hane virtutem, maxima certe obliga-

tiane devincitur officialis, qvum vicem fummae potefta-

tis

(8)

8 -143 •

tis in munere fuo obeat, per confequens, quicquid ab il-

lo peccetur, in damnum vel etjam fubinde ruinam to- tius regiminis civilis cuditur» Hinc recfe Alfonfus Ar- ragonias Rex dicere folitus eft, turfe ntmium efje eum st¬

ins imfcrare

,

qui fibi dominari nejcit« Tertium & ulti¬

mum, quod nos heic urgemus officium, eft obfequium,

non tam illud, quod quisquc officialis habet commune

cum ceteris civibus, uc legibus ftatutisque civilibus ge- neraliter morem gerat, quam potius fpeciale quoddam

ex idea officialis concipiendum* Per ifthoc vero, quod

heic innuimus obfequium, ea voluntatis, ftudii, opene- que promtitudo inteiligieur, quas fe ingenio principatus

& regiminis fumma ubique cum cura accomrnodat*

Nam ficut & adtu primo univerfum reipubli-

cas regimen, ad to xv$m9 h*e»adeum, cui fumma po- teftas eft delata, pertinet; ita tanto promtius obfequium

illi debet officialis,quanto fpecialiori Supremi Magiftra-

tus direfftioni fubeft, cui rationem reddere debet mu¬

neris, quod non fuo, fed publico nomine gerit* Quo

circa ad officiales, utpote Miniftros Summas poteftatis,

heic ffio modo fpefftat, quod M* Cato, cum in viatores,

a£fcuarios & fcribas animadverteret, vos, inquit, veflr*

condttionis meminiffe, ne c vos magifiratus fed minißr os ejfe, cogitare ofortuit ef- ut adeo,ubi perpenderint aliquante

curatius dependentiam ffiam a Suprema Majeftate, quin

fe ad obfequentiffimum ardorem in functionibus fuis

fentiant devin&os, non fit, quod dubitemus.

d) Pagliari Obferv. 431.

e) Apud Plutarch. in Caton. Utic.

§, Vf.

(9)

5

§♦ VI,

Breviter fic & quantum fieri potuit enodatc expofi-

ta obligatione officialium in republica, qua fuam indolem

ac naturam duplici refpe£cu confideratam, proximum

nunc eft, ut levi quoque brachio atringarnus, quousque

fe extendat ifthaec officialium obligatio,in mandatis Prin- cipis exfequendis* Scilicct, quemadmodum novimus,

Summum Jmperantem in Republica non folutum efte le¬

gibus Divinis, nec jus ei competere pro lubitu reülien-

di a paftis conventis intui.ru regiminis publici, ita pa-

km eft, in his duobus prsecipue capitibus cardinem hu-

jus quaeftionis verti, Quod ad leges Divinas attinet, ne¬

mo fåcile negaverit, eas tarn naturales > quam pofitivas

feu in Sacro codice patefaftas efte debere cynofuram

im per an tis non folum in condendis legibus civilibus, fed

ctjam in mandandis fun&ionibus, quas incumbetOfficia«

libus in republica effeäui dare, QupcireaOfficialis3quan*

tum vis in conditione parendi pofitus, ubi noverit exe-

cucionem mandati elfte crimen, h* e4 aftum prafceptis Di¬

vinis e diametro adverlantem, eo minus obligatur ftium

commodare minifterium, quo clarius obftat illud praece-

ptum Apoftolicum: Dpo magis parendum, quam hominthus*

A&. V. 29, Et hoc ipfum quoque eft, quod edicitDomi-.

nus per Molen, Ex, 2$: 2. Ne tnfißito vcßigiis potentio~

rum

ad mala, quodq; inculcat Gentium Apoftolus, I Tim*

5:22. Ne communices peccatis altenis. Qui itaque crimen

juiTu fiiperioris patrat, veftigiis potentiorum ad mala in-

liftit, communicatque peccato alieno, atque fic culpa ca-

rere nequit. Proinde in Sacris Oraculis infigniter lauda-

ri reperimus obftetrices iEgyptiacas parere recufantes

mandato Regis de infantibus Ebrxorura interficiendis;

ß qui a

(10)

I€>

x

V N

quia,ut caufTa adjicitur, timebant Deum, qui per naturae legem occifionem hominis innocentis prohibet. Sie item

rion minore laude digna eftJlCti Papiani conitantia,qui>

qvum parricidio ab Antonio Caracalia perpetrato patro-

cinium prydare juberetur, generofé detrectavit ob'é- quium, quod fciret cum lege Divina pugnare. Pari quo-

que conftantia confpicuum fe reddidit celebratiffimus ih

le Anglise Cancellarius Thomas Morus, qui cum Regis

Henrici VI iL novis arfioribus fuo füfitagio accedere nol- Iet,tale miniffcerium, quod crimen erat, violenta morte luere coadius eft/). Porro fi Princeps in mandando a pa¬

rtis conventis intuitu regiminis publici recederet, offi-

eialium exfpirare obligationen), facila quivis, ve! me non

monente perfpexerit. Jus enim & obligatio, uti novi-

mus, femper & ubique funt correllata. Proinde fi refpu-

blica in tam infelici ftatu conftituta föret, ut quidquid

allubefceret» pro licito haberet Princeps, Sc pedetentim

in tyrannidem graflaretur, utpote cui cum Nerone qua- fi in votis effe videretur, ut civibus una föret cervix, quae uno idtu decollaretur, faum obfequium in tam ne- fandis fundlionibus fummo jure denegat officiaiis* Sic

officiales Cqu fatellites Saulis, cum juberentur Sacerdotes

Jehovseh morte afficere, redte deprecabantur minifte^

rium in exfequendo Regis mandato tyrannico, quod de- inceps Doegus haud recufavit, fed promto non minus,

quam impio animo ad exfequendum profiliit. i Sam. 22*

Quod fi autem Princeps non quidem adeo omne jus &

fas in mandando migraret, ut in tyrannidem degeneraret,

fed quae formse regiminis adverfarentur, ab officialibus

prseoptaret exfequenda, tum, quoniam rumpitur vincu-

lum civile, quod in legibus fundamentalibus Principem

inter

(11)

-"143 & S4V

-

ii inter & fubditos conglutinatum eft, & quo ipfa Talus ni-

ticur publica, nullam ab officialibus in exfequendo ex-

pofci polfe obedientiam, vel me tacentc, fatis fuperque liquet. Verbo: in his jam nominads cafibüs non poteft

non officialis generofe fuum detre&are obröquiumpcurrt

confcieiitis,qus foli Deo fubeft,nec ulli Imperanti fite

jacet, re&o dichmini repugnet, praeter omne jus & fas ipfius rnandatis morem gerere, Nam tale minifteriunv, quod crimen mvoivir,qüantumvis obganniatHobefius g),

non habet fe per modum inftrumenti, atque omnem im- putadonem refpuit, prsefertirn qvum nemo facile dixe-

rit, Officialem pro inftrumento otAeya habendum effe,

vel ex hypotheli Hobbefiana nullum dari jufturn & in*

jufturn, nifi quod ab arbitrio legislatoris & Imperantis dependeat. Qupcirca licet vel maxime urferis agendi

neceffitatem & coa&ionem, quas officiali recufanti exle-

cutionem imminet, nullam tarnen inde exfculpferis ob- ligandi neceffitatem, deficiente legitimo mandandi jure

penes imperantem, adeo quidem ut tutius & magis glo-

riofum fit Officiali fiimma perpeti mala, quam fuam com-

modare o^eram iis exfequendis, quae in fe turpia & in- jufta funt. Quod fi autem res fuerit dubia, tum pars tu-

tior eft obfequi Principis mandato, quoniam Officiali

non patere poftunt, & £epe non debent omnes circum*

ftantiae, unde dignefci queat moralitas mandati, nec ul-

lus civium de Reipublicae, in qua vivit, aut Principis,cui fubeft^aftis male fentire, vel unquam exiftimare debet

quenquam Principum, aucRempublieam a&urarn contra falutem publicam, fcopum & commoda, qux intereffé e-

jus dicuntur.

/} Cfr. Herbertum in Hiftor. Henric. VIII. & Erafin. Epift. ad

Joh. Fabium &c. £) Lib, de civ. c. XII. §. 2. $• VII.

(12)

"*€4"3 ^ {FMP*

§. vir.

Atque hasc pro inftituti ratione dixifTe fiifficiat« Fa¬

temur ingenue piura heic edilTeri & pofTe & debuidé,

fed finem medkatiunculaj imponere tenues jubent fa-

cultates, qiia propter filum abrumpentes, Numen in

coelis Sup rem um comprecamur, ut Frincipes Europas,

qui föeptra ipfius aufpicio tenenc, regat atque eonfilia

pacis eis fuggerat, miniftrosque reipublicse, qui in mk

nifterio fuo confcientise rationem habere laborant,

confeiTet, ut in terris vigeat juftitia

& floreat*

S» D. G,

Pereximio Domino AUCTORE

/"\mnia devincit Legum fuprema poteftas,

^ Civis & eft fidi, publica juffa fequL

Nil jubeat Prtnceps fanclo non Principe dignum;

Non faciat civis, qua: nocitura fciar.

Hoc Tua dum pulchre demonftrat docla Minerva,

Te probitaS^comitem gaudet & alina ßdes.

Aft ego quem nofti vinclo Tibi deditus ar£lo

Quam fim, felicem Te fore quamque velira,

Gratulor

ex

animo multi jucunda laboris

Pnemia; parturiant quod mercare decus.

Pieiides prsefint ßudiis, qua: culta dederunt,

In Patria:, virtus, Tc, tua fervet opem.

Et videat Pindus darum, Fortuna fecundos

Et curfus docili pra:beat apta rati!

Sincero animi afFc&u gratalari voluit

P. N. HOFWERBERG.

#

References

Related documents

bimus, tot religionis hoftes, vix ac ne vix quidem, con- tundere atque debellare potuiflet. Ad ejus tandem nu- tum atque exemplum, primum in Germania, rnulti Orat.. facri

mnia , novillent diftingvere , facile (imul anim- adverterent , quam vanus 5c ftolidus eilet labori humilem hane dicendi artem in excelfiorem 5c tu-. midiorem

dlt« /) T um vero arte fe digna oculis prcponit, quam multarum artium minifiras manus natura dederit..&lt; Ma- nibus ergo adfcribit nobiiiifimas artes: quod feéli, quod veftiti,

corum admirabili minus convenientis. Potius cos laudi- bus extollere decet, quod, ut primum animadverterunt. nativos mores exercitiaqve non fufficerc, domi forisqve, gcrundis,

divinitatis nefcio quam au ram, ac cultum om ni no fuper- ftiolum, ad Latinicatem efle deférendiirö, atque jure refer-. vanduni quibus haud difpiicuiflé

rus efTet humsni corporis eventus, cum terrie debeatur, quidquid ex terra ortum duxerit 5 fed mandatum tarnen Dei de fepeliendis cadaveribus humanis, ex hoc dido, vix quispiam

fa, ut DEI ingloriam, fuamque utilifatem, lila quilibet uteretur,qui vero meris abducitur opinionibus, nihil aliud fndicat, quam quod aut male hanc exeoluerit facultatem,. eut

Tullio alibi occurrit: imperium Phalaridis bΛ Quid, quod. mentionem itidem facit Phalaridis Grammatiti c)