• No results found

Dissertatio philosophica quam ... sub præsidio V. Cl. M. Martini Brunneri ... publicæ bonorum censuræ submittit Jonas M. Böklingius Smolandus ... In auditorio Gustav. ad diem [ ] decemb. ann. M. DC. LX. II

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio philosophica quam ... sub præsidio V. Cl. M. Martini Brunneri ... publicæ bonorum censuræ submittit Jonas M. Böklingius Smolandus ... In auditorio Gustav. ad diem [ ] decemb. ann. M. DC. LX. II"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

i '

DISSERT

ATIO

Ρ Η I L O S O Ρ Η I C A .

Qtum

Ex

decreto

8c

approbatione ampliflimi

collegii

Philofophici

In

Regia

Academia

Vpfalienfi

SUB

PRiESID

IO

*

V.

CL

M. MARTINI

BRUNNERI

Gr.

Ling. Profeff

ordin.

Publica bonorum

cenfurte

fubmittit

JONAS

M.

B0KL1NGIUS

Smolandus.

Ser.R.as

Maj.

Alumnus.

In Auditorio Guftav. ad dicm

-Dccembo

Annf

M. DC. LX. II.

ϋ Ρ S A L I JE

(2)
(3)

VIriutis

ζΐα ratio

iter

prafcripCerit,

inprefjurm

medium quod

judicium

viri

re-prudentis defimerit yférvare

tenetur.

'Εζηγνα-κ;.

Nuclcumcivilis prudentia:

videntur adepti

>

qui

pra:ftdio

virtutisinftriufti, incunétis adiombus, q ia licet, medium

fervant. Vndenaturahand dubié lllud Poet«, quod jam

dudum in proverbium abii: : mediumtenuerebeati.

Eft

autem

medium illudnon quod Philofophi purricipationis vocant·*

cxduobusenim imperfedisdt malis , perfecbim & bonum

noncompomtur :

nequereiinterextremaxqualiterdiftans: fedrationis vél perfornt , ut pro

circumftautiarum

conditio-ne vir prudens definierit Paratur autem illa defiiniendi

facultas bonitatequadam natura:, ex prxceptis difciplina:,

experientia de ufurerumcivilium: notitia practeriti tempo¬

ris,exquanafciturprovidentia futuri.* & fi quas

his

fimilia

funtalia. Sedmaximarumplenares

ifta difficultatum,&

ar-duumplanépervirtutemadgloriam irer j mediumque illud tenerenonperindé facileatquegloriofum. Nam de ipfi ho»

minesadiniquaagenda multorigilantioresfunt,quamadbo¬

na, & via virtutis multum falebrofa eft , dijjiciletnque aditum

primumfpeäantibus offert, ut elegantiffimetotammortalium

vitam,ejusqueexitum longé diverium in litera Pythagoras Poéta defcribit. Multafunt qua:hostentantem greifus

tur-bant,imofupplantant facpé. Infimti de plusquamdifficiles

iuntvita:human»cafus, quosdies ferme

qusclibet

producit

fuos: rarior quam promultitudineexa&aeventnum

(imilitu-do. tScquieodemanimo iisdem utuntur mediis ,f»pé non eundemobtinent finem. Fuitcum cun&atio infignem

da-retvi&oriam, fuit de cum gloriofa perderef pradia, «. éc

falubrtter deflinata omni ratione potentm foriuna difcuterct,

«, Curt.l, 3,C, 8.

(4)

»-w

ff

I

rf F κ

Ketm:«* äuvr ·hominesinterhisurgent.Re&a»rationfi

quanqnam caligme

laboret

fua, totumferméexercendae ho-neftatis commirtimiisnegotium, Hane frequentius, quäm rebus huma/usexpedit, folio deturbantrebelles affe&us,Sc

inordinat»cupiditates,qu3e,$uaspernefasrapuerehabenas,in

©mnemlicentiamlaxant- Quasnon in hacvitaturbasexcirant

hincvisSc metus,illinccommune illud generis humani

nau-fragitim voiuptas?utnonimmeritoqueftusfit Ciceroβ.

Nul-lam capitaliorem peflem hominibus datam , quam

corporis

voluptatem. Dicere vix fuftineo, quam in rebus humanis

4pminenturavaritia, invidia Scambitio: atqueexhisnatxin

omftemnequitiamplus fatis ingenicfx frandes

,

benevolen-tiamperinanes ceremoniasmeiitientium feda fimulatio

, Sc

aliorum aliis utentiumartibus, utmagis abftrufis

, ita Sc

a-trocioribus. Alio iterumagmine candidatum virtutis

oppu-gnat levitas ingeniorum,futilipropofito>etiamfine ftudioSc

fpe commodi,aliosfallerenata,nugamentaotioforum,Sc ex

vanoinpublicum fparfa memdacia. Et quis totmonftrorum

feriem animo vel fermone percurrere aut poterit aut volet? Intertotprsecipitiorum aviafemitammediam

, quamvis

dif-ficilemcalcare cupienti,animus inprimis veråpietate,

amo-reScreverentiå numinisimbuendus: adveiTumincerta for-»

tuna»,Scvarietatemcafuum, inftruendus praeceptis

do&ri-nac,Sc confirmandusexemplis bonorum: eaquxfunt

noflra-rum virium,diligenterfeccrnendaabalienis.

In his fi nihil noftrum eileenpimus lucro,nihileffepoteritdamno

:iniftisa

fi licet,fugiendafunt periculofa:

ne cumin vadoeile, autin

portunavigare licet,ipfinosmediis ingeramusproce'lis: Gn

minus ,tutapotius

fequenda

quam

fpeciofa.

Atqueutme¬

diaeasvia, multum conferet» fi memoria tencatur notum

illud,

Alter remus aquas, alter tibiradat arenas.

Qpod

fijes

viribus

Sc confiliis

noftriserit

major,repetendnpi

memoria iiuidEpideti·" £ϊ»τ«τλ

yr/o^im ytvtåa. ωίδίλίΐ?,

*λλ«,.5-ίλίytytåattv.

ytvoy.ivvwc ymrau Et. in cventibusrerura

£ defeneci,

(5)

pro-Providentia

carleftis

inter

dum incitatnenti

Sc gratuTationis,

interdum folat'i materiam praebebit, iemper venerationis.* Prajterea moderateSc gaudendumin fecundis,Sc dolendum

inadverfis; ut

y Speretinfeftisjifietuatfecundis,

Alteramfortem bene prtparatum Tettus . ... —

Etfemperante oculoshabeat illaquae

apud

Syrachidem

legi-mus,cap.xi.ζ7,Sc xiix.2y.Meminerit Sc iftiuscoraiciPhorm.

Aä.zSc.ι. 11.Sc feq.In illisqua?magis intränosfunt.fi quid

turbet,magis recedendnmab illoextremo,quodavirtute

lon-giusdiftat: inclinationesmala^adqnasnaturanos

deprehen-dimusproniores,operofius

caftigand«

: ingyrumfrenandus

appetitiis,&fubjiciendus rationit obltandumprincipiisquxta

illud Poet*:

i1 Principijsobfia,fero medicinaparatur, Cummaldper longasinvalttere moras.

Fugienda?occafiones mal# Sc illecebraj 5 Sc qu» his fimilia oblervaridebentaiia. Nimisenimmagniforetmoliminis

mniarecenfere. Nam

i Quidquisque yitet nunquamhemini fatie

Cauf umeft in horas \

Cui veroSc hxc cordi ernnt3adiequoquepertinereintelliget

illuddequoabinitiodicere caepi, media tutifsimusibis.

H-Societatem

civilem

α

natura, tan

quam

cauja

primaria,

originem

habere.

ξύγηης.

Quamvisme nonftigiateffemultos3 qui Sc verbis Sc fa&iss

Quantum in illiseft, probatumeant, focietatis civilis

infti-tutumScappetitnm a natura non eiTe: potior tarnen mihi vita eftautoritas Sc ratio illorum,quicontrariamfententiam

propugnant. Et primumquidem certum eft, nattiram hic

ante omnemneceüitatem eile1. Namqueper eam,qualisilla

y Horat.Caim.iib.ii.odio.S"Oyid.iib.ije retned,tHorat.Carm.

Α ι nunc

(6)

^ nunc eil> & infocietate civili coniideratur,ineam

indigen-tiamScegeftatem conjicimu-r, unde h^connis oritur necef-fitaS.

Itaque hoc patto

naturaSc hicprior neceilitate

efty

Sc

nosadconiulendum neceffiratibusnoilris,

permutua

homi-num,infocietateviventium,auxiliairnpellit. Verum hoc

lo-co resaliterintelligitur.* naturamfcilicet,absquehis

drfficul-tatibus eifec, n;hiloieciusperfe ad focietatemferri ,Sc perfe cumå folittidine, tum confuiione abhorrere* Iniuntenim

mentibushtimanistacitiadfocietatem ftimulij ineft ordinis

in focietateamor, quem iniefentiunt,

quotquochacinparte

fuam ipfinaturamnonvitiarunt, id eilmortaliura pleriquetut videre eftetiam inbarbariilimis populis.EtCicero urbium

po-tiusprsefidiaSc munimenta»quamfocietateshominum ii

me-tuSc neceilitateortum traxiife rede obfervavit* ξ·

Etfi na¬

tura duce,inquitj

congreganturhomines,fpetarnencuflodia rerum

fuarumurbiumprafidiaquarcbant. item: ficutiapes noncongre¬ gantur utfavosfaciant, [ed cum natura coeunt , tumfavos

faci-unt. Et undétotilluftrium virorum magnifica fatta,

Sc

egre-giaemortes,quasomnifecuio diverfi generis Sc conditionis

homines,pro patriaoppetierc,nifi abhoc inftintta? Cui

bo-nofermonisfacultatehomineminftruxiiietnatura, fieumad

folitudinemdamnaiTetUnderetlé iterum

fcnpfit

Cicero,

j,.naturamvi rationisbominemconciliare homint, & adorationis

&advitafocietatem. Hancetiam Deonacurieconditori quam

maximéplacere idem intellexitCicero, Sc verbis

elegantilii-mis extulit. θ. Nibil&ityprintipiilliDeetfuihunc mundum

regitM

eßacceptiusquamconciliacatuscjuehominumjurefociati„ Quo·

circafocietatishujuscapitaipfeDeus conftituit,illis

fapien-tiam Sc

gubernandiprudentiamlargitur

Rom.xiiT.i.z.Sam.

Vi*21·i.Reg. in. io.Hagg.

n* 24, Cum veröex

inclina-tionepetiturargumentum

,non funt paucorum vitia priefe*

renda re&itudini natura; inpluribus,Utenim medicus

,cum quid hominumnatura;inuniverfumfitconfentaneum

defcri-bereparat,nonattendit adcaufarios,

quosappellant,aucho¬

mines pravxdiaetaej ita in hocnegotio,folitudinisamantes,

Cic. Üb, ι j.off, η, Cic, lib,

3·, cic,in fom.Seip.

(7)

pr«c-praedones,

Sc

rapto

vivere

aifveti,

hiijtiS

tion

fönt confidera·

tionis- Etrede monenteruditi, Judicium fieri debereex eo,

quod in

fpecie

humana

integrum <5c ianum

eil.

Nihil

proin-démorarinosdebet, ii quivel peculiari vitio Si auileritäte

ingenii,vel alicujuspravitareinilitutbå focietateabhorreant. III.

Sunt

notiones

quadam & affeBiones rebus

cmnibuscommunes>quarum

conßderatio

a

hona

eruditione non

efl

allena,

'Ε^ηγησΉ.

Utnullatampraeclara& excellensres efl, qu* non'cön-temnaturabindodis: ita

vixullatameftutilis,utinclemen-tiorajudiciafugiatillorum, qui caetera quidem nihil minus

quamignavi autimperiti, itatarnen vel diverfis iludiis» vel

contrariasoccupatifunt judiciis,utufumejusfat/s perfpicere

nonpotuerint. Evenithocidenuquodminusexfpedandum

fuit,in reliterariarde cujuspartibusipiicruditionisprincipes,

aliialiter>Scfopé invicemparumbenigne judicantj utjam,

malömore»nonfoliopifieesSc vulgaresanim« inter fe

ob-tredent. Faiumhocapud clariiimosmaximosqueinliteris viros expertaeileaphilofophi*pars,quseuniverfalesillasno¬ tiones, Se communesdjfciplinis ferméomnibusterminos

ex-plicat. Qiiae eadem viciilim apud aliosnon minus celebres

virosFavorem Scpatrocinium invenit. Non jam de Rami fe-élatöribusloquor: quipatrum inprimismemoria

,ineamto¬

toagmineimpetnm fecerunt. Fuerealii,

quos plurisatilimat

eruditusorbis, quiSc ipiifeverius deeapronunciarunt. Ac

facrisliteris deditos ( dequofrequentius diiputatum eil ) υ· tilius ab eafeabilinere iidem exiilimarunt. Quorumin nu-meronoftramemoria in vicinaDaniafuitvireruditione non

minus Sc pietate, quam genere illuitris; qui id egit,

utmiilbhujusmoditerminorumufu,fola verba fcripturge in

dodrinacadeili,Scexplicanda Sc defendenda adhiberentur.

Talequidinconcionibus facris obfervarivelie å fuis, certum

(8)

cft hominesfanaticos

Anabaptiftas,

multos

certe, ίΐnon

o-mnes. Aquibustarnen non tantum

iniigni pietate, fed Sc

e-leganti eruditione,totoquepropofitoSc propofiticanfis

lon-giiilmévirnobiliilimusabfuit. Verumrem iadu plus

quam

difficilemjudicarunt eotemporeTheologi

>viri iiluftris po¬

puläres <& alii. NarainecclefiafuaDeus non tantum

ver-bum fuum.fedSc verbiinterpretationemcxftare

voluitrquam

facultatem^0φ»τ£Ur nomine

deiignat Apoitolus i.Cor.χi v«

Inhujusautem

interpretationisparternnonpoftremamveni¬

rehorum terminorum ufum

,iiluftri exemplo oftendit prima,

aut certé primae proxima, Sc in hoc

quoque negotio citra

controverfiam imitatione dignaN.T. ti ecclefia. Occiir«

runt autemnon raro iacris in literis

hujusmodi termini,

quorum exa&ior cognitio non aliunde cominodius, quåm

exea, ad quam proprie

fpedant» difciplina, petitur» Vt

in präriens non adferam loca

, qnac frequenter in hoc ne¬

gotioallegari folent, Exod:III. 14. Apoc* i. 4. Sc 8. fitin

illis,

facrisque

ftudiismentioimaginisScftgni Gen:

1. 27.Ad.

11. 1y.necefsiutisMath,χιix.y.veriutu

Joh,vin 44.<cfrr#

niGen. xxi. 3;.imthenfiSc infinitiJob:

χι. 8. 1. Reg:xvin. 27.omnipotentts Scc. Itemhubitus.eadem fermenotione

,quå

ex Arirtoteleexplicare

cumfolenthujus philofophix

dodo-res, Heb.v. 14. Multaeprxterea moventur in

Theologia

quxftioncs,quas vocantmixtas ,utinloco deDeo,de pei

fo-naChrifti:quse, cuminconflibtum Sc

difpurationis arenans

defcendendumeftcumadveriariis> absque horum

termino¬

rumnotitiacommcdé decidi

nequeunt. Eoque

fimplicem

quidem ,iedSc eruditamecclefiameife voluit Deus,

qux Sc

iitoarmorugenerecumhxreticisconcurrere

poffet:necopus

haberetad illorumargutiasauresoccludere

,autfurdaeifein

iis,quse arguere Sc convincereerrorisdebet.Senfif vimSc

11-fum tumcxterge interChriitianos

eruditionisjtum hujusquo¬ que

philofopiar,apoftata

julianus.Vndecallidoprorfus

con-iilio ( molliiis

quampoteramloquor ) fcholas Chriftianorum

claudi juffit:ut a&a in exjlium

philofophiå

, Sc inrroduda

barbarie>gentilium

ftrgpbis

minuspoiTet refifti,

(9)

dimwstarnenhic idemillud, quod in aliis ufu venire folet^

titquores

eft prgeftantior,

to

perniciofus

magisfitabufus. Ita

Scholaftici quondamfententiarumiecutivel fuperantes

Ma-giilrum,

Theologiam

non

modo

cum

philofophia

temerari®

aufumifcuerunt,fednimiåquoque fubrilitate, barbaris

ni-tniumterminisfingendis, Se incomtnodc& intemperantér

Λ

tibi nihil opuserat,adhibendis,nobili fcieDtiaj contemtum

at-texerunt. Nec defunt hodic, qui in fublimioribus etiam

fideiarticulis nihil eruditéproponiexiftimanr, quod non

ta-liumfpinarum difficultatibus involvatur; & quod mireriss dicamanexfecreris,nihil pro vero faabent, niii quod

nom tantümadrationisprincipia,fed etiam ad has tricas

exege-yint. Nequeminorefteorumtemeritas,qui (tefte

Meifne-ro) perhujusmodinoriones,lucem Spiritus Sanéti in

homi-nummennbus accendifcribunt. Et fimiae quidempr«

ni-Bnioamore,itacatulos in finu premunt,utf$pefpiritumilli$

«xprimantt hiauternmonilrofosnimium inumbra otioabu- '

lentisingenijfcetiiSimagnocumfuo,nifibi temperent, xnalo amant«.

(10)

References

Related documents

quam lunamagis mtramart quod ha fint irebrtow. Voce ι ergo fe natura vidgar t, φ ufitata re

tingens fit hanc remaut illam efTevel non eife: in genere tarnen contingentiam 8c mutabilita-. tem in rcrum natura dari

morum eil, de illa nihil addo amplius, quam hoc unum&gt;quod. abfque hac omnis confiliarii folerna, do&amp;rina

attemperaffe, animi autem quam corporis exercitationes magis, ß ^ tum quia ut Salluftius ait, ingenii vires etiam in hello plurimumpof, 1 * funt 3 tum quia Qppofitio

effe poteft quod patentem jam ad omnia vitiaaniimjinfacit, occludit autem .aditum virtutibus qux verecundia &amp; mode-. ftia, Ä: judicio iano continentur. Cenfet

mus.Sed vel inde quod fera nimis fit inftitu- tio.autvehemens potius quam fedula&amp;con-. tinua,aut quod afperitate nimia

ftinda laquearia, omnia tarn eximia quam fumptuoiä ,denique ce¬. tera ad miraculum ornata humana opera confpicias:mox

mnit ordmem.hominesque fugit,horoine enim quidquid eil dignu, fimul fugit Sunt homines hominum (aufa natt ut tpfi inter fe aln aliis prodeffe ftudtant Ä» quod qui negligit,