• No results found

FELIX INGENIUM

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "FELIX INGENIUM"

Copied!
28
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

ö, F. I. ' Q, S.

DISSERTATIO ACADEMICÄ

INGENIUM FELIX

i

Leviter Adumbratura

» Cujus '

PART EM PRIOREM,

Suffrag. Ampi, in Reg. adSalam Acad*

Collcgio Philofopktco,

Sub PRALSJDIO

VI&I CELEBERRJMl

MAC,. PET R I

E K E R M AN,

Eloquent. PROFESS. Reg. & Ord,

Ad publicum examen modelte dejert

JOHANNES THOREN

WEST-GOTHUS.

In Auditorio Carol. Majori DieXXIFebr,

Anni MDCCXLVII.

M. S. H.A.

mmi ~ i 11 •'

UPSALUE. '

i

CJ ^,AAaéP-F- ^ 4- ^ v v_/

' . /

(2)

VIRO

ff -■ - . ,

Nobilißimo atqueGcnerofißimot

Dom. J O N iE

WÜLFWENSTIERNA

Regii Collegii, quoda Camera nomea fortitur,

CONSILIARIO Graviffimo.

*

MiECENATI SUMMO. -

i

Conttieaffsr.

MiECENAS. OPTIME.

Facili. Uti. Soles. Vultu.

ClieRtem.

Ad. Limina. Tüa. Non. Audaci. Greflu.

Sed.

Dcvota. Quam. Imo. PeOrore. Fovet. Veneratione.

Properantem.

Singularis. Tua.

. Erga. Dornum. Patcrnam. Gratia.

Qua. Et.

Suffultus. ego. Toties. Sum.

Mihi. Non. Svadet. Sed. Imperat.

JH&sce. Studiorum. Meorum. Frimitias.

Leve,

(3)

Leve. Licet. Munufculum.

Nomini. Tuo. Splendidiffimo.

Ut. Confécrare. Valde. Avearn.

Pro. Modulo. Ingenii. Mei.

Ingenii. FeIieis.

Imaginem. Exhibere. Conor.

Si Vero.

M^CENÄS. MAGNE.

Qnod.

Non. Solum. Humillime. Prccor.

Sed. Et.

Certo. Confido.

Eodem. Quo. Huc. Usque. Erga. Parentem. Meum Atque. Me. Clientum. Tuorum. Minimum.

Perrexeris. Favore.

Felicem.

Me. Ero Praedicaturus;

Qnemadmodiim.

Votis. Ardentiffimis. Pro. Perenni.

Tuo. Flore. Et. Incolumitate.

Nunquam. Supeifedebo.

Nobilijffimi atque Generofiffmi

Hominis TUL

>S '

«

Cultor devotijp.mus

Johan. Thorcn.

(4)

Admodum Reverendis, Pr<z VIRIS ae

Mag» J0HANN1 BILMARCK,

S. S. Theol.in Reg. Gymn. Scar. LEGTORI dex-

terrimo. Ven. Confift. ADSESSORI a*qui{Timo, PA*

STORIm Vinkiöl & adjacentisDiftri£tus PRiE-

POSITO longe digniflimo.

Mag. OLAO ODHELIO,

Eloqu, & Pceieos in Reg. Gymn. Scar. LECTORI

laudatiffimo, Ven. Confift. ADSESSORI ?equi(Iimo.

Dom. NICOLAO HVALSTRÖM,

PASTORI in Skarftad digniffimo.

Dom. PETRO SYNNERBERG,

PASTORI in Synncrby rneritiffimo.

Mag. ERICO AFZELIO,

PASTURI in Bellefors digniflimo.

Dom. JOHANNI BECKNER,

PASTORI in Hvalftad adcuratiffimo.

Patiamini, Potroni Promotores JEftumatiffimi,

xnis Veftris, Nominibus exornatum iri. Erit nam- qua Vos, Patroni Optimi, profequor , quam ut De cetero pro Veftra Veftrorumque omni-

pore, eftun

Admedum Reverend. Prtclariß.

.. " "y . -

Cuitor fiu

Johannes

(5)

tlarijfjimis atque Clariffimis >

DOMINIS

- Mag. NICOLAO SYNNERBERG, ' 1

Ecclefias, qnae Deo in Åbfled colligitnr , PASTORI

rneritiffimo, Sz adjaccntis Diftri&ös PRACPOSITO

vigilantiffimo, affinitatis jure ad cinercs usquc colendo.

Mag. OLAO VENERBOM,

Lingua Grase, in Reg. Gymn. Scar. LECTORI lau-

datiffimo, Ven. Cönfifl. ADSESSORI asquiffimo.

Dom. TORSTANO TENGBLOM,

PASTORI in Froijered vigilantiffimo.

Mag. CHRISTOPHORO RYDELL,

PASTORI in Ylleftad digniffimo.

Mag. ANDREJ SYNNERBERG,

PASTORI in Ramsberg laudatiffimo.

Dom JOHANNI DARELIO,

PASTORI in Grefbeck vigilantiffirno.

hanc meam quakmeunque Dißertationem clariffi-

que teflera tiunquam intermori'turae obfervantiae,

ferena excipiatis fronte, oro atque obteftor.

gena felicitate calidiffima, nullo non tem*

dam vota.

Clarißlmorum Nominum VESTliORUM.

iEiIiimus Thor6n.

/

(6)

Plurimum Reverendo atque Cläriffimo VTRO,

Dno. MAGNO THOREN

PASTORT inKyrckiofalla meritiffimo,

Parenti Optimo, Indulgentiffimo.

Reverentuqui non actaniumhonorisbenecuJtunobisejjecupiunt.tllos profequendosverum etiam,

de nobis optime merentur,di&itatfana ratio,jubetomnis

humanitär. Hinc permulta /unt, qua Tibi, Pa¬

rens Optime, debeam. Ex Te vitam fpiritumqui

hau/u A Te, una cum lafie materno, veram combtbe-

relicuit Detcognitionem, virtutisque tngemtét ßimulos.

Taterna &1 larga Tita indiligentia, g#* mdhs curis, tJulltsquefumtibuspe\percitßumnutrttus,altus,educr.tus#

GW, quod ad Regiam hane Academiam, c^// Alnfarum

jucundifimum Palatium, opibus Ttiis me fufientare non

gravaris.Ferumpercenfereme dicam eloqttißeßnam Tua

erga me beneficta quorumvixac nevix quidem iniripot-

ejt numerus. Tot enim fuere, dubitem, 0/1

0 filium plura profietfei unquam potuerint.

Hac autem ßngulti dum admiror, quthbet in me jan- gvinis guttvla)tenerrtmoTut, Indulgentijfime, «•

moreatq-y cultuexundans,ve!uUjähreprageßit.Tibiigitur

venerabunda mente basce frugum mearum juvemhum

primitias conjecro, meßem latus ut olim videas, /w iw/Äf

eritquepraapuum. Summumdeuique coeli terra

queftatoremjupplex imploro, dignetur Tey Pater Amanti-

ftmeßnlongam annorumJ'eriemJuperflitemJalvum,JoJpi-

tem, incolumem confervare.

Indulgentiflimi PARENTIS

filius objequentifftmus Johan. Thorcn.

(7)

PROOEMIUM- ~ .

N .

PEr

probe

Tibi mirum

fentio, quanta

videbitur H.

htgenii Uborem tenuitatep

L. quod ego, qui

felix tarnen wgenium adumbrandum fujcepe-

rim. Scilicet contendes, eum demum fparta

htic rite adminißranda fore parem, qui tpje ingenio

(it pr<ecellentij]mus» non vero altum. Judicabis,

quidem rede, fecundum illud itoXv^^vXXyjrov:

Navita de ventis , de tauris narrat arator,

ideoqite, velnemine monente, parum abfuit, quin>in-

fanttée me<e hand immemor, illico ab incepto deterre-

rer. Verum enim vero, h<ec licet ita(tnt, omnemta¬

rnen non defondere coepi animum , ingenioli namque vires aliquantifper periclitaturus, (altem commodi

tnde lucrari mihimet videbar, quodfciredifcam>quan-

tum nefciam. Huc accedit , quod inter res maximi pretii pouäerisque referatur,& merito referri debeat,

accuratior ingeniorum cognitio eorundemque feledus.

Etenim intereß non[olum cujusvis hominis , Jed <&*

univerß Reipublicéc , debitum ingeniorum inflituere

examen. Id autem, non adbibitolegitimofcrutinio,quo- modofiet? Quihbet igitur , cut vitaprudentererit a•

getida, videat, cui pr<efirtim officiurum tel£ texende

natura ipfum deflmaverit, cui non, ne invita , ut

dicitur, Minerva quidaggrediatur. Quo vero ma- turins c ertum vita genusejfe deligendum omnes con-

fitentur, eomagis, inde ab ineunte atate , ingenit

bonitatem in confilium vocabunt. Qua in re M* ThU

lium Ciceronem , non utique contemnendum vitama•

giflrum, adire licet a), Idem ipjum a Piaione ob»

A ßr~

(8)

Jervatum ejje accepimus, quf ut in ipfw Timto le- gitur% non qutbuslibet difcipulorum queevis propofuit dogmata; verum, cum res maxim e jeris tradaren-

tur, eorum babuit dekdum, quos tunc ad jeaudien-

dum admitteret. ifoj enim> quorum gentum captam-

^ fuperarent, Academia fia exclufit, ex cluden¬

dosque jufjit, tempus, quod perbreve e(l ér irre-

parMe, frußa conjumeretur. ,{b) Sic ^ylrißoteks,

id quod refert A,Gellins, 'Pbilofophia remotioris fub- tiltorisque fcientia neminemprtusejje imbuendum judi- mgenium, eruditionis elementa atq;

in difcendo fludium laboremque ejus explorasfer.com

mentationes Juas Exotericas ab Acroaticis probe dt- ftingvendo , quippe qui inter deftwv nsthotiov

pomeridianamdeambulationem, iu&wöv mat utitum, multum dijlare voluit. (c) Conflat item -^ApoiloniuM cyihbandenjem, etiamfi mercede docent, /0«

paßum efje eos, quos judicabatnon oratoresfö¬

re evajuros, operam aptid fe perdere, fed dinrfifje

& ad quamcunque artem deprehenderentur apli> ad

frfw impellere atque bortårijohtum , fquidem ad id, quod facere pißtnt, fwgulos detrttdendos dixerat, ne

quid vittofe & parum decore fieretJ) £/ å/jc? quidem

ratiombus ego adduclus, quadam feluts ingenit ft•

notasdehneare corflituiy certoconfidens non o- mnino Tibi, B. L. hane dijplicituram tfje operam , licet matica valde fit aique mutila, quem defiflum favör luus fingularis, ttemque benignior interpreta¬

tio, abunde wpleverit.

(a) Lib. I. de Offic. Cap. 32. 33. (b) Conf.

Janum Huartum de ferutinio ingeniorum Cap. I. (f) No&. Att. Lxb. XX. Cap,5. (d Cicer.I. Orator.C.36.

i. n.j;

(9)

I N,

jr.: I.

nfinitam fummi Numinis bonitatem fas eifdeveneremur atque fapientiam,cu¬

jus tot tantaque in hac rerum univer- fitate, quoquoteverteris, confpiciun-

tnr vefligia, Qnis enim animumocu«

losquead mundi hujiis machinam revocaverit, cui

illa fponte fefe non offerant ? Eo enim nitore atq^e.

ordine, tam fvavi confenfu & harmonia, creata ot^

mnia exfplendefcunt, ut nihil fupra poffit efle. A/

hominem non folum corpore, organis atque mem- bris elegantiflime conftruftum; fed & anima ration nali, tanquamccelefti aliquo depofito,ornatum voluit

idem Deus. Corpus autem, cujus tot funt ofta, tot

arterise atque veme, tot nervuli, tot fpirituum vita- lium du&us, noftrse jam non eft confiderationis, fi- quidem ionge eminentiora divinse graciae docu-

menta cuivis in nobilioris partis, hoc eft mentis, in-

dagine non poterunt non occurrere. Hxc enim fa- A 2. > —« i cgl-

(10)

4 ) o (

cultate gandet non dicam fcipfam aliasque, extra pofitas, res percipiendi, iritelligcndi, difcernendi,

& dijudicandi; fed volendi, itemque ex perceptis, quod fibi maximearrideat, eligendi, qnodve difpli-

eeat, averfandi. Hsec, inquam, eft, qux a ceteris

creatis nos maxime diftingvit,eft ignea illa, fpiritua-

lis& immortalis mentisvis, regendo corpori accom- niodata, eft vitaelux atque decus, nec non a&ionum

noftrarum domina& magiftra. Sed fingulas men- tis facultates, easqueprseclaras & eximias prorfus ,

collaudare nec vacat, nec exiftere in quolibet homi-

ne tale, qualejampaucis attigimus, emfui rerumque,

extrafe pofitarum, (jbi confcium, a) pluribus demon-

ftrare lubet, fiquidem hac in pakeftra multa fuit Phi- lofophorum opera, mukus labor. Satis nobis erit, fipulcerrimamiftamdotem,qua gaudet intelle&usno-

fter, in rerum pcrceptione, imaginatione, recorda- tione, itemque in iisdem acri & fuba&o judicio dif- cernendis, dijudicandisve, & ingenium vocari fölet,

in theatrum producere queamus, cum Poeta vere exclamantes:

Plurima uhique ßupenda vidimus:

sed nihil usquam natura bomini sEqueflupendum protulit.

(#) Wolf. Pjycbol. Empir. §. 20.

§• n.

In vocabuli tngenii natalibus enodandis parcio-

fes erimus, cumtutior^hobis videatur illorum etymo- logica ratio, qui ab in 8c antiquoverbo gem> pro^i*

hocce deriYant, quam iflorujm> qui ab in 8cge-

nioy

(11)

4M ) o ( SSh f nio, fen innato aliquohujus vel illius hominis numi-

ne tutelari illnd denominandumputant. Etenim, ut

veritatieftconfentaneum,hanc,dequa nobisfermoeft,

inteileäus habitudinem, qua partem, efte ingenitam

feuconnatam; itatalem geniuro, fcu nunien quoddam

cröfißiov & tutelare hcmini connafci, cumrationi,tum

revelationirepugnat. Sequitur, ut indicemus, quid

peringenium, quod Tullius vocnvit animum bcne a

natura informatum a), heic inteliigatur; liquidem

hoc vocabulum, fi quodpiam aliud, illis, qux no-

?<rf<rriiJLct dicuntur, merito ed: annumerandum. Va-

riehaec voxapud eruditos adtaibetur, & quidcm vcl

froprie, vel impropric. Senfu improprio intimamcu-

jusque rei naturam, iüdolem, afle&ionem & condi-

tionem, cuique ingenitam, notat, non de hominibns

tan tum, fed dejumentis, & inanimatisquibusvisaliis

ufurpanda,idquod paffim tradunt Lexicographi. Nos

proprio fignmcatu acquiefcimus, dum latiori fenfu,

potentias & habitudines intelle&us, per naturamipii

infitas, comple&itur omnes, fivepercipiendo, fivei-

maginando, five fingendo, five recordando, live ju-

<?icandofefe exferant; unde divinum & heroicum

ingenium ei optimojure tribui fölet, quifingulishis-

ce dotibns praecellit: velflriftiori^ quatenus folam/-

viaginatiofiem continet, hoc ed, illam intelleäus fa-

cultatem, quares celeriter concipere, effingere, nec

nonvivide li birepnefentare poted. Tum vero con- tradiflingvitur ingenium juditio,quare di&uhaud im frequens efie cccpit: fruitur hic vel ille ingenio feli-

cidimo, ita tarnen, ut dedituatur folido iudicio.Sunt

porro> qui non tamipfasintelle&us ncftri facultates,

A 3 mo-

(12)

« Qk2) ) o C

modorecenfitas voce ingenii de(ignat,quamearundem potius virtutes, perfe&iones 8z exercicia. Ethaecfunt,

tjuai Plato per aéotf tifc Aridotelesper vim a- nimi perveniendi ad finem propofitnm; Grazci alii per

tyjq \pvyyjs dyxiwtxVi Cicero per decus hominis intel-

lexere. Mitfis harum opiniorurn ambagibus, inge¬

nium ita late fumimus, tit, uno quafi fafce, com-

ple&atur docilitatem, niemoriam, judicium, folier-

tiam itemque fagacitatem imaginativarn, ducemheic

fecuturi ipfum Tullium, qui uno ingenii nomine has

virtutes appellat, qui illas habent, ingeniofos vocat

b) Eft igitur iugenium ad literns , fcientias cJ alias quascunque artes nobiliores^naturalis inteileEins&Lbabi- tudo, quatenus Ulis tractandis, excolendisque aptus quis fit, aut ineptus.

a) Lib. I. Ofiic. Cap. 3.

b) Lib. V. de Finibus B. M. C. rj.

jf. III.

Eo verofacilius voti noftri compotes ut fiamus,

utque felix ingenium furts ac veris pingatur co- loribus, ab iniHcuto hand aliennm fore exiftimave- rimus, intelle&us noftri facultates & perfefriones,

quae felix utique parinnt conftituuncque ingenium , figilhcim examinare. Patet ergo mentem noftram potentia & habitudine gaudere, tum feipfam fuas-

que ideas & cogitata, tum vero res, extra fe pofitas, percipiendi: quas non modo percipit. fed ita per- cipit, 11t confcia fibi fit fuarum perceptionum; qui

mentis noftne actus recentioribus ideo Philofophis

apper-

(13)

QL*3> ) o ( ? appercepiio dici fvevit. Circa hane intelle&us nodri

facultatem haiidfacile obfervabitur ulla ingenicrum

differentia ; omnes enim, quibus in fano corpore

mens edfäna,non poffuntnonres obvias &in fenlus

cadentes percipere, unde, ob ar&iffimum illum ne-

xum animam incer & corpus, nec erit in potedate

mentis nodrse, rem fenfibus oblatam non fencire,ne-

que hane, vel illam fenlationem, prolubitu, immu-

tare, fed talem necefle ed rem percipiat, qualis in

fenfus incurrat, dne mutilatione atque mutatione o- mni. Quodni fieret, certe vel nuilo, vel debili &

partim fido confortio animus &corpus nodrumfrue-

rentur; nihilque obdaret, quo minus alter alterum

falleret. Mutuumvidelicet auxilium denegaretur , immo&corrueret, fublato hoc ar&iori vinculo, fjLi-

xpcy.lfftAos, hominem intelligo, asque acy.uxgoxoo-y.og, turbato rerumordine &foedere ido prasvalido non

minus,, quam amiciffimo, quo corpora ipdus interfe

tota continentur, illico labafceret. Tuncanimus do¬

lores corporis partim curaret, doloris quippe & an- xietatis ideam, ut moledam, ferio evitans atque fub- terfugiens. Complacuit videlicet S.Numini itacon- dituere, ut, quidquid corpori noftro accidat, vel , quodcunque fenfibus nodris obveniat, ejus fine ulla

irora, fine ullis ambagibus, datim gnarus dt, atque fibi confcius animus noder. Addo jufia, finguliscor- poris membris exféquenda , maxime feria & impe-

riofa ab hac ipfa duce & regina proffcifci; quibus

etiam obtemperare eadem corporis fingula rnembra,

ob eundem, quem inculcamus, nexum, non podiint

non

(14)

5 SÄ» )o( '

lnbentifiime. Et hac quidem ratione fenfationes flint

6 dicLintnr necefiarias, quatenus nimirum anima il-

las impedire nequeat, fa&a in organis fenforiis mu-

tatione. Sed, qua! huc pertineant, in fcriptis Philo- fophorum uberiusdifputari & fufius explicari folent.

Illud a nobis fignificatum voluimus, fi quispiam, in

hac intelle&us nofiri facultate perceptiva, alteri an- tecellere videatur, id non tam intelle&ui fen hebeti

ingenio, quam vel corporis & organorum maloe diE- pofitroni, vel langvida; & parum accnrata: attentio- ni, fuojure efie adfcribendum. Confht enim gradus

claritatis idearum noftrarum dari, dum alise func ob- fcurae,alias clarae,confufe alias, diftinfcfcas deniquealias.

Pernotum quoque effc, quod, quo plura in rebusper- ceptis diftingvere valemus, ad eo majorem clarita¬

tis & diftinctionis gradum pervenire liceat,undema- jus majusque in mente nofira, difpulfis infcitias te-

ncbris, oboritur lumen. Verum plura queasinob- jeftis diftingvere, fi, attention & crebriori repetita fenfatione, res tibi reprasfentaveris. Quisenim cogi-

tationum fuarum adeo effc ignarus, qui non noverit, fe, ftatuam 8c pi&uram quandam diutius , propius, attentius, confiderando, plures notas obfervaturum,

illam ipfamab aliis quibuscunque diftingventes? Ne¬

gabit igitur nemo, quin, ad hane vel illam rem (i rite attendatur, plus lucis atqueclaritatis, in eadem percipienda& ab alia, quse demum cunque fuerit, difiingvenda, nobis fit accefiurum, Eft igitur vo-

luntatis, non intelle&us,non fenfuum, in homine,Vi¬

tium , quod ad claras & diftin&as earum rerum

notio- '

(15)

(SÄ» ) o C SÄ» f

flotiones non perveniat, quas tarnen, per accura-

tiorcm & crebrius reperitam fenfationem, ipfa lu-

(Se clariores videre pofTet & diftinguere.

jf. IV.

Intelle&us fui vires ulterius concemphturo fa-

cili, credo, negotio patebit, eidem quoque faculta-

tem ineffeideas, antea habitas, reproducendi, vel, quod idem eft, res, fenfibus olim obvias menteque

pcrceptas, fibi denuo reprsefentandi. Haec mentis

noftrse facultas vocitari ccepit imaginatio,quod,ipfius

ope, non res ipfas, quae abfunt, at earundemformac

atque imagines adeo vivide teprccféntantur, ut eas

coram quafi fpeftari arbitreris. Eft igitur imagina¬

tio nihil aliud, quamfacultas mentis res abfentes, an¬

tea vero fenfibus perceptas,fibi denuo reprcefentatuli ä)

Plura vero funt, quae tum circa hoc, tum reliqua

mentis nollra phaenomena tradi folent, a nobis ve¬

ro non nifi leviter tangenda. Scilicet lex imagina-

tionis fcu phantafmatum hsc eft; quod., fiqu&femel

percepimuSy &unius perceptio denuo producitur, imagi¬

natio quoque producat perceptionem attcrius. Conftat

namque communi omnium experientia, non fölum

ideas fenfuales nudas iisdemque circumftantiis tan-

tum veftitas in fcenam, ope imaginationis , iterum produci,fed&,fifenfationis anteafbe pars fblum,vel infignis qusedam circumftantia fuerit producta, to-

tam fimul recurrere fenfationem. Dein, quoclarius

quave majori attentione res anteafuerunt repr<efintat<e,

eo felicius magis diftincte easdem nobis imaginaripofi fumus. Hinc vifibilia objeftaitemquc verba, facili-

B us

(16)

Do ; o C <£*»

us & clarius nobis imaginamnr, quam Zenos inar-

ticulatos, fapores, odores, colores ^^.quippe fjui

in eorum funt numero, ad quorum ^tfhésideasnon

perveniamus. Nunquäm enim huc usque quispi-

am mortalium adeo felicis fuit ingenii, ut vifis-du-

obus coloribus diverfis, rubro, e. g. 8z viridi, licet

clare&perfpicuenotumhabeat,quinam colorfitruber, qui viridis, notas & chara&eres, fi rogatus fuerit,

enarrare poffit, unde feiat hunc colorem efleviri- dem, ilium rubrum. Sic nec mirum, quod imagi-

natio harum rerum clariores producercnequeatide-

as, quam prius fuerunt pereeptae. Porro imagina-

tionem noftram melius & expeditius officio fuo de- fungi liquet, fi fuerit fola, quamdum, fenfationibus

externis jun&a, ilh's quafi offunditur , obrnitur 8z fepelitur. Senfuales enim ideae, claritatis atqiredi-

ftin&ionis gradu, antecellunt phantafmatibus, quae

profert8z gignit imaginatio. Hinc, quemadmodum Imajus lumen debilius obfcurarc fblet, fcnfuales i- deae non pofiunt non imaginationis negotio obefTe, tandemque debilem 8z infirmam reddere. Hinceft, quod vel in tenebris, vel oculis auribusque claufis ,

nec non illis remotis rebus,,quaecetera feriunt Orga¬

na fenforia, elarius 8z diflin&ius imaginemur, ubi intelle&us, a fenfationibus externis liberatus, fpecu«

lationibus fiiis felicius indulget. Unde 8z Philofo- phi meditabundi, mentem a rebus corporeis ipfis-

que fenfibus abducendam fiatuerunt, quod ipfiim

veteres Pythagoreos faiffoQyjv iavrov, itemque pstérrp SoLvdvt nominafle accepimus. Cum hac au-

tem

(17)

) o C . a

tem mcntisab externisfenfationibus liberatione, dum

nimirum felicius imaginatio fuumexfequi potefl:ne¬

gotium, neutiquam eft confundendus intelkfius,qui

Philofophis dicitur furus, eftque, ex illorum men-

te, /7/<f inteliktus noflriflatus, quo notioni rct,

Wer, nihilcottfufi admijcetur, ntbilqueobfcuri, hoceft, qnando , d ^«7« imaginatione Uber, ab/lraStis me-

reque intelleStualibus ideis operatur. An vero talis in

homine dari potfk intelle&us omnino purus, nq-

ftram nonfacimus controverfiam. b)

a) Wolf. Pfychol. Empir. Fart. /. SeSt. jr. Cap. III.

de Imaginatione.

b) Gonfulas hac in re Wglflum L. C. §. fl. 313. 314.

313. Schubert. Inflitut. Metafhyj.fl. jj*f. Sfl jffl alt-

'traue plures.

jf. V.

Sed hifce totum imaginationis negotium ab-

folvi cave credas. Aliam, eamque infignem, nobis prasftat ccelefte hocce depofitum utilitatem : non e-

nim ideas folum antea habitas, ope imaginationis, producimus, fed &, quod omnino ad ampliorem &

fplendidiorem intelleäusnoftri lucem pertinet, ha-

rum reprafemauonum partes,contraria,fimilia,corn-

parata, majöra, minora, & fexcenta aufim dicere a- lia , fihgimus fimulacra, fpecies, formas. Ita vero

hoc explicari fölet, quod entium compofitorum,qu2e

totaantca nobis fuere reprüfentata, partesjam nobis

filtere poffitimaginatio. Sice.g. cum arborem, tant-

quam ensquoddamconfipofihirn, nobis rcprasfentavi-

B * must,

(18)

0 £*J> ) o (

mus, &,imaginationis ope, arboris hujus imago ix- pius obvenit, conftat nos etiam pofle ejusdem ar-

borisramos,folia, truncum,radicem,corticem&c. par¬

tite ob oculos ponere.Corpus humanuni licet,tit to-

tum quodpiam, imaginemur, poflumus tamen,alio

tempore, quamlibet ejus partem, caput, manus, crura, &c. in hacce imaginationis fpecula contem-

plari. Ouoniam vero hujus vel illius entis compo- fiti, quod totum antea fuit repraefentatum, partes alias aliasque rcferre poteft phantafia , non obftat,

quo minus,abftra&is & decifisquafi quibusdampar¬

tibus hujus entis compofiti, alias alius hujusmodi

entis partes in earum loca, qux decifte funt,migra-

re & transferre queamus. Sic c. g. trunco corpo¬

ris humani imaginatio poteft adjungere caput cervi-

num, pedes equinos vel anferinos &c. Varias etiam

figuras, modos & fchefes rebus inducit facultas i-

maginativa ; .quemadmodum, etft nunquam vifafu-

erint lilia nifi Candida, nihilo tamen minus iisdem colorem luteum,, cceruleum, viridem, rubrum, ni¬

grum & alium quemcunque tribuere poftumus.Hxc

autem imaginationis operatio vocatur alioquinfittio.

Et fane ex hac intelle&us noftri facultare, tanquam

locupfetiftima perm & condopromo, maxima & in-

numera prorfus idearum feries depromitur. Hinc

ex una idea, ceu fonte & fcaturiginc, milleni cogi-

tationum rivuli poftunt derivari atque deduci. Éft

haec genitrix 8c altrhfmaximefeeunda,undetotphan-

tafmata, tot appåréntise, tot inventionum varie- iatesin cercbro noftro generantur, Nlfihacfplehde-

(19)

1X1 }) o (

fceret mens noftra fagacitate, de omnibus inventis,ar-

tibus Mechanicis, tentaminibus aliis , vitae noftrac fuftentandas & utilibus &i neceflariis> efiet a&unfc Quis enim artes modosque rerum varios, anteanec vifos, nec auditos, inveniret, fi mens eosdem nefin¬

gere quidem pofTet? Gerte nec Mufica, nec Archi-

te&ura, nec ars denique ulla, quantumvis vilior &

exigua, fine hac mentis noftrac facultate innote- fceret, nifi peculiare quoddam numen & deum,quod ajunt, ex machina eam nobis revelafie contenderis.

Et fiquidem tanta rerum copia, tanta varietate, vis

noftra iniaginandi & fingendi luxurier, in amoenif-

fimum &jücundifiimum fcientiarum campum,iniedta

vekitimanu, nospertrahit atque introducit, ubi mil¬

de imagines, fimulacra mille navis & induftriis fpe-

-ftatoribus fefe non pofTunt non offerre. Hinc Ora¬

toribus, nec non Poetis, quib.is utique opus eft, re¬

rum verborumque copia & varietate ut fint inftru-

£Hfiimi,maxime infervit eximius imaginationis &fi-

öionis ufus, ficut & hxc pro ipfa Poefeos animajam

-dudum fuit liabita, quippe fine qua non modo fte- rilis, jejuna & morbida, Ted & mortua quafi fepul-

taque efiet omnis oratio tarn foluta, quam ligata.

Undenam ipfis fine vivida imagmatione 8z fiöione

tot allegoriae, tot fimilitudines, tot rerum -excmpla

8z fimulacra fuppeditarentur? Certe hac deftitutus Poeta & Orator, ceu dextra careret manu , ad par¬

tes fuas rite obeundas föret ineptus. Etenim Po£-

tx debent efie, ut Quintiiianus loquitur, iv&otvTct-

piUTaTOJ, #), hoc eft.pnE ceteris, ea mentis pctentia

i JB 3 polle-

References

Related documents

[r]

MISS MAHLE SURGICAL INSTRUCTOR MRS EITEL OBSTETRICS MISS 'WEST MEDICAL INSTRUCTOR MRS CAMPBELL NUTRITION Pog• 7 MISS GASTON PHARMACOLOGY AND NURSING ARTS MRS

I studien ställs även ekonomisk frihet i korrelation till ekonomisk tillväxt för att undersöka om ett samband finns mellan variablerna.. Slutsatsen visade att

Simulated results of aerosol optical properties, such as aerosol optical depth, backscattering coefficients and the Ångström expo- nent, as well as radiative fluxes are computed

As it can be seen, the potential for biogas production within the Swedish pulp and paper industry is of relevance in several aspects, and this study covers

I nuvarande torksystem redovisas resultat för effekt tork, beräkningsosäkerhet energibalanser, effektförluster och fjärrvärmeproduktion vid torkning av torv respektive trä..

[r]

[r]