'?./g D. !). DISSERTAT1Ü ACADEM1CA DF.
DIRECTIONE
IN
ECCLESIA
CLERICIS
TRIBUENDA,
QUAMCONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOS IN REG. AD SALAM ATHENALO
SUB AUSPICIIS
Mao.G
liSf.
A.
BOVDRIE,
Phii> Prof. Keg. et Extra-Ord.
Publice Examinandam Sistit Stipenb. Piper,
LAURENTIUS
JOSEPHUS
ÖBERG
UPLANDUS.
IN AUD. GUST. MAJ. D. X. MAJI
MDCCLXXX.
, H. A. M. S.
U P S A L I M,
ATUD JoH. EDMAN, DIKECT. ET REG ACAD. TYPOGR.
S:ffi R:/E M:TIS
SUMM/E FIDEI V1R0,
cubiculario
supremo,
REGIIQUE ORDINIS DE STELLA POLARI
COMMENDATORI FULGENTISSIMO ,
perjllustri
acgenerosissimo
COMITI,
Dno
carolo gust.
piper,
m^cenati
summo,
§. f.
ium
jam
in eo occupati funuis, tit heic fpe ciminis Academici loco, fuccinSeenodate-que expendatur dire&io in Ecclefia Cl'ericis
tribuenda; ftatirn in anteceffum monuifte juvac, nos per Eccleham incelligereJociétatem aequatem
eo-rum, qui in doärina typum, fua convittione ve¬
rumj necfocietati Civili repugnantem, confentiunt,
quo ad pietatem in Deum et Servatorem , magis
ma-gisque excitentur formenturque viribus conjunäis a)
Eft proinde illa focietas, qux in morte Salvatoris
Tui gloriatur, nec quidquam prius, vel antiquius,
pmer Chriftum fuum & hunc cruci adfixum,
pro-ficetur, quaeque illius facramento aufrorata, cujus
fanguine pafcitur, cujus carne nutritur hac in vita,
cujus fpiritu armatur, cujus verbis ac promiflls
ac-cenditur, unum hoc laborat, ut cum fuo Capite
jun-gatur, haud multum abfimili connubio, licet non
ejusdem generis nexu, quo Caput ipfum jungitur
cum Deo. Sunt porro
in hac focietate, Religiohis
fa-fl) Coufr. CANZ Difc. Mor. §. 21tfy.
$ ) 4 ( Ä
facrorumqne Antiftites, h. e. Clerici, qui dum do¬ cent, monent, hortantur, objurgant, ceteris in re»
bus fuo funguntur niunere ftrenue, ut Ecclefise
rui-nas cölliganc & reficianc non modo, verum erjam
mcenia nutantia firrniori vi& crebriori (ubfidio fulciant
ac fuftentenr. I3e tali Direchone in Ecclefia Clericis tri-buenda pauca commencari in animum induxi, tua?)
L, B. confifus burnanitate ac benevolentiav
Wi
.'
■'
•'
WB
<
Hifce fic expofttis, proximum nunc eft, utipfam'
naturam dire&ionis, quae Viris (acra munera
Eccle-fiae tra&antibus demandata eft, paulo enodatius ex?
aminemus. Primum omnium notafte convenit, jus
dirigendi Ecclefram, Clericis cribuendum, ica efte
comparatum, ut neminimum quidem, quod impe¬
rium redoleat, ibidem comperiatur.. Etenim magnat
intercedit differentia inter hane ipfam dire&ionem1 & imperium:, quod etjam ex ipfa natura Eccleföe
fatis iuperque percipr poteft atque inteiligi. Sicutf
nimirum omne imperium penes Superiorem refidec,,
cujus voluntas inferiores obligat; ica etjam
focieta-tis forma inaeqvalis inde provenit, in qva omniunv
voluntates & vires Summo Imperantf ita rribuuntur,
ut, quidquid is vult, reliqui etjam velie & exfequi
obftringantur, adeoque fingulis in cafibus, qui
irn-perio fubfunt,' cogantur ad eam» uniformitatem in
agendo, quam communis fcopus requirit, ficut et¬ jam Judicium de iis, quae eo faciunc, foli competat Imperanti, neceffe eft. Sed vero quoniam Ecclefia,
pro-etfe Y m- { «3NS»
ln$> ) 5 \
prout
focictas
sequalis,
in
qua
uniuscujusque
fociati
voluntas & Judicium pro ratanonnihil
ad
negotia
focietstis communia valet, nonconfHtuit
ftatum
rei-public$
cujusdam
sutimperii propric
diöri;
neuri-quam igitur
attribuendum
cenfemus
cuiquam
in
Ecclefia, five docemi, five
audienti,
quod imperi¬
um fpiret.^
Unde
quibus in
focietate
talis
id
faltern
traditum eft officium, ut cnrent, ne
quid
aceteris
contra ordinem &'uniformitatem in
agendo
admit-tatur, illi nom imperant,
Ted
dirjgunt.
Qui
autemdire&ioni fubfunt, ita dumtaxat revocantur
ad
con-formitatem in agendor ut
Judicium
de
rebus
ad
hunc fcopum
peninentibus,
nevidelicet
confcientiae
quidquam
adverfetur,
fibi
refervent.*
Hane
autem
direöionem in Ecclefia Glericis
rribuendam
vocitancnonnulli Juris
Ecclefiaffici
Scriptores
poteftatem
Ec«
cUfiaflicam, quas
indulget
jus difponendi\
nequid
jfo Ecclefia, qua tali, contra
ordinem
fiat.-
Eftque
hxc
probe diffinguenda
ab illa
poteftete
Ecclefiaftica,
quap Summo inrepublica
Imperanti
tribui debet,,
ut csveat, .ne quid in
Ecclefia
agatur,quod
Socie-tati Civilis adverfum exfifiat^ Hinc
MElSNEftUS'
hane ipfam nuncupat
poteflatem
Ecclefiafliiain
in«
fernain-, eamque ab externa
diflinguit, adeo
quidem,
ut: illa proprie,
hsec
mproprieita
di
catur;
qusedi-ftinfrio
proflrmfle
adferitur
exrmmcrabili
dicto
CONSTANTIN1 MAGNI, quiEpifcopcs ita
eft
adlocutus: Vos efiis Epijcopiin
Ecclefia,
Ego
extraEcclefiam feu Jtemplutn Epifcopus a
Deo
Jum
coiifti«
J U \ v <1(P
Et ficiit interna poteßas conflftic in prsdicatione
Verbi & Sacramentorum adminiftratione, quo fenfu
in Principe LAICO potedas Ecclefiadica non ed quia ininiftris proprie hoc compecit, non
Principi-,
bus; q.10 etjam Patres, Irnperatoribus Iurisdi&ionern
Eccjefiadicam
denegantes, unice refpexerum: ica externa poteßas ed vopoSeTmi
, qua? curam religionis,
difpoluionem negotiorum Ecciefiadicorum, prsefcri*
ptionem rituum & efacrae ccmplebtitur, atque hane in Principe efie adfeveramus Hactenus MEISNERUS b). Alii eodem fere feufu inter
ren¬
nten Ecclefiäj internum
atque externum
didinguere
folenr» Sed haec diftintlio,
utpoce admodum incon-cinna, a THOMASfO rejicitur ac profligatur, dum
inquic: jus internum feu potefiatem internam fano
fenfu nemo negabit Minißro Eccleßat, regimen inter¬
num non fine improprietatis
?iota indulgebit extra
partes pofitus. Regimen efl imperii fpecies\ imperium
coattionem externam involvit• Hoc ad Miniftros
Ecclefice non quadrat, ipfo Chrißö debortante: VOS
AUTEM NON SIC. c) Et efl profe£to, quod idem
monet THOMASIUS, omnino
largiendum,
diflin-£tionem inter potefiatem internam
atque externam,
eam ob cauftam, quod utriusque
limites non fatis
accurate fuerint defignati, in doSrina de
jure Prin-eipis circa Sacra vel nihil vel parum utiiitatis
ha&e-nus
b) De Legibus L. 1H Se&. 2. Art. 7. Qv. 1. Adfevt. 2.
r) Hot. ad HUBER, de Jur. Civit. L./. Sett. j.
) 1 \ «as»
nus habuifTe. Id tuto adfeverare poflumus, quod in Hierarchia Pnpali poteflas interna extra oleas in
imperii Civilis prrejudicium vagari
ferriqve foleat.
'
$■ Hl.
lam porro examinands eflb neeeflitas
hujusmo-di hujusmo-direClionis in Ecclefia. jNimirum ficuti navis,
in-gruente tempéftate, fine gubernatore
violentis
faci-le operiretur fluQibus; ficuti oves in filvis
finepa*
ftore vagantes, praedae crudelium
efTent
belluarum:
ita etjam Ecclefia, inter malos homines undique
di-fperfa, fine dire&ione nonquam perflare
poffet.
Et>
enim quum Ecclefia fit focietas aequalis, quae
fine
pexu concipi nequit; idcirco in Ecclefia
adefie
de-betordo feu uniformitasvariorum hominumin agendo,
neinclinationum contrariarum multitudine haecce dila-batur focietas & mole ruat fua. Quod confcientia
Eo
clefiae rrtembiorum requirit, iHud pertinet
ad dire*
Etionem; fed quodjura Majeßatis expofcunt,
id
fi-bi imperium Civile vindicac. Jura autem illa, qux Ecclefiae competunf, & vocantur
Collegialia,
ad
a&us pertinent vel direffivos, ut loqui amant Politi-ci, quibus Ecclefiae negotia diriguntur, velMinifle-riales, quibus media falutis, quae pandit dc&rinae
typus , adminiftrantur. Hi aftus minißeriaks, qua«
les funt Evangelii praedicatio, Sacramentorum
admi-niftratio, & peccatorum remifTio ac retentio,
divi-nitus reperiuntur dererminati, aut certe ex indole
ipfius
Rebgionis
determinantur,nec ab aliis quam Verbi Divini Miniftris kcctcc rotfyv
exerceri
posfunt
Ii ) s ( #
ac debent: quo incuitu Ecclefia non ed fociet.as
arbi-itraria, ied Divinas infeurionis, ad quam coiendam homines obligantur, magnamque 'fortitur
aii&ori-cacem ab inititutione Divina, per quam ejus
ordina-tiones arbitrio humano fubducuntur; quemadmo-dum lolide graviterque fubmonet KEUFFELIL'S. d) Quod aucem ad a£lus direffivos adcinet, fant etjam jidem taies, qbi non pocuere reftius, quam in
Cl>-ricos feu Ecclefrae IV1 iniitros transferri, quibus mi-nifterialium aduum cura divihitus efl commifla, Huc
tanto magis eorum referri poteft bonorum
admini-itracio, quorum proprietas ad Ecclefiam fpe&at, quanco cercius eft, non aIiter fieri poffe, quin ab Ecclefiailli confticuantur, qui hifce negociis prafint ea* que diriganc, h. e. Antiftites, prsefercim quum
ho-minum multitudo, variis negotiis intentorum
fingu-laribus, necad focietatis, qua talis, fcopum relaris
re-fpettunegotiorum, huc tendentium, minnorennitatem
veluti habeatj qua* tum primum ceftat, quando ab
Åntiftitibus, nomine totius Ecclefise, negotia ifta
peraguntur. Speciatim autem omnium rerum dire-&ionem ac curam gerit Antiftes facer, quaecunque
Ecclefiaefumtibusacquifitaefunt;atque huc pertinet
cem-plorum reparatio, vaforum cultui e^tcrnorum
fufficicns copia ab Anddite procuranda;
'paupernm
ex Ecclefiae aerario fuftentatio, itemque ut hat Ec¬ clefia* fcopo confentanea 'difpenfatio; & quae lunt complura id genus alia. Sed vero
eil
quoquepro
-- be
i)
Jwisfrud,
Ecclef. Univerf. L. /. C, 3- § 13. N. 2,€# ) 9 ( £
be notandum, non omnibus hisce negotiis
ipfum
prseefie
oportcre Antiftitem, partim quiaejusmodi
oecupationes eum dtftraherent, partim^ quoniam
Antiftitis munus ad infpectionem eorum, qui haec
negotia tra&ant, re&ius refertur. Porro nec (ilentio
eft prastereundum, curam quoqae ac dire&ionem
Clericis tribuendam circa publicam Ecclefiae
do&ri-nam & publicss preces, ut in eadem do&rinas
eublicag conformitate
[nde incumbic Antiftiti,fingula
utpermaneanc
probe circurosfpiciat,membra.
qoamam fint auditorum opiniones circa iacra; utrum
cultum Dei publicum diligenter celebrent; fin mi¬
nus autem , qusenam (it caufia? Utrum cognitione
proficiant, vel cur defc&us förlitan exiftat? Utrum
liberos fuos ad pietacem, ab Ecclefia intentam,
edu-cent, & nifi id fiat, cur huic fuo defint officio? Hinc quoque Antiftitum cur« id fpeciatim reli&um efie opinamur, ut indefeffio ftudio, in eos
in-quirant mores, qui ad pietatem animis vel
inftillan-dam vel impediendam,faciunt, ceteroquin
reipubli-cx fcopo immediate non velificantur. Atque huc
fpe&ant minora deiicta compefcenda, quse
Sum-mus Imperans relinquit impunita, & tamen impie»
tatis, Ecclefi« fcopo contraria, notam indicant,
prafertim quum Ecclefiae finis internam animi
re-ftitudinem reipiciat,* fed per externa tamen
qua»-dam adjumenta comparandarn; unde a Clericis
gra-viter cohibeantur, oportet, temerariae de rebus Di-vinis fententiae, in vulgus procaciter editae,
do&ri-nas publicae criminatio, cultus publici negle&us, &
«Ii?
)
io(
IH
fic porro*
Verbo: ad
omnem a&ionem externan?,, quae ad pietatem ex raence Ecelefiae, aliquid- con>ducitf nec tamen finem reipublicse immediate
ad-tingit, fe
extendit
cura ac direÖio Clericistribuen-da; quae quam necefiaria fit, vel inde facile patec,
quod omnis Ecclefias membrorum psetas mediate
fit eximium reipublicas praefidium, tantoque felicior
reddatur respublica, quo magis Ecclefias membra
pietati operam navant, ut adeo interventu pietatis
m animo jam plantatae, fini reipublicae feliciter
obti-nendo etjam mediate confulatur*.
§. IV.
Hsec autem dire&io, quam Clericis in Ecclefia
eribuendam jam lupra adferuimus, adpellari (ölet
munus mere Ecclefiafticum, quod probe diftinguen»
dum eft a munere eorumdem Politico, quando no¬
mine Summi Jmperancis , jura quaedam. Majeftatica,
una cum juribus Ecclefise fpeciatim Coliegialibus
exercent, quod tamen non fit fine fingulari
Sum-mse Majeftatis conceflione. Scilicet ficuti Principi in
fingula,qua^ in repubiicaexiftunt ,collegiacompetitfu-prema infpe&io; ita etjam in Ecclefiam omnia eidem conveniuntjura, quae faciunr, neinftitutislEcclefiafticis
quid detrimenti. capiat respublica. Hinc nafcitur
in-fignis jurium Majeftaticorum cumulus, quae
fum-morincumbunt Imperanti exercenda, ut falus pu-blica'rite obtineatur. Quoeirca id ifli jus datum fa¬ cile intelligitur, ut debita adcentione circumfpiciat caveatque, ne quasdam in Ecclefia do&rinas
reperi-mur ac tolerentur, qpse turbas excicent, aut
«Sk ^ TT ( IÜ>
«M3 ) 11 \ <ZP
Farn ab obfequio abftrahant; nec
fub rel'igionis
pal-jio[quidpiam
inhoneftum &
Societari
Civjli
inimi-eurn ab Ecclefiae membris in fcenam quafi
prode-at; unde
jus enafeitur
eo£rcendi Scisrnnticos,
qüi
no-vaturiendi ftudio abripiuntur; jus
feditiofos
motus campefcendi;jus
infpeäores
in vitam
-docentium
con«ftituendqius
ordinandi
omnia,qusepacem& quietem
promovent, &
fic
porro*e)
Quocirca
nemo nonfacile
viderir,poteffotemSummi
Imperantis
legislacoriam
et-jam fe exferere intra
Ecelefiae pomceria in
praefcriben-dis Ordinationibus Eccleftafticis, ad quarum
ceno-rem tum agendum, tum
judicand'unu Etenim
quumreligio maxime
graviffimeque
afficiat animos, &
Eeciefia cum ipfa republica plerumque seque
pate-at; confequitur, Summo
Imperanti
majorem
Ecclefi-se curam eße gerendam, quam reliquorum omnium m Republica collegiorum.
§■
V.
Sed coronidis loco, nec id tacendum arbitramur^
tuprobe caveatur, ne tria illuftria illa jura, quse funt
Collegialia, Majeßatis 8z Confcienticc, cancellos
fuos,
quibus debeanc eße circumfcripta, ulh via
transgredi-antur.. Scilicec abfit Papo "Cdßaria^ dum Cierici ul¬tra dire&ionem Ecclefiafticorum negotiorum impe¬
rium fibi arrogant: abfit Ccefaro- papia , quoties
jura Majeftätis plus arquo
extendunturabfit
etjam is, nempe Libertinijmus, qui omni
Ec-defiafiico ordini > quantumvis neceflario,fe
fub-B 2
IS ) ( Ü
ducere
discupir,
Dire&io in Ecclefia Clerieiso*
rnnino eft relinquenda. Arduum profcck)
&
gra-ve manus iis cammiflum eft, five Divina
fpeöes,
five humana; five
publica confideres, five privata; five quse äomi conficienda
, five qua? jforts y
con-templeris, Nulluni facile dixeris munus majore
pericuio conjun&um, nec quod majore indufiria,
majoribos mentis & corporis viribus indiget. Ab lioc non modo procerum au&oritas
quemvis
abs-terrere poteft, led & effrenata divitum
lafcivia,
lolita vulgi levitas,^ perditiftima
omnium
homi-num vivendi licentia,
abftrahere;
ad cujusma-gnitudinem fan&i homines trepidarunt, ftupuic
Jeremias, lönas fugic, manibus pedibusque
Am-brofius reftitic. Eequiritur
nempe ab Ecclefia? An-tiftite leu Miniftro, ut omnium
ordinum, setatum,
conditionum', homines doceat fideiiter, moneat
gra-viter, caftiget libere, omnes efficaciter contra
omnis generis tentationes &
calamitates
confo-letur atque in facris oraculis monftret
remedia. Proinde ope Minifterii Ecciefiaftici
ejusque
curaac dire£tione fatigari nefcia,
dilTeminatur per totam
Ecclefiam totamque
Rempublicam
pietas altasque agit radices; quippe qua? alma eft mäter
officio-rum omnium ac magiftra vita?, line
qua refte
fa£ta, (i quid tarnen fine ea re&e fit, &
exa-refcere tnmquam fiti, & luce
carere perfe&as
Jaudis merito cenfeantur. Etenim
hujus virtutum
reginas du&u & aulpicio, ficuti in foro poli a ter-renis ad caeleftia fecludimur & ab hominibus ad Deum
i! ) n )
©
Deum fegregamur; ita etjam in foro foli a vd«
luptatum illecebris ad honeftatis illicia
fecernimur,
a malitia ad probitatem i quaft peregrinamur, a
faftu ad humiiitatem defcendimus, ab
impuden-tia ad modeftiam pergimus, a mentiendi libidinc ad veritatis cultum procedimus, ab ignavia ad
induftriam declinamus, a petulantiae infania ad
obedientiarn decurrimus, a temeritate ad gravita»
tem feftinamus, a fordibus ad morum eleganti-am venimus, a vitae & corporis pernicie ad
utriusque falutem perducimur, & tandem a
caducis ad aterna , a i morralibus ad immortalia
procedimus, nominisque & famae decus ab
o-mni temporum injuria & interitu imus vindicatum«;
Atque ficnemo non facile pervidebit, pietatem,
quam Clerus Ecclefiaflicus, vi muneris fui ac
debitae fax diredionis, excitare' fludebit, non mo¬ do au&oritatis ver« & folidse in republica etfe
apicem, verum & felicitatis verc Civilis firmißi
mum fundamemum.
Kun unga ok
Hofdingn fkulu
fik val ok dygdélika harva i Gudz tienißo, ok frva til hans hivs ok
tieniflomanna. Ty at ta aknogen fe at Kunungur
alla Hofdinge haver fik rvål i Gudz tienifi ok i allo thy Gudi tilhöre, ta huxa the at han år göder
ok rätrvis i Aomom ok athårvom (inom, okåru thes
häldr til ludno ok alla rvirdning. Ty at frva år
fkrirvat: Alt härver then i rådzl ok wyrdning ther
Gudi gör hedr ok viråning.. Ok ty /'igr Salomon
rvife: Thon ajfoda manna fkal hava hedr ok åro
Jom
rådes
Gud, ok thån (läkt förrvardr jom eij ak*ta Gud ok hans budord, h. e. Reges Principesque
bene honefteque fefe gerant in cultu Divino, ad-eoque erga Dei domum miniftrosque. Nam (i rnuh
tltudo Regem cernit bene fefe gerere in Divino
cultu, ceterisque quae ad Deum pertinent, eurn
cre-dunt elTe bonum ipfum, & apquum in judieiis fuis
fa&isque, eoque magis ipfi obfequentes fum,
debi-tumque praeftant cultum. Ita namque fcriptum eftj;
Omnia verentur coluntque eum, qui eolit
venera-turque Numen Divinum. Quare Salomon Sapiens:.
Ejus hominis progenies in dignatione
au&ori-tateque futura eft, qui timet Dominum. Ejus vero
proles peribit, qui Deum mandataque Ejus con° temnit.
Knnunga ok Höjdinga ftirelfe: Fjerda Balkin/3 /..