OBSERVATIONIBUS PHILOLOGICIS

03)3 G31 JlSI£f<£$Γ3GJt

&3EG1S MXSliLXM)

JES. XXXVIII. 9 —20.

OBSERVATIONIBUS PHILOLOGICIS

ILLUSTRATA,

Quam,

CONS. AMPI. ORD, PH1L0S. UPS.

PRiESIDE

M. JOH. N. HAGEMAN

Linguar. Orient. Prof. Reg. et. Ord.

PRO LAUREA

EXHIBET

MATTHIASSTENHAMMAR,

Östrogotηus,

Stip. Piper.

In Aud. Gust. Maj. d. XXXI MAjr MDCCLXXXVIII.

UPSALIÜ,

Litt. Direct. Johann, ^Edman.

S:/E R:y£ M:TIS

'JLX

ECC LESIJE SV10G0THICJE

ARCHIEPISCOPO,

A C AΌΕΜI JE U

PROCANCELLARIO,

REG. ORDINISΌΕ STELLA POLARI

COMMENDATORI,

NOBILISSIMO _athue REVERENDISSIMO

S. S. THE OL. DOC T.

UK ^,, TRÖIL

MJECENATI SUMMO

SACR

R:^E M:TIS

MJECENATI OΡ TI Μ O

SACR UM.

VIRO

ADMODUM REVERENDO ET PRiECLARISSIMO

DOMINO MAGISTRO,

Eccles. in Ed et Eds Capell. PASTORI et PR/EPOSITO

vigieantissimo,

PARENTI OPTIMO.

Jubes, Optime

^derit, mei in Te amoris

Parens, me

gratisfimseque mentis publice teftifLcandas

nnicam, quam forfan fors umquam de-

occaiionem omittere. Num ita beneficis gratias habere a puero illium docuifti, ut fenfajam fupprimas, quse olim Ipse formafti, excitaiti? Sic

mihi numquam profiteri liceret, Te meliorem, neminem usquam exfti-

tisfe Parentem. Ignofcas vero filio, in hoc folo minus obedienti, ve- hementiore abrepto animi adfe&u, ^quem Tui in me plus quam Pater-

ni animi excitat recordatio.

At, credo, tcneros cum prcebuit mihi fenfus natura, omnem eos

exprimendi facultatem himis ^parca denegavit. Sentire non eloqulmejus-

11t ^{- - -} Ergo potius intimo in pe&oris recesfu pietatis confervem ien- fus, & fempiterna tacitus Te colam memoria, quam ut vel de Tuis

meritis vel de mea gratias referendae voluntate verbis inique derogem.

Qui vero optime novit, quanta Te profequar veneratione & ^amo-

re, omnium rerum Arbiter, fi me vita frui felici velit, Tibi fuavem

concedetfene&utem, mequepraecipititarncari capitis defiderio defendet.

INDULGENTISSIMI PARENTIS

Filins oheälentisfimus

MATTHIAS STENHAMMAR.

ODE Ε U CH AR IS TI C A

REGIS HI SKI

/*■:,; ; ■ » t'. -■ ' ■■ ·«:·.· ·. - - ·

§. r.

Argumentum

^{dium misfum huc}

Cap. XXXVIII.

^redibir.

Proph.

^Primum

JES.

^exponitur

in ^compen-

^poft

immisium morbum, humana ope infanabilem ^, 8c ^mox

denunciaram-mortem , quid animo agitaverir

HISKIAS

fupplex, querulusj

lacrimofus. Dein, poft promisfam 8c

prodigiofo

interveniente iigno confirmatam redditamque

ianitatem, Sacer Vätes vividis pingit coloribus,

quale

Rex veluti redivivus, Divinae Majeftatis pariter ac miri-

ficce clementiae Sc benignitatis praeco,

exegerit fuae in

Deum ter Optimum Maximum pietatis monumenrum.

Atque eft hoc, quod mihi, alterum

ediruro fpeci-

men Academicum, in primis arrifit,

quodque

pro

tenui-

tate virium expendere conftitui,

impenfe mihi gratulatu-

rus, ii leviores meos in graviori argumento conatus

Ti¬

bi, B. L. non penitus displicuisfe intellexero.

Quoad ipfam tra&ationem,

abfolvitur hoc Canticum

I. Status prioris animique scgrotanris

lugubri

commemo-

ratione v. 9-14. Π. Votiva 8c jubilaea gratiarum actio¬

ne a v. i?, ad finem usque capitis. Commata

eoim

21

8c 22, quae in vulgo editis hoc caput

claUdunt, duce fi-

lo orationis 8c tefte capite XX. 7. g. 2 REG.

locum

tu-

entur inrer ^v. 6 8c 7. quemadmodum monuit

Reveren-

disf. LOWTH 8c Jlluftris MICHAELIS. Dudum iftud perfeniic eamdemque in mentem praeivit

R. D. KIMCHI-

A US,

1 JES. XXXVUl. ^s>- 10.

US, ubi ita habet: xSi ansan» crx vintw pioan nr mw iöxu

»rwjji m« nSyoS oawo "2 aroon "inx run lanaj noS cya nnS >ηκ¥η

tcraSa i3D3 on *31 πνπ vyn Sy h. e. "Hic> & qui illum fequi-

"tur, ^verjus non eft ^ex hoc fcripto (HISKIiE) nec video

"rationem, ^cur feripti heic fuerint poft hoc fcriptum ;

nam proprius iüorum locus fupra poft: Et hane urhem de-

;,fendam (v. 6.) atque ita funt collocati in hbro RegumP Itaque disjectos hosce verfus, fuo loco repofitos, ^re¬

che _quoque exhibet recens Verfio Svecana.

§. II.

Infcribitur ^vero hic hymnus:

:vShd ^vri wSna mtn' *]So irrprnS aroo V. 9.

Sufpicatur Illuft. MICHAELIS ^hoc fcriptum HISKLffi pariter, ac nonnullos Pialmos DAV1DIS, in lapide fuisfe incifum, quod vim verhi ana ponderantibus haud impro-

babile videbitur. Etenim rralatitium eft, ana fpeciatim denotare, in tabula, charta, cera aliave materia certis claris- que characleribus autlitterarumnotisaliquid delineare &expri-

mere, unde fubftantiviinde derivatifignificatio abundepatet.

:"ηυ» w vnpa Sik» nypa naSx 'ma 'mox \jx V. 10.

Indicant »mnx ux huric hymnum, morbo jam fupera-

to _, esfe confe£him, Regemque fibi in memoriam redi- gere, quid tantis doloribus presfus, poftquam Propheta

mortis nuncius abierat, fecum animo volutaverit mifera- biliter. Ego wör dixi videlicet 'aSa in covde meo i. e. me- cum cogitavi; hunc fenfum fuggerit res ipfa, fuggeric

quoqne genius linguae. Etenim eft neque HEBRiEIS in- frequens locutio: iaSa vax neque ARABIBUS ««l» lS> &

W-i

^ Jtf

Dicere in covde fuo, cogitare apud anwium.

Quin immo vocis iter orisque iermonem interceperat mor¬

bus, ita quidern, ut nom loqui poruerit, & clara voce mi- ferabiles edere querelas: hirundinis ritu querulus faltem pi-

JES. XXXVlll ^w. 3

pipire potuit

Sc

gemere ut columba. Itaque D. J. H. D.

MOLDENHAWER contextui convenienter transtulir:

Ich dachte bey mir Jelbß, quamquam nomen an1? ^aut nS, jun&um verbo Tax, intercedente ^a, h. 1. in Hebraco tex¬

til non occurrit, utpote quod excluferit vehementioris

in dolente affe£tus feftinatio. Nec fcio, quid impedie- rit, quo minus in verfione Sveeana idem verbum seque heic atque GEN. XXVI. 9. Sc JON. II. ^5. valuerit: Jag tankte; niii fortasiis exiihmetur eadem eliipfis a noftri

idiomate fermonis, concitatiori praefertim ⁱⁿ oratione,

haud abhorrere.

Circa voc. »d«i variorum animo volvuntur fen- tentiiE. Scilicet LXX , qui εν τω υψε; των ημεξων μϋ

interpretantur, loco rs ότ legisie videntur ^{»an, η} Sc

1 ob fimilitudinem facile inter fe commutatis a). Alii

per 'dt intelligunt fanguinem, quaii fenfus foret, in fan- guine dierum meorum, qnando mens cruor metisque exfpe·

Babatur interitus; SYR. VULG. Sc HIERONYMUS

verrunt in dimidio dierum meorum, nec non multi GR/E- Cl: lv ημίσει των r\ μεξων μ'β, AQUILA & SYΜ MACHUS*

sv τν\ άσ^ενεκ», THEODOTIO: εν σιγη Sic alii etiam

cum KIMCHlOj qui 'D' nivaa habet, u quidem ^{on, nm,}

Doi, cui debetur ότ, iignificat conticefcere, conquiefcere3

exjcindi, difperdi. Qu02 quidem fingula , per fe fere dis-

fona , redigentur in concentum , ubi prima? fubjiciuntur poteftati, quam in complanando poiuit SCHULTENS. b).

Hinc iis facile adfentimur, qui ab Ar. _fcjo, quod de Sole

medio die βante ufurpatur JOS. X. 12. 13. vocem 'dt il-

luftrant docentque denotare meridiem} dum Sol medium fe-

cat cceliim. Unde , quemadmodum apud Grsecos μεσν,μ-

Α ² βξιοί,

η) Cfr. Hexapla OIUGENiS Tom. II. p. £52 dt 153. ed, B. De montfaucon.

b) Clav. Diaieft, pag. 25?.

4 JES. XXXVUL ιο.

βξϊα

βι8

aßtas

media,

i. e. floventisßma; ita ^au midi de

mes années, reddit ROUSSEAU c). Sic precatur DA¬

VID d): Noll mi Dens in vitdi mede dimidio ^me aufevre, ubi ALEXANDRINUS, VULGATUS, CHALDvTUS, SYRUS Sc hic quidem »b» »sna asque ac »d» reddidit:

tatis meae f. florefcenti mea aetate. Convenit quoque haec explicatio tum astati, ii quidem HISKIAS, ^qua peile mo- riturus videbatur, non niii XXXIX annos natus fuit, ^te¬

ile R. SELEMONE BEN MELECH <?> Ρ ih* n»n nS »a

r\:w naioen wvbv ^tum parallelifmo 'nut? in» ubi irr non tam

reliquurh denotat, quam potius, quemadmodum apud AR.

CHxM^D. Sc SYR., excellentiam, nervum Sc vigorem f).

Qiiod jam attinet ad phrafin fr, omnibus con*

ilatj ^eam refpondere τω Latinorum ad inferos ahire^, hs κόλας a<58 απελ^εΐν apud Grsecos, Sc iignificare non tam in darnnatorum loca dejcendeve, quam iimpliciter ^mori; a/gå

till de Dhdas Rike. biNsy enim , quod ^per Άμ explicant LXX, denotare inferiores terrae partes, ταl κατωτεξού μεξη

της γηα fepulcrum Sc denique ipfam mortem, ufus com- monilrat Biblicus. Quo pertinet PROV. V. 5. ubi liqui-

do patet ex parallelifmo urriusque hemiilichii Si.st* idem

valere in fecundo ac nn in priori, ip» vero efl porta, πύλη, uhi judicium pera'gebatur, unde Aula. Sic in libro ESTHER νΈ porta non femel pro Aula fumitur e. c.

II. _{19. 2i.} Et Mordechai *]Son »ijwa halitat in Au¬

la Regis. Quemadmodum hodieque porta Ottomannica

eil Aula Ottomannica, ita heic Noiler mortuorum hö-

c) Ode XIII. tirée du Cantique d'Ezechias Ifa'ie Chap, 38. Oeuvres choifies å Paris 1766.

d) Pfaim. CIL 25.

0 'sr V^o foJ. 99.

f) Cfr. SCHOLIENS. Commcnt. in JOB. p. 124.

mi-

jes. χχχνηι ^ιο. a. $ minum commune veluti receptaculum, defun£lorum civi-

tarem Poética fi£lione per Sin» nr» regtiutn mortis elegan¬

ter exprimir. Quibus praemisfis, convenienter pro eo,

quod habet Verfio Svecana verus, nova exhiber: Vid

min lefnads middag maße jag tili dödfens portar (Rike) hä¬

daηga; i the år fovi ännu for mig jyntes o/riga (i mina bå-

fta år) faknas jag.

§. III.

Cogitatio praefentis vitas, inftar fummi reputandae beneficii, qua mors Regem privaret, dolorem ita vehe¬

menter exacerbat, ut miferabiles ulterius ja&et querelas:

iSin n»r oy din an ν nS ^{o^nn} _{pto jv rr πϊον} «S τηεκ V. ir.

Sunt, qui Pio Regi, ii de aeterna felicitate certus

fuisfet, nequaquam convenire credant, ^tam vehementibus

vitae defideriis ferri, tamque acerbo totum fe dare lu£tui.

Meminisfe vero oportet, pios.quoque esfe homines, hu-

manae obnoxios imbecillirari. Etenim ubi acgre ex hac

vita difcedimus, id minus impietati Γ, deficienti vitas poft·

hac futurae fpei, quam natura hominis, quippe cui ani-

mae corporisque disfolutio eft invifa. Eft profe&o haec

humana indoles , ut praefenti bonorum fenfu fortius adfi-

ciatur , quam haut dubia futurorum exfpeclatione. Nec

miretur quispiam ^, ii Regi hujus vitae conditio magis ar- riferit _quam ceteris mortalibus. Huc infuper accedit, quod Rex, adhuc prolis expers, regnum fuccesfori alie-

ni fanguinis fe fore traditurum, iine dubio grave duxe-

rit. Prasterea licentias poéticae dandum, ii dum beneficii Numinis, ufuram lucis longiorem concedenris, magnitu·

dinem extollat, defiderium prasfenris vitae fimul exagge-

ret Poeta; quin laude dignum videbitur, Regem tot ran- tarumque, quas eriperet mors, volupratum defideriis, adfpedtum Dei omm'üus anteponere. Posiunt verο ντ·

A3 ba

6 JES. XXXFllL η.

ba rr rww kS duplici accepi modo. Sive enim

dixeris,

HiSKIAM heic intelligere peculiarem ^, qua in fan£fuario templi iefe

manifeiiavit Deus, praefentiam, cujus fjepe fit

mentio in Sacro Codice j five naturae contemplationem,

qua fummae Dei confpiciendas

fefe prsebent perfe&iones,

parum referre credo. Scire

fufficit, Regem dolere

,

fe

Deum non amplius intueri, adorare & celebrare

posfe.

At _vero, hcec nimis dura, fuEcque de futura felicitate fpei prorfus contraria, quae

vehement! animi adfe£lu

abreptus nuper enunciaverat,

hoc corrigit modo g):

rv

ovn pN3 Non

videbo

Dominum,

Dominum i

η qua in

in

terra

viventium h. e. Hisce in terris nec amplius ad remplum

Domini accedere, ibique Deum colere, nec ex Divino-

rum illius _operum contemplatione

fummam,

ut

faepe

an-

tea, percipere voluptatem

licebit. Alias dici posfet,

vo-

cem rr, quam non alibi bis legi notant

MASORETH/E,

heic duplicare Sacer Vates, ut vehemens

deiiderium

tum

Dei colendi, ^tum vitae prorogandae, exprimat.

In verbis, quae fequunrur, multum ambigitur, utrum legatur -Λη an

Vtn. Ad prius quod adtinet, Ii

vera

ifta

le&io esfet, nSn »w refponderent ^{τω dik.} Etenim figni-

ficat ihn, Grsecis ευημερία, vitamjucundam

quafi

ferenam,

cui opponitur nav

Sc verti posfet: jucündi hujus mundi in-

colce. Nefcio vero an jure ταυτολογίας accufari

posfet

Poeta , quum hisce additis verbis nec

elegantior

nec e- videntior fenfus oriri mihi videatur, neque ulla inter

homines Sc incolas orbis intercedat

differentia.

Hinc re- tinendum credo Vm, neque per ττάςονομασΐαν

esie

loco

tS

nbn; neque vero

iacirco explicandum

per

bunc mundum,

quem

exprimere facile quidem posfet. Sed

praeter ean-

dem, quam

reprehendimus

^,

ταυτολογίαν, carmini adeo

ele-

g) Cfr. MICHAELIS in Notis ad Veifionem Cfermauicam Prophet·*

JES, pag» 191,

JES. XXXF1IL ii. 12. 7

eleganri & fublimi minime tribuendam ^, hsec inter fe pu- gnarent, certe non cohaererent, ii Poeta homines vo·

casfet incolas avi fluχi cadiici, cum tarnen doleret fe

ab illorum confuetudine abreptum iri. Verbum Vin apud

Ar. fiaccuit, Vigorem amifit, negationem cxißentice

vel aBionis iign ificat, quare LXX per πάυεσΟ-αι³ νχττάζειν,

μη βύλεσ&οα ^, μη JuWs-Sw/, &c. interpretantur, unde Sin

(latum torporis 1. mortis denorat, 111 fynon. rS Sinb?, atque adeo melius explicatur de mortuis, quos Poeta eleganter

vocat incolas quietorii, quemadmodum multi Celeb, In-

terpretes explicuerunt. DATHIUS: asfociatus vita defun-

(Iis. KOPPE: unter des Scbatten-Reichs Bewohnern. Ver- iio Sveca recens poft Illuftr. MICHAELIS habet:jag ßr

icke mer Je männifkor, enforgangelig verlds invanare. Ubi primo certe intuitu videri cuipiam poterit dubium, utrum

invanare in nominandi cafu fing, an Accuf. plur. habitave¬

rit. Senfus erit omnino planus Sc perfpicuus, fi fubfti-

tuatur: hos invänarena i de dhdas rike.

§. IV.

Vitae ja£luram deplorare pergit HISKIAS:

oro 'W nSiD "n 'map "j?i Snxa »jo nSaai raa ηπ V. i2.

j'iD'Srn nVS ir

Frequenter omnino vita comparari folet cum levi peregrinatione & fedes, quam in conjun&ione corporis

tenet anima, exili domicilio. Utimur quoque nos ifta comparatione, qua pasfim fua fcripta exornavit CICE¬

RO, jam nos in compogihus corporis inclufos di&ifans»

jam in cuflodia corporis retineri, jam e vita difcedentes ho- fpitio potius, quam ex domo migrare, naturamque comnio- randi diverf'orium nobis non habitandi dedisfe. Eadem a-

pud Graecos occurrit fimilitudinis elegantia. Sic PAU¬

LUS II. Cor. V. 5. 'OiL·μεν, ait, ydξ, ort iocv r\ tTilyetoe

8 JES. XXXV.III. i2.

ημών οικία Τ8 σκψ85

καταλύτη,

οικοόομην εκ Θε8 ^εχομεν

&C.

Nec non PETRUS in

EpiiU

II. Gap. I. ^13. εφ mw, in- quit, ειμί ^εν

τύτω

τω

σκηνοί

μάτι

&c. Pari modo heic

ex- plicare

licebit vocabu.lum

"in,

quod ⁱⁿ primis quidem fi-

gnificat atatem, gener

ationeni, Gr.

ysvsocv,

Sc iic poterit

refpondere τω om,

quod habet fequens membrum

^,

vel

etiam refpicere familiam

ipiius Regis, ita

ur

HISKIAS,

fubole carens, regnum fe aliis tradirurum dolere facils

videatur. Quemadmodum vero Pf. LXXXIV. 11. ex-

presfe

ufurpatur phraiis Srma

in

de hahitatione in tentoriis

Sc apud

CHALD. locum

tenet

HEBR.

pv

1.

iu

iimulque l/Japud ARAB. tentorium exprimit, iic

^quoque

h. 1 exponere nulli dubitamus,

prsefertim

quum non mi¬

nus elegantia fenfus, quam, qux

fequuntur, verba

pw

«pi Vno nSni id quaii expofcere videantur. In vi vero fi-

ve 1 dixeris esfe paragogicum ^, iive pro η exftare, * & π faepe alternantibus,

iive

pro vi

legendum

dvi;

idem fiuit

fenfus. Neminem fugit, eos, qui paftoralem vitam a- gunt,

quemadmodum olim

omnes

fere nationes b)} nullam

certam incolere federn, agros vero locaque pailui apra per- agrare, tentoriaque

fecum adferre ita

comparata, ut

&

commode, ubicunque placuerir, poni, Sc, vel imminen«

te hofte, vel deficiente rerum ad vitam necesfariarum copia ^, cito

detendi Sc amoveri posfint. Unde

patet, vix

dari fimilitudinem, quas magis vivide exprimat vitae no- ftrae inconitantiam in primis iftis temporibus easque in-

ter gentes,

ubi paitoralis vivendi ratio in ufu fuit.

Verbo _'map, quod h. 1. unice legitur magnaque pre-

mitur obfcuritate, plerique inrerpretum

fignificationem

tribuunt pvdecidendi, faceidendi,

abbreviandi, filo du&i fe·

quentis ujvr abfeindit me.

SYR. CHALD. VULG. in

3 pasf.

I) Cfr. GENES. XLVI. 32. feq. XLVII. 3. feq. OTHONIS VER-

BRUGQE O bf. Philolog. Edangx 17)2. pag. 116. i'eq.

JES. XXXVill ^12. %

pasf. explicant, utpote quod antecedenti conftru&ioni &

ipii metaphorae ^melius convenirer. Neque tamen aliena

videatur frequens formarum ^, temporum åt perfonarum transmutatio, _quae vel hoc loco maxime cernitur Sc cum

adfectu, quo Rex rapiebatur, ammi congruit infigni-

ter. Atque adeo non opus eit, ut cum HOUÖiGANlO

ftatuamus: Superfluit *, & legendum map, fuccifa cß ^vn vi¬

ta men, åt paucis interjectis, legendum us'Wi, pcrfona ter- tia, ut id refpondeat ve·,bo uyn' ejusdemperjovcs. Singularis

eft explicatio JOH. UR i, ubi ita ττοίξα,φςάζει i). "Conclu-

"dere fuit praefentia haec: tanquam textor vitam prsefen-

"cise hujus de itamine refecare erit preefentiae huic; a die

"usque ad no£lem reverentia confumere erit praefentiam

"hane. Praeformans * ad praeformantem η refpicic Lat.

"conclufi: tavquam textor vitam meam de flamine refecabis

"mihi; a die _usque ad vollem confumes me. Quoniam con«

"clufit opus idem eit quod peregit opus, asfevero 'map con-

"cluji, fublata operis idea, valere in Cantico colligendoju-

"dicavifr Quid autem heec valeant åt _quam dicantur ad

indolein ipfius rei appofite, noitrum non eit definire. U- bi vero hsec phraiis redditur: prcectdi ut textor vitam me- am, parum videtur congruens, ut H1SK1AS, cum tex- tore comparatus, praecifionem telce i. itaminis virae ad fe ipfe referat. Itaque exiftimat ViTRiNGA in forma Ei¬

be/ vocis -map latere fignificationem rS Hipbil åt verba vertenda: hgo frei, feil, per peccara mea, ut Deus inci·

derit tamquam textor vitam meam. Sed ^vero in texram o-

ratiohem haud quadrat, fi HISKIAS ^cum animo fuo _pec-

cata cogitayerir, promerentia mortem, eo ipfo momen- to, quo lacrimans de imminente morte conqueritur, quin

immo ad pietatem, iidem åt integritatem provocat v. 3.

B ' _Me-

j) Pharus nrtis Gramm. Hebr. 6'cc. cujus fe&io XXV. exhibet verfio.

netn Canrici HlSKliE geminarr» ^{; un a} Hebroifinum fe£latur (k verba ver.

b»s appendir, altera ieniura duntaxat exprimir. Oxonii 1784» P· 76 & 137,

ΙΟ JES. χχχηπ. ^22.

Memor fis, O Deus, vitee Tibi aSra, animo pio B9 integro,

B* quantpere Tibi tantum placere fluduerim. Eaciliorem igitur expiicandi viam ingresfus eil Cel. N. G.

SCHROE-

DHRUS k\ τ ubi, in iubfidmrn vocatis dialeilis, obfervat

n_p Ar. oa> proprie nocare contraEliontm prtrcipuc iliam ^,

qua tela a jugo texrono removenda undique

contrabitur

&

vi fe ita convolvitur, ut nulla ejus pars jugo amplius hse-

reat adfixa Atque adeo heic querirur Rex, vitas fute te- lam, in pleno accatis vigore ulrerius pertexendam, opinio-

ne citius conrrahi convolvique. Nimirum verbum isp in kal

vim iignificandi habuit intranfitivam, Latinorum pasfivee refpondenrem^, qua valuit in fe contrabi & convolvi, cu¬

jus indicium notionis etiam prodit Syr. contraElus efl, pro coborruit & Ar. t> «

contraElus eft

pro

niembra

cor¬

poris babuit contra

El

a

&

in

fe compresfa, Speeles

vero

Pi-

bel, qui in Kal fuir, ufum håud raro

fervat,

ita tarnen,

ut intendat fignificationem. Sic ^*pn ivit, itavit, fre-

quenter ambulavit, grasfatus eft e. c. PR O

VER B. VIII.

20.

ubi "jSSnx transitive reddunt incedo, ich vandle, magni no-

minis interpretes SC Η U LTE ΝSI US,

MICHAELIS,

DOEDERLE1NUS. Hinc verba Hebr. proprie valent:

convolutus jum quoad vitam ^meam, & quidem j-mxd ritu textoris, telam convolventis, ^atque adeo nemini non liqui¬

dum, textoris nomen non ad perfonam HlSKIiE, (ed

ad figuraram locutionem

tela convolutae referri, hunc

in fenfum : quemadmodum tela a textore, ita mea

mihi

vita

convolvitur. Unde talis emergit fenfus, qualem exhibuit

verfio Svecana recens: min boning vyekes upp, och flyttas βån mig bort, fifom en

berdes byelda. Jag vi klar ibop min

lefnad fdfom ^en väfvare fitt

fuflbordada vafftycke.

Quid nVi fit, dubium eft. ABEN

ESRA & KIM-

CHI-

k) Obiervatt. in Sel. Sc. Ser. loca refpondente J. H. VERSCHUUL

Groningse 1757. cap. III. p, 16-20.

jES. xxxrui. η. ^XI CHIUS ad morbum referunt, quafi dicere vellet Poeta:

Se nbjolvi prde animi corporisque debihtate, quod inceprse metaphorae, cui ulcerius inhaerere potius videcur, mini-

me convenir. VULGATUS fenfum magis eruere, quam verba interpretari videtur, ubi reddit: Dum adbuc ordirer, Juccidit me. Reliqui fere omnes nV» ad rem textoviam re*

ferunr. PISCATOR: a liciis rejebiurus efl me. LOWTH:

from tbe loom. Ra quoque recens veriio Svecana: ur

våfftolen. Cui explicarioni, quandoquidem optime ad mem·

brum antecedens quadrat, adfentirer, nifi me faltem cum Cel. KOPPE palam fateri deceret: leb kenne diefe bedeu-

tung von nVi nicht, liquidem Ar. Hebr. Vn tenuem esfe fignificat, unde γ6τ filum tenue, pemculamentum. Sic

quoque COCCEJUS pra fiamine abfcindit me vel pra te- nuisfmio filo abfolvit me. Textor enim, telam de jugo

textorio removens & undique convolvens, iimul tenuia

ftaminis fila refecat, quibus ex jugo hic illic adhteret.

Ita HISKIAS queritur, telam vitae fuae non tanrum con-

volvi, led & tenuisfima quaii fila, quibus falvis aliqua fpes vitae poterat

fuperesfe,

Divina ^manu refcindi. Heic

mihi in mentem venit antiqua fabula Parcarum, quas ge- neratim TIBULLUS vocat

— — — -— — — — Sovores,

Stamina qua ducunt, quaque futura neunt /).

HESIODUS nominatim ni)l

KΚωΒω ^re ΑοίχεσΙν re, ncpj ''Ατξοπον. aire ßgoroTrt

ΓΒίνομζνοίσι hlxciv eyjiv dyaBcv re κακόν re.

Sic quoque HOMERUS

habet, ubi Regem Antino-

um inducit loquentem de hofpite Ulysfe hofpitio reci- piendo & in patriam

reducendo:

,— — — — — evBa <1° emeira

B 2 Π81-

/) Lib. III. Eleg. 3· v. 3Ϊ- ni) Theog. v. 218.

12 JES, XXXΕIII, 12, is.

Π^{εισεται οί-σσα} et άισού κα,τακλωΒΕ τε βαξεΤοα

Γενόμενα νησαντο λίνω fl) ^— — -— —

HORATIUS ο): Dum res & cetas & Sororutn Fila trium patiuntur atra,

Fuit autem uni Parcarum, Atropos di&ae, id injun-

&um oificii, ut flnem vitae, abrupro ftamine, imponerer.

Quse utcunque animadverfa & exiftimata erunt, haud

in magno equidem ponam diferimine. Eundem enim exhibent fenium. Scilicct cum HiSKIAS, vi hoftium profpere repulfa, reliquum fiorefcentis fute aetatis tran«

quille ^atque fecure fe fore pera&urum fperasfet, ecce!

manus adeil, quoe, telam jam dudum exorfa, ^mox vide-

batur refeisiura, complicatura.

uo'bafn uro a die ad noElem ahfolvis me, brevis-

iimo fpario telam vitae meae pertexis. Continuatur ele¬

gans allegoria a textore dutta. Subita etiam mutati^o _per- lönae terriae in fecundam äuget emphafin adfe£lus, prse- fertim quum novum accedat brevisiimi indicium _tempo¬

ris; quemadmodum eleganter reddidit Cl. JOH. DA¬

VID CUßE ·):

Er trennt mich ab vom dünnen weherfaden

Noch eti der abend kommt, voüendfl du mein Gewebe.

§· V.

Porro non folum continuatur verfu fequente quid- quid di£lum in antecedentibus, fed variatis etiam figu-

ris increfcit:

:nVS ny oro »nos?-Sa "»aar ρ nra ny V. 13.

CHALDiEUS, qui loco rS wity habet rroru rugieham adeo- 11) Odysf. r\. 196.

0) Corm. Lib, II. Od. ΪΪΪ, v. 15".

*) JESAIAS Metrifch übeifezt mit anmerkungen, 2 Theil. Berlin 1786. pag. 548,

JES. XXXVlll. 13. 13

adeoque legisfe videtur ^'rnxt/, quod proprie de leone dici-

tur & inde _quoque de liigiibri, violento lahorantium morbo, lamentatione pasiim occurrit, MASORETH^ öc LXX

nxj ad prascedens membrum retulerunr. VULGATUS

& HIERONYMUS _{pro wiu} forte legerunt vnp, quia

vertunt: Sperabam usque ad måne. Illuftr. MICHAELIS in Pyal legit vm, quod ex Ar. lSj* bojpitio excipere ce in Pasf mori, explicat: mufs ich flevben. Alii nw, nr» vel

heic ob iimilem fonum esfe commutata putant, ut

HOUBLGANTUS, cui magis arridet wi»> clamavi, ex pip. Vulgarem vero le&ionem ^, quaiem punttata injun-

gunt exemplaria, rede ruentur interpretum longe pluri-

mi, diveriam licet ingrediantur viam interpretandi. COC- CEJUS, SCHMfDiUS, VITRINGA, STOCKiUS red-

dunt pojui, compofui animum patienter, quemadmodum Pfalm, CXXXI. ^{2. 'noom vm} Compofui ad quietan avi'

mum, ubi τ\)ό Ar. _qj"* proprie cequare, complavare, dici-

tur de animi motibus iedatis, _quibus tumör vehementio-

resque animi cornmotiones opponuntur. Cel. DATHIUS

& alii: contremifco, fiquidem ru® in diale&o Chaldaica ii- gnificat trevare. JUN1US, TREMELLlUS, BOCHAR·

'i US, J. H. MICHAELIS Sc, _qui funt, reliqui: Propo- fui, reprafentavi tamqunm leovem, ita quidem ^, ut membrum primum, diitin&ioni Maforethicee convenien-

ter, claudat , cui heic vim leonis, ni valde fällor, o- mnes tribuunt, ii ab ^uno difcesferis GERHARDO OU- THOVIO ρ), quippe qui hujus vocis litteram primam

non prefixavi esfe exiflimat, fed radicalem. "Quis, inquit,

"non videt, vocem 'w, fi ficut leo vertatur, hic admo-

"dum incongruam ac incommodam esfe. At, fi '*»0 ver-

"tatur perfosjus, fenfus mihi planisfimus oe clarisfimus eft:

B 3 Co^-

p) In Bibliotheca Hill. Phil. Theo!. Bremst 17aI. Clasf, V. Fafc. 3»

pog. 4ao.

14 JES. XXXVHL 13.

'^Cogitabam, fpevaham vel fupputabam usque ad mann con-

"fosfus. Seu enim verbum -n»' franget, confriηget, refera-

"cur ad Deum, vel eriam ad morbum Regis, ^certe mihi

"femper incommoda iuic locurio confvingere osfii ficut leof

Sed vero bona cum venia Auctoris huic fententiae fignum

apponere ampliandi, asfenfumque tantisper liceat cohibe-

re. Non liquet enim, certe mihi, quid adferat incom-

modi imago, qua Deus figurato fermone dicatur confrin-

gere osfa ficut leo. Immo vero ipfe Deus HOS. V. 14.

Ego, inquit, qaafi leo Epbraimo of qucifi leo juvenis domui ffitdcß ero : Ego, Ego rapiam & abibo, auferam O5 nemo

eripiet. Equidem facile in fententiam difcesibro illorum, qui transferunt: repreejentavi mihi ad matutimim tempus us- que Deum, ut leonem, ficfrangit omaia osfa ^mea. i. e. in·

fomnem ducenti noblem mihi obverfabarur Deus inftar

leonis; ira enim, morbo ingravefcente, omnia quaii os- fa mea frangere videbarur Sc conquasfare. Nimirum &

analoga conilrubtio Sc ufus Biblicus jubet, ut ro wity jun- gendum iibi cafum habeat, Sic η omen Divinum, quod

heic incumbens linguae concitatior affeblus reliquir fubin- telligendum q), plene exprimitur Pf. XVI. 8. »www

Ton njjS h. e. Semper Jovam ob oculos babeo. Ingemina¬

tur hoc verfu queftus idem, quem modo verfu proxime praecedenti extorferat patientiae domitrix miferia. Sunt

tarnen, qui exiftiment, ultima haec verba non tueri lo-

cum, liquidem omifit SYRUS; fed Tic, praseunte SYRO,

totum expungeretur hoc comma. Deprehenduntur ^quo-

que in Hebrsea poeii minime infolentes earurndem vo·

cum ejusmodi repetitiones, ubi vehementior animi im- peraverit commotio. JES. XV. 1. -n» VSo ό bis ponitur,

fimiliter PROV. Χ. _8· ιο. adr omat? Viki.

§. VI.

q) Cfr. C. T, WALTHERI EUipf. Η Ar. ed. J. H. PRATJE. Lipf.

1782. pag. 4$.

JES. XKXFllL 14. »5

§. VI.

Itaqueabjeflaomni ferereftitutionis fpe, pergit HISKI AS:

:\p*y ^-nptw nur onoS \ry lVi hjvd nans «prax« ρ -»uj? oidd V. 14.

Non uno modo inter fe heic discrepant Jtfterpretes.

Nonnulli οό legunr, quod perinde forte fuerit, liquidem

urrumque do «Sc do hirundinem fignificat, teile locuple-

tisiimo BOCHARTO r). w vero omiferunt LXX, qui

ramen loco parallelo JER. Vill. 7. ubi *vupi d©i legitur,

habent χελΕων dy8ξ, unde ^\ heic fupplendum δί ^gruem inrelligendum multi voluerunt, vel, ut exiftirnat Celeb, KOPPE, exprimere peculiarem fpeciem birundinum ^ge-

neris o©. AQUILA mir didd Sicut _equus j4gur. THEOD.

eis dyiq. VULGATUS; Sicut pullus hirundinis. SY-

RUS : Sicut bitunao _gemens. CHALD^EUS: Sicut hirun-

do comprebenja. Inrer tot disfentiones difficile erit di&u, quis forte verum invenerit. Equidem exiftimaverim,

w natales _repetere ab Ar. rediit, aufugit ad fuos>

qutbus adjuevit, adeoque esfe Epitheton τδ ο© & lignifi-

care hirundinem , in alias cceli vegiones avolantem. Unde apud HERODOTUM *) HOMERUS ccsßων ^{τα ετίεα} τά$ε9

ci καλείται _{είξεσιωνη,} canens het^{c c}arminα, qua Ereßone h. e.

ramalia vocantur:

Νευμάι σοι νευμαι ενιαύσιος ωςε

χελι^ων

Non fecus atque redit Jub te&um garrula Progne.

Hirundinis lugubri aura modulamine perfonar pasfim apud Poetas antiquos. HESIODO dicitur

ituvüiovis & ARISTOPHANI β):

Eri χε'ιλεσιν αμφιλοίλοις

Δβ- r) Hieroz Ρ. II. Cap. X. p» 59·

i) In vira HOMERI p. 571- ed. 6. JUNQERMAN. l6l8»

i) Έξγ. ν. 568.

u) Βατξαχ. Ad. II, Scen. VI.

ι6 JES. XXXVIII, 14.

Δεινον Ιτίιβξεμετοιι

©ξΥΙΜία

'Επι βοίξβοίξον εζομένη πέταλον

ΚελαοεΊ $ έπίκλοίυτον ωηόονιον vc/ucv.

'psx Ar. pipire vox eft cvoyocTOTtcitjrmyj, qua* a-

pud JESAIAM tantum legitur Sc hoc quidem loco re-

iponder τω Latinorum fvitinnire, quod teile SCALIGE- RO, hirimdinum proprium eft, Gr. ςξα&ζειν feu φιΒυρ'- ζειν. Quae vox fequitur, mn inner alia etiam iignificat ge- f/iere, unde de gemitu columbarum pasiim ufurpacur, qui-

bus vocem gemebundam esfe, copiofe oftenciit BOCHAR- TUS v). Itaque non niii pipitum hirundinis & colum·

bas gemitum fibi adfcripfit H.ISKIAS, ubi invalefcentis ingens vis morbi vocem magis magisque intercluferat.

Neque inepte exprimit Veriio recens Svecana: Såfota en

fval'i, tä hon mäße bortflyga, qvilrade jag, ^.och fitcknde fä- fom ^en dufva.

αϊτό1? »Vi HIERONYMUS vertit: Attemiati funt

oculi mei, fufpicientes in exce/fum. LXX εξέλιπαν, quod. le- gendum iba loco iSt indicare videtur, quorum tamen u- trumque idem fere valebit, nempe oculos fumma inten- tione in altum elevatos incepisfe deflceve, attenuari, conci- dere ac demergi in cavernas Jiias, uti haud incommode ^ex- plicarunt COCCEJUS. & VITRINGA. cfr. ΡΓ. LXIX. 4.

8c CXIX. _123. Interim tamen iignificantior fere profluit fenfus, fi iSt non a Vn derivetur, fed a nVi Ar.

cujus proprietas, judice SCHULTENSIO λ·), fita eil in reciproco motu nmquam fitularum ^, fitulis baurire, unde aquari, oquas'defcendere. Ηin^c ad or«/<?.r j» lacvimas effufos largoqne fe fletu exhaurientes eleganter transferrur, quemadmodum transtulit Cei. DATHIUS: oculis lacrimm- tibus

' " 11 " " 1 " """ '1 """' "Ul"1 ■ι «US1

v) Hieröz. P. 11. 1. I. cap. II. ca!. 12. leq.

λ) Orig. Hebr. Lib. I. cap. V7i. $. XXXV. pag. 98. Commenf. in PROV. _p. 219. 349. ed, Lugd, B. 1761.

JE$. XXXVllL 14. ij. ^i?

tihts fuvfitm fpeSlo, feu ut presfius exbibet recens verfio

Svecana: Mina

gråtande

ögon lyftadefig docb itρ till

bbgden,

npwy & umjt Illuftr. MICHAELIS jy) confert Ar.

& flere & pun£lis aliquantultim fub mutatis ad fubjedtum τρ oculos refert, quorum alter a dextra parte in mafc. alter a finiilra in femin. ^geneve conftruatur hoc

fenfu : Dies (auge) weinete, jenes tbränte mir. npwv vero,

a R. p&y Defraiidare, Opprimere, fubftantivum, Eis, Op- pvesfio, optime heic quadrar. Etenim Rex exitiali affliclus sgricudine, lacrimis debilitatus ccelumque fpe£tans, altis-

fimi opem Numinis implorar: Domine, oppvesfio mihi fit,

vini patior, vindica ^me, recipe ^me in fidem tuam. Ve¬

rum enim vero forma verbalis, inrranfitive pofita, quo- que locurn tueri videtur hoc modo: Domine, opprimit me peccatum, quod heic commode fuppleri poteft, fiquidem

folent Hebraei haud raro nomina fubiiantiva ante verba omitrere per elliplin, quse quidem non caret emphafi, u·

bi exiftimetur Rex pius , voce faucibus hasrente, malum fuum, quo vexabatur, urpote Deo penirus perfpeflum exploratumque, iilentio presfisfe. (J! Jehova, inquit, Op' primit me, fere ut nobis mes eft dicere, det trycker, det

angflår¹ det qvåljcr mig.

§· VII.

Sequitur nunc laetisiima grati animi teftificatio;

:ηvy Kim ,l? toxi τπχ no V. 15.

(Quid loquar ? Et promifit mihi fimul prcefiitit. ϊΰκη

*m GEN. I. _{3. nw} xbi idx sinn NUM. XXIII. 9. Sic, quod

habet proverbium ^, αμοί

bros, οίμού ε'ξγον

Simul 8^ diSlnm faShim, ubi quis fpe citius

id

reapfe

praeftat,

quod ver- bis pollicettir. Similiter fibi invicem eleganter junguntur

C mo-

y) Orient, δζ Fxeg, Biblioth. T. XIV. Append, p. Iä5.

i8 JES. XXXFJU. iy.

modo, modo opponuntur dieev e Sc faceve^ dißum Sc faSlum apud Scriptores Sacros arque Profanos. LUC. XXIV.

19. Σωτηξ noiler dicitnr Jυνα,τοε ^εν eqycv λόγω. ROM.

XV. ig. Acyco }\&j fyyoc. COLL. IIf. 17. εν Kay® rj εν e\yca.

I. JOH. III. Ig. μη ^απωμεν Keyο: ^, eiftd _εξγω. PYTHA-

GORAS ζ): ^{— —} ^ixuiecrvvyjv ^ασκεϊν ε'ξ^/ω ^{τε Keyoj τε.}

HOME RUS a): 'Kvru εττει&οιμού μυΒ~οε ^{εην} τετεΚεστο} Jeefγον·

VIRGIL1US b)\ Sic ait 8^ diSio citius tumida _aquoraplacat·

*10-by 'nuty-Sj min

In verbo ^rms Illuftr. MICHAELIS c) η vult esfe para-

gogicum Sc ^a verbo τη derivat, quod apud Syros iigni-

ficat pertremifeere, exborrefeere, quemadrnodum in lingua

Hebraea de vagabundis fugitivis ^, quafi terrove percutßs,

viilitihus iimul ufurpatur ^, adeoque Regem per totam se- tatem non iine fummo horrore hüjus remin ifei anxieta- tis ₃ vel etiam pro mix exiilirnat legendum ^ππν, poiterio-

ri ι Sc 1 mutato a R. tu vovit, hoc feniu: Laudibus Dei celebrandis meos omnes confecvabo annos. Sed vero mihi

certe videtur impedire nihil, quominus reeepta per o- rnnia teneatur le£tio Sc mix a ππ lente procesft, ut ptima perf fing. fut, Hithpabel, explicetur ducam me^, procedam Jolemni pompa, quo fenfu legitur PS. XCII. 5., tibi eriam

notat feftivum & eucharifticum incesfum in domum Dei, quod quidem nomen noftro in loco fupprimitur, fed ex

v. 21. facile repeti poteh Sc fuppleri mm m. Qtiia vero Rex pius, folatio Divino recreatus levatusque aegrirudi-

ne, haud commodedicere posfet, fe alacriter procesfurum ob

amaritudinem animeefuce, ideirco particulam by fimpliciter

reddere licear, poft, quo fenfu occurrit JER, IV. 20. 122?

by

ζ) CARM. AÜR. v. 13, ri) Ιλ. T. v. 242.

h) iEN. L. I. v. 146.

#) ). c. pag. 126.