• No results found

Commentationum Stoicarum particulam decimam sextam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Carolus Pousette stip. Stiegl. Uplandus in audit. Gustav. die VI Junii MDCCCXXI. h. p

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Commentationum Stoicarum particulam decimam sextam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Carolus Pousette stip. Stiegl. Uplandus in audit. Gustav. die VI Junii MDCCCXXI. h. p"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

£./

COM ΜΕΝΤΑ T ION U Μ

SΤ Ο I C AR υ Μ

—'i

-PARTICULAM DECIMAfl SSXTAW

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRiESIDE

NIC

OL

FREDER.

BIBERG

PH. ET J. U. DOCT.

ΕΤΗ, ET POLIT. PKOFESS. REG· ET ORD.

REG. ACAD. LITT. HUM. KISTOR. ET ΑΝΤΙQU. HOLM. MEMBRO

PRO GRADU PHILOSOPHICO

PUBLICE EX AMIN AND AM PROPONIT

CAROLUS POUSETTE

STIP. STIF.GL. UPLANDUS

IST AUDIT. GUSTAV. DIE VI JUNII MDCCCXXÜ.

Η. Ρ. M. S.

UPSALIiE

(2)
(3)

kongl^ maj:ts

TSOTJENARE,

RYTTMASTAREN VID STOCKHOLMS EORGERSKAPS

CAVALLERI-CORPS, BIS ITTAREN VID

BR YG GA RE-ΕΜBETET HOGÅDLE

Herr

CHR. B

RAND

ELIUS

BISITTAREN OCH LEDAMOTEN

I KARDUANSMAKARE - EMBETET HOGÅDLE Herr

PEHRBRANDELIUS

samt ledamoten af lÅderhandlare-societeten handelsmannen hogådle Herr

G

J.

BRANDELIUS

De Huldaste Morbröder helgadt af en tillgifven Systerson carl pousette.

(4)
(5)

== 121

fumma qusevis fpecies ad inferiores relationem: quae ipfa, nifi fub (chemate commeniurationis, intelligi nequir.

Quam-obrem, iive agendi fentiendique, quotquot cancipi natu¬

raliter queant, Ibriuarutn iupremarn, llve determinati

cujusdaia et naturalis agendi fentiendique generis

fpe-ciem fupremain et veluti faßigium virtutem esfe

decre-veris, ißoque eamdem, feine! conceptam, conceptu con-clulam tenueris; haud profecto is a vero aberrabit, qui

laudaram Stoicorum de virtute, ißis finibus compresfa,

asfertionem non niß imnem judicaverit fubtilitatem, dubia

oculos (uce praeßringentem, mox, face admota, trivio pulverique

Scholaßicorum

totain quantam demandandam.

Sed disputari poteß, utrum ißo revera conceptuum orbe iuam Stoici virtutis notionem coanßaverint, an altiora

adfpiraverint Arctum, qualem propofuimus, Stoicis

limitem vindicare volenti unicum, ex noftra fentenfcia $

argumentum favebit: vinculo fciiicet, ut pantheismus, quiStoicis ex Hexaclito

arriferat,

materialis docebat,non

riifi naturali mores humanos cum natura ipfa

conjungi-Kec eos, qui talia cenfuerint, ab alia fufpicione, quae

jam conceptae cognata erit, procul

abfuturos exiftimamus.

Kam in difficultatibus, quae ideain fapientis, non niß nor¬ maliter coiiceptam, circumcingunt, poenam ipfi ßbi

ißius-modi pantheismum et

naturalem

et adaequataua

invenisfe

putabunt.

Altiorein iisdem

propofitum concipiendi

or¬

bein adftruere cupienti aliud

favere

argumentum

videbi-tur, ex diverßefima neir.pe, quam toti huic

controver-<fiae fundamenti loco fubßravimus, aeftimandarum

actio-num menfura, Stoicis, ut apparet, egregievindicata,

defu-mendum.· Ißa »utem quomodocumque in alcerutram

partem

judicata

erunt, certe ex

jam

ditßis

fconfta-bit

(6)

122

bir, asfertioiif, quam ventrlandam fnduximns, Stofcorum vix alio arfcificio ΜomenCum quaeri revera ethicum

pos-ie, quod veritatem nempe ejusdem fublimitati aut lubli»

mitatem veritati adaequatas fiftat; nifi illum fpfum rerwn

ordinem, in quo virtus verfatur, cum eo , in quem ce¬

tera?, quotquot funt, res bumar.ae cadunt, inftrtuta

re-ilexione, comparaveris Comparaturnque cum altero

incom-inenPurabilem pronunciaveris. Hac enim eomparatione

facta, fjxaque, ut diximus, in ipfam

incommenfurabilita-tem reflexione, fi amplificandi drlucidandive ftudio dudtuS addideris, tantam hane esfe, ut, quoscumque in ea

ägendi förie, quse natura reliqua continetur, gradus

ad-tniferis> et quoseumque irrdem alios in altera illa, quse

naturam inferiorem transfcendit, a fingniis tanlen, quos

iecundus orbis continet, omnes, quotquot in primo

fta-ciio concipi queant, immenfo, i. e. sequali prorfus

inter-vallo feparentur: tali utique didto et verum te aliquid enunciasfe et enunciato tuo dj/namieafimul vi animum re»

•fledtentem perculisfe, reiigiofus quisqae tecum honefti

cui-tor confitebitur. Quid autem inter tdeam normalen; fimpli-citer eonceptam et 'tdeam rationis diftet, bujusque iterum a&

exemplar rationis relationem , quod rationis ideale■

recen-tiores nuncupare confueverunt, quamque ipfi rationis I-deas normalem fuperinftare redte dixeris; difpicieftdi pe-nitius examinandique egregia iflam five interpretatio*

nem ampledbenti five cogitationem perfequenti occafio

-fuggerifcur. Quam libenter hoc foco arriperemus, nifi

eogitanaa mutandaque prsemonftrare potius ocufo, quam

•prgemonfirata effingere- rnilitnisfemtis. Parum prsefcerea

noftra referfc, uferum dogmatis Stoici expücationemt

qua-lera prapofuimus, leétor admitfcat, an eorrigendum

do-gma ipfurn ftatuafc, corredtumque, formse^ quam

(7)

Ί2% avimiss, fpatio eoncludat» Fatemurque ipfi, tanturn abes» fe, ut argumenta nobis hiftoriea adfinr, quibus indu<5t!

fuutn iibi dogma ita Stoicos explicasfe evincere cxmare-mur, ut miilta potius in contrariam partem adferre

Ti-ceret. Neque uilam renovati dogmatis partem aut ifta

ratione inteilefti dubia a Cel. GarVio propofita lacesfi-tura vehementius credideriiri. Subiato enitu fcrupulo,

xjui in complexu vitae cujusvis iingularis univerfo

fingu-lisque hujus aélionibus gradnum ex idea ethica

inaequa-liter manifeftata negare difcritniha videbatur, qualia qui-dem in neutro rerum ordine negare conveniat; iicqüe

non nifi finguiis in uno rerum ordine gradibus aequali

prorfus ab omnibus in altero difr3ntia adfignata: falva

nerit, nec deminuto rerum pondere, enunciato Ipfi

veri-tas. Dixitnusque dignitatis ethicse pulcherrima et ex

iioc ioco argumenta defumi posie. Nempe naturam humanam uriico concipias fragmento naturas univeribs Conftare: dotes porro fingas eidem

concesfas,

ut libefc,

muitas, diverfas quoque et disfimiles, ceterum, quae in

eo aeque conveniant, ut naturales fingulse

fint

unoque

naturse tenore explicentur: ipfam denique hane naturam

neque fua deftitutam übertäte cogites, cujus id ope fieri

posfit, ut et finguias harum faeuitatum ad

faftigium

us-que exeojere cuivis detur> et perfedlisfimo fimul

con-£entu excultas inter fe coneiüare. Aliquid, haec omnia

apud animum effingendo, confecutus intelledlu tuo, aufc

confequi etiam posfe tibi videberis, praeter ideam norma¬

lem pure et frmpficiterconceptam ? Quam quidem quan«

tumvis in immenfum amplificaveris, manebit tarnen in eadem etiam fubfiftenti perpetua

otiofae

fapientise repre-henfio, fi non nifi culmini ipfi dignitatem

pofitivam

ad-iignaveris, eaque, quae infra pefita fuerint,

injuftisfimo

(8)

.124

negationum dignitatis pofitivse

obel©

nota

veris.

Neqne

aqtea e^fuperatps hos credas ideae normalis iiir.pliciter

conceptse limites, quam

ideam cogitaveris,"

quae

rationis

univprfse esfentiam habeat, humanse autern rationis ma·

teriam compleat iimul atque contineat.

Hane

enirn, con-fcientiae bumanae communicatam perpetuoque praefentem,

ίϊ. coptinuum iimul in natura»), quam cum reliquis ani·

mantibus homo commune!» habet, fui veftigia

imprimen-φ ftimulum esfe conceperis-, rerum eam ordinis, non nomine Ib

ju

m, fed re etiam ipfa fuperioris ducem pariter

atque indicem venerabundus agnofces: nec ullam

dein-ceps facultatem humanara, eultisfimam quamvis et

expli»·

catisiimam, in orbe ilJo fuperiori verfari aut moyeri in-telliges, niii hac ipfa idea liberrime concepta ipiisque

co-gi£andi agendique penetralibus iniinuata dirigatur»

Hujus

autem idese in vitam transeuntis agendoque manifeftatae,

quid pboenomena

ethica

expiicaturum

dijudicaturumvp

impediet, quoslibet voiuerit, gradus admittere;

dum-rpodo fateatur, quaecumque qniepiam commiferit, ut hunp

Ipfum ordinem aut

ingrediatur fibique

inftituat,

aut

in-ititutum tueatur, perfequatur> perficiat, five infimo idem

gradu fubßftat, five fupremo; sequaii tarnen ea omnia in»

tervallo ab iis feparari, quae pra&ico loco confiderata%

nuliam, nifi ex inferiori rerum ordine huicque congrua

itjea normali fimpliciter concepta, aeftimatronem patian?

tur? Tota autem fic linea fuperiori extra omrrem cum

inferiori commenfurationem poilta, fingulisque itidem

hujus partibus cum fingufis alterius; mutua partium in

ptraque linea commenfurabilitatenequaquam negata: quid

hocaliud revera erit, quam, introfpe&a penrtius virtutis

natura, agnofcere, necesfarium prorfus maturae reflexion

ni Judicium pbtrudi, q.uafi uno eodemque individuo

(9)

Iiber-"Μ*-. -Μ.·'·» is5

libertatis adtu, tempons fnccesfu evofvendo, omnis

virtus efficeretor fibique efiTedfca conftaret? Tali nempe adtu fuperiorem cuivis rerum ordinem inftaurari fimuf»

queperöci, quum nec corifervari vrrtns posfit, nifi eo.

dem c'oiriianter adfcu repetito, nec repeti hic fine per-petua in via virtutis

progresfione; fi

et

obfervare

aliquan-do neglexit Ethica humana, at vere tarnen Theologiam

Chrifiianam agnovisfe ceni'ebis.

Frigida procul dabio

haec

fecum reputanti

defenfi?

celebratisfimi dogmatis videbitur, a StobjEo et Cicero¬

ne, x) pri Stoicorum iilata. Neque enim

aliud haec

as-fecuta videtur, quam, ftri&isfimo ubivis adtionis fingula-ris conceptu fervato fundamentique loco in tota hac

controver/ia fubftrato, aut vulgares prorfus in aeftimando

adb'onum pretio errores refutasfe, aut pinguisfimas etram

dogmatis laudati calumnias e medio fuftulisfe. Summand

defenfionis eo fere,

fepofita

verborum pompa,

revolvi

deprebendes, ut in pretio

adfcionis

Angularis

conftituen-do omnem, five rerum cfrcumftantium, five materias

adfcionis cofmicae, five effediuura denique rationem

cohi-bendam esfe conftanter asferatur, Quae fingula, quam-vis redte omnino obfervata fuerint, ipiam tarnet*

quaeftionis propofitae, aut faltem proponendae, nec

fub-ftantiam et radicem, nec difficultates praecipuas presfiuS

tetigisie aut delicatius cenfuero. Nec acrius tarnen a$»

ferti propugnaculum, fuae etiam difciplinae femina ern¬ eutes, ii modo enunciatum jpfi fuum redtius

intellexis-ientr

■:. · . , 's. ,. - ...·■ · '■■ · '■ ·· !.

f ■- " ί! ,|J > J.J , II IIIIII II II' in II I ' 'ί>· ■ «t ">

x) Loca hefc citanda colügas aputj[ teksemakncm ϊη fufr fgßt*

(10)

is6

fent, intensre eosdem potuisfe, tnultum dubitavero.

A-ilionem nempe, qure naturae naturanti et univerfali, quam

■κα&ΰλί} vocahant, correfponderet, fi toto ab ea coeio

difFerre pronuRciasfent, quaa non nifi naturale» eaam μεςαίπν appellabant, conveniret; iuperatis utique norma¬

lis idese anguftiis, fiiperioris, quem diximus, rerum or-dinis ab inferior* Jimitem eo usque abfolutum ftatuere, nec ullos tarnen in alterutra regione limites domefticos, nifi relativos agnofcere Stoieis permisfum fuisfet. Quo faftoj aut nobiscum irnpune confenfisfent, aut nuila ("al¬

tem in tota' hac controveriia, nifi quse contra univerfain

fimul exftruendae fcientiag bafin intenderentur, argumen¬

ta habuisfent refellenda. Sed hane ex ipfis fuae

philofo-phiae principiis defenfionem, quse dogma fimul jpfum cor-rexisfet aut explicasfet, Stoae doétores maligna, ufc

vi-dimus, arcesiere vetuit lux ideae normalis, fimpliciter

et ex natura näturata potius, quam naturante conceptse.

Cujus nec exfuperari Iimites posfe poilulavimus, quam« diu hominem, fublimi quamvis aftta vertice ferienteriu

non nifi homogeneam tarnen ipfum quodammodo naturse

reliquse partem conilituere, aliquo iibi cogitationis

re-cesfu phiiofophus finxerit, Penitusque hunc confideran-di modum an dedifcere umquarn aut exuere uiius valeafc

Eleatismus, multi dubitarunt, dubitabunt. Ipfas vero, fi

et ex parte in initiis abrogafeus fuerit, finiftrj commenti

exuvias Platonismum quemvis, quam Efeatismum,

mi-tius vexaturas, judicavero. Sic, fi Stoicismum refte

intellexeris, ομολογιαν illam, quam tantopere Stoici ur¬

gent ipfiusque Ethicae fundamentum conftituunt,

neuti-quam in eo eulpabis, quod vel formalis tota fuerit,

Vel, materia concesfå, talem tamen, quas Ethicae ipii

inadaequata protfus fuerit, Stoici adfumferint. Nam et

(11)

hcc jföfterius ä Sfoicismo Vitium remoturo cenfebis, fre-ubi veram heic cum φυιεί καΒολχ eonvenienüam poihi»

lari intelleéhim fuerit. Qua faéla interpretation©, neque

cum parte aliqua naturaa humanas conereta , neque cum natura humana, ut parte totius naturae iimpliciter

con-fiderata, rem tibi ampiius in hac convenientia

dijudican-da esfe concludere licebir. Et fatendum diftinctius hoe

idem magiftris Stoas Zedjonem rnfequentibus, ut ex iu-perioribus conftat, quam Zsnoni forrasfis

ipfi

intelie«

dium fuisfe. Sed hsec orrmia, quamvis aut concesfa fu*

éfint, aut egregie disputata, iimitis tarnen, quo a reli-qua natura humana feparatttr, et indolem et löcuro ad'

curatius iimulque ad totam i! lam, quam profitebantur,

cßo?\oyiücv appoiicius determinare Stoicis ipiis necesfum

fuerat. Neque enim utla huic Iimiti relativitas concedi

poterat, quam non repercusfam totum flmul acerbe

fen-tiret Ethicse fundamentum : nec, falva confeqtientia, aii-Um heic ftatuere limitem oportebat, quam eum, qui ex confcientia reailtatis, naturatn naturanfcem efficientis fi«

Biul ac continentis, primigenias et abiblutse, bomini com· municata, reliquae naturag denegata, prodiret. Et

egre-gia quoqne, in hac areadimetienda, Cleanthi

Chrysipfo-que ex feélatoribus Stose pericuia fuicepta fuisfe can·

dide, qui ve! noifrae in fuperioribus disputationis fummas

tenuerit, confitebitur. Ceterum et ante hcec faéta prin-cipiorum adcuratius explicandorum pericuia, poiitiones

Storcorum prrmarias ita decretas fuisfe eonftat, ut

baud deinceps facillimo negotio mutarentur: et, in ipiis

rerum faftigiis exponendis , Iimain pofterioribus quo-que ultimam defnisfe lubens concedas: eorom denique.» quse refte etiam et ex fyftematis natura explicata

fue-rant? omnes tamen mox eonfequentias oeutiquam faftas,

(12)

nedum perfpedlas fuisfe, perperam profeéta is vel

Obliquis oculis mjrabitur, qui cultisfimae apud antiqtios

Seftäi hiiioriam aufe perlufiraverit, aut nob is demutji

ex iragmemis coliigi confideraveni*. Fatemurque ipfi,

perveibgata, qua ηtum potueriimiS;, diirgenter fyftemafis

Stoici textura, nulluni nobis in hoc invenruu) fuisfe ar*

gunientuin, quod vel

objectionum,

contra motsrum, mo-vendarum, vel errorum, five ab iplis in re etbica

expli-eanda, five ab aliis in eorum decretis explicandis

coiw-tnisforutn, uberiorem fontem praeberet, quam ipiam

il-lam limitis, inter naturam phyficam et ethicam

conftitu-endi, ambiguitatem, qua inter relativum hic et abfuiutum

niedius quodammodo verfari et in utramque partem va-cillare judicetur. Nos vero, mixti ex hiftoria et judicio

commentatores, il in qu3eftionibus, quae iflhuc referri

posfint, nec

abfolvere

Stoicos

prorfus

nec

condemnare

audeamus, candori noftro id

le&ores tribuant, fi

qui

in-tellexennt, crifi nolla, quod revera in medio reliétum

fuerat, in extrem! cujusdam apicis vicinia collocari pos»

fe. Agantque illi iidem contenti,

fi

in unum

forte

locum,

quae in utramque partem

dicenda

fint,

congefta candide,

intelligenter vero

digefta invenerint,

§

δ.

Neque

inde mirum, fl etalia

doftrinae

ooomenta,

totidem

eontroverfiarum femina, eadem difficultas tetigerit.

Ex-ortasque inde quaeftiones intelligo, de quibus ambigi

pos-iit, bene etiam an perperam motae fuerint. Quod

ambi-guitatis in ipfo fundamento lateatis

certisfimum

argu¬

mentuminterpreter. Transigi nempe

iftas, ii

noηalio

modo,

certe eo posfe ftatuimus,

quod, Ii

remota a

principiis

References

Related documents

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&amp;uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam , necesfa-. riam,

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem &amp; quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem. recidebat,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil

feire potius, quam credere iaborat O Quod ß admitteretur, alterum omnino ßatuendum esfet, aut esfe Rationem humanam ,. quam Summi donum Dei vitssque ducem