I. Ν. S. S. 7.
DISSERTATIO GRADÜALIS
DÉ
QjUAMJ
Cum ventå ÄmpliJ]\ Senatm Phi¬
lof, adinclutam & Reg.Acad. (Jpf*.
Sub PR£SIDIO
VIR1 Adm. Rev.atft Celebert.
Mag, ERIC!
A L S T R 1 Ν,
Logj & Metäph* PRÖF. Regi & Ord*
% t, DEEAKi SpeflabdiS)
Publico Eruditoriim eXamini, qu<$
decety tnodeftiafubjicit
S:M R:jE Mitts Alumnus
Jacobus R Eüreniüs,
AngerMARnus*
in Audit, Guft. Maj. die iö. juniå
Anni MDCCXXXI.
Hor is pöft MiefidierU folitit*
Licens WfcRKERiANisL
V I R O
aimflisfimo atque Celeberrimo,
MAG. MATTH! ;E
PcéTeos PROF. Reg. & Ord.
Tatrono & Promotori Optimo.
Innoicas,la proiinsPatronefuppetere.Opttme, ingenue faten ti, nul-verba, quibus beneficiis 7"nit
jlfUrimis maximisque provocatusaninium teffer veneiabusjilum & gratum, Etenim quopraccorvio
fatis digno prxdicem aditum ad Te pro capiundis
eonfiliis faJttberrémisa piimo meo ad naufäs Up- iälenfes acccifu , facilfimum', operamve Tttam ni- jbil tale promerito ubiquegratis prasftitam? Liceat jgiturj Patrone Optime, Tita in me meritaj quae
»lagmtudine iua ac numero ftipra omnem verbo¬
rum. apparatum feie extollunt, pio venerari filen-
tio, Paterc ctianr, in animi gratiffinfi tefferam*
opellam hancca levifiimam Araplrffimo Nomini
Ttto humilliterdicatam, exftase, Meura veroeft,
femperque erit» calidiflinaa pro perenni Tua inco-
lumitate veta. fundcre. ©eceterojduna vixsro?
futurus ftim
AMPLISSIMI ΝOMINIS TUI
tCttltor indefeßtt*
J. P. Eurenius»
4*4*4*-Γ4.*4·*Φ *|*|*]·*4**ί*4·*4.*4*
VC>>vd?» ι<ί?> vä?ivi?) Vi?»vi?> νί?>vi>)VS?> V? Vi?)
1. N. %
§* I.
St hoc menti no-
ftra? cum ceteris entibus finitis com#
mune, ut, quo plu#
ribus rebus fimul
impenduntur ejus vires, eo in fin*
gulis fint minores. Optime igi*
tur & fapientiflime Summus re-
rum conditor eam attribuit facul-
tatem, qua res fingulas, non mo#
do in minutas partes dividere; Ted
& harum particularum quamlibec
a reliquis feparatam apprehendere,
onanemque iuam aciem verfus e*
Λ andern
andern dirigere poflit animus no- fter; imo in genere poffic unum
concipere, non concepto aitero, quod cum ipio revera eft conjun-
dum. Quod dum agir, abftrahe*
* re dicitur«
§. II.
Operatio autem, ex hac abfträ-
hendi facultate proveniens, appel·
latur abftra&lo; qua? quidem latius
accepta , quemlibet feparandi a-
<äum, etiam corporeurn, denotat:
hic vero, ubi menti tribuitur, de*
„finitur, quod fit ea intelle$us no«
„(tri funåio, qua is ideam partia-
„lem, totalem ingredientem appre-
"hendit,&fibi feörfim coüfiderati-
„dam fiftit* Haud iciam, fitne hsec
abftra&ioniS definitio ad meutern
plerorumque conftruåa, excepto
unico Chrift. Thomafio *, cui o- mnis operatio , quä intelledus i- liiagines cerebro impreiTas inter¬
ne
* Introä. in Log. c* z* $.83*
*
ne traftat,abftraftionis nomine ve¬
nit. Quam tarnen notionem,jufto
latiorem , miiTarn facimus. Né au-
tem aliquid negotii nobis fae.eilat
illa abftraftio, quam voluntati tri-
buit Rötenbeccius , funftionem hanc aflignavimus non quidem^
rmenti>iedipeciatimintelleftui.Por-
ro, quum is rem a re feparet, non
iolum unum fine altero apprehen-
dendo , verum etiam negando u-
num de altero; non huic aftui, Ted
illi proprie competere vocem ab¬
ftraftionis exiftimamus, idque vi
canonis ajentis, abftrahentium non eile mendacium ; quem , utpote duriorem,mitius effertFlenderus%
dicendo; abftrahentes non negant, icillcec iliudattributum defubjefto, quod ab hoc abftrahunt ieu prae- fcindunt. Unde etiam iequitur, abftraftionem primae intelleftus o- perationi reftius accenieri, quam
judicio aut ratiocinationi, Ha?c
enim, antecedant licet vel fubfe-
A 2 quan?
* Logic% Contr, Claub, §. 16.
4
quantur abftra&ionis a&um;ipfum
tarnen non ingrediuntur: quippe qui in iimplici tantum unius, fine alio ßbi conjun&o^perceptione iub·
ßftit.
5· III.
Prarfupponit igitur abftra&io u
cotrjun&ionem i, e. ut qus abftra.
hantur fint conjunöa, quod eriimab*
ftrahere cupiS) idcumeo, a quoabfira·
hendum ejt, unitum effe debet ante.
Syrbius * 2. Difiindtionem, finon
re , rarione fairem ratiocinata: i·
dem enim, qua idem5nonpoteft ab-
ftrahi a ie ipfo. Hinc facile judi-
care poteris, & quodnam habeat abra&io obje$um, & quam late
pateat. Quum nempe res nulla-i
exiftat naturs adeo ab aliis omni- bus diveris,quinaliquo tertiocum jis jungatur , five ad tertium ali-
quod conftituendum ordinetur;fic abftra&ioni propemodum nihil ex«
emtum erit. Imma in rebus fin··
gulis locum habebit, ubi vel tan- tillam
* defhit.frim,in loc.& hon.reß,pJ]*
i i f
ι tilläm diftinSionis notam, fl noti
re ipfa, faltemcogitatione invene-
rit nofterintrlleélus. Verbo:ob-
tinet abftra&io 6c inter res omnes*
3c in rebus fingulis.
5. IV· *
Quemadmodü autem ea, qua?in
reexiftunt,variismodis inter ie iunt
conjun&a, coniequenter variis et-
jam modis ab invicem poffunt di-
ftingui: fic varia abftra&ionis con-
ftitui iolent genera & modi. Ve¬
rum enimvero, ii, quod res eft,
dicamns, unicus duntaxat abftra»
hendi modus erit admittendus: is
nicnirum, quo, pluribus idese tota¬
lis partibus,iive re ,Rve rafione di-
ftin&is , iisque intelleéfcui noftro
pradentibus, ad unam iilarum prae
reliquis attendimus. Nec aiiquam
varietatem admiccit definitio iupra
a nobis allata, qua abftra&ionem,
inträ fimplicis appreheniionis li-
mires revocavimus, adeoque, ut
par eft, omni negationi & conie«
quen-
6
quenter judicio contradiftinximus.
Quin &, fi varios iilos modos, di- j
veriaque genera, qua? abftra&ioni tribuunrur, coniideraveris, faetus efie fatebere non abftra&ionis, (quippe qua? ubique erit una & ea-
dem) Ted diftinäionis , qua? ope
judicii peragitur, &, pro obje&o-
rum varierace, varioquerefpe$u,a*
lia arque alia erit. Sin autem con-
tendas,noftri non efiearbitrii,eum,
quo ha&enus jnceffit abftra&ionis do&rina , habitum exuere; age &
nos diftin&ionis velamine te&am
cum fuis modis producemus, J. V.
Erit itaque rum omnis abftra&io a?qneaediilin$:io vel realis, vel ra- fionis. [lia eft, qua rem, a re rea¬
liter (phyfiee) difiFerentem, nqbis
feorfim contemplandam iiftimus*
quemadmodum Phyiicus vel ana- tomicus partes integrantes totius j compofiti v. g. planta? folia, radi- i
CCS &c,autcorporis humanitnem-
7 bra , re ipfa ab invicem diftinöa, fingulaumconfiderat. Ceterum,ne-
gant plerique nomen abftra&ionis
huic proprie competere, quoniam
brachium v. g. etiam fine inrer-
ventu mentis eil a corpore fepara-
tum, Reftabit igitur altera, qua?
la rati/one paragitur, Occupatun,
ea, vel circa fmgularia; (aliis coor*
dinata, item coilateralia) vel uni- r
verfalia, (qua? & fubordinata, h. e.
fuperiora & inferiora audiunt.) In fingularibus feu individuis abftra-
himus non tantum fubjeåum^
ab adjuneis, fubftantiam ab acci- dentibus, rem ab attributis, & con¬
tra; fed attribura etiam ipfa & mo-
dos, borumquerefpeélus mente ab
invicem pra?cifos confideramus.
Hane abftra&ionem Geometricam appeliant recenciores , Scholaftici
vero formalem. Alterum genus abftraöianis mentalis eft, quo, re·«
bus, earumque attributis ad invi¬
cem comparatis, id quodmagis eft
univer*
8
univerfa!e a iingularibus 5c indivl·
"uis; vel, quod eodem recidit, fu- perius ab inferioribus abftrahimus.
$. VI.
Dlcitur autem norio aliqua fupe·
rior ideo, quod exhibeat ea, quae
pluribus (h. e. inferioribus) iunt_»
communis ; quemadmodum uni*
verfale eil id, quod aptum efl plu¬
ribus iingularibus fuapte natura-*
fneffe, Nomine inferiorum veni-
unt (i) Individua parcicularia & res ftngulares unius ejusdemque gene¬
ris vel fpeciei, in quibus confide-
randis , fi mente ab iisdem fepara-
veris conditiones vel differentias, quas vocant individuantes,(quales
funt hoc, hic , & nunc eile) ftatim
orietur conceptus eorum, ( indivl·
duorutn) univerfalior. Cadie autem
ejusmodi abftra&io non tantum in
fubftantias»fed etiam in accidentia.
Namficuti hominem cogitans,non hunc vel iilum mihi fifto in con¬
creto aut iftdividuo; ita eruditionis
9
quoqj&do&rinas conceptumgene- ralem formare pofiu , nuila habirä
ratione Socratis autPlaconis.Porro
(2) Species & ipfa eciam genera fub-
alterna dicuntur inferiora, in ordl·
nead conceptum quendam fuperio-
remieuuniverfaliorem: fic animal, quamvis plurimas fub fe contineac ipecies , refpe&u tarnen corporis, quod latius patet, quemadmodum
& hoc, in ordine ad lubilantiam i- pio fuperiorem, dicitur interius, &
fic porro; donec ad conceptusn-»
iimpiiciifimuni & maxime univer¬
salem perventum eft, in quo tan·
dem fubfiilere, nec ultra progredi
licet. Qoisnam autemfit ilie, mul-
tus eil diiTenfus: videturtarnen tu-
tiffimum aifignare hane pra?roga- tivam £/?//;-quippe quod de ipfaet·
iam cogitabilitate (quam ente fu-
perioremeiié quidä autumant)prae-
dicaripoteil. Ex diéiis patet,quara?·
fione fuperiusabinferiori, velquod
idemeil,univerialea particularibus
abftra-
abftrahatur: per praccifionem nimirum
difFerentise vel individualis vel fpecifi-
CcC: Iilud fifiat, habebisfpeciem; athoc
fafto, conftitueturgenus. Neqj minus evidens eile puto, hane univerfaliuiru
abftra&ionern eiTe natura pofteriorem fuperiori illa, quar in finguiaribus ob·
tinet. Nempe intelleßus nofter ad-
fvetus eft fere fequi cognitionem fen*
fuum , qui verfantur circa fingularia) ideoque & intelleftus prius ordino intelligitfingularia, quamaliquoduni*
verfale. Quod confirmaturj quia uni*
verfale fit ex praefuppofita cognitionc fingularium, a quibus univerfalia ab-
ftrahuntur. Sic, cumvidemusPetrum, prius cognofcimus effe hominem^j
quam ede fubftantiarru
§. VII,
Jam quos efFe&us producat abftra*
étio, paucis difpiciendum. Cum res
nulla fefe fiftat nobis cognofcenda, quin ei adhacreat aliquis, Ut ita dicam,
comitatus, vel a Ioco, unde nobis ac-
cedit, vel a tempore, quo nobis ex-
hibetur , vel ab aliis circumftantiis»
quas, nifi datum eilet a re ipfa prae- ι fcindere » haud fciam, annon eveni-
ret,
im
ifi-
oc IUS Tb :m
b·
id-
n-
*5 O
ii-
nc b-
τι>
II ret, vel ut a brutomm fenfu parum-,,
aut nihil diicreparec noftra cognitio;
vel, uc vocabulorum infinitus foret
numerus5 quum, nimirum, idem v.
g. color , quem hen a lade percepe-
rat animus , impofueratque albedinis
nomen, hodie in creta aut faccharo Vifus, alio nomine neceiTario foret fi- gnificandus. Eft igitur primus & prae-
eipuus abftradionis effedus , quod
fem cognofcibilem a conditionibus,
quibusadftrida eft, individuantibus lr- beret. Huic affines funt reliqui effe-
ftus tantum ncyn omnes ab audoribüs indicati; fcilicct remotio circumftan- tialium ab eftentialibus, quat, iicut es- fentiam non ingrediuntur, ita nec ret
conceptum ; depurgatio eftentia; ab adventitiis defedibus; dedudio rei a
ftatu fingularitatis in univerfalem; fub- ftantialium ab accidentalibus feparatio;
^levatio rei a ftatu proprio in emi¬
nentem»
§. VllL
Quicquid agunt abftrahentes, id o- ttne eo tertdit, ut clarior evadatper-
ceptio* Etenim, five fubftantiam,at-
tributa> modos &c. rei finguläris ab
in vi*
12
invicem feparantur» aliique prac aliis
attenduntur; five per praedfionem fu-j
perioris ab inferiori formatur univer-
fale, nihil aliud quacritur, quam obje-
&i diilin&ior conceptus. Et fi obji'
cias, hunc abftradionis finem minuä apparere, ubi res eil cum univerfali-
bus : quippe quae> per id, quod a re¬
bus abilrahantur,notitiam rerum non-j nifi generalem gignunt. adcoquecon-
fuiamj nos contra» non modo ipfam
univerfalium indolemabflradlione red*
di notiorem contendimusj fed cognin
tioni etiam inferiorum feu individuo-
rum haud parum inde tonfuli, quod
untverfale, (h. e. determinationes in«
trinfecae pluribus fingularibusco'mmii»
nes) abiisfeparentur. Etenim vereor,
ne nunquam innotefceret alicujus rei
natura v. g. humana» nifi abilra&io·
ne prius perceperis, non modo quid
homini in individuo competatj fed &>
quid habeat cum reliquis hominibus pariter ac animantibus commune. Un'
de porro difceres, qua in re ab iM
differat,nifi ipfa hominis forma inno'
tefcat? Hinc eil, quodabitradlionis 6«
aem etiam faciat nonnemo vere for;
malitatis in r£ cogpofcibili reprsien-*3
tationcm. Quo«), fi »ta cft, erit abs- tradio , fi non fundamentum confti- tuens& diftinguens Difcipüna-s Philo- fophicas ; medium cerre pratcipuurru inquirendi & obtinendi rationem for¬
malem > quae in iigulis objedis in-
venta &r cognita, difeiplinis etiam fin#
gulis certos prsefcribit limices.
§. IX'
Jam a re nofira haud eiTec a-
lienum, immo opera? precium foret >
fi j quemadmodum plures qui irL>
hoc argumento verfantur , fic nos
etiam abilradionem videremus fin-
pulis difeiplinis prepriam! fed vetat
imperata brevitas ; vetat quoquo temporis anguftia. Superefl: igitur,
11f paucis de necefTitate abfiradio-
msR1C & utilitate agamus. Quin maxi- necefiaria fit abflrahendi facultas»
nemo inficiabrtur,qui cogitaverir»men-
tem humanam eile fubftantiäm fini- tam, cui denegatum eft, vires fuas,
quantitatem habentes determinaram»
omnibus & fingulis rebus, Cphxrx in«
telledus noftri fubjedis,fimul & jrqua«
hter impenderc poile. Imo, w//«r, in- quic
*4
inquitCel. Btilffing ,+attdttorcsfecum tpfosrépiitdréj, qnaltsille ßatm forct amma, βrebus prafentsbus
omntbus Aquaistsr attendere deberét 'istnaturafu&,
neque ab altis pofct abflrahere, & ad aliasätten-
dereclartm ff dtßmelius, Νumtllatrißatu t-
dearum dtßtntlärum, faltein pärtsalmmΓ an tn perpetuadtβractioneßnporem referente fortt? An
tnßätuqualtseßfomritßneßmrito? Aecedit,quod
in hoccc ftatü irr.perfedo tantä fit rhentis iroftrs
limitatio, ut ne tes quiderti fimpliceSj neduni cää, qua; compofitionem inVolvuik> uno öbtutu accm
rate pervidere queat;maxumopere igkur neceiTariå
eft ejusmodi facultas , cujus ope objeduni rite pereipiendum in variås partes leeäre, & earuiti quartilibet feorfum intiteri poifimus* Quod, ciutl
ita fitj prono qiioque alveo lequituf, opefationi»
huius, in omni fere eruditionis parte ι utilitaterrt longe maximam efle, Etenimhäud feiäm, an ul»
]us pereipiehdi modus prxrtaritiör fit homini «la¬
tus, quo fibi viam ad diftindas rerurh notionés
citius aut tittius aperire pofiit ? Sed ädum ageré quid attinet? Ipfi riimitum efFedus & fihes ab-
ftradioni fupra a nobis affigtiati , iatis füperque
teftantur de ingenti ejus ufti, tum iii indagändä)
tUm docerida veritate, Hifce nihil afldi poteft graviusj quam vulgattim illud parker Scvc-
riffimlim Verbtim: ßlus eß Thtlofophusi
qut bene abßrahit,
S. D. Gt
* Dtltecid, Thilof §.16$,
