• No results found

Commentationum Stoicarum particulam quartam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Andreas Unell stip. Hellvik. Ostrogothus. In audit. Gustaviano die III Junii MDCCCXV h.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Commentationum Stoicarum particulam quartam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Andreas Unell stip. Hellvik. Ostrogothus. In audit. Gustaviano die III Junii MDCCCXV h."

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

CO Μ Μ ΕΝ Τ ΑΤIΟΝυΜ STOICARUM

PARTICULAM QUARTAM, VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRJESIDE

Mag.

NICOL.

FREDER.

BIBERG

ΕΤΗ. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD.

EEG.ACAD, LITT. HUM. HISTOR» ET ANTIQU. HOLM. MEMBRO

PRO GRADU PHILOSOPHICO

PUBLICE EX AMINANDAM PROPONIT

ANDREAS UNELL

STIP. HELL VI IC. OSTROGpTHUS. '

IN AUDIT. GUSTAVIANO DIE III JUNII MDCCCXV

Η. Ρ. M. S.

U Ρ S A L I JE

(2)
(3)

——5 1

Summarn rei, quod ad Cleanthem in primis attiuefe, ju« dicaturis verba Senecae in memoriam revocasfe fatis eritp),

Infpirationera divinam identidem Cleanthes virtutem

adpellavit, non falva tantumoiodo & integra Ted egregié

quoque expresfa objediva in fubjedo ipfo honeftatis no·

tione. Et in genere notandum pato» quo altioribus

quis & objedivis finauf refpedu metaphyfico principiis honeftatem ipfam innixam voluerifr, eo fere

quemvis & redius & propeniius formulis ipfis fupremae

in -Ethiea

dignitatis theologici quid vel reiigiofi etiain argument! admiicere. Quam in Stoicis quoque nonnuilis

confpicuam

fuisfe propenfionem rede notavit Schieiermacherus; qui formalj hihiiominus, ut jam antea diximus, fyftematis

Stoici explicationi nimium quaηtum indulgens, formulas

iftius fignificationis Stoicas cum recentioribus

quibusdam Fichtianis, quas nec eatiidem vim habuerunt, nec exten-ilonem, nefcio, an obiter magis quam credule>

compa-raverit q).

§.

2,

Cleanthem excipit Chrysippus, vir fubtiiitate &

acumine infeer Stoicos infignis disjferendique iη

prim is

dex-teritate & agilitate celebratisiimus; quem Seneca ita rj

defcnbit: "Chryfippus, penes quem fubtile illud aeumen

eft & in imam penetrans veritafcem, qui rei agendi

caus-D fa

p) De Benef. VI. n.

q) Schleyermacher L, c. p, 6i«.

(4)

loquitur & verbis non ultra, quam ad infcelleftum fatis?

eil", utitur: Cicero s) vero, verbis aliquantulum ludens:.

''ChryiippUSj inquit,. hotno fihe dubio verfutbs et caliidus:

ver-tutos eos appello, quoruui celeriter mens versatur:

callidos autem , quorum tamquam manus opere, fic ani<~

mus ufu concalluit."

Chrtsippum Stoa imminutae per Academicam See«»

pfin, cujus auébor Arcefilaus, dignitatis viodicem &

re-iiauratorem gratisfima conftantisiimaque memoria

vene-rabatur: & omnino, ii res hnjus temporis philofophicas

confidero, felici interpretor omine fa<fkunij quod inter Arceiilaum & Cårneadem medium veluti fata

Chryfip-pum opponerent, acerrinium Stoae reliquique hoc

ila-dio fere omnis dogmatismi fab Stoa militantis

propugna-torem. Téla enim-, quibus Zenonem Ärcesilaus^ petie-rat, feliciter retudit Cbryfippus, novis ipfe fortioribusque mox a Cämeade petendusj & iinguiarem faepius in hac

pugna utrimque virium & aequalitatem & fuccreicentem

cum impedimentis debellandis ίξχψ admirati fuimus;

Ce-terum praecipuum hujus pugnae momentum theoreticse

iuisfe coniiderationis probe novimus: nec ignoramus

an-eipiti loco, vel eam maxime ob causfam, pugnam hane

fte-tisfe, quod in Stoicisino ipfo, ex noftro certe intelligen-dl·modo, principia, quse fcientiam ipiius Cognition!«

tan-gerent, magnaru utpote partem cum empirismo Epicud

communia, multum ab eorum fäfidgio diilarent,, quse

ftridte metaphyfica esfent. Cujus vero defeétus vel ideo in prafticis Ifevius erat incomiiTodiim, quod< proximam hujus fcientiae principia cum metaphyficis affniitatem ab»

snifcio?inde contraxisfent.. Quamobrem Chryfippi quoque

operam

(5)

i?fore.lIL-io»-' '''

/· o

-öperam in

pra&icis

felicius versatam

fuisfe

judicamus» quam in iis, qua© rationis theoreticas ditioni iubjacebant«

'Et adeo quidem feiiciter jad:a fuisfe prima

exiftimave-rim Stoicismi moralis fundamenta, ut, quum altius jaci

profundiusve fubfterni neutiquam, ut videbatur , opus

esfet, multutn tarnen ipfi ilii Jatitudini, quse explicat &

explanat, fpatii ofFerrent.

Summa itaque metaphyficae omnis, quae divinas

fl-mul fimuique humanasres comple&itur, principia ex ino* re Stoicorum eleatiee expresiit Chryfippus* nec a Ionis-tno ipfe Heracliteo alienus: Cleanthi

per omnia fimillimus» folaque, quantum judicaré licet,

χγ.ξίβειοί

praeftans. Quod

eniin ultimo loco nobis objeéfcivum audit, id, tefte Cice* rone t), "vim Divinam appellavit Chryfippus in ratione

pofitam & in univerfje naturae anlmo atque mente:"

''principatum porro Dei, qui in mente & ratione verfe-tur, communemque rerum naturam univerfam atque o-mnia continentem quam eamdem componendo mos''fa¬

talem vim necesOtatem rerum futurarum*' nominat:

''ipfumquemundum", beneaddit

Cicero,"ChryfippusDeunfc

dicit esfe, qnippe ejus animi fuöonem univerfam." In hac itaque fu.pre.ma Numinis fingula continentis poteftate ul·

timam fati cum übertäte reeonciliationem quaerendam'esfe

fatis apparet: quo autem potisfimum modo & in hac fu¬ prema poteftate, & in univerfo deinceps ipfo, & apud

hominem deni^ue, quem e fua manu, perfeétisfimum

o-pus, exire jusferat natura, libertati, quam evolverat

i-pfa, vindicias daturum* ultima haec gravisfimique omnino

momenti conciliatio cogitanda fit: id vero nec ex

Chry-fippo fatis perfpicué intélliges, multas quamvis <hoc in~

\ ..· . primrs

(6)

. 2g -====

primis orbe conclufas qusefliones gravins adcuratiusque*

Chryfippo tra<5latas quam Cieanthi haud quisquam abfur*

de poftulaverit. Vim certe iftam fupremam Chryfip-pus diftinxisfe aliquatenus videtur & a nuda materia qua^

litatis omnis originitus experte, in quam ägit, &a

vehi-eulo, quo agit? sethere fubtHisfimo, formarum, quantum apparet, nec ipfo incapaci, & quaiitatum in toto univer-fo συντακτικών dispenfatore inftrumentali iupremo. Huic

autem vehiculo & praedicata phyfica, quse

Supremo Chryfippi Numini pasiirn "Stpud Ciceronem aliosque attri-buta deprehendis: & potentiätiönis fimuJ, ut vocabulo

utar recentiori, natural, quam primus in

Philofophiam

Stoicam Chryfippus introduxit vel curatius faltem

de-fcripfit, partes, quantum quidem ex notione inftrumenti

non difcesferis, primaria« adfcnbas oportet. Cefcerum vim

ipfara Divinam- esfentia ex noitro fentu pietaphyfica ra¬

tionalem rationisque omnis derivatae foiitem esfe, vik

,.

ii Chryfippum audrs, magnopere dubitaveris. Neque enim alio fenfu verba ex Cicerone jam allata commode

explicaveris: & exinde confirmatam hane explicationem.

invenio, quod conelufione anaiogica *ηγεμονικον iliud in

anima humana, purisfrma vis divinm effigie, Stoicis

ad-xnisfum , in ipfam vim Divinam, remota omni

imperfe-itione, aperte transtulisfe Chryfippus perhibeatnr. Huic

autem rationis rummae fimul & univerfae atfcributo

liber-tatern quoque fummam conjunftam voluit Chryfippus..

Nam neque γγεμονικον illud Divinum fato obnoxium vel

alia aliqua ratione dependens ullibi ftatuit: neque coecum defcribit, fed aperte videns; omninoque cum anitnse ifto humanas ήη/εμονικω, omni fublata imperfec-h'one omnique

mutatione, confentiens. Quamobrem etiam, cum eleftio

imperfe&um aliquid & mutabile involvere Chryfippo vi¬ deretur9 omnem a ratione Divina, vidente quamvis &

(7)

profpi-profpiciente, eleftionem remotam esfe fiatuit: ipfnmque

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam ,

necesfa-riam, imperturbabilem concatenationem.

Quod ex tri— bus vel quatuor, quae ad nos pervenerunt, Plutarcho

Stcbseoque referentibus u),

Chryfippeis

rv,s ειμαξμ&$ς

definitionibus inter fe collatis inclufaque

, dicam, an in-tertexta his ipils difertisque aüquando verbis

pronuncia-ta Providentias notione, fatis apparet: maxime,

quum id aceedat, tjuod pluribus iignificasfe conclufionibus

Chry-fippus videatur, Deum, quod bonum eft, immediato

eo-demque abfoluto confpeftu pervidere, nihilque omnino, nifi quod bonum fit, videre, nihilque

proinde, nifi quod

bonum fit, agere.

Quibus utique fimul fumtis asfertionibus , concludere

fas erit, Chryfippum libertatis,

qnanturn quidem in

ipfam vim Divinam haec notio cadere

posfit, non

nega-tivuin tanturn agnovisfe charadrerein,

independentiae,

fed pofitivum fimul, perfpicientiae;

remota tarnen omni

eleélionis alternatione: necesfitatis

vero notionem a Deo, nifi quatenus fummum ipie fit

principium,

omni-noque non posfit non agere, amovisfe

amotamque in

i-pfam aétuum ab Eo emanantium feriem continuam

trans-tulisfe. Quare cum Eleatico

confpeétu Deus nequaquam opere fuo egrediatur, fed vere immanens fit

ipfeque

fui operis fubfiantia ieu

fubjé&um metaphyficum

perma-neat, re ipfa flatuisfe videtur

Chryfippus,

necesfitatem

proprie fic diéfcam, five εψαςμενψ, nihil aliud

esfe, nifi

«) citatis Tennemanno L. c. Ε. IV. p. 298· cf.

(8)

a&iyitatem Summi Principii objeftive, i, e, in objedfcis confideratam: ejusdemque a&ivitatis charafåerem propri· lim esfe libertatem, quatenus in fubjefto abfoluto hasc

eadem vis nec dep.er.dens nec coeca cogitari queat.

Ne-cesiitatis autem objedfr'vse duplicem omnino notam

fta-tuit, causfse cum effedtu continuum nexum &

commer-cii rerinn univerfalis univerfalem reeiprocationem: Hane συμπccSetccv vpcavit: illum vero, qui caium quemvis

for-tuitum exclndit, vel logice demonflrari posfe., nullate-nus dubitasfe Chryfippus videtur. Et haec quidem

ha-dtenus.

Sed nec in ésfentia Divina iftam qualemcumque

ne-eesfitatis cum übertäte concordiam ianxisfe contentus

Chryfippus ulterius argumenta perfequi ipfamque in mundo, cui potisfimas necesfifatis partes demandaverat,

fati univerfalitatem cum particularitate libertatis in

ho-mine, qui pars ipfe univerfi manebat* conciliare fluduit.

Cujus quidem conatus, quanfco rariora apparent in uni-veria philofophiae antiquioris hifloria veftigia, tanto, quae exftant, attentius confiderari merentur. Coliigenda

autem funt, qvrae huc pertinenfc, fi annotationes quasdarn

A. Gellii exceperis, praecipue in fragmentis, quse exIrbro Ciceronis fingulari de fato fuperfunt. Hos vero fontes

coniulenti fatis patebit, pericula, quae libertati humanas

ex Eleatismo & in genere ex omni fere dogmatismo sntiquo imminebant, neutiquam Chryfippum iatuisfe.

Neque enimEleatici tantummodo Stoicique ipfi Eiea·

tizantes, ied ut bene monet Cicero, Democritus ,

Hera-clitus, Empedoclfcs, Anftoteles, omnia edixerant ita fato fieri, ut id fatum vim necesftatis ajjerret: v) neque ullos

enu-merat

(9)

frierat praeter Epicnrnm Epicureosque, qui palam

profi-teri auil esi'enc, ßtm ullo fato esfe animoruni motujp;

rvj

hos vero neC ipfos putafc eo usque confidentiae progresfos

r

niii poftqu'am vei negatae in natura rerum necesiitati abfurdisfimam fübftituisfent declinationis atomorum

hypo-thefin, vei ipfa denique fuftulisfent principia logica,quibus

legem causlalitatis, ut, jam dictum eft, Chryiippusquo* que innici exiftimaverat/ Ipfequeideo, ut apparet, Chry¬ iippusj hac alternatione pervifa, quse libertati humanas

imminerent, difcrimina neutiquam itatollendä ratus eft, ut

aliquid vei de fati univerfalitate Vei de principiis, quibus

haec contineretur, derogatum foret: fed principiis potius

ipfis.quatenus fimpliciter logice coniiderarentur, haud fine

artificio ita ufus eft, ut in tantum, quantum honeftati

ipfe confervandae confultum duceret, animorum motum

iiecesfitate liberarent Quo quidem ieniu reifte de

Chry-fippo Ciceronem dixisfe putamus,quod tamquamarbiter ho*

iioraviurinter utrumque mediumferire voluerit,

ßntidque & re°

tinerefatum & neces/itatem effugere y); Duplici autem argu-tnento, ίϊGiceronem attente periecutus tueris, conftriiftas ihvenies has ipfas, quae Chryfippo debentur, libertatis

hu-manae vindicias: uno, quod jam non magnopere moia*

mur, praeparatorio viasque primas munituro; quod con¬ tra notisiimum antiquis ignavae rationjs, ^yisKoyx·,

fophis-ma (fatum Turcicum veiMohammedanum appellat Leib^

nitius, omnem quippe in> homine atftionem fuperfluam

esie eviifturum) dire<ftum, diftiiuftrone inter fatum fmiplex

& fatum copulåturahaud quidem illa, fi confilium·

Ghryfippi intellexeris, inale inventa, unice nitebatur 2:

altero»

x) cf. L, c. c.

(10)

altero vero palmario & principali, quod

ipfum

qurdem

in libertate humana difficultatis cvardinem tangeret. Fuit

ntique hsec difficultas, quatenus theoreticse confideratio-ni fubjieeretur, femper una eademque: quo autem

&

ambitu & di&in&ionis gradu tempore Chryfippi pervifa fuerit, haud male ex verbis, quibus Cicero eam effmxerifcj colliges a). Necesfaria nempe & continua omnem mutatio· num confecutionem ferie ΐηνοΐνΐ* principium totius

argu-liientationis, ultro concedenduni libertatis impngnatores

poilulabant: nullum in hac ferie articulum, quem fuperfi-lire fas esfet; nullum, qui non proximo continuaretur, ingeminabant: appetitum porro, quidquid prseterea esfet,

certe mutationem animse involviere, eademque hoc

re-fpe&u, qua ceterse mutationes omnes, lege contineri

as-fumebant: inoveri itaque appetitum causfa antecedente, in qua rationein fufficientem agnofcerefc, colligebant:

&

continuari hac ipfa ratione cum proxime praecedente

no-vum in rerum natura mutationis articulum, novo mox,

ntpote efficacem, asfenfione fciHcet appetitui data,

exci-piendum: appetitum itaque asfeniionem

fequi

eadern

concludebant continuationis lege, qua causfam inoven*

tern appetitus ipfe fequeretur : asfenilonemque

denique

a#ionem ipfam eadem lege infequi, qua appetitum

asfen-iio exceperat. Unde primutn in hac ferie

articulum

caus¬ fa arifcecedente & necesfaria determinatutn

determinatlo-nem totius necesfariam fecum aiFerre evidentisfimum

pu-tabant. Et, admisfo quidem argumentationis principio,

totam hane conclufionis ferietn, ii Ciceronen» audis, la-befa&are vel efFugere Faltern Civyfippus ihiduit,

introdu-&a remedii Ioco causfarum antecedentium in perfeétas

( principaies ) &

adjuvantes

(

proximas)

distinélione.

Per-sj) L. c. c. 17. 3 Si emnia fato fiunt —- nec fupplicia,'*

References

Related documents

ria paullatim forma ftringitur nihilque pro lege agnofdi- tur, nifi quod cum anticipata boni objeitivi idea cobae- reat, Quamvis antem progresfu philofophise.. =====.

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem &amp; quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem. recidebat,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil

feire potius, quam credere iaborat O Quod ß admitteretur, alterum omnino ßatuendum esfet, aut esfe Rationem humanam ,. quam Summi donum Dei vitssque ducem