£./
COM ΜΕΝΤΑ T ION U Μ
SΤ Ο I C AR υ Μ
—'i
-PARTICULAM DECIMAfl SSXTAW
VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.
PRiESIDE
NIC
OL
FREDER.
BIBERG
PH. ET J. U. DOCT.
ΕΤΗ, ET POLIT. PKOFESS. REG· ET ORD.
REG. ACAD. LITT. HUM. KISTOR. ET ΑΝΤΙQU. HOLM. MEMBRO
PRO GRADU PHILOSOPHICO
PUBLICE EX AMIN AND AM PROPONIT
CAROLUS POUSETTE
STIP. STIF.GL. UPLANDUS
IST AUDIT. GUSTAV. DIE VI JUNII MDCCCXXÜ.
Η. Ρ. M. S.
UPSALIiE
kongl^ maj:ts
TSOTJENARE,
RYTTMASTAREN VID STOCKHOLMS EORGERSKAPS
CAVALLERI-CORPS, BIS ITTAREN VID
BR YG GA RE-ΕΜBETET HOGÅDLE
Herr
CHR. B
RAND
ELIUS
BISITTAREN OCH LEDAMOTEN
I KARDUANSMAKARE - EMBETET HOGÅDLE Herr
PEHRBRANDELIUS
samt ledamoten af lÅderhandlare-societeten handelsmannen hogådle HerrG
J.
BRANDELIUS
De Huldaste Morbröder helgadt af en tillgifven Systerson carl pousette.== 121
fumma qusevis fpecies ad inferiores relationem: quae ipfa, nifi fub (chemate commeniurationis, intelligi nequir.
Quam-obrem, iive agendi fentiendique, quotquot cancipi natu¬
raliter queant, Ibriuarutn iupremarn, llve determinati
cujusdaia et naturalis agendi fentiendique generis
fpe-ciem fupremain et veluti faßigium virtutem esfe
decre-veris, ißoque eamdem, feine! conceptam, conceptu con-clulam tenueris; haud profecto is a vero aberrabit, qui
laudaram Stoicorum de virtute, ißis finibus compresfa,
asfertionem non niß imnem judicaverit fubtilitatem, dubia
oculos (uce praeßringentem, mox, face admota, trivio pulverique
Scholaßicorum
totain quantam demandandam.Sed disputari poteß, utrum ißo revera conceptuum orbe iuam Stoici virtutis notionem coanßaverint, an altiora
adfpiraverint Arctum, qualem propofuimus, Stoicis
limitem vindicare volenti unicum, ex noftra fentenfcia $
argumentum favebit: vinculo fciiicet, ut pantheismus, quiStoicis ex Hexaclito
arriferat,
materialis docebat,nonriifi naturali mores humanos cum natura ipfa
conjungi-Kec eos, qui talia cenfuerint, ab alia fufpicione, quae
jam conceptae cognata erit, procul
abfuturos exiftimamus.
Kam in difficultatibus, quae ideain fapientis, non niß nor¬ maliter coiiceptam, circumcingunt, poenam ipfi ßbi
ißius-modi pantheismum et
naturalem
et adaequatauainvenisfe
putabunt.
Altiorein iisdem
propofitum concipiendi
or¬bein adftruere cupienti aliud
favere
argumentumvidebi-tur, ex diverßefima neir.pe, quam toti huic
controver-<fiae fundamenti loco fubßravimus, aeftimandarum
actio-num menfura, Stoicis, ut apparet, egregievindicata,
defu-mendum.· Ißa »utem quomodocumque in alcerutram
partem
judicata
erunt, certe exjam
ditßis
fconfta-bit
122
bir, asfertioiif, quam ventrlandam fnduximns, Stofcorum vix alio arfcificio ΜomenCum quaeri revera ethicum
pos-ie, quod veritatem nempe ejusdem fublimitati aut lubli»
mitatem veritati adaequatas fiftat; nifi illum fpfum rerwn
ordinem, in quo virtus verfatur, cum eo , in quem ce¬
tera?, quotquot funt, res bumar.ae cadunt, inftrtuta
re-ilexione, comparaveris Comparaturnque cum altero
incom-inenPurabilem pronunciaveris. Hac enim eomparatione
facta, fjxaque, ut diximus, in ipfam
incommenfurabilita-tem reflexione, fi amplificandi drlucidandive ftudio dudtuS addideris, tantam hane esfe, ut, quoscumque in eaägendi förie, quse natura reliqua continetur, gradus
ad-tniferis> et quoseumque irrdem alios in altera illa, quse
naturam inferiorem transfcendit, a fingniis tanlen, quos
iecundus orbis continet, omnes, quotquot in primo
fta-ciio concipi queant, immenfo, i. e. sequali prorfus
inter-vallo feparentur: tali utique didto et verum te aliquid enunciasfe et enunciato tuo dj/namieafimul vi animum re»
•fledtentem perculisfe, reiigiofus quisqae tecum honefti
cui-tor confitebitur. Quid autem inter tdeam normalen; fimpli-citer eonceptam et 'tdeam rationis diftet, bujusque iterum a&
exemplar rationis relationem , quod rationis ideale■
recen-tiores nuncupare confueverunt, quamque ipfi rationis I-deas normalem fuperinftare redte dixeris; difpicieftdi pe-nitius examinandique egregia iflam five interpretatio*
nem ampledbenti five cogitationem perfequenti occafio
-fuggerifcur. Quam libenter hoc foco arriperemus, nifi
eogitanaa mutandaque prsemonftrare potius ocufo, quam
•prgemonfirata effingere- rnilitnisfemtis. Parum prsefcerea
noftra referfc, uferum dogmatis Stoici expücationemt
qua-lera prapofuimus, leétor admitfcat, an eorrigendum
do-gma ipfurn ftatuafc, corredtumque, formse^ quam
Ί2% avimiss, fpatio eoncludat» Fatemurque ipfi, tanturn abes» fe, ut argumenta nobis hiftoriea adfinr, quibus indu<5t!
fuutn iibi dogma ita Stoicos explicasfe evincere cxmare-mur, ut miilta potius in contrariam partem adferre
Ti-ceret. Neque uilam renovati dogmatis partem aut ifta
ratione inteilefti dubia a Cel. GarVio propofita lacesfi-tura vehementius credideriiri. Subiato enitu fcrupulo,
xjui in complexu vitae cujusvis iingularis univerfo
fingu-lisque hujus aélionibus gradnum ex idea ethica
inaequa-liter manifeftata negare difcritniha videbatur, qualia qui-dem in neutro rerum ordine negare conveniat; iicqüe
non nifi finguiis in uno rerum ordine gradibus aequali
prorfus ab omnibus in altero difr3ntia adfignata: falva
nerit, nec deminuto rerum pondere, enunciato Ipfi
veri-tas. Dixitnusque dignitatis ethicse pulcherrima et ex
iioc ioco argumenta defumi posie. Nempe naturam humanam uriico concipias fragmento naturas univeribs Conftare: dotes porro fingas eidem
concesfas,
ut libefc,muitas, diverfas quoque et disfimiles, ceterum, quae in
eo aeque conveniant, ut naturales fingulse
fint
unoquenaturse tenore explicentur: ipfam denique hane naturam
neque fua deftitutam übertäte cogites, cujus id ope fieri
posfit, ut et finguias harum faeuitatum ad
faftigium
us-que exeojere cuivis detur> et perfedlisfimo fimul
con-£entu excultas inter fe coneiüare. Aliquid, haec omnia
apud animum effingendo, confecutus intelledlu tuo, aufc
confequi etiam posfe tibi videberis, praeter ideam norma¬
lem pure et frmpficiterconceptam ? Quam quidem quan«
tumvis in immenfum amplificaveris, manebit tarnen in eadem etiam fubfiftenti perpetua
otiofae
fapientise repre-henfio, fi non nifi culmini ipfi dignitatempofitivam
ad-iignaveris, eaque, quae infra pefita fuerint,
injuftisfimo
.124
—negationum dignitatis pofitivse
obel©
notaveris.
Neqne
aqtea e^fuperatps hos credas ideae normalis iiir.pliciter
conceptse limites, quam
ideam cogitaveris,"
quaerationis
univprfse esfentiam habeat, humanse autern rationis ma·
teriam compleat iimul atque contineat.
Hane
enirn, con-fcientiae bumanae communicatam perpetuoque praefentem,ίϊ. coptinuum iimul in natura»), quam cum reliquis ani·
mantibus homo commune!» habet, fui veftigia
imprimen-φ ftimulum esfe conceperis-, rerum eam ordinis, non nomine Ib
ju
m, fed re etiam ipfa fuperioris ducem pariteratque indicem venerabundus agnofces: nec ullam
dein-ceps facultatem humanara, eultisfimam quamvis et
expli»·
catisiimam, in orbe ilJo fuperiori verfari aut moyeri in-telliges, niii hac ipfa idea liberrime concepta ipiisque
co-gi£andi agendique penetralibus iniinuata dirigatur»
Hujus
autem idese in vitam transeuntis agendoque manifeftatae,
quid pboenomena
ethica
expiicaturumdijudicaturumvp
impediet, quoslibet voiuerit, gradus admittere;
dum-rpodo fateatur, quaecumque qniepiam commiferit, ut hunp
Ipfum ordinem aut
ingrediatur fibique
inftituat,
autin-ititutum tueatur, perfequatur> perficiat, five infimo idem
gradu fubßftat, five fupremo; sequaii tarnen ea omnia in»
tervallo ab iis feparari, quae pra&ico loco confiderata%
nuliam, nifi ex inferiori rerum ordine huicque congrua
itjea normali fimpliciter concepta, aeftimatronem patian?
tur? Tota autem fic linea fuperiori extra omrrem cum
inferiori commenfurationem poilta, fingulisque itidem
hujus partibus cum fingufis alterius; mutua partium in
ptraque linea commenfurabilitatenequaquam negata: quid
hocaliud revera erit, quam, introfpe&a penrtius virtutis
natura, agnofcere, necesfarium prorfus maturae reflexion
ni Judicium pbtrudi, q.uafi uno eodemque individuo
Iiber-"Μ*-. -Μ.·'·» is5
libertatis adtu, tempons fnccesfu evofvendo, omnis
virtus efficeretor fibique efiTedfca conftaret? Tali nempe adtu fuperiorem cuivis rerum ordinem inftaurari fimuf»
queperöci, quum nec corifervari vrrtns posfit, nifi eo.
dem c'oiriianter adfcu repetito, nec repeti hic fine per-petua in via virtutis
progresfione; fi
etobfervare
aliquan-do neglexit Ethica humana, at vere tarnen Theologiam
Chrifiianam agnovisfe ceni'ebis.
Frigida procul dabio
haec
fecum reputantidefenfi?
celebratisfimi dogmatis videbitur, a StobjEo et Cicero¬ne, x) pri Stoicorum iilata. Neque enim
aliud haec
as-fecuta videtur, quam, ftri&isfimo ubivis adtionis fingula-ris conceptu fervato fundamentique loco in tota hac
controver/ia fubftrato, aut vulgares prorfus in aeftimando
adb'onum pretio errores refutasfe, aut pinguisfimas etram
dogmatis laudati calumnias e medio fuftulisfe. Summand
defenfionis eo fere,
fepofita
verborum pompa,revolvi
deprebendes, ut in pretio
adfcionis
Angularisconftituen-do omnem, five rerum cfrcumftantium, five materias
adfcionis cofmicae, five effediuura denique rationem
cohi-bendam esfe conftanter asferatur, Quae fingula, quam-vis redte omnino obfervata fuerint, ipiam tarnet*
quaeftionis propofitae, aut faltem proponendae, nec
fub-ftantiam et radicem, nec difficultates praecipuas presfiuS
tetigisie aut delicatius cenfuero. Nec acrius tarnen a$»
ferti propugnaculum, fuae etiam difciplinae femina ern¬ eutes, ii modo enunciatum jpfi fuum redtius
intellexis-ientr
■:. · . , 's. ,. - ...·■ · '■■ · '■ ·· !.
f ■- " ί! ,|J > J.J , II IIIIII II II' in II I ' 'ί>· ■ «t ">
x) Loca hefc citanda colügas aputj[ teksemakncm ϊη fufr fgßt*
is6
fent, intensre eosdem potuisfe, tnultum dubitavero.
A-ilionem nempe, qure naturae naturanti et univerfali, quam
■κα&ΰλί} vocahant, correfponderet, fi toto ab ea coeio
difFerre pronuRciasfent, quaa non nifi naturale» eaam μεςαίπν appellabant, conveniret; iuperatis utique norma¬
lis idese anguftiis, fiiperioris, quem diximus, rerum or-dinis ab inferior* Jimitem eo usque abfolutum ftatuere, nec ullos tarnen in alterutra regione limites domefticos, nifi relativos agnofcere Stoieis permisfum fuisfet. Quo faftoj aut nobiscum irnpune confenfisfent, aut nuila ("al¬
tem in tota' hac controveriia, nifi quse contra univerfain
fimul exftruendae fcientiag bafin intenderentur, argumen¬
ta habuisfent refellenda. Sed hane ex ipfis fuae
philofo-phiae principiis defenfionem, quse dogma fimul jpfum cor-rexisfet aut explicasfet, Stoae doétores maligna, ufc
vi-dimus, arcesiere vetuit lux ideae normalis, fimpliciter
et ex natura näturata potius, quam naturante conceptse.
Cujus nec exfuperari Iimites posfe poilulavimus, quam« diu hominem, fublimi quamvis aftta vertice ferienteriu
non nifi homogeneam tarnen ipfum quodammodo naturse
reliquse partem conilituere, aliquo iibi cogitationis
re-cesfu phiiofophus finxerit, Penitusque hunc confideran-di modum an dedifcere umquarn aut exuere uiius valeafc
Eleatismus, multi dubitarunt, dubitabunt. Ipfas vero, fi
et ex parte in initiis abrogafeus fuerit, finiftrj commenti
exuvias Platonismum quemvis, quam Efeatismum,
mi-tius vexaturas, judicavero. Sic, fi Stoicismum refte
intellexeris, ομολογιαν illam, quam tantopere Stoici ur¬
gent ipfiusque Ethicae fundamentum conftituunt,
neuti-quam in eo eulpabis, quod vel formalis tota fuerit,
Vel, materia concesfå, talem tamen, quas Ethicae ipii
inadaequata protfus fuerit, Stoici adfumferint. Nam et
hcc jföfterius ä Sfoicismo Vitium remoturo cenfebis, fre-ubi veram heic cum φυιεί καΒολχ eonvenienüam poihi»
lari intelleéhim fuerit. Qua faéla interpretation©, neque
cum parte aliqua naturaa humanas conereta , neque cum natura humana, ut parte totius naturae iimpliciter
con-fiderata, rem tibi ampiius in hac convenientia
dijudican-da esfe concludere licebir. Et fatendum diftinctius hoe
idem magiftris Stoas Zedjonem rnfequentibus, ut ex iu-perioribus conftat, quam Zsnoni forrasfis
ipfi
intelie«dium fuisfe. Sed hsec orrmia, quamvis aut concesfa fu*
éfint, aut egregie disputata, iimitis tarnen, quo a reli-qua natura humana feparatttr, et indolem et löcuro ad'
curatius iimulque ad totam i! lam, quam profitebantur,
cßo?\oyiücv appoiicius determinare Stoicis ipiis necesfum
fuerat. Neque enim utla huic Iimiti relativitas concedi
poterat, quam non repercusfam totum flmul acerbe
fen-tiret Ethicse fundamentum : nec, falva confeqtientia, aii-Um heic ftatuere limitem oportebat, quam eum, qui ex confcientia reailtatis, naturatn naturanfcem efficientis fi«
Biul ac continentis, primigenias et abiblutse, bomini com· municata, reliquae naturag denegata, prodiret. Et
egre-gia quoqne, in hac areadimetienda, Cleanthi
Chrysipfo-que ex feélatoribus Stose pericuia fuicepta fuisfe can·
dide, qui ve! noifrae in fuperioribus disputationis fummas
tenuerit, confitebitur. Ceterum et ante hcec faéta prin-cipiorum adcuratius explicandorum pericuia, poiitiones
Storcorum prrmarias ita decretas fuisfe eonftat, ut
baud deinceps facillimo negotio mutarentur: et, in ipiis
rerum faftigiis exponendis , Iimain pofterioribus quo-que ultimam defnisfe lubens concedas: eorom denique.» quse refte etiam et ex fyftematis natura explicata
fue-rant? omnes tamen mox eonfequentias oeutiquam faftas,
nedum perfpedlas fuisfe, perperam profeéta is vel
Obliquis oculis mjrabitur, qui cultisfimae apud antiqtios
Seftäi hiiioriam aufe perlufiraverit, aut nob is demutji
ex iragmemis coliigi confideraveni*. Fatemurque ipfi,
perveibgata, qua ηtum potueriimiS;, diirgenter fyftemafis
Stoici textura, nulluni nobis in hoc invenruu) fuisfe ar*
gunientuin, quod vel
objectionum,
contra motsrum, mo-vendarum, vel errorum, five ab iplis in re etbicaexpli-eanda, five ab aliis in eorum decretis explicandis
coiw-tnisforutn, uberiorem fontem praeberet, quam ipiam
il-lam limitis, inter naturam phyficam et ethicam
conftitu-endi, ambiguitatem, qua inter relativum hic et abfuiutum
niedius quodammodo verfari et in utramque partem va-cillare judicetur. Nos vero, mixti ex hiftoria et judicio
commentatores, il in qu3eftionibus, quae iflhuc referri
posfint, nec
abfolvere
Stoicos
prorfus
neccondemnare
audeamus, candori noftro id
le&ores tribuant, fi
quiin-tellexennt, crifi nolla, quod revera in medio reliétum
fuerat, in extrem! cujusdam apicis vicinia collocari pos»
fe. Agantque illi iidem contenti,
fi
in unumforte
locum,quae in utramque partem
dicenda
fint,
congefta candide,
intelligenter vero
digefta invenerint,
§
δ.Neque
inde mirum, fl etaliadoftrinae
ooomenta,totidem
eontroverfiarum femina, eadem difficultas tetigerit.Ex-ortasque inde quaeftiones intelligo, de quibus ambigi
pos-iit, bene etiam an perperam motae fuerint. Quod
ambi-guitatis in ipfo fundamento lateatis
certisfimum
argu¬mentuminterpreter. Transigi nempe
iftas, ii
noηaliomodo,
certe eo posfe ftatuimus,