hiffüblß*
lupf
c&tiïï>i
f/ifc
t/fûtajih
ßf«
«7: t e WV 10 9 DETHEOLOG
IA
CHRISTIANA
S
CHE DI ASM A. Permi(flotte
K FaculnTheolog:
publice vetuilandum^
PRA||D^
Sx.
Thcol;
Prof; Ordin:
Collcgiiquc
Theologici
h. t, Dccano. * '** 'v.{' v XESPONDEîfTESVENONE
CAMEENj
B, F.
"Wermelaficb-.in Auâitorio Novo Majori xjsidtfalenåasAprileis
AnmO, (Ipîocxcl.
Uptaiiav
excudit HeniicuaKeyför, S<jR, M« & Aç^dçflgiijeTypogçapfciuf,
@î
%
0
#
0"
Maxime
Reverèttio
£5"
/*«-DOMINO»DM
i:Jt;,(
Ecclefi«
Stockholmen^
Primaria:
Paftori
longe
mcdtiffimq
âNfcff JVÖ#
Confiftorü
ejusdetn
Prasfidi
dexterrimo
Maxime
Regierende
Amplif
finiefï
Domine*
*
A Lienum
eft
quîdquid
hic
çeç«
XTLnis,
vir
Maxime
Reverende*
prêter
fubmiflam
animi
veneratio-nem, qua;
diutius
nequit
(ubfiftere
intra tacitum
pietatisadfeéhimquiti
etiam data hac
occafione
prorum-par^
Subtanto
enimin
Te
çolendo
pbfervandocp
inter
nos
juvenescer-tamine , cum
Amplifïimo
nomini
Tuo nihil
haberemiple
confecran»
dum,
viri
Clanffimi
la
bores,
in
quo.
rum,confortiuvocatus
(um,
$ea
quoTe
impenfe
coli
&
amari
nonignoro,
ut
velhocip/o
favorem
Tuum
redi»
merem,inlcribere
volui.
Illum
favo.
&
inprimis,
quibus eodetn
folo
te»cum nafci
conrigit,
ad
invidiam
usq,amplecftiarq;
promovcreeonfvevi-ftj4
Ex quoeriam
naramihi
fiduciabenigne Te
accepturum eaofficia
ädquas
pr^ftanda
T
uo favoreacbe*nignitate
provocor}
necoffendi
qilodtaritö
patrocitiio
gaudere
de-ßderenr,
Quod
uti
fumma
effc
vottorummeorumî
itacalentibusquc*
que
precibus
Te,
totamquefa»
miiiamampiisTimam Supremo
Nu-mini,
& mefpesque
measfavori
Tuo
fubmifie commendo,
ReverendiJJ:
'Nomifli
Tw
Addiäiflimu?
DE ... ,. .■K:.- ■ i -- • , i
Tbeologia
Cbrislîana
CAP, I.
Dénatura &conflitutione
illius,
§♦ I.ilius Dei
exarea-na fede a?terni Pa-tris non venit in
mun-dum doörinamve cadefterrç revelavit, ut femina fpar«
geret comentioaum & inutiles difpurationes,
quibus oftentandi ingenii cauflfa ludererur;
Sed uthomines in peccatum mifere
prola-pfos, de vero Dei cultu, omnibusque
ad
reparationemfaiutis
neceffarps inftruerçt.Quarç praefinito tempore opus rçdemtionis
aggreflurus, primum mmifterjum
Juuaxpj*:
, A Il
Q 2 ®
ra voce per praeconem veritatis
Johannem
Zacharias filium, admirando Dei confiiio
ex fterili ÔC effceta anunaturn aufpicatus
eft: deinde palarn ipfe cerris teftimoniis
lefe patefecic, inägnique & admirando e*
loquio, nec non exquifitis miracuiis fe de-monftravit eundem cfle de quo Propheiae oiim vaticinaci erant, &i qui nos excnUcs'
ex hereditate seterna per peccatum, gracias
Dei ac vitae rertitueret, parra remitCone
per fangvinem iiiius.
Fufius
haecceChemn:praef. L. C.
profequitur.
*. II.
Hane doârinam a celebri adeo Do¬
lore träditam, Apoiloli ficut inSchola
Do-mini noftri jElu Chriiti ex ipfius ore perceperunt, miffoque deinde Spiritu San-öo exa&ius ïntellexerunt : illam ut jufli erant confidentius evulgarunt per totuoi terrarum orbem, conltitutis ordinatisque
fubinde Epilcopis, Presbyteris, ac Diaconis,
qui curam gregis Dei haberent, fanftaquc
Dei oracula a corruptelis hoftium veritatis
vindicata, farta teöa confervarent.
Ill
Perpetuus
iHe
confenfus Chrifti&A-poftolorum cum Prophecicis icriptis
dedo-ßrina falutis, ad quem oportuitEcclefiam
omnium temporumefle aliigatam; &a9uodike-0 s ©
difeedentescertumeft averitateDivînaquam longiffime aberrare, non inconvenienrer lu¬
men ccelefte apellatur,five
TheologiaChri-ftiana eaque ftadii vel viatorumj Danh.
Hodosî art:i. qu« ficut magis confiait in
affe&u quam cognitione,Chemn:in
hypomn:
L. C, ita in deploranda hac nacurae hu¬
man« corrupcione ac trifti mentis caligine
pt«cipua danda eft opera, quomodorede &C
convenienter tradatur, atque ita referatut ad
ufum in leriis exercitiis pœnitcnuae, fidei
acobedientiae, ut in pietatevera acprobirate
animiieduloproficiamusin virumperfeclum Eph: 4» 15. menluramque ftaturae pleni
Chnfti, lausque Dei in
Ecclefia
San&oruiiiperpetLio maneat.
5. IV.
Devario nominisfignificatu,deque
fyno-nimis, dediverfisitem Theologi®generibus,
quaeapud nonnullos utramque
faciunt
pagi-nam, heic in
anteceflum
multadicipof-fent: verum nobis fufficit rem de qua
a&uri crimus, notam facere, ceteris ad
in-ftitutum non facicntibustempeftive rcfciffis;
Sicut etiam naturaordinis & rei ipfius po¬
kere videtur, ut ea explicentur, quae ne¬
gotium vel illuftrant vel expédiant, non
quaemagis implicant ac
impeditumreddutit.
In quem ceniumreferci
powtit cognitio
© 4 ©
illa,qua Deus fe ipfum Sc omnia divina ,
divino& ineifabili modo intelligir, quae non
magis communion cum creaturis poteft, quam ipla Divinaellentiaj cum nihil abiila diverfum denotet. lila Theologiadici iolec ad oppohtionem alterius, quae
tx,7U7r(& in hominibus appcîlatur J proprer«
ea quod à prioreper gratiofam
communi-carionem ad communicantis gloriam eil
ex-preffa. Verum dißtnäio bac Licet in Schölts
recepia non tarnen usque adeo accurataeßj ne* f it mmfubhmtßma Theologia, quaDemfetpfum
natnialiter cogt.of:it3 noßra 'Theologu effe potefi
exemplar imitaille; potius idea illa, qnam
con-cipit mensdivina,ut in verbo extetw exprimeretUf
(erta& libérarevelatunis menfura, eß illa arche*
typa Theologia. Danh: Hodofoph; fub dehn«
Sed & dealiisdifeiplinis id ipfum optimo ju¬
repolTec affirmarij qvumomnesDeumfori-~ tem Scorigmem agnofeant, Deusque illas
hominibus communicaverit ad imitatidfrem iuae de illisfcienuœ,quamrebus conforment ellepronunciarepardt, nifi prineipia nobi«
icum natavelimusabnegare, Bis enim
düo
in mente creatoris ßc creatur#fimul rational lisnonpoflunt non elftequatuor5 nec aliam
unquam in mente fana generabunt feientiam# Qu» contra Qwenum 6c Vogellangium
de
Theo!iNaturali adducit in hoc punfto
pt
® 5" O
Mufaeus, nodum nen folvunt. Sed & ea quaeprolixe difputari folent
deTheölogia
u-nionis inChriffo ab unione perfonali de-rivata, an ea ad archetypam vel E&ypara referri debeat, parum huc faciunt ; cum
racioneordinis& do&rinae prius difcere
o-portuerit. quid ficunio naturarum in
Chri-fto, & qua: utrinque cornmunicatio, quam
de proprietatibus inde
ffuentibus
différa-tur. Jdem deTheologia Viiionis & Ange»
lorum, dequibus nondum agerepropolitum, efto judicium»
§. V.
Ceterum quia parsaliqua notitiae hujus gentiiibusetiam eft communis, ob cujus
ne-gleftum, Rom: 2. 14. ij, redduntur illi inexculabiles; ex diverlo cognofcendi mo¬
do per naturam videlicet & gratiam, illa
Theologia
naturalis, hacc Revelacaappellatur.
Actametfi natura: aeque ac gratix commune fit principiumDeus, autor &
largicor
omnis boni in natura rerum: tarnen ingens intécutramque& notabilis
admodum eft
diffe-rentia. Naturalis enim, quam non ars,nön
cafus aut quodvis aliud, led intelle&us
hu¬
mant lumen produxit ob ejus debilitatem
non tantum angufta valde
redditur,
verumetiam alteri fiepe obnititur, 1. Cor.2.14« Rom. 8. 7. atque proinde a
fupernatura-h,
lumen majus deperfeftionem
defiderat.
® rf e
fcilicet : TrmifitDeus naturam magiflramfub-wiffurus& Prophettamj ^ho facitius credas
pre-pbetiadtfcipulus natura quo ftaiim admïttas qupd
ubtque viderts, ait Tertull; lib. derelur; Carn:
C. 12. Confiât equidem multum in eo
fuiffe foiicitos Phtlofophos veteres,
quomo-do falfas de Deo do&rinas convellere
pof-fent, Numinisque unitatern aflerere 5 nee
id negotium ramen nifi timida
proceffit,
icut Platonem accepimus Socratisfui
feu-tentiam potius quam fuam vendi tafle: ta¬
rnen ex difcrepantibus admodum
dogmati*
bus a Philofophis excogitatis fuifTe
îUos
dubios valde & incertos apparer, Unde refte Cyrillus, Cont: jul, 1. i. Vbi
phtlofo-pborumfenfut Divina Scriptuta congnmt, videre
'
eft eot & feipfts prœfluntiores, & inter fe
con-fentientes; Vbivero fua quisque commenta pro-tnity dißidentes, & abfuriis opinionibus velut te6 mulentot ac delirot facile deprebendes. In
ab-furdißima twrn qiuque Upfi funty & de Deo'
rum multitudine errorem atque crimen veluti in*
terfe partitt. &c. Imo vero obftabat ratio
culcus gentibus uficata; adeo ut
de
futn-mo Numinefobrie loqui fub vit#
difcrimi*
ne cogerentur, Jofeph; 1. ». contr;
Apion.
Aug; de C. D. lib. 6. c. i.
§. VI.
Sed & natut« hominis conditio lon¬ ge
® 7 ©
ge alia fuit
in
Adamo antelapfum,
quan-do ex principiorum naturalium, cum
re-^ bus&: fignis
comparatione^atiocinio
mentisintegrse, componere,
dividere,
concluderepotuit, ac determinare, quantum in rebus
divinis, naturapofletaJTequi,
fcientiamquere-rum divinarum longe amplioremcomparare,
qua: tamen ipfafinibusfuis continebacur,nec ultra eandem naturamaflurgebat. Poftquam
veroperlapfumbonitasea
deperdita
ed;man-ferunc quidemilla ipla principia,
fed
corrupta, fed obfcuraatq;imperfecta,&veluti parietina:acruderaquatdam,naturaecorruptaevitioteme» recongefta.U nde colligerelicet, hominem
et-iam in ipfa natura intégra, adperfeftionem
Theologiae,
fupernaturali gratia opushabuif.fe: ac proindefine illainhac, quam noftrae
confiderationis facimus, nihil omrtino ad beatamillamconditionem, incujusfpem
vi-vamregenitifumus a Domino, i. Pet; i. 3. nostranstnitterepoffe*
$. VII.
Haec quamquamita fefe habeant,
nihi.
i lominuscertumeft in Autorem ingratosnos fore, fiejusmodi principiorum cultum
negli-gamus, quorumbeneficioomnes
hominesali-qua Dei&luiipfius cognitione imbutos efle
confiât, utplane inexcuiabiles luturi fint in
O 8 q
nenaturae illotis rnambus inverbum Dei ir* ruerunt. Danhaw. Id. bon:Inrerp. Are: i. conf:Pauli i.Cor: i, 14. t)
xJi
uvrtj tj ,(pu(riç i/paç
JiÅu
oTctt; ipfa enimprin¬
cipe velue femma in arvointelle-&us humani depofita coli & augeri vo-luit creacor&ab obfeuritate inlucem,ab im«
perfeftionead aliquam perfe&ionem
provehi,
ut exfemine & cultu aliquageneraretur
feien-tia. Maxime cum per eandem certiores
reddamur & Deum effe, a quo omnia in
hoc univerfo dépendent, ejusque
perfe&iones
5majores, quam utin re» ullas alias
exiften-
j
tes cadant4y &bearitudinem quoqve cerna« mus, qvae in iummi boni five Dei
immor-talis fruicione confiftitj qvacduo ita ar&e ^4 cohaererevidentur,utunum finealterovix
pol»
vfîcintelligi. Neqve enimunquam
perfe&iones
Deicognofeiqveuntautexplicari;nififimulfi»
nisseftimetur, quem natura hominiconces»fa appétit, & ratio idonea eundem
obti«
nendi. Finis autem ille non invenitur inaliquo bono creato, fed folum in Deo,
qui
-folus voluntatem hominisimplerepoteft,
ut |re&eprobat Thomasex Pf. 102.in ia.ttx»
quaeft; 2. art. 8. Ejus notitianuda dici non poteft, quoenim quis Deum reftius cogno-
J
feit, eo majori ejus fruendi defiderio
tangU
tur, ultroquein ejus cultumfertur, cumque;
© 9
ê
fibi propitium ac faventem demereri ftudet:
Sic ut generis humani communisealit
per-luafîo, Dcum & eile & bene nobis velie, fuaque Providentia cun&a regere, ac
im-coenfa prudentia adminiftrare,
*. VIII.
Èx modo cognofcendihominibuscdii»
teffo, notitia hrec coniideratur, vel prout mentibus horninum inharet flatim ab
in-fantia, vel pollmodum cura ac induftriâ humana acquititur, Prior infira dici con-lvevitj polierior acquifita. De iila quam
Sacras liters, Rorn: n 15. cordibus horni¬
num infcriptam docent» gravis inter
eru-ditos eft controvcrfia dolendumqhe tot
terrninis & dillinftionibus hodie vexatam^
ut difficilior nlülto reddita fit intelie&Uj
quam erat ante mota illa inter Scbolallicos
ceitamina. Non effet arduuni id ipfum
ollendere, fi modo crudum ulciis tangere
placeret. Verum nobis fuficiat afferuiiie :
Notitiam illam tantum-efle potentiam ani¬
ma: nbftrS, a cogitandi faculcate non
di-verlamî atque ficut apud Ariftotelem, 1. 3«
deAil:cap. 5. Inteüeftus dicifur fieri oihriia: ita anima nofira varias fpecies five ideas
induit^ iliaque animiböna,Seiiéc: Ep; «o8j
curh irritatoraccellerit velut lopita excitan-tur4 Speeles autem intelligibiles veterumÄ
$ 10 §,
ac Ideserecentiorum parum diiferuntj Sic-ut & hodie accuradores Philotophi per
I-deam nihil aliud intciligunt quam cogni-rionem ratione principii & JFacultatis inna-tam, Sc cum rationis ufu exerentem lele; Quocirca apparet Mufxurrii Ofiandrum.co»
rurnqne fertatpres, qui fcripta recentiorum
vel perfunrtorie tant um, vel prstjudiciisoc¬ cupât» kgerqnt, frulira Ideas oppugnare.
Sed uec arbitror quemquam quiPliilofophi iioiBcn tueri cupit, animis hominurn jam
nafcemium aduales öc diftinrtas
propoli-tiones de DEO, vel agendis vcl fugiendis velie tribuere; licet dequibusdamab infantia
hauftis fapenumero ita cogitent, ac fl jam
inni nafcentibus artu adfuiffe viderentur. De cetero mirari fubit animum, Socinianos
rationi humanac in ceteris adeo addirtos ut
per illam veritatem facraruni literarum
fx-pius oppugnatum eant, non fenfiffe mentis humanae vires in hoc negotio dum non
tantum hane notitiam, led etiam eximiani
illam, qua primi parentes ante
lapfiimgau-debant, perfertionem negarunt. Nam prie•
ter mentis indokm vividam , domefticum aliud erat teftimonium gentibus omnibusa
vero Dei cultu ac dilciplina remotißimis familiäre, bene videlicet öl male fartorum coiilcientiaj o^iam ad;o validam fuiffe di-fertis
o " e
fetis verbis teftatur Paulus gentium Apoflo« lus, Rom.2.14,15, aliiquebenemulti pro-faniicriptcrcs, ut vel inde admirabilis ille
conlenlusgentiumin diviiiitatis opinione
ex«
ftrui qucac. Salus
Eptcunu, inquit Cicero, 1.
i. de Nat: Deor. vidtt primum ejfe Deos, quoi in omniumanimü, etrum notmem impreßijfet
1-pfa natura. Et Damafc* 1.1.deOrth, hcieC,
Ï. çr&tn ysiç
yj yyutriçfa ètvcu ®ùr, ôr aùirtf
<pucriKvç
eyKcCjtrrrctç&i,
Sed
in
renocifîima
quid teffimoniis opus? Ac licet inventi fine nefandi hotnines qui dixerint in corde fuo Piaim ,4, non elf« Deuna,fenlumque divi. «itatis vei malitia âdulterarint, vel fiagitiofa vivendi ratione fufiocarint, inde tarnen Nu-minis cognitionem acdiviniculcusiniUncturn
prorfus iublata fuiffenon evincitur»
tf. IX.
Haecvero noritia non eft obicura, qua ex mundi alpe&abilis
opifîcio, rerumque creatarum ac univerfî gubematione
coliigi-mus mentis ratiocinio d«ri cauffarn
aliquam
primam, a qua omnia reliqua dçpeudeant.
ioqvuntur hac rnanifeftiffima S. codicis
io-ca Pfal.
1. &feq. Rom. t. 20. &c. &
Cic. i. 2. Nat: Deorum. Ouidpetefl efetam apertumtamque pcrfpicmm cumcœlumJufpextmus,
cœleftuque contemplait fumus, quam efe aliqutd
»Urnen
pußantijjkn&
mentisquo kêc reguntur,
D 12 Q
Scopuni msnfteftano?-o Dei per naturamfa-? &ae luculenterexprimit Apoftolus, Att: 17?
22. in orarione ad Arepoagitas, eosque
do-cec continua ferie, quomodo venire poÛînt
in cognitionem ôê5 çui
altare
exftuxerant. Plura in haue ren» quidéfi*
deranc,adeantLadtaiir.i ib.divin.Infi.c. z.ßC Ciceronem in i.bb. De N. Deorurn,omni- -t
umque gentium conlenUim invenient. Cc* terum licet eaqu« docte a Philofophis gen*
tiliurn in negotio religionis funt düputata,
non inficiemur ex parte deberi tradition!
a-liorum, häuft« ex commercio cum gente llraelitica ScChaldaeis «Jiisquc Afi« populis,
ad quosfarna tan tinominispervenecat ;
quod
velex captivitate Eabylonica conftare pote- «rit, in qua praeteralios, in S. Sacriseruditos,
infignes fuereviri fpiritu Dei donati
Jechez-kel & Daniel, qvos ut captivos Chald«i
reges exiftimaruntdignos,qvosfibi magiltros
perdifeendae yeritatisadieifeerent; Theodor; Gr, C. 1. 1, eorumque ope regçs aliquot PerfarumScBabyloniorum adveri
Deiadmi-rationemScrçotitiaml'uneconverfi,ut exDan*
2. 47.0t 6. 3i. 2. Paral. 36. 22. Efr: 6.
iO, aliisque locis evidenter colligimusj
Nullum tarnen eft dubium quin etiam ex dudtu rationis & operum Divinorom
in-loedtions bene mulu cögnoverintprifei
@ '3 ©
lofophi: In primispaftquam de animae
im«?
mortalitate, alioque polt haue vitamftatu
cogitare cœperint, lenemque rerum re&ius
apprehendere. Sedde hiice quia pleni iunc
yetcrumlibri,rem notiftimam rehnquimus.
Pofterior Theologie
cœleftis
noritia, "f quam ab ortu fupematuralem,&agracioio ^sommunicationis modo revelatam appella*
mua, poftque manifeftatum in carne
ierva-torem noftrum gentibus notam
intelligi-musj iisque qui nomen
Chrifto
dedcre
ia-lutarem. Illa vero eft agnitio, Coüol. i.p. Divine volunfaris in omni fapientiaßc
intelle&u fpirituali. Jamque
Ii
res ullaeft,
<1 aie Francifc, jun: C. 15. de
Theo!,
quae cauiïa admirabili & porentiffima opus ha.buerit, ea certe eft Theologia, quam ho-mines non a natura, fed a gratise commu-nicationc habere polTunt, ex quo
Theolo-gia noftra, id eft humana eßappellata.Da¬
ta autem eft homini haec dodrina uc ta¬
bula poft naufragium, uc ex
lapfu
furgere
poftetj ac proir.de eo nomine
Chriftianam
nuneupamus. Pf. 19- 8. 2. Tim.5. 16,17»De vero ejus genere rede
conftituen-do magna contentione difpucarefolenr
Theo*
iogi
in primis Scholaftici, quorumdilcre
§. X.5. XÎ.
$ *4 Q
pantes fententias aiii coiiegerunt, quas tar¬
men nobis vix operae videtur recenlere»
Nam fm infcita ait Lud: Crocius Synt:l. i. ,
c. t. & minns Tkeologice difpuunt ScboU Pom
tificu, etß non fine acumine & argutiis, quid
l'hiltfcfkicâs difputAtiones prtfupponunt, & pojiea
de Accetmtedâîme Tbtologu laborant: cumque
ScTtpttcrnm non bàbeAtit comttemy tngentiscertant, qurnem etrum refteftus excogitAie peffit aptitres,
qui AppliCAtienes Appâtenter largianiur• £t
quam-vis aIicuIà infpergant tien contemnenda: prœcipuas
turnen mtentmesfuas inambus fpecuUtionibuttm~
pendunt. Ac licet Thcoiogiam habitum in* telleâus elle facile concefluri fint, qui il* lam vel pro do&rina vel difciplinavel
fci-entia habere lolent: tarnen quin Scholaßift
doätores [aha ratione abuft, lgnorAtitiam Des &
Clmfit, Lucher. torn. ii. Jen: pag. 562.^
quam perfeße didicerunt ex Ariß&tele, per
Eccle-ß*m totam feminatum; cum iilisfruftra funty
jDanh&w in dcf. Hodofoph, qm ex babitibus
mentis Arißetehcis aliquod proximum
genus
Theo-legia müHCUHt> cumbac iilis omnibusemmeat, ac
lapientia lit UpauiwrcaVy n&i fciumsTuv
non tarnen ry (ßvozi 7? 'ou&wa'm
Sed altiftima, fcientia certe fed inevidens;
prudcntia agibilium, fed fpiritus juflorum.
^uac teftimoniis divinis utitur pro
confilia-giis, Pf. ai?, quafkmiori Prophetico fer¬
© i) •
îtioni fcripto tanquam iucernœ in Iogo ca* J liginolo unice attendit,
arque fie faiii
ne-quit. adde Danhw Theol:Cönfc, dial, j,dc iiiuafia.
s. XII.
Firmum icaque manebit S. Theologiam tanquamhabitura Juçfùjêt proprio loquen- r
do ad nuilam vïrtutum logicarum qnas
A-rift: 1.6, Erh. Nicom; expiicat, referripol» iej quia res in ilia confideracx longe
al-tioris lunt indaginis, nec ulla racione
com-parari poflunt cum rebus difparis
adeona-turœ,quœque ad diverfitfimum
fcopumcolli-neanc. Nobis proinde fludium inutile vi-detur quod a Theologis coüocari
lolec in
^ enodando dilcrimine ac differentia
habi-), •' tuum Theoreticorum & prafticorum»
qua-i tenus hilee vel
ilfisTiieologia
lie applicanda, tantum ut perfe£iionem Philofophicamob-tineat. Adeoutpofl longas & aceibas de re¬
bus nihili contentiones,illud Horatii re&if-lime heic
ujfurpari polTe videarur :
Nïlagit exemplum litern quod lite refolvit.
Longelanioresnobis ex Sçholalticis
viden-turilii, qui dillentientibus licet eorum
cele-berrimis pr^ceptoribus Thorna 6c Scoto,
Fheologiara habiturn appellant alFeSivum.
À
Nam que ficut fupra Theologiarri magis in
ç
ii]
alieflu quam cognitione conlifiere diximus:® *<>
ita exvocabulis Ulis fenluum in lingva fan»
fta nondifficile erit probare
aiïeftus
quoque fubintelligiis. xiii.
încer tot \-ero fententiafumdivortia,uti
fuo fenlb quemque abundare facile patimtir:
ita non dubitamus cum Gerhardo in Exeg,
ßrochmandoinlocis C. Vendelino in Sylt,
aliisque vinseruditis Theoiogiam Chriltia*
nam definire per Doftrinam,qua Deum ejusque
opera ac bénéficia in noscollata} e revelatione Sti¬
ens litens comprebenfa pin ac feria méditatioiit Cognofamus aique de rtecejfanïs ad vitam
ater-tiam erudnmr,. Nam praeterquam
quodaial-vatore iplo, johj 7. 16. appelletur
Jdetfåj
fiVedoftrina,arcjeciaTit.'i.^.ôc
$iJ'ctirK.ct?uct>t
i.Tim.4. 6. & 6. 3; docendo quoque tra,
ditur,* non équidem prorfus ficut alix
dilci-plinae, quad fenfu ac experientia, aut
indu-ftione exprincipiis rationisaddiicuntur:
Sed
v quia DÊUS fpiritu fuo
hane
doftrinam
nobis revelavit, Matth! ti, 2j. & 16. %7i éaque nos per Prophetas 8c
Apöftolos in*
ftruxit, Eph: 3. 5. Non ignoramus a
qui»
busdam doftrinam inter externas cauflas teferri Theologie, ac pröindenimis
late
paterej praeeipue cum doftrina,de
quafal-vator loquitur, omnium confenfu
fit
ver-bum Dei, fons & principium
Theologie
Prim© 17 ®
i
ßrincipium
autem nulluni in Philofophieis^ t Arift: 4. Top. genus eile potlîc luse ipe-ciei. Verum quianon dum onmes Philolo-f x phi cum Ärdl.otele luoreuierunc in grariam,aiiaque facies iu Philofophiae poiiquam
Merhodö lYtarhernatius famiiiari docèri cce-pic ac iiluiharij polt tabulas» eorum
cxpeäarc iicebic confenfum, ac incerea de nollra diiciplina longe diverbülmaeogitare.
S;c quoque Ii quis do&rinam tantum eile
relationem urgere velit, nec ob id Theo«
logae convenire,quippe a qua Theologi ab. lolute denominancur; & nos limitibus
ca-tegoriarum ha&enus exemtos
prontemuc-ilec magis abfolute Theologoa
appeiiari de«
bere aTheologia,quam
a Marheli
marhema-ticos,aPhylîca Phy{îcos}ceFifemusiinterquos heut gradus dantur valde nocabiles
j iranon
poteruric noninfignes ehe relationes in do*
örina quâ poilenc Icientiis iliis inftru&i.
* XIV.
Undequia
reliques fcientiae ita coni-paratœ funt utlumen fuurti exprincipiia na-«tur«, id eft rationelenfu ac experientia
de-\ fivent: haecvero omnesalias, quse vel
fei-untur vel fciri unquampoffiiit longe fupcreti
non immeruo in hujus confiderarione, ab
aiiarum rerumfcrutinio quam longihime ab*
duûi, furfum ad lumen illud inacceflum,
nul-O I» <3
nullis umbris aut tenebrisobfcuratum meß«
tcm advertimus. Iccirco Deum ipfura
o-mniaquead
fan&iffimum
Numen&
laiutena
noftram ordinära, luminis hujui cœleili« fi* i
veTheologias facimus materiam;
ad
tjus-que
comprehenfionem
inftrunientis
utimur,
quibus nos lliufiravit,
verbo nimirum ejus
reveiato, ad comprehenfionem rerum
Divi-iiarum unice neceflario. 1 Det) enim
difci-mus, quid de Dt» inteliigendumfit inquit
Hi*
lar: 1* 5. de Trinit, confer Matth* 11*27*Deusenitn ex infinna iuamilericordianobis
miferis cceleltem hancconceflicgratiam,pra2-buitque omnia ad
falutarcm hane
pr«* ilationem applicationemque neceflaria,quo per fpiritura iuum omnia in o-mnibus perficeret; qvum conclufiones . •x imperfe&ifiima natur«
luce
forma¬ts debilesadmodumeffent&invalid», an-tequam luminis
divini
incrementadamen-tiffime fuperadderentur, ex
quibus
cseleftisfcicntia in mentibuspiorumexcitaretur,
ob-jeftaque cceleftia, cœlefti
modo
imprime-rsntur. Absque hac luce autecn fuitTet,
minime capax dici pofiet fapientiat illius j cœleftis, aut ad ullum gradum ejus perfe¬
ktjonis pervenire. Ex
adverfo
quotquot Dcusgratiofiffimx voluntatis
lu*
révélât» fecit alumncs, retefta facie gloriam Dei «t in Speculo intuentes, a* Cor, 3, 18.Q 19©
ïn eandet* imaginera
tramformamur
exgloria in gloiiaoi ficut a Dci
Spiritu,
f. XV,Cernimus autcm tanta luce
collyftra-fi eo melius differentiam horum dogma# tum. Praeterquam enim quod difciplinaa
t communes pecuiiari rcveiatione non
mno-telcant; etiam ab inftruroentis
impcrfe-Äionia labe inquinatis compoik«, Vitium
faepcnumero ab autore, a natura do&rin«,
a ratione aut modo docendi contraxcrunt,
magnaque impcrfeöioae laborant. In Chri-ftiana vero Thcologia, quam
veluti
Ipe-culum fui rcliquit «terna Dei
fanâitas, in
quam defïxos oculos attente ac religioletsnere jubemur, illudque exemplar
in-tueri quod Deus humano gencri
propofuit,
nihil extare poteft iraperfe&um aut man-cum proptec auftorcm
perfe&iffimum
£&falli nelcium, atque operarios tiam quo¬
rum eifeÛu8 a caufla fuperiori protfus de«
pendet. Conler Fr; Jun: cap: ii. H% ij. Theolo;v.
S. XVI.
Propriis parker
Theologia
nititur
prin»
cipijs regulisque domefticis ac
vernaculis,
©x quibas auicttjoe fideic
fundamentis
fuie
O 20 @
?ite deducit, eosque confirmât ac contra
adveri'arios défendit. Phiiofophi autem de -?
DEO rebusque divinis quae ratione huma¬
na lciri poterant enarraturi, vani fadi
j
luntj Rom; i. 21. in raciociniis luis. Nec
minima fuit caufla cur lub initio nalcentis Ecclefia: Chrifto fk Apofioiis pertinaciteç
adeo refillerenc gentes,
eorumque dodri- ,
nae conrradicerent: Ad: 28-22, Certe
e-nim apud fimpliciores, Phiioipphorum in
primis magna fuit audoriras, quibus pro»
inde non diScuker quidvis perfuadebanf.
Sed &C principes & Orbis Dormni nova
qucequefufpeda habiruri, cum vulgus nul-la re jfortius
quamreligione moveretur ex ulu luo fore videbant ui nova:religionisdo¬
lores e medio toilerenc,
eorumque do- ,
drinam in herba extingverent. Interun
hngulari Numinis fupremi fadum eft Pro¬
videntia, ut inter maximas perfccutiones
faeviffimaquetormentaacinufitatamortis ge¬
nera eadodrina magis magisque
incremen-ta ceperit. Etmagnis
ingéniapr&àtti3 oratorcs,
Ç?rammattct, Ehetoresy Cenfulti Juris &Mediet,
Pbtiofoppia etiam fccreta rimantes magifteriahxc expetiermty firetis qiäbm paullo ante fidebanty
ut aitArnob; lib; 1 «. Adeoexiguanunc
vide-batur in Y. TeAamento olim tuiiTe veri
® 21 @
prbem poft afcenlum Chrifti fpargeretur
1 pmniquc aeaturae innotekeret.
't
L
*
XVII.
Ceterum ficut homo fenfibua orbatus,
Cognition« illaqus per eadem organa ac-! quiri lolet, gaudere nequit; & vicio men¬ tislaborana, omniare&a in pravum
detor-i quet: ita adcognitionemS,Theologishsc adminicula otrimnoadeffe convenir,diken*
dique cupidosartiumliberalium, iingvarum
infuper acPhiiofophis & Hiftoriarum ope
excultoseffe, ut earurnbeneficio in facris
literis, tropi, figurs, modi loquendi,
çon-fequenti«, omniaque in univertum, quae vel ad proprietatem lingvs vel ftru&uram I fermonis, velartium terminos fpaäant,
^ '
promte inteliigantur. Confer Moien
Mai-motiid.MoreNevochimpart? i. cap.33. 34,
Nam licet in ipfis fidei myfteriis ratiotub
obfequio fidei captivanda fit. 2. Cor: 10.
5. hoc cft novum dogma non cudat ra¬
tio, Nie.Hunn. diak: §. 150.
velexfcri-ptura dcdu&um ad fuum placitum
corri-^ gat aut examjnet, aut quoeunque
modo
aliter niti ex propriis 8c nativis principiisde do&rina fidei judicet : tarnen in
perd-piendis fidei myßeriv minime ita exuenda eft>ui
homo in ùrutum degeneret, quod cette
futu-j rum effet fi ita captivari
poffet,ut
in eaanvplius
-Q 22 ®
plius nulla exîaret idea, nulla cogitatior«ï
percipiencia:. Et profe&o nuila argumen» tatio de rebus tidei datur, in quanon pr«*
iupponitur aliqua cognitio naturalis, quae licet hoc in negotio hdei fubjaceac} ta»
men vix aiiter homo conciudit ac fi ex
ratione lola argumentario procéderez Nam femel concetTo hoc axiomate live
princi-pio: Quidqwd fcrtptma facra docet divinitus
infpiraium adeoque infallibi.tter verum eft:
Se-quitur contra rarionem illum facere
qui
cidern obnititur. Conter Calov: Theol. q: 6. rev: Div. Quare nos cum Pontificiisde
autoritärefciipturœ in rebus fidci disputa»
t«?i,èc rationem tanquam pfincipiutn
pro-ximum in rebus fidei, & autoritärem o- j
mnem prêter divinam ,
five
«aPontifîcis
tRomani, five conciliorum, five patrum
fnc-rit, in quam lete fides
rcloivat,
merito re«jicimus.
(. XVIII.
Verein enimvero quia rationem tan¬ quam inftruroentum &; principium
remo-tum ac generale cmnino
agnofcirnus
»fe certum efi in hoc pumfto quosdam Reformatée religïoni addi&os, men»
tem noftram minus candide interpretari,
dum nofirum faciunt dogma: Non licere
uti principiis rationis in Theologia.
Nam
luxe* cum Ulis in cxpofitionibusvcrborum
O *3 ®
fcrîpturae Sacra, ingenia Sc arte utendum
, cenlemu», ut verus Sc analogiae fidei
con¬
venons fenlus rite Sc commode eruatur «
N Satis hoc mönftrat noiirorum Kudium in
Crifi Sacra, ubi quo quis renatus, leria ac
Îua
et acmeditation« accedens, plus judicio
eruditione, eo majorem oblcuris lu-va-j - cem quoq^lœneraturuseft.ConFFiacium in
ciave. Franzium de interp, 1er. Giaöium in
philo]: facra, Wahhcrura inHarmor-:
aiios-que de hoc ftudiorum genere
mericilfi-itios. Ndm fpmtualis bom ac renatm non
hoc ipfo exuit fuam animant & anima vires, non habitai acquifitos g ration« deparut, fed bis an-cillantïb'M utttitT, D. SchröderdeprineTheoî. Quod ii vero res occurrant pcculiarcs, ubi
nulluma rationemini pararepolTum prasfidi*
um,ficutinmyfteriis,autinvaticiniis,heventu
ratio eorumnonfueritmanifehara; ibicerte
convcnit rationeni captivare hrmtcerqucre-nere, ea alio /piritu intelligi non debere
quam quo leripta funt Se nobis relira.Ob»
fervanda iniuper eft Regula Theologicain tali occalîone : Dominu\ non femper de
fim-pltci & piano res futuras & feiretas revelavit,
fed nonnunquam per types & imagines, cum
a-liqua obfcuntate ceu amgmata propofuit, partim
illufirattonis gratta, partim ut fidèles exerceren¬
tw. &c. Waith: Harra: c. 5. Art.- 6. de *. XIX,
Ö
HÛ
§. XIX.Porro ficut multa alia occurrunt ûi
Theologia, non tam ab cbfcuritate rerum
quam corrupta hominum natura ex
prae-judiciis, inteliettu diiticilia; maximequod
ea a principiis cognitionis nolirae magis
funt remota. In fllis cognolcendis non tam laboratur in erroreexpugnando qvarn ~ i
in fîedtenda voluntate noftra, quo fit ut
exeuiatius iili peccent, qui tali errore
te-Hencur. Sic arduum non fuie Deo
cot-pori Safa; elrœro vires pariendf largiri^Sed
dfîicïle ramen credicu fuit Sarse, ob
dis-pofnionem corporis lui inhabilem,
prs-fenreinque rerum ftatum, adeo ut rifum
i-pG etiam excitarct. Sic quoque licet
(a-tis confier quid aqua fit, quidignis:
mui-ta; lamen horum Elementorum
proprieta-tes ÖC affeûiones nos latent, & àternum
forte latebunt. Non igicur temere com cludsndum eft cx viribus igni
fub-traâis, quod ex S. literis vidoöf mihi didicifle, calorem ignis efle fublaturii; aut
aquas non poffe in expanfo propter gra-vitatem naturalem ac infiram continerijaut denique etiamfi exaäe noverim,omne cor¬
pus naturale efle extenfumextenfiönemque
includere & impenetrabilitatem & divifio» $
nem & locabilitatem, ut terminis Scholas
nunc utar, tarnen de corpore falvatoris no»
9 *■> ©
dri J:
Chrifti
aliter fentire mejubet fana
tatio, myfteriis llibje&a, &c êfacris literii
edo&a, in iilo omnem plenitudinem divini-tatis corporaliterinhabitare,Cololf.
2. 9,ac proinde ejus naturam ex
rnoduio
inge«
nii humani non effe menlurandam. con£
Calov. q; 6, decontv.
mixtis,
XX.
Ut heicre&a incedamusvia, ante 0-mnia notandum eft, Philofophiam eriamfi
Theologo multiplicem uliun
pr-sbere
poflit,
lï reftc eadcm utatur; hasque disciplinas
mutuasque ac arnicas fibi iuviçem porrige"
re deberemanus : non tarnenperperam,ut
nonnunquam fieri
confvevit,illamcuraTheo«
logiaeffe mifcendam, ne
transgreflio
eali-mitum vitiolitfima cum graviffimo
peri-culo conjunfta, utramque confufam ac
de¬
formem reddac. Cum tnïm fine difcnmiae ,Calov: qv: 6. prtncipia Pbyfica rapiuntur Ad dû' Itrmam Specialem in Scnptura paiefaäam, res
fublimiores & in eminentmeftutu coufiituta
a-ftimantur ex conditione rerum vulgarïum natura'
lutm & fiapenumero contradicitur oraculis ficnptu*
va dtfertis. &c. qua profeäo difputandi rat'me,
quavis myfterU m dubium vocari vel everti
pof-fent. Namqui Phyficam nobis Mofaicam
concinnant ex Cap: 1. Genefeos, rerunique
omnium feriernac naturam indeformate ac
«xplicare fatagunt, corporumque
naturaïium
$ i6 &
vfifana
cognitionem
& indolem fefe naöoscxiftimant> mirum quantum allucinentur,
quamqucenormem in peregrina caftra
fa-Ciant tranGtum, cumnaturahâex indolefuae
vfcientiaeremper catiffas demonllratam
defi-derent : Sacrae vero literas, quarum longe
diverlus eftfcopus,
hilloriamrerumcbndita-rum & mundi creationem ex nihilo, rem
Phiiolophis inaudiram, nobis credenda
tan-tum relinquant, Nec utilior fuitoperaRabb.
Ifaci, qui ut Aben Ezra teftatur, caput i« Genefeos duobus fpillis voluminibus
com-plexus, occaGone lucis opticam univerlam5 occafione plantarum botanicen , animalium
vero PhyGcam, led monftrofa confuGone
explicuit. Hinc patet quaiis futura Gt illa
fcientia, quam nonnulli Gbi formant exeo«. dem fundamento, tanquam principio do»
meftico, de ceeloChriltallino &; Empyraeo,
deaquis fupra coeleftibus, de Ggura extre* d omnia continet ; deque
fe növiffe gloriantur, quam conditor hujus
univerG, voluk mortalibus nota aut
perce-pta. Re&e itaque monet Keckerraannus in praccognitis Log: Propoßtmes & axiomata Pbiltfophica»#»funtextraPhtlofopbiam extendenda.
Et fi quid Philofepbia affirmât vel negat} td de
iiswtelltgenda matetiis eft affirmajfe vel
negaf-fe qumpfa traftat, & ta hmiutme qu*" obfcuris Sc ignotis, plura
«M7©
tenus ipfa traftat, non iutem
de
Us rebut qvAi
. traftat, dut quatenus de iù traftat
Tbeologia,
fuhtenim cuique difaplina fut termins ac
limites«
Ip Certe
enim
derebus
divinisquia
expraicri-ptoloquendumert: non
Philofophice
utJe-iuitsevolant; qui pratcipiunt ex doârina
de mötionibus Phyfîcis, fivs ex
Ariftotele
de genetatione 6c corruptione,
inveftigan*
dam efle naturam juftificationis. Babeant
igttur fila Juftificatimem
Atifiotelicam,
eut et-iam [alns Atiftrtehcadebeletur.
Chemnitz
Theol. Jefvit. c. 7. f. i« De utero pro*
pter opiniöiliitti Philolophicarum
düerepan-tiartj ubi maghum reritatis
inquirendx
fei«
aperic ftudium, cœlum terrât non
effet
mi-icéndtimaütcœlertis haecdottrina inconfor-tiiimerrorrisevocanda. Quod malumtarnen adeo altas hoc tempore egit
radices,
ut«tiam virtutis loco cenfeatur iftaec cura»
difficilimamqiiô fubeant provinciam
minu-endo iili vitio opérantes. Videatur
pietate
& doftrina celeberrimiTheloogi Pili: Spe-neri eruditiffirtià praefatio inTab»
Hodo.
fophicas, ubi fine affe&u
candide
verita«
*. Sis cauffam agit.
». XXI.
Deinde quia conftanter
aflerimus
cumi> orthodoxis Theologis : Nultum
fidei
drgmafana ratim effe contrarium.
Calov.
qv.6*
Tktn, ergoquaecunque purasfidei funt SC
D 2 me*«$ i8 $
mer« revelationis, ea uti fupra rationent
affurgunt; ita de iisdem ex di&amine
j
mentis nulluni fieri debet judicium, ne¬ dom ut ratio juxta regulam fuorum
prin-cipiofum eadem aufit examinarc . Secus
enim fi fieret, veritas vericati futura effet
contraria, quod ex notitiis naturalibus
erüeretur ipfamque naturam reddsret hu-
j
manam, cum veritate in rebus manifefta# "
ta diffentiret, notion»sque ac conceptus
mentis veri de principits primis etiam fo¬
rent dubii, eaque
quorum utrinque
cauf-U prima Deus eft, »iefemutuo deftruerent;q»od de veritatibus five Theologicii fiva
Philofophicis dicere nefas» Si enim hodie,
qua taies fibi contrariarentur, etiam ante
lapfum pçimorum parentum talem habuif-fent indolem, imagine Dei adhuc intégra
erilleme; quod iplum ficut aperte
fal-fum eft i atque Pliiiofophia in facris li¬
teris à S. Sanfto vocatur läpientia,
Aft-7. 22. i. Cor. r»ii. ÔC veritas Rom,
18. non dubium eft illas inter lefe non
de-bere commit! Heic tarnen intelle<ftam
vo-lumus Phiiofophiam fanarn & veram, quse
rerum indolem veritatisque cognitionem
ge-nuinam quarrit ; nonScholafticam illam&
otiofam,. quae vel in terminis &
fpeculatio-nibus vanis velin fophismatibus &
captiolis
qu£-.O
«»
quœftiunculis conßftit. Prxterquam enina
, quod hanefanse rationi adverfari etiam me-dioeritereruditi pereipiune : certum
quo-L que eft logicam illam qiwe in nryfteriis
adhi-beridebet, nonnunqua
praedicationesintifita-tas requirere,quaediverßratemarguuncargu¬
menta, planeque aliam pofeune demon-j ftrandi rariormn. Quin & Cbiißus &
Apoßo-"
Ii artem d'tfft-rendi noba non tradidere, nef.te
i-tunes falUiias, fed mentm aperi am &(irnpliy, tem qua [ide & bonis operibus intégra
conferva-tur. Quibus verbis Laicus quidam de pie*
be in Synodo Nicxna Dialefticorum omni¬
um acumen coafudir, ut de eo teftantuc Ruffin: J»bi t. H. E. &: Socr: 1. i. c. <p.
Ae licet in refutandit Pontificieruin dogmatibus
ftudium Theologu Scbolaßica non inutile videatmi
tarnen ut accuratior Theologia ejus notifia carere
tion poffit non concedimm, nec ullatetm Jor-mam docendi dt dtfputandi Scbolafttcotum
probt-tepojfamus. prafertim utfequtofibutatatibas}quia
multa in Ulis merito defiderari cenfemia. Uc
redte contraHorneiutn obfervavit Galovius
in proie: de natura Theolog: qv: 15,
qui
alioquin multa erui poffcêSchoiafticis con-tendir, qux dodtrinae
Pofttificiorum
op-ponantur ut muleis fe conficiantcontradi-dtionibus. Hute tarnen Tbeologia Scholafiicâ
mnem cerruptionem deftrm in
Pmificio
Regne© 5° ©
mente acceptdm fcrimusjwi nifi cum hac kditu«
m/mfinet». Spenerus TabU Hod. praefat5
Summadicendorum eft:quialogicanonfurgic
oppofitio interprtedicara utriusquedifciplin»
qus debet efle ad idem lecundum idem eo-demrefpe&u,&c.reäeafferic Affelman: difp:
i. Theo], nec res Theologicas effe vel Ve¬ ras v*i fallas in Philolophia; necres
phi-lolophicas verasvel fallas in Theologia, fi VQlisctxpißoÄsy&p; acproinderion habcndum
procontradiäione quidquidnon congruit
ad
rationemhumanam, fedex folo verbo Dei contradi&iones Theologicas
judicandasefle.
MentzerusElencho errorisSadel, adarg. 6,S. XXII.
Quemadmodum cognitio
Philofophi»
itaTheologiae quoque non niG longo
acdif"
fïcililabore acquiriturj accedente praetereamultiplici lingvarumcultu ac artium libera-liumnonperfunfloriadoflrina, atqjetiamdi4
fciplinarum Philofophicarum ulu & cxer*
citio, ut fupra f.17.di&umeft.
Verutnta-men loiertia naturali & viribus mere
hu-manis compatari nequitj ac proinde quia
captum naturalem tranlcendit,
fupernatura-lis merito dicitur, atque ex oraculisS.S«. gratioßffime nobis revelatis defumitur;
ad
Ipirituaiera videiicet, jgnimas medicinarn
& occultum internumque hominem
acejus
setet-Ô 3« @ .
Äternam falutem ciingitur, in primis vetoti.
wverffi to oidmatur ut Deo fmamur. aie Aug;
! l'i.c,4. doft. Chrift: Neque ta,men lin*
thufialtarummore acWeigelianorumorçineai
informationen!refpuic, aut raptus fpeciales
promittir,fcientianive lineftqdio noftro#cqui#
rendam. Servatorisenimelt mandatum,Joh;
5. jp. ScrutammfcripturaS)&(. aliisitcrniulo,
>|
eispromulgatum. Reliqu* difciplinae re ve« lationisiilius divin*quiafunc expertes, eatantum confideranr, quoratio humana
per-tingere poteh, necalium habenr finen?quam
quiin hujusmqrtalitatis Sphtera terminatur,
Aclicet iub initio, naicentis jEcclch« dona lingvarum atque fcientiarum in Aportolos
kiosque e fidelium cœtu
eftnfa,
Aft: 2. legamus: tarnen&,iph
iipoftoli
jam perali-r quot annosaChrillo de reguo ejus, 6c
gu-bcrnatione Ecclefise edcfti, non minus o»
pus habebant extraordinariis S. Sanftido»
nis, ut &c alios poft mortem
Chrifti
refteinftruere poffenc, &i mandata iplius in lite
-ras, 2. Pqt: i.
i*.
ipejiq^o
errqris re» ferre. Illfe qnim fqrura erant prj,ncitpiumTheqlogi* eunuque
in"finem
(qråpt*,
'ut
4 creder.emns
jjËSCJM
eile Chiii]um fiJLunibei Sic.
Jot
20. jr.*. XXIII.
Ceterum in hac cognitione acquiren-da difikultates Theologi* hudiolo
Q 3* #
rentes Dei benignitare ôc gratia tandem
fu-perantur jugiter orando indeiïnenterque S, Sanâigratiani implorando, Matth.7. 7. B, ,
Idque expra?cepto Chrifti 6c Apoftolorum, quodefiderium femelin cordibus aceenfum
aegeatur , vifceraque aquafalutari iapientiae
rigenturarque fœcundentur. Reliquithujus
f deiiderii grande documentum fub veteri te»
iiamentoDavid Pf.119. feretoto,muftiquc
alii Sanéti homincs. Sed,8c Sacerdores in-ter preces ac fuipiria Dco quotidie hoftias
'
profua populique ialute obtulerunt. Exod:
29, 39. Levit: 9.7. Etiampro facrarum
li-terarumcontervatione 6c propagationeaffiduc orabant Matth.9. 38. ColoiT,4.3. in novo fœdere,atqueid gcnusexempla paffim obvia
funt; ita ut'totus homo tanquam nova cre- ?
aturaDeo feie debeat fubjicere Rom.6, 4«
a.Cor. 7. i. Eph. 4. 23. 24, Vitzque
ianâimoniam ipfo opere monftrare; ita
ut mens hominis quae ajuventute & abute* ro p»iccatis inquinata eil, Gen. 8. 21. Pf.
51. 7. quotidiana cura ab iiiecebris hujus mundiabftrahatur, proprizquerenunciet
vo-lu*tati Eph.5. 7. Denique fummum
fibifi-necn prsehgat fan&ificationem nominis
divi-. ni»
affeâusquepravos expeilat, qui vel ab
ipfo corpore prodeunt? vel a rebus exter- * Iiis denvari poffunt, aut ex conjun&ione
cor-© ii 9
corporis & anirnx origine«! trahere.
Soî^"
bitur vero in adverûs le iplum
exempt
Sanâbrum Dei hominurn, Prophëtarum>
Apôftoloruni &:Martyrum, arque iri quoci* diana pœnitenria iefeexercebir. Corpus
in-tereaira caftiget, ne vel raollitie torpelcar» velingluvie reddacur ad quaevis raunia
ine-ptiim ac inhabile; eoque haec fieri convenir temperamento, ne nimia duritie frangâtur*
äutmeritorum aliqua inde nafeatur opinio,
jejuniis Pharifeörum & monachorum nori
atSfimilis, quibus remitïionem le culp» ac
pœn«corpus macerando meruifle gloriansur;
. è. XXIV.
Inreformandoaufcenl véteri homine nori dubium eft Spiritus de carnis maximam lu-ûam tentationesque
grâviiïîmas
oborituras^ (jure nos de fïducia in Deurh ac voluritate^ratiolilfimà inverbo ejus revelâta;lï
legnio-res fuerimué, dejicereconàbuntur.
Expef-ti fuerè haec incommoda omni tempore
Siri-tti Dei viri, utapparet ex Davide,
PrÖphc-tisàcApoûoliâ ; inprirhisPauloRom.7.
ip. quod ipfum tarnen minus mirari lubit$
tum de ipfe SalVatörhoher in diebus carnis & exinanitionis ab iisdem nori fuerit immu-Iiis. Pf. 22.2. Matth. 27.46; In tant* vetocontentionecon/ûlabirnur nosipfos
pta-riiithonibusdivinis, arque perpétua médita-,
& 34 9
tîoflôjuftisiÄ juxtaac mifericordi® divins, Pf.119.88.1p.Rom. 8.26.2-8. Intetque mille cafus ac mundi pcricula Diabolique
minaces vultus, intueamur clementitfimam -
-Domini faciem ; cogitemusque bcevitlima
eiïe hase moment*temporum, ubi retia lua
excendunt illaqueare nos cupientesj neque
corumuDam elle proportionem, ad requiem
j
ineffabilem futurge aterniratis. Atque ita juftificari ex tidepaccm habebimusapudDe-um& Dominum noiirum jEfum Chriftum conf:J. Dauhaw. Seft; 11, Pathol. Art; 7«
Gerh,Harm;c.176.
s XXV..
Stadium hocrite decurluri, eriatnfi vi'
rium novaruma DeoconcelTartim ope gain deant : tarnenrefpeftu adaeternam requtem,
>Jä
admodumimperfe&am elTe hanc doârinam
oppido ccrtum eft; &quemadmodumnatu»
ra îpiafenfim fuiincrementa capitincogni«
tionererum: ita haec inaliquamperfe&ionis
fuximaginemvirtutedivina producitur.
Do-num equidem eft grati«, Jacob, r.
i7«quod
homini in imperfeûione naturae çonfticuto donatur perfe&um: verum tarnen perfecta* '
ijludhomo capere nequir, Qua oeealrone
formam Thcologiae in le perfe&am in
fub-jeßovero imperfeftam, Francilcus Juniuse. 1 *7, Thçol: çfle ftatuitî maximequod hilee
9
if 9
plus, illis minua Theologiae înefTe confpïei-atur; Sed & quia inuuri fubinde in
uno-quoque hanc kientiam «xperientia
luculen-ter teftetur, omnesque hanc varietatem fen>
tiant ac percipiant. Verum licet in
abftra-do iliam confiderari pofle more aliarum feientiarum non negemus; tarnen ex
défini-tione noftra liquido apparet Theologiam
Chrîftianam fubjedo inefife debere rationali, five per naturam five per graciam conceffa fuerit. De cetero feorfum effe
confideran-da opera narurae &grariae, idem rede mo-netj quorum mutationibuaad
comprehen-fionem hujus fapientiae perdueimür, Illam minui atquecorrumpi neceffeeft, antequam internus homo in quem agit gratiâ Dei, au*
geri poffit& renovari, i.Cor.4,v.i4. Etquo
magis deficit naturae infirmitas, eo magig
proficicgratis efficacia, quamSpiritus S.vu>
tute fua ineftabiliproduejt, omnibusque fua dona defiderantibusvarie communicat.conf;
i.Cor. i2. in Joh. 3. 8. Rom* 12. 3, 4*
nCor.7.7. 2.Cor*«©. 13. Eph.4.7.Hebr«
*. XXVI.
De Pfiopb.etis&Apoftolis,quibusTjieo-iogîa infpirationis Angularis beneficio
revé-iata eft, eciam non dubitamus, quinUlilon¬ gsampliori menlura fuerinj aftecuti; Sie
O rf 9
|#raen
eandem
perfeftiffime pbtinuiffe yi^afferere audemus ; cum &
ipff
homineif
fuerint, iisdemque ac nos mfirmitatibus,exlabe peccati obnoxü. Ac licet mens
eo-rum fupra modum
intelligendi noftrumfu-erit illuftrata : non tarnen infjnita
perle-öione adeo dilatata fuit,ut eidemnihil ad-difcendum amplius effet, vel nihil deelïe
J
Tideretur. Quo etiam fpeffore videcureoti-feßio Pauli de fe ipfo i. Cor. 13. 9. 12*aliorumque fanöorum teßimonia. Nequç
alio conßlio idem Apoftolusjeftionem
lcri-pturae Tirnotheo fuo çommendavit, nifi ut
imperfe&ionqm naturae dspravatae longe
majorem oftenderet quam quae capere
pof-let perfe&ionem rerum Divinarumj eamq^
proinde dévora prçcç ac fèriis meditatio- j
liibus atliduo quaprendam effe
, ut tandeny
aliquando plenam ac optatam de infirmi«
'
rate noftra viftoriam reportare poffimus.
Cap.
11.
DeTra&andi
Metbodo,
s. i.
SIngulari
Ecclefiae,bonitate
ut oraculafua
DivinaDJEus
intégraprovidit
SCincorrupta ad nos
rransmitterenrur,cör-p-usque S. Thtologiae perfeftum