Observationes historico-criticæ, de litteris humanioribus qvarum partem propaideutikēn, ex consensu ampliss. ord. philosoph. in reg. acad. Upsal. publico examini modeste subjiciunt auctor et præses, Gustavus Ant. Boudrie ... atque respondens, alumnus Ahl

SL

F.

F.

£

S.

OBSERVATIONES

_{HlSTORICO-CRITlCJi,}

de

LITTEEIS

HUMANIORIBUS,

Qvarum PARTEM ΠΡΟΠΑΙΔΕΤΤΙΚΗΝ,

EX CONSENSU AMPLISS. ORD. PHILOSOPH. IN REG. ACAD. UPSAL.

PUBLICOEXAMfNI MODESTE _SUBJICIUNI

AUCTOR et

PRÄSES,

GUS

T

AVUS

Α

NT-BOUDRIE,

PHILOSOPHIE MAG. et DOC.

Ätque

RESPO

ALUMNUS _{AHLLÖFVIANVS,}

OLAVUS R

_VELIUS,

WES ΤΜANNO- DALEKARLI,

IN AUD. _{CAR.MAJ. D. XXVI. OCT. A. MDCCLVIf.} Η. Α. M. S.

S:$I M:TIS

SUΜΜJE FIDEΙ _V1R0,

r ... -Λ

Regis Regnique

S

Ε

Ν

A

T

O

R

_1,

Regii

Collegii

Nomothetici

PRAiSlDI,

R~egiae

Academias

Upfalienfts

C

_AN

_CELLARIO,

llluflriflimoExccllentijjimoque

CO MITIac

_DOMINO,

Dn

_carolo

ehrenpreus,

EQUIT1

ac

COMMENDATORi Ordinum

Regis Sveciae longe

fpiendidiffimo,

MiECENÄTI SUMMO.

e, Gentis Gloria Svecicse dcrum, publica cui faius

'et, cui Camenae

uis famulantur arls:

Qul nempe celfi pectoris inclira

Virtute _{fplendes rebus in arduis,} Devinxit _{amplo quemque Numen}

Pignore Svecigenis amicum;

Quem nuUa prorius culpa redarguit,

JPallefcat umquam qua facies, fatis

Tutum in _{gerendis, quidquid löftet}

r

Juihtia domina & magiilra;

Natura mitem _{quem genuit}

> Tua

Sed mitiorem Gratia _reddidit>

A quo dolebit fe _repulfum

Nemo, Tuos adiens penates; Quem fic adorant _{Upfaliries fuurn} Phoebum, minorum fe Tibi _gentium

En mufa _{fiftit, dum pufilla} Palladias meditatur artes>

Ve&igal offert heic Domino _fuo, Vir _{Magne, donum refpice parvulum}

Vultu _{fereno; dat fimulaue} Fida, preces adhibens» talenta: Te Rex _{Olympi fofpitet integrum}

Longumque in cevum numine _protegat,

Et fera fit _{lux, qua beata} Tecfta _{poli repetas avitij} lftoc fonoris Svecia _plauiibus

Adclamat _{omnisj fic Tibi fervidus} Parnaffus optat; fic ad urnam

Vota facit _{cumulafque cultor}

EXCELLENTISSIMI

NOMINIS

TUI

V _{tievott/fmusy} GUST. A NT. _BOUDRIR.

FRU PR0BSTIUN4N,

HÖGÅ

REBORN Λ

Fru

ELISABET

TIL&S,

MIN HÖGTÅRADA

KÅRASTA MORMODER.

Samt

FRÜ LECIORSKAN,

HÖ-GÅ

R EKORNA

FRU

BEATA

EMPORELIA,

MIN HÖGTÅRADA KÅRASTA MODER.

Under

min Mormoders oma vård, har jag haft lyckan

att _{tillbringa ftörre delen af de fpåda åren.}

I

_min

för-fta _{ungdoms vår , då en huld Fader helt tidigt nedlade} fin _{vandrings ftaf, fyntes vål ett}

_{fvart forgemoln vilja}

förmörka min _{Iyckos himmel. Men}

_fil

_den

Milda

Förfynen hade

råd deremof.

Min

Mormoder

var re¬

danutfedd, att bota en få kånbar

forluft. Denna få

kiage-liga håndelien

behjertade

ftrax

min

hulda

Mormoder?

och har alt fedan _ej underlåtit, att med hjelp och

råd

biträda min Moder, att draga den bördan, fom omyn¬

diga barns

upfoftran

och

ofaing

i

bokliga Konfter

med-■

föv er. Så

_{oförliknelighar}

_{ockEdar m!n hulda Moders öm»}

het ογω min _{ungdoms planta varit}

, attall åhåga far mist

vål, all möda for dels _{befrämjandehar ej varit Eder}

tung, utan fnarare ett _{noge. Jag häpnar i min}

oför-rrögenher, att på något fått _vedergålla , då jag erinrar

mig räknat flera vedermålen af min _{Huldafta Mormo.} ders och Moders _{ynneit, ån dagar och itunder. Förläs¬}

ter _{dock, att då}

jag upoffrar Eder ett _{arbete,, fom}

endait bår mitt namn, fåfom defs _{forfvarare, men har} vitterhet till _föremål,

jag då ej: med den _{zirlighet, fom}

borde, kan teckna Edert fof. Mitt _{hjärta fkall likväl}

allflfig uphöra att brinna af _{helig vördnads och kärleks}

eld, och _{ej eller-att upfånda ifriga fuckar till}

Allmag-ten, för Eder _{timliga och}

_{oforgångeliga}

fållhet. Till mitt _{ytterita har åran med}

djup vördnad framhärda

MINHULDASTA _MORMODERS·

och _MODERS

lycligfle DotierSon och Soni

ADMODUM REVERENDO etqi PRAEdqURISSM®,

D:o

Μ.

TOBI/E

WESTBLADH,

Ecclefiarum, quteDeo in

Nås,

Jerna,

Äplebo

&

Saefsness

colliguntur, PASTORI Merirlflimo,

neo non DALEKARLIAE OCCIDENTALIS

PRTPOSITO ADCURATISS1MO.

PLUR1MUMREVERENDOac

D:no

M.

_JAC

_TBORSLUNDH,

Anlrr.arurn, quse Deo in Ihreftad colliguntur, PASTOR! _Digniffimo.

PLUR1MUM REVERENDOac CLARISSIMO,

D:no

OLAVO

_JERNBERG,

PASTORI in Fårnebo Orientali Vigilantiiiimo.

AVUNCUL1S meis, omni honoris & veneratlonis

culcu _{fufpiciendis, colendis,}

Blulta _{magnaqué funt, quibus me, a prima statuta,} obligatum tenetis, Avunculi

Honoratiiliml,

beneficia & pignora. Occafionem igitur

gratiffirnum Vobis

publice

rieclarandl animum, lubens arripio. Accipiatis, qusfo,

ferena fronte leve hocce munus _{chartaceum, in}

tefTe-ram pietatis _{mes, erga} Vos haud fucats. Confervet

Vcs Summus rerum Moderator, _{per annos} bene muftos,

falvos & _{fofpites» in}

_{Ecclefis fus}

_emoiumentum,

&co-gnatorum gaudium.

Dum

vixero,

permanfurus

ADH REV. & PR^CL. nec non PLUR. REV. & CLAR. NOM. VESTR*

culior _{obfervaniiffitnu!)}

1.

Ν.

_%

_C,

$. I

i

ittersehumaniores_{fünf, quae Graecli}

7ίξΰ7ϊ£α^νμο6τού,0*\\ί% des bellesarts

& let_{tres, Germanis din,jchönen}

Wißeηfchaften, nobis Svecis Wit-terbet _{nuncupantur. Nomen}

lorti-tsefunt abbummitatg,3 utpote _quas

hominesdiftinguant a beJluis &ve*

re _{reddant homines. Eft}

namque

fermo rationis _{inier pr es. Hoc proinde cbarasftere}

ρrse¬ rosativam iuam, qua ceteris animaiibusantecellit _homo,

teftatam facit. At dum nafcimur, incipimus a vagitu,

& parurn vel nihil humanitatis confpicuum fe Infmuat.

Spifla ignorantia nos undique oceupat & fonus

articula-tus ufu demum addifcitur. Hinc litterse _humaniores,

quemadmodum diximus Grxcis_adpellari, funtreapfe

πξο-TTcci^vfxccTu atque id ftudiorum genus indicant, quo

pue-rilis cetas in _{primisadhumanitärem informeturi}

Etenim,

ut memoria _{magis, quam judicio valet tenera hsec «taij}

Ita litterishisce humanioribus _{praefertim oft apta,}

qua-rum _{vulgaris cognitio non tamfubailum}

judfcium, quam v

tenacem memoriam _{requlrit. Atquefic, jam inde}

a pri¬

ma _{pueritia, ad ieram}

usque oanitiem excoli merentur

«2* ) 2 ( <S£2>

kxc _{ftucfia; quippe} quae,

teile Cicerone,

adolefcentiam

βίαιμ, Jenectutem

obleffant, fecutidas

res ornant,

adverfis

perfugium ac

Jolatium

prebent,

åeleäant d&mi

, non

im-pediunt foris.

f rf.

Litteras humaniores _{quemadmodum Romanis} pras-fertim debemus, utpote qiiorum

exemplum

fecuti,

illas,

quas & elegantiöres ac politiores vocltamus,

litteras

co-Jimus _{easdernque humanit2tis nomine}

infignimusj

ita

&,

prseeunte Cicerone, cujus

vefligia

legit

premitque

Wai-chius a)y Philologie potiffimum &

Hiilorias

cancellis

eas concludere non dubitamus. Quid quantumve his litteris humanioribus _{comprehenfum voluerint antiqui,}

non fatis liquet, prasfertim _quum vagam

omnino

&,prorénata, diverfam harum

vocum

paffim apud

Au-élores reperiamus acceptionem*

Varia,

quas

huc

fpe-élant, ex veterum monumentis in

tra&atione

fua de

Po-lymathia

congeffit Wowerius,

fed

quas

majorem

in

eo le&ionem $ quam vim judieandi

redolent

b).

Inter

alia

vero heic in primis notandus

eil iile

_,

qui

_,

pro-vacando ad _Auguilinum, artes

liberales feu

τ

pueriles

,

quas Scholas docent, Grarnmaticam puta,

Dialedicani &

Rhetoricam, adpeliat

logi

cas feu

rationabiks,

in

oppofi-tlone ad Mathematicas c). Verum enim vero, quod

ad

Dialedicarn attinet, quse, noilris

temporibus,

Phifofo-phia rationalis

feu Logica

nuncupatur,

quivis

facile

per-fpiciet, iltam non

ad

litteras

humaniores,

quas

Philo-fophiam

inilrumentafem

adpellitant

alii, fed ad

Philofo-phiam realem

referendam

efFe,

quippe

quas

morbis

inte!·

fedus, quemadmodum

Etbica

morbis voluntatis,

mede-tur. Dein, quoniam artesillae, quas

is

vocat,

liberales,

Grammatica & Rhetorica , non tam a ratione, quam

ab

oratione, utto tS λογ^ πξοφοξΜ§

dici poffunt

, nemo

jure

W3? ;) 3 C

feu _{rationabiles,} quum potius dicantur fermocirraks. Et

tandem, dum is ex ufuScholarurn, ad mentem veteram, has artes, in oppofitione ad Mathenraticas, nominat

lo-g/c#/ feu

rationabiles,

non

forte

meminerit,

Philoni

Geometriam, Aftronomiam, Rhetoricam, Muficam &

prsetereaplures

comprehendi

nominerifcλογικήe&ε&ξ';α,ςe).

Sic vaciilat Wowerius & huc iiluc vage disjiciturj fua tarnen, _quam rebus, _qua; in hoc iibello _occurrunt,

e!e-gantiflimis promeruit,

non

defraudandus eil

laude.

Eil

nempe hoc opufculum, quo

doélus ille

atque

humanlfli-mus Criticus Gerh. Jo. Voflius ufus dicitur, tametfi nus«

quam id adlegaverit, quantum

quidern

Reimmanno, hane obférvationem nobis _{fuppeditanti /), pateat. Prster}

Voffium, cujus Über de Philologia exftat, habemus Bu-doeum, Scheurlium, Balbinum, Grifchowium, Falllerum

& _{plurimos alios recentiori fetate, quf de Iitteris}

hu-manioribas _{egregie fcriptitarunt. In hisce auteni}

omnibus recenfendis

_placitisque

_{eorum figlllatirn}

exami-nandis operam collocare noilram, inilituti non fert ratio· a) Diatrib.de litt, human. Prol jf. 2.&?. b)

Reim-man. eri_{f. tη} Diel_tonar. B&lii_{p. 63feq-q. e) Wozver.}

Po-lymath. p. m 2p. d) VojJ. de Pbtlokrr. ρ m. 6. e) Cß\ tom. f. (jbfervnt. Seleet ad rem litteräriam fpeciantium

Obf. IV. jf. XX* f) Crif. in Dieltonar. Beelii p. nfi/eqq. §. III.

Non _{jam operofi erimus in ortu &progreffu}

littera-rum humaniorum _{apud varias gentes, ab antiquifiimis}

Inde _{temporibus repetita memoria. Notamns dunraxat}

duas memoratu _{digniflimas epochas, alteram apud}

Grce-00s, akeram apud Romanos, quibus haechumanitatis ftu-dia in fumtno fuerunt _{faltigio. Nimirum in Graecia,} fse-culo _{Regis Philippi ejusque filii Alexandri Magni, incla·}

ruerunt celfiflimi harum litterarum _{antiilites, Pindarus,}

iEfehylus, Sophocles, Euripides, üerodotus,

<£¥§> ) 4 C 0X9

<ies, Ariftophanes, Xenophon,

Ifocrates,

Demofthenes,

Thercritus, Callimachus, alii, quos numquam non (era

mirabftur _{pofieritas a). In gente autem Romana} cele-bratiflimum habemus Julii Ccefaris & Augufti fasculum,

quoperennemnominis

laudem

fibi

pepererunt

proeftantiiii-mi, qui numeris luferunt, Poétse, Virgilius, Horatius,

Ovidius, reliqui; facundiifimi, qui inroftraafcenderunf, Oratores, Cicero & Hortenfiusj illuftres fui faeculi Hi·

ftorici, T. Livius, Salluftius, imrno & ipfeC. Julius,

qui ex utroque

Csefar

nominari voluit, h. e., qui non

minusIitterarum ftudio, quam virtute bellica enituit, ut

jam complura

filentio

prsetereamusingenia tuncnata»qux

lucem ftudiis Romanorum attulerunt b).

a) G. H. Boeder* de Scriptoribus Grads Ef Latinis

BacuL ante nnt* Chr. V. Ef VI. b) G. H* AyrertDiß. de

comparatiene eruditionis andqua Ef recentioris

Sed. IV,

f.f.p.jU

Expofito

jam,

quafi

per

tranfennam,faftlgio

Iitterarum humaniorum _{apud Graecos & Romanos, ad fata} earum-dem in orbe Chriftiano aliquanto curatius adumbranda nos _{accingimus. Ad} faeculum renafcentis ecclefise _pri» mum oculos convertentes, de his litteris addifcendiseos,

qui Chrifto nomen dederunt, parum

fuiiTe

foJlicitos repe-rimus. Ut do&rina _{Evangelica Ionge lateque} propa-garetur, omnis Dodorum opera unice verfabatur. Sed,

quemadmodum deincepsmulti gentilium , qui his Htteris

fuere _{initiati, fe Chriftianae religioni devoverunt; ita}

brevi fadlum _{eft, ut&eruditio,} quam vocant, fsecuia-ris ad _{pietatem accefierit, atque litterae humaniores, quse}

apüd gentiles

floruerunt,

in

Scholas Chriftianorum

intro-duél® _{fint, in quibus celeberrima omnium Alexandrina} fuit_{florentiflimaque Doftoribus & litteris a). Et, quamvis} fsecuio _{quarto vetuerit}

_Julianus

_{Apolhta Chriftianos}

_&

docere

©w ) i c <sxe

docere haslifteras & difcere, nontameninde

fantumde»

liquii palTse funt, ut non

ftatim,

occifo

iftoc

Csefare,

per-fonarent iisdem iudi licterarii b). Inter antiftites hifce

temporibuscelebriores,

inftar

omnium,

cotnmemoré-tur Aurelius iiuguftinus , qui lifteras humaniores

In

Italia maximo ftudio promovit c), notumque

fecit

nu-merum feptem artium

iiberalium,

_quas in

duas

clafies

re-tulit, ita ut Grammatice, Logice,

Rhetorice ad

ufum

vitas, reliquaead contemplationem

rerum^ddifcerentur^)

J

.atque ficut

Auguftinum

ex

Patribus omnibus

unum tota

facerdotum cohors dilexit &, prse ceteris, plurimi

sefti-mavitj ica inde contigit, ut & hie numerus artium

feptenarius, pluribus

poftmodum

feculis,

apud

Chriftianös

invaluerit inque Scboiis fuerit retentus é). Et ut

eofe-licius excolerentur humaniora, complures Scholas

fascu-lo _{quinto pafiirn eredlas ac Bibliothecse}

_inftrudtse

_funt

_/).

Sed, _poftquam imperium

Occidentale

poffc Honorium

&

Valenyianum in Auguftulo

defiit,

barbaris

Italiam

occu-pantiéus,

coepitquoque

eruditio

in

occidente

ienta

quafi

tabe confumi. Scihcet, crefcente fuperftitione, quam merifo _{peftem ingeniorum vocaveris, non}

_modo

Iittera-rum cultoribus> fed etiam Msecenatibus deftitutus evafit

Orbis univcrfus _{g)« Etenim, odio in ethnicos pasne}

va-tiniano _{correpti ecclefise Patres, diftinxerunt litteras in}

Jacrat & proJanast quidquid erat Philofophise &

huma-niorum _{litterarum, f<zcular}emfapientiamadpelHtantes b):

proinde eriam Hieronymum legimus quosvis ethnicorum librosCodices (^ciliares _nuncupaiTe /). Atque

fic

dein-ceps fadtum eft, (ur, poftquam Pontifex Gregorius M,

fuperftitionis dicamne, anfandfitatisperverfas,

ceftro

per-citus, Scholas in monafteria commutaverat, in quibus

(olum _{pietas exerceretur k), ejus exemplo omni¬} bus lirteris nuntium miferint monachi _{/), Inter quos}

lotusFrancifcanorumordofedevovit_{pietatiillitteratse m).}

) ö ( (SW

Unde, fseculis fexto, feptimo & oftavo, fpifla Sarbaries

magis magisque occupavit occidentem & a litteris huma-»ioribus tantum omnes _{abfucre, ut vix prima}

rudimen-ta calluerint. SciHcet adeo _{immerfris infcitit tenebris} Clerus _{propcmodum univerfus, ut in ordinandis Epi(copis\}

Presbyteris, non ampiius dottrina, tion peritia

Scriptum-rum% minus .Linguarum, Di/cipiinarumve deßderaretur.

Id modo canonibus _{requifitum, ut bene legere, ut}

canha-re% ut ovationem Dominicam, Symbol_um, P/altcrium,

Exorcifmos, Compotum, id eft Computum, Cyclum decem* novalem , Terminos Pufcales, Epattas_j Fefiamobrfiacfc.

non nefcirents hinc ut omnes _{Miffalem, Pfalterium}> Le*

clionarium, Antipbonarium, Pxnitentiolem, Mortyrolo* gium haberent,

&

libros bene retiatos (pro religatos\

opud Reginonem «). Porro infer ignorantis argumenta* hoc _{cevo, pailim obvia effe poteft exempii loco,'} quod refert Aventinus 0) de facerdote, religionis

Chri-ftianse candidatos his verbis luftrante: _{baptizo in nomine}

patria &filia Pf Jpiritus fanffa* In tali rei

littera-ris ftatu _{adparuit CarolusM. tamquamDeus ex machina,} artium liberaiium inftauratorem fe _{prsebens. Scilicet}

ficut _{ipfe iitterarum ftudiisnonmediocriterfuitimbutusp);} ita _{aufpiciis tanti Principis erecftce funtpertnults ingenio·}

rum officins, ut _{difpellerentur ignorantis tenebrs, qul·}

bus Chriftianus orbis _{propemodum obrutus videbatur.} Hinc condita in Galliis Academia _{Parißenfts Anno} DCCXCI _{munitaque Do&oribus Alcuino & Clemente,} Scotrs, Beds difcipulis, qui nihil aliud, quod e patria

venum haberent, _{praeterbonas litteras fe exportafie pro·}

fitebantur. Mox inftituta eft in Italia _{Papiettfis feu lieh}

itenfis Academia & Patavienfis; in _Weftphalia

Ofnabru-genfis,

in qua Grscas Latinasque Scholas Epifcopusape· ruit, juftu Caroli> fub initia fsculi noni _{q), & fic por¬}

&& ) 7 C

lum _Magnum

_revocari

_&

_caput

_'aüquantum

_extoilere,

fed eo defun&o, non fucceflit huicauror# dies in repu-blica litteraria usquequaqueferenus. Superftitiofce

fuceef-foris Ludovici Pii pietaii tribuit Conringius r) culpam,

cur rurius negligerentur humanitatis

ftudia.

Quocirca

diro fatorum ordine fa&um eft, ut fubfequens "feculum

decimum obfcuri & barbari acceperit nomen. Vocat

il-lud Bellarminus f) keculum infekχ, in quo nufit fcripto*

restllußres. Caruit _nempe

Poétis,

Grammaticis,

Ora-roribus; immo in occidente dicuntur vix

ipfi

doåiilimi potuifie latine

balbutire

5

hlftoriam

tamen

fcripferunt

aut fcribere conati funt ncnnulli ή. Talis & tanta furt barbaries, quam vocant, medii <£vt, ut adeo miremuc Po'ycarpum

Lyferum

//)$ qui eam

fiftam

probare

annitl-tur, fentiens, quemadmodum nos docet Waichrus x)»

non folum contra omniurn _opinionem , verum etiamcon¬

traveritatem. Uberius hac de recommentati

funtZwin-gerus, Krebfius, Clauderus, Franckenfteinius*

Rechen-bergius, Ryekius,

&

Jac.

Burckhardus

qui

de

indu-ftria fe _{oppofuit Lyfero ejusque vindicias, quas pro} bar-barie setatis medice _{fcripfk, egregie confutavit. Sed}

re-vertimur, unde digrefli fumus, fubfequentia duo faecula,

undecimum _{puta & duodecimum, ftriftim carptimque}

contemplaturi.

Revixerunt nonnihil bonce

litter®,

quas

fuperiore iaeculo penitus jacuerant

fepultse.

Id vero,

quod jam acrius, prgefertim iseculo duodedmo, excoli

cceperint liiteraruinftudia, tribuendumeft prascipue

Scho-lae Parifienfi _{ejusque urbls, licet non publico falario}

con-du&o, _{magiftro Abnelardö, qui non folum in epitaphio}

nominatus _{eft, fed &reapfe fuix. GallorumSocrates% hoe}

eft, dux & antefignanus gregis iitterati numerofiftimi z).

Hac _{tempeftate per Petrum Lombardum introdu<fta eft}

Theologia Scholaftica q), quae fseculo decimo tertio

al-tas _{egit radices, unde & iliud fseculum adpeliarunt}

«3? ) 8 ₍

lafticum b\ Ab his Scholafticisfeptem IWae _{artel, quas} vocavit olim _{Augustinus liberales, diitrihutas Tunt in tri· *}

vium, quod Grammaticam, _{Logicam & Rbetoricam}* &

quadrivium, feu quadruvium, quemadmodum barbare

dixere, quod reliquae, qua? Mathematicce erant, artes

tomprehendebatj atque hinc Scholas, in

quibusGram-matica , Logica & Rhetorica docebäntur , nominata

(unt triviales c). Sed, quamvis aliquantulum his faeculis revixiiTe viderenfur _{litterae, parum tamep humanioribus}

£uit confultura. Studia _{linguarum, hiltoriarum, anii·}

quitatis, negle&a jacebant tenebrisque plus quam

cimme-rlis involutaj imnio _{Philofophia partim nugis} inepciis-queerat

referta,

partim ininilrumentum regnantiseatem·

peftate religionis converfa d), At poit nubila Pbcebus. Saeculo decimo quarto,melior evafit facies reipublicae

Jit-terarias» _{po/tquam Francif} usPetrarchain fcenam prod- ,

iit,j & tamquam novum orbis litterati lumen adparuit,

quem

litteras bumanitatis

poft longafilentia mortuas é

inferis revocafje adfuperos, teiiatur Trithemius e\ Un· de & _{primus eit hic Petrarcha, qui,poitAuguiteum sevum,} Poeta laurocoronatus dicitur _{f). Quemadmodum}nutem

ut fint Marones, adefie _{oportet Mascenafes; ita & hoc}

contigit fsecuto, ut

Pontifex

Clemens V., nefcio quo felici inftin£lu excitatus, Inftaurandis litteris fedulamna*

vaverit operam. Verba Clemenfis _digna funt, _{quce heic}

adferantur g): bocJacro adprobante Concilio ( Viennenß,

puta3 jA. 1311

habito

)

Scholas

infubjcriptarum lingua·

rum generibus, ubicunque Komanam _{curiam reßdere} con-tigerit) nec non inParißenß &Oxonienß, Rononienfif

Salamantino ßndiis _{providimus, flatuentes, ut in quolibet} ipforum teneantur viri Catbolici lufficientem babentes

Be-braic<e» Arabien & Chaldzje _linguarum notitiam: duo

videlicet _{uniuscujusque}

_lingul

_perixi , qui Scholas regatit,

inibiι & libros de Unguis ipßs in Latinum fideliier tranp

<£&$ ) ρ (

fierentes? π

Ii

os

livguas ipfas

fideliter

äoceant,

emurriqui

pertriam

fludiofa

in

filos

tnßruBtcne

transjunäant.· ntpos*

fint fidem propaqare

falubriter

in ipfos

populos infideies.

Atque iic pedetentim

excoli

coeperunt

humaniora, adeo

quidem» ut

fseculo decimo

qirinto,

fub aufpiciis

Mazce-natum, Laurentii Medices Dircis Florentini h), Nicolai

V% Fontificis Romani /),, Mattbite Corvinibiunganse Re¬

gis. A),

ÄlpbonfiRegis

Neapoleos

& Aragoniie

/),

alio-rumque, pöilquam exules

Grseci,

partim ante, partim poft captam

Conftantinopolin, tyrannidem Turcicarn

fu-gientes, totam litteraturam

Graham

in

Italiam

reduxe-rant, largiffimus fuerit ingeniorum proventus, quae

itu-diis _{linguarum, hiftoriarum, antlquitatum, artis critiae,}

& _{quidquid Phiiöicgiae continetur nomine, egregie}

invigi-larunt. Pro _{imguiari quoque Deibeneficio, hoc fseculo,}

orbi _{conceiTo., reputandum eft, quod inventa fuerit ars}

Typographica, cujusadjurnento adeo commodepoterant

Latini _{Grsecique prcecipui fcriptores ex tenebrisinlucem}

produci m). Quam rem confiderantes, noneft, quod dubiternus cum Theodoro Ef"kio ₁₁₎ adfevérare, _non

aliud ab orbe conäito,/ί, _{quod Servatorem mundi dedit,}

exemeris, clarius 'bocautItztius feeciilum illiixijje homini-bus. His _{itaque ex voto jaétis fundamentis, tanta erat}

fseculi decimi fexti Felicitas, ut, fplendenteEvangelii

lu-ce, etiam litterse humaniores genuinum fuum diffuderint fiiLgcrem. Nec defuerunt Mufarurn cuitores & Patron!,

qui opera <& au&oritate fua id effecerint, ut

ampliori-bus, quam umquam antea, _paffibus progredi potuerint

humanitatis ftudia. Eminent_{pr®ceterisMaximilianuso)} In _{Germania, Francifcus L ρ) in Gallia & Cardinalis} Ximenius _{q) in Hifpania, Hinc tanta fcriptorum eopia,} qui Hiftoricis, Philologicis, Oratoriis & Poéticis ftudiis

fe celebres _{reddiderunt, ut eos omnesvel faltim nomi¬}

nale _{per deüniti fpatii anguftiam non liceafc Prsecipuos}

<g*2* ) Ό

(

<S*y

ffecenfuit concinneque eorum merita _{defcripfit in} Hiilo-ria iua Thuanus. Brevitati itaque litantes, progredimur

ulterius ad fceeulum decimum feptimum, quod tam Mae«

cenatibus, quam Varronibus fuperbire potuit. Eil hoc ipfum^ quod

Gallig

proprio nomine vocitarunt

Ludovi-tianum. Occafionem huic titulo dedit Po£ma,, non

in-elegan*faney Caroli Perralti,

le Steele

de Louis le Grand

dictum, quod Ä. MDCLXXXVII. in Academia Francica

recitavit, in eo oCcupatus, ut fceculum Ludovici XIV

aevoAuguileo compararet oilenderetque,, tantlRegls

au-fpiciis, litterarum artiumque incrementa inGallia, non

folum veteri Rom« & Grsecice cequiparari, fed & in qui*

bu*dam _{antepoai Lis ilatim inGallia} n ota eil de com·

paratione

illa

veterum

& recentiorum

tantoque

fervore

agitata, utvix acrior Ajacem inter

& Hedtora

olim

fue-rit _{pugna; Hiftorlarn}

_{controverfiee}

_{enarrare, inilituti}

non fert ratio. Id falxim nominandum eil,, vixtfTe hoc

fseculo _{Polyhiiloras virosque} a litteris humanioribus in-ftrudliffimos,. at ita tarnenι ut non foii Gallice is honos tribuendus fit r). Memoratu qucque heic digna eil

Se-ptemtrionis

noiiri Herois»

Chnflina

T quce miram

alacri-tatem in _irigeniis accendit idque effecit, _{ut in oris} itidem

Svecanis humanitatis üudia ad invidendum _failigium

fue-rint evedta. Γη decifione autem _{hujus cauflce, quod}

ad Iltteras humaniores attinetverifFimum exiilimamus

Judicium,,

fuppeditaturo nobis

in

DiiTertatione, ad

hane Äcaderniam habifar fub Prcefrdio Viri ,

poli-tioris Ktteraturse laude Ionge CeleberrimiDn.

Profes-foris Let. _{Ekerman, ubi adferitur} parum abcffe> quin

id'em de recentioribus Ulis ingeminemur quod

Quintiiia-nus olim protulit, Ckeronem cum Demoflbene comparatu-ruSy eedendum in illoy quodbic &priorfuit & ex magna

parte Ciceronem, quantus

efl'r

feciu Quidquid enim re*

geratury

conftat

tarnenrecentioruniy

bac

in re·

) Il (

tiam _{plerimqueex veterum} inäuflria_{Perivari (). AK]tre}

his ita enarratis _{expenflsque devenimus tandem ad} prse-fens, quo vivimus, fceeuluro. Qualia vero quantaque

fint hac cetate humänitatis ftudia, ve! me tacente,

opti-ms teftantur ipecimfna, _{quse tam} multa _in orbe jam

eru-dito _{comparentatque i}ηdies in lueem emittuntur,florida

quam multas Hybla tuetur apes t). 'Interim tamen val¬

de _{queruntur Ceiiarius, Perizonius, Noltenius, &qui} funt _{reliqui, de harum litrerarum dt liquio noftra tetå¬} te, fed Hottingerus, Clericus, Buddeus, Heumannus, alif, contendunt, poftquam crefcere cceperunt

Acade-mias & Societates _litterarlae, nonfacileullam extimeicen-dam eile barbariem. Sed non eft noftrurn,_tantas

compe-nere Utes* Id fibi gratulari poteft _{gens Sviogothica,}

quod non modo jam dulcia agant halcyonia humanitatis ftudia, fed etiam, fub urnbone Palla dos fuse Hyperboreae, Reginas Clementiilimae, UDALRlCjE LUOOVICA:,

adeo fint _{proteda, ut quasvis temporum viciflitudines} haud iacile reformident, -quasndiu viget, qusefemper vi¬ gebit, Regia AcademiaOtterarum Humaniorum.,

aTan-ta _{Principe omnisque elegantioris Ütteraturae Altrice}

MDGCLllI. clementifTimeinftituta. Prasmiis lcilicet

an-nuis excitantur _{ingenia Svecana & semulatione mutua}

incenduntur ad _{politiores bas litteras foiierter}

tradan-das _{«). Et quoniammembris erninet ha:c Academia} fu-pra omnem laudem pofitis, quadriganempe Regis

Regni-que Senatorum, & tribus huic connexis Viris de publi¬

ca re meritiftimis, _{binisque e Helicone arceftitis,}

Po-iyhiftore noftro Upfaiienfi Joh.ihre

atqueHiftoricoLun-denfi _{coniummatiffimo, Svenone Brinq x)f quibusOmni¬}

bus & _{fingulis cömmifla eft cura, utinpublicum}

prode-ant _{ingeniifcetus, quos Galii vocantchefs desoeuvresy),·}

nullum efie_{poteritdubium, quin,fub tantishodie &}

irife-cuturis olim felicibus _{aufpiciis, Augufteum fseculum in}

Septem-«3> ) η ( «φ

Septemtrlone

noftro,

fi

id

honoris

huc

usque

nobis

cte-negabitur,

exfurgat

perennetqne.

a)

Spanhem.

Introd. ad

Chronol. Bf

Hß.

Sacr. Sfic.

2.

ρ. ιn. 192.

b)

Tob.

Eckard. Dijj.

qu<ß

exßat

in Mi

fcell*

lipf. T IV.p. Jeci- c) Guttie

Im»Cave

IEfi.

Litt.Scri¬ ptorum

ecclef. Säte. Arian,

ρ.

i6$feq.

d)

7ombI.

Obf.

Se-kB. ad remlitterortampertinentiiimObf. IV. ß. 17 Bf 1%. Augußin.

lib.

2. de ord. c.

16.

e)

Stoß,

lntrodi

in

Hiß,

Litt. jIK T* c. i. jf.91. f) Spanhem. introd. ad Chronol. Bf'

Hiß. Sacr. S<sct V. p. m.

4/$.

p) Heuman.

AB.

Philof.

7. /· p. 21$feq. h) Heuman-■ AB.

Philof Ί. I

p.gtpfeqi

i) Hieronym.

Epiß.

22. ad

Eußocbium.

k)

Tribbechov2

Üb. de DoBor. Schol. C. Vf. p. 243» Bf in primis p. 27$-.

b _{Conring. Antique. Acad. p. 266. m)}

_ßiblioth.

_Brem.

_T. V. _{p. 203, n)}

_Spanhem.

_{introd. ad}

_Chronol.

_Bf

_Hiß.

_Sacr.

p.677* 0) Aventiti.

AnnaL

Bojor.

hb.

III.

ρ 2ίο-

p)

Egin¬

hard. Vit. GaroL M. q) Spanhem. Introd·'ad Chvon. Bf

Hiß. Sacr.p.662 Bf 663. r) Antiquit. Acad·.p.322. f)

Chro-nolog. p. $g> t) Conring. de Scriptor.

ScecuL

X. p. u) Dtff.de fiBa meåii <evi barbarie. x)

Hiß.

Grit, lingiu Lat.c,I. _{β, 13. p-m./28. y) De fatis}

_Lingua

_{Lat. in Ger*}

mania, atqne in. novis commentariis. ζ) Heuman. Coηfp* reip. litt. c. IV. f. 27. p, 63. ejusd.

AB. PhiL.

T. III* p. 3.29-7$6. d) Haum+Con/p. reip. litt. c. IV. §.31 p. 69..

b) Cave Scriptor. ecclefiaß. Hiß. litt. p. 433. c) 7om. 1.

Obf. fei ad remlitt,fpeBant. obf. I V. ß.21[eq.. d) Heu¬

man. Conf. reip.litt c. IV. β 31. ρ. jo. e) Ίrithem. lib♦ de _{Script, ecclef. cap. 62%. f) ConringI de Scriptor Sett.}

XIV. c. _{3.p. 103. g)} Clement.

Ith.

V._c.i.

b)

Herm. Bar¬

bar* Epifl. ad$fo. Picum p. 143.itemSchelborn.Amoen.litt. Ί. I* C. Ip. _2$* i) Ρlatin-,j. ₃₃₀ ffovian. Ρ_ontan lib.L

de liberalitatec.29·if lib. de magnificentia c. 12. k) Vid. Heuman. 1. c. 1) Beel. DiBion· Ί. III* _v. Naples _p, 218k not. B. & C.item Bontan. I, c, Bf lib. V, de obedientia c. C

Con-) 13 C &&

m) (Lowing* de

Script

or.

Site-

XV.

c.

V.

ρ.top.

ti)

RycL·

Orau depalingenefia

Utterarum. o) Cufpiman.

Vit.

Maxi-miliani /. _pyihuan.

_{Itb. IIf.}

p.$4.

q)

Hardtii

Vit. Xime~

nit. r) AyrerDiff. de comparatione

eruditionis

antiqu.

&

recent. Seci. IV. ξ, ΰ.ρ. /) Biff* de

controverfta

Per-raltina MDCCXLI

Ufjaliz

habit. p. 40. i) Ovidl Ί

riß»,

V. _{6.38. u) Vid. Statut,}

_{hujus Acad.m}

ejusdem AB.P.

L

x) Vid. indiern

Membr* in ciu

AB.

Ρ. 1.

ρ.

ι$.

y)

Cfri

Statut, _{fupra citat.}

§. V.

Devolvimur jarn ad indolern litterarum

humanio*

rum, quarum

cancellis

nos Hiitoriam

&

Philologiam

la-tius fic diftam compleäi (§. 2.J diximus, paucis

enu-cleandarrw Multum defudat Walchius a) in quaeftione

extricanda : numin cenfu verte eruditionis habende fint ?:

Sed mera eft Logomachia, _quse lätet in varia acceptio·

ne vocabuli eruditionis, adeoque qugeftio nullius plane

momenti ac ponderis. Siveenim _{eas cum}

nonnullis

Phi-iofophiarr.

infirumentalem

vocaveris

sdeoque

ad

eruditio-nem Walchio b) generalem di&am referendas

cenfueris,

dive a Philofophia, vel etiarr»,

quemadmodum dicit

Wat-chhjs·c_ρ, ab illa eruditione, _qua adfequimir iifum_evrum

bonorum, quaDeus ad

bominum

f

elicitatem

deflinavit,

eas diitinxeris, res eodem redit. Sunt rnanentque

ehedem

nec faciem fuam inde variant Lorro convertimus nosad

duasillas litterarum humaniorum _{partes, Philologiampu¬}

ta & Hiftoriamr nunc _generatim contemplandas. Quid

Philolofiß latius fic diéhe nomine comprehendatur> tot

funt fententiarum divortia, quot fingulis recenfendis vix

dies vel charta fufficeret. Nos autem a vero non aber-raturos _opinamur, ii _{eam cumWalchio d) in}

Theoreti-ccam & Praéticam _{difpefcuerimus, at ita tarnen, ut}

Ihe-eretica monftret viam addifcendi _{linguas, qua fuam na*·}

) 14 f

furam, cultum ac veneres, & huc fpedant _tamquam

ejus partes, Grammatica, Rhetorica, Philologia Rriåe

iic di&a & Critices _{ars; Vraliica vero curi&a transferat}

ad ufum & _{acJplicationem ingeniofam, id quod prsftat}

Oratoria & Poeiis. At de his infra _{uberius, fi Deus}

vi-tarn _{viresque conceilerit. Quod ad alteram litterarum}

humaniorum _{partem, quam diximus Hiftoriam, attinet,} fi eam cum _{Jo. Augufto Erneiti e) adpellaverimus}

anna-llum _{commentariorumque confe&ionem, quibus memo¬}

ria _{publica retinetur & monumenta folum temporum,}

homfciurn locorum _{geflarumque rerum confervantur,} neminem nos habituros _{refragantem exiftimamus. Sed}

„ quam facile omnes confpirant in notione HiPtorice _ge¬

nerali _{determinanda, tam difcors pasne e/t eruditorum} chorus in _{ejus partibus definiendis; qua de re olim}

da-bitur commentandi locus, quum ad iflam materiem

iigil-latim_{«xpendendam fuerit deventum.}

a) Diatrib. de litt, hum, c. L p. $2$. b) loc« cit._p,

t3P' O Loc. cit. p. 833. d) Hift. Crit. lingu. lat.

iVö-Jeg.

jf.j. p. 5. e) Vid. ejus praf* in oper. Ciceron,

5. VI.

Expofita fic litterarum humaniorum natura &

indo-!e, pauca erunt dicenda de modo illas colendi.

Com-mendat nuper laudatus Walchlus quattuor regulas gene-rales, tamquam oppido neceflarias a), _{eademque psene}

ehorda oberrat Stentzlerus _{b). At noftro quidem} judi-eio, unica faltim fufficiet, qu& hsec erit: quemadmodum

Pbilo/ophin cflbafis, cui innitamur humaniora; ita ctiam dire&rix _ßt in iisdem traciandis. Inde nimirum effi-citur y ut debita accuratio _, ordo _{atque via}

obferve-tur5 nec umquamufus trahatur in abufum, vel id, quod

in curfu horum ftudiorum _{princeps efle debeat,}

negliga¬

tur. _{vCharlataneria, pasdantifmus &id}

genus alia , qu®

tå*®· ) If (

iater humaniorum cultores _{irrepere poterunt vitia}

, norr

v allunde fuam habent _{originem,. quam quod haud fatis}

fuerit animus a _{Philofophicis prseceptis inftrudtus.}

Ex-emplis, per fingulas humaniorum partes eundoy res erlt rnanifefia. At non licet nobis irr _{praefenti® efie} longio-ribus. _{Quod heic parcius dicl- videtur,, fupplebimus} olim, hane telam, rationer qua occcepimus,.

perfecutu-ri _{, ut quid in quaque harum litterarum parte prascipue}

notatu _{dignurn animadverterimus, per intervalla} repeten-do, exponaturr Interim noi _{conatusque noftros}

innoxios Tuo, L. B. commendamus favori,

o) Diatrib. de litt. hum. c. IL

b} Difquifit. general, de litt, hum.

Min

_HERRE,

Intet år

de ftuderande

allmännare

_betyga

vid vårt

_fin

Lårdoms

_fågnad

,

fåte,

når

de vi fa

an

till

fina lårdoms

_prof,

_Samma

_låfliga

_{fedvånja tillåter}

efven _{mig, att, i}

_anfeende

_till

_vår

_{vånfkap, fåttia}

handen _{på papperet, att}

_{lyckonika Eder,}

_Min

Herre _,

_fom

_tillforene

_genom

_Eder

_ärbara

_lefnad

låmnat

_{©fvertygande}

_prof

_{af Eder}

_{dygd, och}

fom nu _genom

_detta

vittra

arbetes

forfvarsnrie,

vifen _frugten

_af

_Eder

_flit.

_Jag

_{©nikar derfore,}

att Himlen måtte bekrona

Eder, Min

Herre,

med

lå

_{mycken nåd och}

_{vålfignelte,}

_{fom Edra}

_med

utmårkt beröm använda

_ungdoms

_år

_{det fortjena*}

jag år

då fåker,

att

Edra

vänner

få

tillfälle

att

glådja fig,

och J

fielf i

finom tid fån

hämta

en

ymnig

belöning,