D. D.
DISSERTATIONIS PHILOSOPHICiE
Partem Alteram, de
DIRECTIONE
VITT HUMANA,AD
FINEMULTIMUMETANIMJE ESSENTITLEM,
CONSENT. AMPLISS. ORD. l'HIL. UPSAUENSI,
SUB MODERA MINE,
VIRI AMPLLSSIM1 atjve
Mag. LAURENTII
DAHLMAN,
MORAL. & POLIT. PROF. REG. & ORD.
PRO GRADU
Publico Bonorum Examini modeste subjicit
PETRUS NlC.Ci IRISTIERNiΝ
WESTMANNUS.
IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE VIII. JUNII
An-ni MDCCLI.
II. A. M. S.
STOCKHO L ΜΙΛΪ LITERIS SALVIANIS.
T--ÅAJB· /
s.-/e rve m:tis
μagn αϊ, fidei vir, Reverendijßme Tater ac T)omine.
Ν. äg· SAMUEL TR Ol LI,
ANTEHAC S:iE R:ä M:TI a SACRIS SU-
PREME, ATQJJ Ε ECCLESIARUM ST.
CLARiE ET ST. OL AI ANTISTES, ET
VEN. CONSIST. AULICI PRÄSES , JAM
VERO DIOECESEOS AROSIENSIS DESI¬
GNATE EPISCOPE EMINENTISSIME ,
VEN. CONSISTORII AROSIENSIS PRiESES
GRAVISSIME , REGII GYMNASII
SCHOLARUMQUE EPHORE AD- CURATISSIME,
MiECENAS MAXIME.
Jlluxitcordijßimis Ven. Clerihaud ita pridem faußus ille,noßri fuffragtis exop-con-
tatus dies, quo, nutu & arbitrio ttDivina Pro¬
videntia , ΤΕ natta, eß Uucem 'Dioeceßs Arο-
fienfis, TE, inqvam, Tutorem atqve Epifco-
pum. Omnes ergo, qvotqvot ex hac Academia
tuifumus, de tantafeücitate ita nobisgratula-
mur, ut quisque eximiam inde latitia partem
adfe redundaturam fore arbitretur. Ego vero,
A ζ nemini
itemini inter commilitones, pietate 8c veneratio-
nefecundus, anjam hane opportuniffimam , me-
um publice teftificandt gaudium , libeutijfmus
arripio · fimulque finem ijiius opella, cujus ex- ordiitm anteaperbenigne excep'ifii, eopottortju¬
re Tibi Sacrum facto, quo propius adpeculia-
rem Tuam Curam, Tutelam , fe Indulgentiam^
?neampertinere fortunam jam diu intelligo. T)e
cetero vivas , Reverend:jjime Tater, in Eccle- fia emolumentum , fu lertim £f) decus FamUiay
in fpern denique noßram ! Vivas diu , vivas feliciter!
Reverendisßmi Nominis Tut
Cultor 8c Gliens humüJinms
PETRUS NICOL* CHRISTIERNIN,
LECTURIS
S. P. D.
AUCTOR.
Viammansinveniendi genuinamnoAri folutionem, inProble¬priori
Differtationis noArae parte, nobis pande-
re Auduimus? jam telam, quam ibi exör-
ii fumus, per Dei gratiam pertexere cona- bimur. Ut vero reftius intelligatur, in
quonoAra verfabitur opera, paucis expo-
nam propoiitum* Ampliilima enim eft
hsec materia, & late adeo patet, tit nihil
non de ea dici poffet, hinc nos, ad fum-
mam hominis fapientis iive pii, in hac vi¬
ta inchoatam felicitatem, noAram impri-
mis direximus adtentionem, indeque illa perfpeéta, in non fucatae pietatis ferio Au¬
dio & exercitio, fapientem vitas humanas
»diredlionem confiAere , concluiimus*
Scilicet communis fere querimonia eA, .praefentem vitam miferam ordinarie effe
atque aerumnofam5 quoniam tarnen ίίη- guli, innata quadam & incredibilifelicita-
tis fuas ducunturcupiditate, ideoreihuma-
naefeire maxime intereA,qua in re furnma poiitaiit Felicitas, quodque illa, luppofitafa-
A 3 pienti
pieiiti vitae ad legitimumbonum dire&io-
ne,nequehominisnatura nequepradentiin
Iiis terris externa conditioni prorfus repu- gnet, quodequaerendis mediis,adtam felb
cemconditionemperveniendi, cogitarede¬
inriteacfollicitieife queant mortales. Ut
vero id, quod diximus, eo pateret melius5 quendam,fecundum poiitaanobis princi-
pia, fapientem & cumDeo unitum, infee-
narn prodire juffimus,vitam&animum e-
jus, inquibusvistriftibusaclaetisvitacnoftrae
cafibus, eo felicius contemplaturi: quo fa-
£to, Talern, nonvitam tantum iüam, pie femper, Divinasqueconforrniter voluntati
inftituturum, evieimus; verum tantarn quoque probavimus, in omni vitas ftatu, a
Deo Ejusquegratia redundantem eum eo-
mitaturarn felicitatem animique ferenita-
tem;ut, fipropriam cxceperis culpam, nul-
laplaneres, quantumvis aliis videaturacer·
ba, animum ejus dejicere, fummamque,
quaminDeoposiidet, dele&ationem, eripe-
reipii valeae Hocvero obtento,quod, po-
fitagratiaDivina, &fapienti vitas dire&ione,
nihilobftare &impedire queat, quominus
homines felicisiimefemper vivant5 omnis
cura,cogitatio omnis in id unice converti-
tur,
tur, quömodo, quibusque auxiliis ad Dei
gratiam & piam ac fapientem viranoftra
dire&ionemperducamur,utexoptatisfimae
fkientis inde felicitatis participcs fieri quea-
mus, Intclleéla vero,inhocnegotio, natu¬
ral] noftraimpotentia&miferia> nihilnobis
aliud ftiperefleanimadvertiimis,quamutad
fupernaturaleauxiliumperquirendumcon- fugiamns; illud veroneminem alibi,quam
in Sacris Litteris? inventurum, manifefta-
tum, fimul indicavimus, S. enim Scri-
ptura fola, rationi omni impervia, Deo
tarnen dignisfima & miferiac noftra ad-
commodatisfima felicitatis recuperandae
media fubminiftrat, tinde in iis quacren- dis, arripiendisiibique rite adplicandis,Ve¬
ra m hominis fapfcntiam iitam eile monui-
mus, Et hinc patet, Philofophiam api-
cem fuum adtingere, quando nos ad re¬
velationem quaerendam perniovet & irra-
nuducit^ dein vero, tibi definit ac deficit naturar ibi incipere & defc&um iupplere gratiam, pari-
ter intelligimus Habes hoc jam H. L. velut in
tabula repradentatum, quod Yecum commumcare
in animo habcam: reffat jam ut eorum accufatio-
niy in hac prsefatione, occurram, qui, non ex
Philoiophise & defecatse rationis penu , fed ex
genuiui Chriitiauifmifandifiimis oraculis, theles,
quas
quas PhilofophicaS nuncupo, me deilimiiffc con-
tendunt. Quis vero, mfi iu fcientiis Phil plane hofpes , dubitat, rarionem ex confideratione na¬
tura & obligationis noilras, non ran tum perfpice-
re poite, quod omaes virtutes homini imprimis
couveniant, fed illum etiam optime Tibi confule-
re, qui ilrenuam vitas pise ac virtuofas dcderit o- pcram? etil in fuapoteflate nonpofitumcifedepre-
hendit, vitiaeotumqueradicemriteexuere& exftir-
pare. Proptcrhominum corruptionem neceiTarium
quoqueeil,utid, quodhomines debent, Scid, quod
ipfis utileeil, abiis,quasprasitarefuisviribus valent,
follicite diftinguatur, Sc diligenter ipfis inculcetur,
quo, perfpedta neceflkate pariter ac utiiitate offi¬
ciorum fuorum, fimulque aniipadverfa propriaim-
becillitate, de adminiculis ex revelatione Div. ar- ceifendis haud fegniter cogitare incipiant. Meam
prasterea causfam juvabuntverba cl.Knutzen, infi-
mili cal'u aptiifima: Uli, inquit, Philofiophi, qui pofi inßitutammeditationem.ac re diutiuspenfi-
tata, rationem (in negotio quodam) fraßra qu<e-
ri, fibi videntur experti, hi fuo officio defiunSfi cenjeripojfunt, atquefi doBam profitentur iguo-
rantiam,modeßi£ laudemmerentur, modoΠΟΠ
fcientiis limitesponant3acea,quae ipii inve- nirenonpotuerint, omnem humaniintel·
ledtus vimtranfcendere iibiautaltisperfua-
deant. vid. Ejus diilert. de Influxu pbyfico De
cetero ledtorum maturo, prudenti Sc benevolo ju- dicio, totam hauecausfam Iubentiifime fubmitto.
$. LVJT
ί. LVI.
hus fafientem fecuiiari urnore comfleciiturt ideoque ipfiusfeIkitatem, fccundum indigen¬
tium ac cafacitatem ejus,promovet.
Demonfir\ r. Deus nrnat .primario fuas perfecliones, (per L. Theol. Nat.) & fuatn gloriam, proprer quam to-
tum hoc univerfum produxir (§. XL.)j hinc etiam am at creaturas fuas, quatcnus in iis, earuraquea&ionibus, in~
tuetur iuarum perfe&ionum expreilionem, & co magis,
quo fini ab eo inteoto convenientiores funt. Jam vero,
cum lapiens Deum fuper omnia amet (§, XLVI.), &
Illiusvolunrati actiomsfuas conformareikideat;(§,XLIX.) Eumque adeo in a&ionibus fuis fummo lludio gloriiicec LIV.); patet cum, perfcdtiones Dei rnoraks, pro modulo fuo, repriefentare, Sc fini ac volunrati S. Numi-
nisfefe convenienter gerere (§. XL. L.). Unde fieri non
poteft, quin Deus lapientem, tanquam fevvum fuuni o-
ptimum St fideliifimum, amet, obperfecriones fuasy quae in ipfo ejusque aSlionibus elucent, Sc ob fuam glorifica-
tionem. Deus igitur fapientem inprimisamat. Q. e. u.
2. Deus ornnes fuas creaturas muitis bonis St bene- ficiis quotidie ornatj illis vero inprimis bene cupit, qui
eum diligunt,Ejusque voluntati oonformitervivunt: cum
itaque fapiens Dcum fuper omnia amet (§,XLV L), eum¬
B que
Χ <VE SJTIENTI DIRECTIONE
queanteomniainadionibusfuisglorificareiludeat(§,LIV),
adeoque fini, ob quem homines coüditi iunt, convenien·
ter vivat (§.XL.), manifeiium eil, Deum refpicerc fapi-
entcm, tanquam praecipuum opus fuum, & creaturam
amore & bencvolentia digniflimam. Cum itaque Deus,
per providam fuam verum creatarum curam, ad fiiam glo-
riam & hominum falutem, eventus naturales dirigat (L.
Th. Nat.),certum eil, Eum fuo crga fapientem amorc fuaque gratia permoveri, ut illi praecipue adiit & opitu-
lefur, atque ipfius felicitatem, indigentiae & capacitati
ejus convenienter, promoveat.
Confcdarium. Omniaergo, quafapientieveniunt, ad
Uliusfalutem a Deodirigi, darum efi. Vera enim ac fum-
ma fapientis, tanquam fervi Dei, felicitas, cum gloria
S. Numinis ardiflime connexa eil (§. XL.)j quapropter Deus, ea, quse ipii a rebus creatis.contingunt, tanquam
iibi & fuae glorim facta refpicit, ideoquefua Providentia in
omnibus quam optime ipfi confulit, atqueeventus omnes adeum perthent.es, adoptimumexitum, etiam illiusfelic'ttatis refpe-
ftu,dirigit. Nihil itaque,praterproprium culpam, fapientem
infe'.kemredderepoteß.
Scholion.
Magna & praeclara eil Dei erga omnes creaturas be-
nevolentia, & nihil odit eorum, quae creavit: Verunta-
men unusquisque, pulcerrimam priefentem rerum univer-
iitatem, oculisanimoque perluitrans^ iine mora intelligit,
Dei ergahominem amorem, quam erga ceteras res crea-
tas , effuiiorem eile. Hasenirn, ceu media, rctulit ad
eum, tanquam fincm, ut ex iis, qucmcunquc ve-
lit frudum, capere ipii liceat. Quid enim l nonne quilibet, non ineptus rerum contemplator, facile animad-
vertit, vifibilia fupra, circa, ac infrafe, quam fapientis-
iime fuis adcommodata efle ufibus pariter ac neceffitati- bus, 6c univerfam naturam, noftrae confervationis perfe-dionis-
VITjE ITC ΜJNM. 3 dlionisque ampliorisfubfidiaultro quafi Sc undique porri-
gere. SaneNuminis decreto &ordinatione, noftrse utili-
tati acjucunditati inferviunt coeiutn Sc aer, terra Sc mä¬
re. lux Sc tenebrm, calor St frigus, ros Stnix, venti Sc pluviiE, volucresStpifces, beitiee Scarbores, herbse &
lapides. Cum autem tot ac tanta fint beneficia Divina,
ut digne extolli ncqueant, quibus unusquisque noitrum
quotidie cumulatur, quam, qutefo, propenius & beni¬
gnus erit erga fapientem, qui Eum ardentifiime amat ac glonficat, quique adeofolus vitamvivif homine dignam.
§. LVII.
Sapiens omnia cetera bona *Deo ejusque glo¬
riajubordinat, & proßter Edivinam voluntatem
eadem lubentijßme negligit & abnegat.
Demoxßr. i. Etenim fapiens Deum fupra omnia amat (§.XLVIJ Uliquc placere, Eumque glorificare omni ni-
fu (ludet (§, XLVIII.§.LIV»)j omnia ergo cetera bona,
Deo ejusque gloria, aeilimat inferiora. Qui autem bo-
num bono poilponit, dicitur illud alteri fubordinare (per
defi); undc patet , fapientem omnia cetera bona Deo
ejusque glorire fubordinare»
2,. Abnegare bonumquoddam, ille dicitur, qui ma- jus bonum ipii prmfert, illudque propterea in collifione
negligit St rclinquit. Cum itaque fapiens Deum, pro
fummo fuobono, habeat (§. XLV»), St ab ejus gratia,
iisquc, qute Ei placent St grata funt, magis quam ullo
alio bono deledtetur (§.XLVIII.)*, perfpicuum inde eil,
eum,quando Deum ita jubere intelligit, cum gaudiohtec
bona relinquere. Sapiens ergoomnia finita bona, quan¬
do Deus vult, lubentiifime abnegat.
Scholien.
Non ultima fapientiie pars eil, re&a huius mundi,
Β ζ quem
DE SATIENTI DIRECTIONE
quem ineolimus, silimatio ; non enim cuique datum eft,
verum de rebus, qua: funt inmundo, ferre Judicium» In utramque partem, hoc in puncto, haud raro peccari fö¬
let. Plurimi, rebus hujus mundi, adeo funt addidti, ut
inillis, füre fclicitatis fummam poiitam efle arbitrentur;
dum, e contrario, alii adeo abjedte de illis fentiant, ut omnia fpernenda penitus ac pronihilo reputanda eile, iibi aliisque perfuaderc concntur. Vanum vero omni refpe-
£tu eile hunc mundum, & nihil boni nihilque adpetibile
in eo reperiri, nemo fapiens dixerit. Eil quippe Deio-
pus, in quo varia potentke, fapientiac, inprimis vero
benignitatis Div ins documenta confpiciuntur, quibus
ms, ad fui cognitionern, amorem &C cultum, homi-
nem allicit & adducit. Hsc fummi Datoris munificentia
magni utique facienda eilj ita tarnen, ut fimül cogitan-
dum fit, omnia hsc bona, infra excellentiam fummi'Sc
infihitiboni, longe fubiiftere, adeoque fummam felicita-
tem , non in iis, fed extra mundum, in Deo unice elfe qiccrcndam, Ejusque gratiam omnibus rebus eifeantepo- nendam ac prsponderanti iludio confectandam. Et iic
fe gerendo fapiens imitatur cum ardorem, eamque dili- gentiam, qua homines, corruptasfuas propenfiones fe-
quentes, ea, qus maximi faciunt, bona, venari & ex-
petere folent. Nam ambitiofus v. gi\, ut dignitatem &
gloris nmplitudinemconfequatur, nihil non facit: pro ea obtinenda quosvislibenter fuitinet cruciatus corporis, la-
bores ac moleilias, ipfam religionem, & qusvis alia bo¬
na, ipiius judicio minoris ponderis, contemnit, -cadem-
que, cum voluptate, & ncgligit & relinquit. Pari quo«
que modo fapiens, cum,gratis Divina: dulcedinc abre-
ptus, squa lancc sitimnre didicerit, quantum bonum in
Deo poffideat, illiuscauifa, ceteras voluptates fusque de-
que habet, & generofa contemtione pedibus quaii concul-
cat. Hincfit, ut petatiadeofirmiteradharejeat, utquavis malaoppetatpotiusy quamdejeratillam. §tL VIIL
VirΜ WMANM,
§. LVIII.
Sapiens inJe confervando & felicitate fuapro-
curanda, vires &facultatesfuas, aiiaquefinium
fnorum media, a cT)ivina difpoßtione &Providen¬
tia conccjfa ac deßinata, diligenter arripit, adhi-
bet, & adplicat; de profßero tarnen JucceJfu Ώβ-
wn invocat , & ab ejus benignijfimo regimine &
omnipotenti iutela eu?n cxfpeblat.
Dcmonßr. Deus namque totum hoc univerfum fapi-
entiflime adornavit, Sc illud quoque ita gubernat, utufus
rerum fint fines a Deo intenti (per L. Th. Nat.)·* Quan-
do igitur conccdit hominibus ejtismodi vires Sc media,
quibus ipfi fibi prcfpicere Scfuce felicitati atque incolu-
mitati coniulere poffunt, vuk quoque ut adhibeantur, Sc.
tanquam ejus beneficia grato animo accipiantur; alioquin
enim fruftra ejusmodi adminicula dedinet. Quicunque
itaque ad media, per naturam rerumiuppeditata,. nonad-
tendit, eademque adhibere recufat, Divinam benevolcn-
tiam contemnit, fapientias ejus fummse detrahit, Sc fines
quoque exoptatos, absque mediis ordinariis, obtinere fru-
itra fiperat, Hinc, cum fapiens fini fuo convenienter
fe gerat (§» IV»), Sc voluntati Divinas a&iones fuas con-
formare fiudeat (§, XLIX.); dubium nullum fupereft,
quinvires Sc media finium fuorum, hominibus a Deo da¬
taSc deftinata, gratoanimo arripiat, Sc quantum in ejus poteftate pofitum eft, diligenter adplicet. Q. e, u.
Licet vero homines, media finium fuorum , a Deo
donata& prasfcripta, arripere debeant, Sc illis contemtis
ac rejectis, ea, quas intendunt, obtinere nequeanr5 fines
tarnen ideo non itafunt in eorum poteilate, utfi. neS, Nu-
minisauxilio ac difpofitione, eosdem adtingere queant»
Homo enim non folitarius vivit in hoc mundo, fed in
nexu cum innumeris aliis, quorum quodlibet, ad ejus
B 3 aut
ό Ί)Ε SJTIENTI T>IRECT10NE
aut miferiam autfelicitatem,multum faepius conferre pot- eft: htec autera, tantumabeiiut impenoiubiint hominis,
utplurimahorumnefciatquidcmSeperfpiciat, multominus
eventus imgulos prasvideatj verum Divini Numinisgu- bernationi, fingula, minima pariter ac maxima, fubfunt.
Etenim Deuseit, qui omnia conlervat, permittit, impc-
dit, Sc ad fines fuosdirigit (per pr. Theol. N.),ideoque
muitis modis ad hominum fines Sc eventus concurrit, eos- que vel promovet velremoratur. Unde experientia quo-
que teilatur, quod multa muitis contingant, quae nulla
arte comparari, nullaque circumfpedtioiie vitari potuere«.
Et inde etiam eil, quod haud raro videamus, callidiifi-
mos Sc maxime circumfpeStos fiepius in calamitates Sc
infortunia incidere, Sc perDivinam gubcrnationem , fi¬
nes, quos omnibusviribus confcqui nituntur, non adtin-
gere fimplieioresautem interdum mirabili Divina cufto-
diafervari, licet mediaconfueta ob ignorantiam non ad-
hibuerint. Sapiens igitur, cum Deum anteomniaglorifi-
care iludeat (§.LIV.), Ejus quoquc Providentias fe fub-
mittit, eamque agnofcit Sc veneratur, hinc in raediis fi-
duciamnon ponit, nifi quatenus in Dei manufuntj ob
plurirnas vero concurrentes res circumfiantes, quae ab eo
haud pendent, adeoque eventum dubium reddunt, opti¬
mum medium, ea, qum intendit, obtinendi, in Dei in-
vocatione confiilere agnofcit. Res itaque fuas, quia, qua
maximam partem , in ipfius viribus haud pofitas funt,
Divinae committit gubernationi, Sc de profpero earum fuccefluEjus implorat auxilium.
Scholton.
Temeraria profedto eorum eil fententia, qui, ad fi¬
nes fuos confequendos, ufum virium fuarum Sc mediorum
conceflorumnegligere tentant. Quid qua:fo föret abfur-
<iius, quam fi homines, ad vitam fuilentandam, debito
labore
VITΜ HVMJNJE.
labore viétum 8c amiélum compararc nollent, & a Deo
imrnediatc, absquc ulla fua induftria, fuftentaricuperent?
aut ii , ad regionem fuam contra hciiium irruptioncs de-
fendendam , aliorumque intentatas injurias propulfandas
evitandasque, armis 8c ceteris mcdiis, qute eorum cir-
cumftantiie , fcientia 8c prudcntia fuppeditare ρoffent, uti
detredlarent, omnemque propriaefalutis curamabjicerent,
a Deo vero exfpedlarent 8c expeterent, ut modo extra-
ordinarioeos ab irominenti periculo eriperet? Licet enim
veriffimum fit, Deutn largiri omnia, quie ad vitam tran- quille traducendam fpeclant, Eumque praetcrea a variis
periculis nos liberare, variasque nobis omnibus praebere
occafiones bene beateque vivendi 5 non tarnen operatur
iine nobis 8c absque aliis mediis ordinariis: unde illi, qui
aliam & extraordinariam providentiam exfpeélant, tur- piter falluntur , Sc finibus intentis excidunt» Ceterum
eorum vitium, quifallam ejusmod i fpem 8c fiduciam pi-
gram in providentia Divina collocant, vocatur Tentatio
Dei. vid. celeb. Canzii Theol. mor. Germ. §. 130. 8c Baumgarten inEthica Phil. §. 84. 85. Nec minus cavet fapiens carnalem illorum fiduciam, qui iibi, fuisve opL
bus, aliisquehominibus adeo confidunt, ut deullo Sum-
mi Numinis auxilio vi.x cogitent, tantum abeil ut illud
unquam implorent. Falfiflimam 8c in providentiam Di-
vinam valde injuriam effe haneopinionem, nemo non in-
telligit. jNam in plerisque negotiis humanis even¬
tus dubius eil, 8c a nobis nec certo prasvideri, nec dirigi poteil. Adfcram ad rem illuftrandam cafum,
planum eum quidem ac facilem. Multi segroti ,
omnem de fanitate recuperanda fiduciam in Medico 8c
medicamentis ponunt, cum tarnen Divinae gubernationi
unice acceptum referendum fit, non tantum quod Medi-
cus prudens 8c peritus adfit, fed etiarn quod medicamina,
juila noilraeque natura? ac ilatui noilro adcommodata
propor-
8 <DE SJTIENTI TtlRECTIOME
proportionc, adhibere & ingerere contingatj quod de- 'nique nihilaccidat, quod cffedum falutarem remediorum 'iinpedire poteil; & fic in ceterisl
$>. LIX.
Sapiensfuturorum cura non angitur, & du-
blus r er umfort uttarum exitus nan quam eumfol-
licitat &perturbot.
DemonJir. Éténim non liegligit fapicns ea, quä: in fua potellatc pofita Tunt , (§. prscc.) ideoque diligentér fibi
profpicit, ne ipfe inmala quaedam temere fe praecipitet';
s.(§, IV.) Cum veroeventus noftvi fiepius dubii fint, ßc
extra humanas vires pofiti, ca, qute ipfe prrevidere &
.Airigere.nequit, Divinas, omnia -gubernanti, committit Providentias (§,prasc»), & quoniam novit, fe ad peculia-
v.rem Dei pertinerecuram 8c indulgentiaai-(§.LVI.)$ ideo
Deum, ad optimum cxitum, fortunam fuam fore dire- ßturum., certiflimus quoqueeil (§. cit. confi), unde non
.eft, quod nihil profutura futurorum cura animum cru- ,cict ac torqueag.
Sekollon. 1 '
Haud exigua prmfentis humana: felicitatis pars m
éo fita eft, quod quis ea, qum confcqui vitare ipfius
vires fuperat, 'heta fiducia, Divinm providentim relin-
'quere, omnemque anxiam & inutilem futurorum curam abjicere ρoflit. Adeo enim confpicüa eft, quae in totam
"v i'tam inde ρ romanat, animi tranquillitas, utetiam Athe-
Λ us quidam, agnitionem providetitim Divinse, pro fuaim-
pietate, falubrem vocaverit errorem, quem e fuorum
animis cvellere atque exftirpare nolletj prouti in operi-
bus beati Speneri relatum , me alicubi legiile memini.
Quanta, qmeto, anxietas eilet,-quanta inquietudo, fiquis
omnia cafu fieri fibi' ■ periuadferet',· iicogitaret, quomodo
'. ^ : . _· omnia.
VITJE WOΜΑΝΉ. 9
omnia, quae eum circumiiant, mala & pericula , iiia circumfpe&ione vitarct^ Nonne mctu eorum, quae fua
cautione eifrigere non poifct, femper trepidaret, ■&nonne
vauitas conatus ejus novum quotidie in eo angorem ex- citaret? Tota profe&o vita föret metus, terror, de tri- ilitia»
J. LX.
Sapiensfuam incolumitatem acpro[perhatem,
nonfua vel aliorum uniceprudentia itiduflria, Jed benignijfma 'Divina Providentia potijfimum tribuit, cjusque di/poßtionem gratijjimo animφ
veneratur.
Demonßr. Nam quilibet, ratione fua utcns» Deuna exiliere videt, Eumque pariter ut omnis boni auftorem
veneratur-, cumquefapiens agnofeat, fuam felicitatem &
quae ad eam pertinent, non infua omnino efle poteilate,
Ted a Summi Numinis auxilio &beneplacitomaximc pen- dere ((.LVill.) praeterea Deum ante omnia glorifica-
re iludeat{§. LIV.)j hinc nec fbi,nec aliis creaturisarro- gnt, quod omnium rcrum conditori degubernatori accc- ptum referendum eft.
Confeäartum, Cum fapiens in Deo glorificando maxi¬
mc dele&etur (§.LIV.)·,hincdiligenterquoquerimatur even·
tusJuos& fata quatpfi contingmt, ut Divinumin iis direffio-
nem detegat ac veneretur\ nec non, ut inde abdita Divinafa- fientia, bmitatis, fanffitatisque /pectmina eruat & animad- vertat, atque ut exUlis Dei perfeffionibus, incredibilent dein pereipiat voluptatem (§. XLVI.).
Scholion.
Cui volupe fucrit, omnia, quae a primis ietatis an- nis ipfi contigerc fata profpera &: adverfa, mente recolc-
rc, & in iingulis providentiam Divinam examinare, is, ünonlasva iftpns fuerit, Yeftigiaüliuseyidcntiffima ubi-
<2 quo
ία- <DE SATIENTI TURECTIONE
queinveniet a c detegets Et quis noftrum eil, qui, a nä-
tivitate fua, banitatem Divkiam*variis & innumerabiii-
bbs mod isrion ißt expertns, quot beneficia, quibus nos
affecit, quot pcricttla> quibus nos li beravit? Eil qui dem fatendumj. prudenttam ad mala qua;vis cvitanda & bona.
cortfequenda multum conducere,, non. tarnen femper va¬
let, neque torum eonficit negotium. Sane multi, qui
emnemadhibent circumfpe&ionem, quoniam omnia,q,uas
eveniunt, neque prasvidere neque arcere ac pro lubitu dirigere pofiunt,, fepius indamna & infortunia ineurrunt».
Ex didlis itaque inte lligitur,. quomodo quisque fuae for-'
tunte fa berfit, Sc dici pofiit. Qui enim media aptaprae- fraéle refpicitvei negligit, is, fna culpa, adverfam fibi
acceierat fortunam% quiVeroeaderrv diligenter excogitat
L· adhibet, ilie·, Deo-fecundante & adjuvante, fines in-
tentos obtinere poteiL
§. LXt
Deftderium boni prasfentis a Deo confcrvaudi,
8c futuri ab eodem conferendi, maliquc depcllendi
aut in bonnm finem dirigendi, vocatur Invocatio
Nummis. Cum igitur quisque felicitatis fua; cupi-
dus fit (§.XIX.),iapiens ver o Deumut felicitatis
fiUE audorem & confervatorern, omnisquemali de- ilrudoreni, vel ad bonum finemdiredorem, venc-
retur ($. prasc.),. patet tim tomtart Eienm. . Prce-
terea cum fapiens Deum itipra onania amet, ideo-
que lubcntiiiime quoque de Deo cogitet (§. XLVI)p
in precibus vero ad cum diredis, non modo occa- fiönemaccipit,. perfediones Divinas vividiiilme fi-
bi repraefentatldi, fed «tiam mutuo quodam cum
Dea colloquio, &.jucmidiilxjno- commercio quafi
w" fruitur;;
VITΜ HT) ΜANM. Ii fruitur; hinc eviden s eil, fapientem infDeo hrvt* N
cando maximc deleffari cir. cor)f.), & propter-
ea quotjne, inprecibus coram Εo f'undendisy dili-
gentifßmnm ejfe.
■§. LXTT
Lirnitatio (latus hominis, (ive «jus conditio-,
qua cxternam ejus felicitatem, & bona ad cam per-
tinentia, quarenus a providentia Divina dependet,
vocatur ejus Sors. Undefortefuaadquiejcere
cöntentus ejfe, illedicitur, quiea, quae per Divi-
nam providentiam aeeepit, & per circumilantias
fuas obtinere poteil, tanquam fibi iüflicicotia reipi-
.cit, idcoque nec ultra ea anxie quiequam dcfiderat,
nec de fortunas malignitate cooqueritur.
§. LXIII.
Sapiens Tivinagubernationeadquiefeit, &
fuafortecöntentus e/L
Deniünßr. j. Enimvero fapiens fe Deo fubjicit
(§.LIII.) ,i. e. agnofeit illimitatum Ejus jus infe, & o-
mniafua bona (§. LII.), unde fuam etiam perfpicit obli¬
gationen), omnia, qu£e Deus vult, praeilandi, fc autem
a Deonihilplane exigere poile, pariterantelligit. De-
indecum Deum anteomniaglorificare ihideat {§. LI V.),
ideo neeeife eil, ut ipiius perfe<5tiones, opera, adeoque providentiam ejus magni iaciat & extollat. Praterea
icum feiat Deum, omnipotentem & fapientifllmum, feli-
citatiejusoptimeprofpicere poffe, eumquefuper omnia
amet(§.XLVI.), Sc abeo vieiflim prsecipuo amore cu-
mulctur ($„ LVI.)i inde certus etiam eil, benigniifi-
mum Numen, in omnibus quam optime ipfi confultu-
rum,.St.adoptimum exitum fes luas fore dire&urum
C 2 (§♦ cit.
