Disputatio academica de artibus liberalibus in communi, quam ... sub pr

ι. v, a o, μ. Do

ARTIBUS

LIBE-RALIBUS

IN

COM-M

U

_NI,

9 * * "" t

Adjutorio altiilimi &

_fuffragio

_{ampfiifimaefacultatis}

-Philoiophica:, in Regia Academia UbfalieniL

StiB PRJESIDIC

M.

ISRAELIS

_BRINGII,

in

_Inclyta

_Acad.

_Patm.

_Philofoph.

_{civilis ProfeC}

Pub. _{Prseceptoris & fautorisiui jugiter}

bonojrandi.

Exeret_{t] gratia}Candidé Philofcphatttiuw

_difautfitiom

fukmittit.

Axelius Nicolai

_f5<uic§c

_{S. R. M.}

Stipendiariusr'.

In Juditork JPcttrifäajcri

ad däm.

_{Maij* Antti164.1.}

Reverenda_{digmUte $$ dMdndgrawjßwü Virβ.}

λΊ· NI C O L A O

_KROKIÖ,

_IncJytas

_d

ccfcosWffx _{EpifcopodigniiT. Patrono &Promotari iuo}

Magno,omniaaimi rcvcrentiå perpetim reverendo.

M.

_JOANNI

_BAAZIO,

_{apud Juncopenfes·}

Pafbori&_Prappofito

_{digniiFimo,Studiorum}

_tmeorum

pro-tnotori _quovis

_honoris

_cultu

_iemper

_proiequendo.

UT ET

Jlcvcreödis,Clariifimisac

PradtantiiTinis

Dorftinis

Capi~

tularibuS) &Gymnafij

Ledoribus,

Fautoribusiuis

o-mniobiervantiå hoöofandisrV

NEC NOΝ

Rtvertndis,

Prrßaniißimo,

Ornattßimü

ξβ

Humanifßmis

Viru*

Μ, Pttro @pa«f in

Ραβ< ξβPrap. meritijßmo.

D. Truclio @fi»rp/ Paß. in

XöttgrtVpfc'

benefaffoyi

hon

o.

M.Johanni P.

Lothigio,

Paß.

in _Cognato diltHo

M. Benedifåo Baazio, cön^

fang· β

preMOtorijußicicndo.

Μ. _{Haquino Staleno,}

_Paß

_iif

(£\$fyultßlert/Jßni0.

D. _{Magno Benediäi,in \y}

BofDa Paß.

indefejjo.

D. Johanni

Johannis

Paß*

in

Ό.

Johanni

h-&zz\ChJun.Paß*

®a^c(lå

cxoptatijjimo,

j

/'#©tt>i?rforp

avunc.percharo·

p. BernhardoS.

P*ft.in$lOU

D.Hemingio I

heodori,

Paß*.

UbtäOruatißtmo.

f

m

@|ép$

ßddtjßmo.

Item

SptBabifibwfy

QrcumßzBis

Viru,

D.Carolo Petri,Conßth iVex.

J D

Nicoiao,

Axeiii,Prf/W/*<r*·

Primart»,_cvergeU

proper/ßß.

|

mnifiliali

cultuatcrnum

vtne.

n_ Patrone ,M^coeriatjbiis, Promotötibus, f» toribus,>

ben«fa<9y>rjbus

,■

Confanguiniis &Parentiomnifubmiffionisafreéhi

jugifer

fufpiciendii,

exercitium hoc Difputatovium,inquaUcunq;promenrae

gratiuidinifr

Ocobfervantis fymbolum,fubmifle, referenter,

fib*Ut«r

&

officiole

inierita^Äert^onffer*«._* r

7Ζ

jg&jsifc. jab .<£&s&ité gå,

SfiSSE'

få

Proloquium

^

Enttfm noftram

_depravatam

_Sc

fi-pientiå concreatasaftu infernalis

ferpé-tis,ämbitione _{primorum parentum,ad}

divinam _{fapientiam afpiraotium, prob}

dolor! _{ipoliatam eile»cuiiibet} incon-feilbeft. Deus tamcn ineffabili

miie-ricoj-diåj/uäminhomine_imaginem»

perfedHonemconcreatam ,nonpenitus extindam &

de-ftruåarn, Ted_{quafdam sdiiuciiiius reliquias, &quafi} fcin-tiilulas, _{fupereile voluit, quascum debi tå veneratione&ζ} devotione_{agnoicere Stproingenii viribus fovere&;}

exci-tare _{quilibet tenetur, etiamfi ad eam,}

quse primsvae

refpondeat perfedionejji, nemornortalium in hac vita

pertingat. Quin &fciendi deiiderium

hominicitinna-tum, ficut _{Philoibphus dicit: πάνηςot}

_citywm

_éidivctj

βξί^ν-ύeq φύ<Γ6*. _{Hujusquidem defiderij exigua admodumpars,}

obmaximam & _{deplorandam naturs corruptionem» ab}

homine _{poteft explcri, etiamfi quis fummo ftudio} con-tendat &_nitatur,nemocnim _{fcirepotefifingula, fedtam}

tum _{genera&fpeciesreru}

,cum tamcn nec omncs rcruin

ipecicspofiint cognofci. Hinc elegans & gravis

admo-nitio Francifci Petrarchaein libro de _{ccntemptu mun¬} di.* Exeute _{peciui tuum> quüquu es, invenies cunHe qu£}

ntßiy β ed ifnweta referantur, cem _preportionem hebe-re_{t quem}

coßatm

_{occeno rivulttf, eßivu ficcendu.4erdertbm:}

Imo omnis fcré _{cognitio noftra, in opinionlbus potiut} quam in perfeda (cientia confiftit. Quidam ha?c

ac-curatius _{perpendentes, in hane vocem erumpere folent:}

Oquam mkltafuntqu*.»e/cirnuflcm non incpté fubjici &fub-jungipoile videtur,OquamftultumeBquodfuperbimu*. Me¬

diatamen_{quaerenda &adhibecdäfunt,quaead fapiemiam,}

quantum in håe natura:corruptione fieri

poteft,reparan-dam,& naturadeiiderium _{aliqüoUsq; replendum,poflunt}

conferre. Ea verö nulla funt alia,_{quåm liberalesartes}

&_{Difcip]inae,de quibus incommuni,uno vel}

alteroTbeo-reraate,_{placuiipropraefeniidifqnirere.}

LTHEOREM A.

Artes,

_quibus

_fapientia

_paratur

ad

_quatuor

_vulgö

faculta-tes

refcruntur.

Artisvocabölum _{varijs modis accip?; orrmibus, qui}

inliteris_{hofpites pénitusacperigrini nonTunt, öbvium eil} &: inconfeilbo

i. Sumitur improprié& fecundum eminentiam,_pro

univerfa artis_{perfedione, in Deo imprimis, & iuo modo} in natura. De hac Dei arte _{loquitur Plate in lib. deLL.}

ubi contra Empedoclem,Democritu>& alros Philofophos

veteres, _{qui putabant, cunda coecoquödäcäfu fuiiTe}

con-ftituta,difputat&dieit: univerium & qua: ineofunt

Divi-naarte ciic conftruda. Naturam _{quoq; artificiofam} di-ccreinterdumfolemus3acmiraarte res_gighere&formare. 2 _{Abipfö Philoiopho 6. Éth.4. Stridé fumitur&}

pro-prié pro habitu fadivo five mechanico» contradiilindo

cateiis habitibus_{mcntis>quiproobjedo agnoicunt}

_omnia

III. THEOR Ε Μ A:

Diftribuuntur

Artes

in

ge-nere non

incommodé

_in

contemplatrices

&:

operatri-ces»

Variismodis & fecundum diverfos _{refpe&usartes&}

Difciplinas poffunt diftingui:

Prim0,in Genera/es _{fåSpeciales. ArsGeneralis}

dicipo-teft vel,_{qua' verfaturcirca fubjedhimgeneraleficutPrima}

Philofophia,velqua;ufum habet generalemficut Grammatica

& _{Logica. Reliquie Speciales.}

SecundA, in ObjeBivas& DireBivas: Objedlivae vocari

poflunt, quie resipiasinnatura pofitas, tanquamobje&a

intelletlionis humana? _{tra&ant; ficut 7heologia->}

Jurüpru-dentia, Medicin*,& _{Difuplm# Pbflofiphic^iproprié ita dieta?,}

feu reales i DireB v<e vero , qüi modumquendatn

tradtandi praefcribunt, certisq; inilrumentis dirigunt, T>f/hominis

intelle&iönern,ut _{Logica; WOrationem, utGramma/ica,}

Rhetoric* PoeΠ ca.

Quidam ad tria_{quafi capita fumma,}

omnesDifcipli-nasliberales_referunt, Phdologiam, nimirum

, Philofophiam & _{Theologiam; fub Philologia Comprehendunt, G}

ramma*

ticam- Rhetoricam, Poeticam, _Logkam>få Hifloricam. Artem

Medicamtf_{jurtdtcam ad Philofophiam referunt, quodex}

ea _{tanquamfobolcscxmatreoriginem utraq; habeat.}

Optima yero diiiribuendiratio,furnenda videturå

SnhjecU

cjf

r/«nCumq;

Difdplinae

alias

verfentur

circa

fes

f

cntemflandas

_\ alia;_verocirca agendas_aut

efficicndas,

_ac rur-iusaliicfolam _{cognitionem rcrum »circa quasfunt ocgu«} patar, iibi prcpoiitam habcant; Alias veröpraeter

cogni¬

tionern etiam adionem velefFedionem _refpiciant; non

immerito _{approbanda eil diftributio» in}

contempla-triccs & _{opera>tricesr\ Tullius ipic idem ilatuit lib. 2a}

Acad. Qu seit. dicens: Artium aliud _c'jysmodigenu* eHy ut

tantumwodöanintoremccrnat,aüudut mohatur_{altquid0faciat.}

Hotr?o _{quippeadduasres, Ipteüigendum& Agendum natus}

efi>& in_{ampüßimo hoc mundi Theatroconfhtutus>utfit,}

Bon tantum _{Spedator, icd etia.m sdor. Hinc}

Plutat-chus.i. de placitis Philofoph. ait: Virumptrfeüum_porters

0* _{contempUtorenteffeentium atiorem dzcentium.}

Ctntemplatiphici.ntelligi.turtalis,qua?

fibi ipfi.finis

eßs

nec_{perferefertur} ad praxin, _{Quam vis aetem}

nuila

_arj

iit,qua;non aliquem in vitahumana uium

hübeat,tarnen

nonornnisars_{propterOperationen:!} addiicitur,b,e. _{ut res,}

circa quamoccupataeft,ab homine

libere

operaate>hat■&

producatur,

Qpa;

e.

å

Deo &natura

dependent, å nobis

a.efficiaut _{aginequeunt,earum eognitioneoportet nos}

eile

conte^ntos: qua; a. å noftra voluntate

dependent,

&

iub

a-dionemcadunt > caruro _{cognitio propter} -adionem

quar-rendaeft. Quare cavendum hic diligenter>ne

confun-daturfcopus& propofitum

difeentis,

cum

proprioaena^

jturali_{Diiciplina;fine.Namqua;per ie}

_Theoretica

_feu

con-templatrixjDiiciplina,

anonnullisdifcitur

propter

finem

externum, utPhyfica,_{propter artem} Medicam,

Aftrono-mia, propter nauticam,aut agriculturam,

Geomctria,

propter artem militarem,nontn.

idcircö

Phyfica

per

Fe

&

ciTcntialiter, ad Medicim ,Aftronomia,adnauticaaut agri-jculturapn»Geomctria,ad artem miiitarem,

ordinata

eft.

Corollaria.

U An Ars_{fitprdftantior experientidA Aß, D.}

2- An _{finis cu)ushbet artu fit certm, cenoq, ab ed prdflart}

p§t> Aff.D.

3. An Arsdebeat imitati:naturamA Aß.

4. An Artduxßt_{certiorcjuamnaturaA Aß,} f. Anad_{comparandam arter» liberalem Tria ißa}

necefiarib

requirantur, Natura, De&rina fåexercitadoA _Aß.

6. Anvirc* hamani_{ingenij nomina debeånt dare virtutibua}

få doclrtnuA ieu, Äninrerumappellatisne, quid_{homines pdf*}

finttautnonpoffintfpetfareoporteat>Prout fecit Py thago-ras cum fenonmfiovy_{iedφιλ&οίφονapellaret ?}

Neg.

7, Anj_{quiaDens fohüfapiensc}fl,_{proptereafiapientid nom en}

Jimρlex få abjolutum hominißt adirnendumA _Neg.

5. An_{fapientiahumanaqtiodamgradufå fuü partibus}

_pvffit

Åtci_{perfeAfa få veraA Aß.}

Ad_{Juvcnem pietate få doAlrind conficuum»}

D.

Äxelium

Nicolai

_po[

& amicum _{diledtum, de liberabbus artibusiif}

commurn,_{publice di/putanfceriii}

liC>

cΊτπ

φίρΐται λαμω vi μίλι&τΛ*

Έ.ΐ>τι _χάματ^

η'fag

1Γΐ?@* Iμοί fotoft ÅStfA f Ιξβςκ €ξμην Xf

mx$yjv%

%yc&

τιnJtKct nQßy

Åfycb wävg|fi))i _{ΧΛ^Κξ 6x}

aetpifjs 'Zfrfeatettiarit,

imoaoy, kf&'_{ίνχωληι εν σά(§* &ς xe} i/étf.

Antke_fcripffa

HÉNRICUS AUSIUS

Grxc; Litterarum Profcilor.

Ε

St

decus

Efl^colere

in

mufis

_Ingenium

magnos

_Falladis

perferre laborera

_{arte ?}

_decu^«

Hocanimovolvens?åxeli doöe

_Sophier*

Ingred(er*s

campum9

8c

praglia dura fubii^.

Eximium

virtutis

_opus!

_{ilc farna vireiceo>}

Nomen&

_egregium

_{poftera fecla}

_dabunUs

Ergo

perge

vclut

pergis,

nec

paree

labori;

fiet ut

inde olim

_jpragmia

lauta

ferar*.

Jmko *nime

_apfofmt