• No results found

Exercitatio theologica, eaque in vitam Abrahæ prior; ... publice proposita præside Erico Benzelio ... respondente Johanne Lothigio O-Gotho in auditorio Gustaviano majori ad diem 27 maij anno 1671.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Exercitatio theologica, eaque in vitam Abrahæ prior; ... publice proposita præside Erico Benzelio ... respondente Johanne Lothigio O-Gotho in auditorio Gustaviano majori ad diem 27 maij anno 1671."

Copied!
52
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Q a o d bene vertat D E U S !

e x e r c i t a t i o

E A Q V E

V

I T A

M

A

B R

A

H

Æ

P R I O R ;

' « / V . *■•«. f _v C O N S E N S ? * P E N E R A N D Æ F A C V LT* T H E O L O G I C Æ

Io Regia Academia Upfolienfi

publice propofita,

- f J ^ Æ S I D E

E R I C O H. B E N Z E L I O

S« S. THcol. Prof. Ord.

I*- X d *• * V C\ Sa iJ * à i i, viv 4 i

R E S P O N D E N T S

J O H A N N E

L O T H I G I O

O - Gotho.

In Auditorio Guttaviano Majori Ad diem 1 7 Maij Anno 1671.

U F S A L I Æ

iwu&tH t

t IV R A Ac**»

(2)

V I R O

D E

E C C L E S I A C H R I S T I

O P T I M E M E R I T O ,

J ^ E r E J ^ E N D I S S I M O A M P L I S S I M O ^ E D O M I N O ,

D

N

T

A

U

R

E

N

T

I O

' S T I G Z E L I O ,

S . S . T H E O L O C I Æ D O C T O R I , R E G N I S V E C I Æ A R C H I E PI S CO P O , A C A D E M I Æ U P S A L I E N S I S PROCANCELLARIO.. Nec non C O N S I S T O R I I E C C L E S I A S T I C I P R Æ S I D I G R A V I S S I M O

Domino reverenter fufpicitndo

Salutem & Officia.

(3)

Taci-i * ^cTaci-ita Taci-illa & cum pTaci-ietate quadam conjunéta

I

T u o r u m erga me meritorü recordatio, R evc-

J L rendijfime Domine, hortatur & imperat,ut hanc

quiam fpeciminis loco defendendam fulcepi differta-

t i o n e m , T i b i potiffimum offeram, T u o q u e nomini

inlfcribam.

Rationes quae mihi id injungunt habeo

berne multas minimeque leves.

N a m beneficia, qui-

biws me continuo cumulafti, plane fingularia & pater-

niss proxima, ejuimodieffe deprehendo, ut nifi ingra-

titrudinis aliquod argumentum relinquere velim, ad

aliiumpræter T e , h o c licet exile, officiofie tamen ve-

nerrationis animique beneficiorum perpetuo memoris

n u o n u m e n t u m , deferre neutiquam poffim,

Poft-

quiam enini charidîmi, quoniamparentis mei fedula

cuira, benignior fortuna & T u a infuper nunquam fa­

tis; depræ.dicanda benignitas, hac fummè expetita fe­

lic i t a t e frui conceffit, ut T e Studiorum meorum irv

fpœ<5torem fideliflimum ac vitae ducem integerrimum

a c c i p e r e m : non folum hofpitio T u o honeftiffimo

rme excipere, fed & authoritate., confiliis ac praeclaris

viirtutum exemplis ad honeftaquaeq; magno mihi fern*

pe;r incitamento effe, dignatus es. Pro quibus cum ex

mteritorum magnitudine T i b i pares agere gratias ne-

quieam,quis eft qui non intelligat,me omni officiorum

gemere T i b i propterea obftri&um teneri ? Accipias

igiitur, Rcvercndiflimc Pater ? Itas quas T ib i offero,

(4)

u-ftudioram meorum prim itias, donec maturior aeetas

majores ad haec talia vires conceflerit.

u t porro JPa-

trocinio T u o exopratifîîmo me meaque ftudia cc trJ

mendataeffe permittas , eft quod obnixe orocjuiae-

foque*

Q u o d reliquum elt, opto, ut Deus Optirmus

M a x m u s , T e , in tanto dignitatis eminentixque g;ra-

du locatum, diutiflimè falvum ac incolumcn in mac

prove&a aetate confcrvare velit, ut in Patriae, atque* irt

ea Ecdefiae, Reique literariae multiplex em olumten-

tum,magnacum Patris laetitia,Tua ac T u o ru m lauidc

vivere poliis ; ferumque jubeat elle illum diem , cqai

T e multis gloriae ornamentis condecoratum , caelle-

ftium adftruat choris.

Sic vovet, qui dum vita terit

manebit

R ev,fm' Nomini Tuo

*r?m

A dd i& iffiniifS

(5)

P R O O E M I U M .

S

Alubri quorundam E vangelicorum concita­

tione cautum accepimus,

nein univerfi-

tatibus aliædifputationes T h e o -

îoigicæquam Thematicæ, eæquë uni

e x Chriftianæ fidei articulis propor­

tion a te & SacræScripturædiôIismu-

nitæin publicum producantur.

Conflit.

SarxonicaTit.X V ILA rt.io

dum judicarunt defuit, oriis laboribus & conatibus

eorum, quibus propofltum efl in unu aliquod exer­

citium

congerere

omnis generis

lamea, ut m iis variam ingenii fui vim & imagi­

nariam (cicntiam oftentent. flfluales quodlibe-

tic os foetus ne quidem in aliorum argumentorum

tr a ilat tone magnopere commendandos cenfent

(6)

-eruditi,

nedum

in [acris fui) limibus au, a

obiter £3 fuperficie tenus confideran nec debemt

nec poffunt. Efi tnfuper illa infignis exercitio

rumTbeologicorum

virtus,cu

£3met bodice doblnnaCbrifiiana capita per p a r ­

tes exprimuntur, & facili legentium captui infi­

mantur.

Sed

puta

occafion

fum efi juniorum animos fapè unice defixos barere

in evolvendis fyfiematicis illis

ptisfepofitisvel certe negligentius tr ablatis fcrii-

pturis ipfis, ex quibus tanquam limpidi (fimisfon­

tibusfidei doärina haurienda efi, ideo operapree*

cium efi fubinde invitare difcentes adaßiduam

Ss.

Textus evolutionem, qui non filum tp ft [alutiis

dogmataverbisplanis £3perjpicuisproponit,fiJ

£3

frequenter

exemplis

explicat £3 adpluat,moribufque£3vitaregem-

da falubriter accommodat.Vndc in bis etiam comi*

mendari meruit vulgatum illud,

longum eCt

(7)

it<er per præcepta, breve per exempla.

Initer plurimas qua- huic ufui[erviunt 5. Scnptu~

rae bifiorias primis merito ac c enfer i debent vita

Viatriar char um librogenerationis âM ofeexpref

f a '. In his vero eminet infignis illa virorum T t i-

g c a q u a p e r E x c e l l e n t i a m

LiE

[ortitaefl.

Et

divino

cum aliorum patrum vitas leviter [altem attin­

g e r e t ,

i

A B R A H A M I , I S A C I « JACOBI

bijßoriam

tanto co

p

io

fiu

s&

tu r y

quanto

pluris

intererat

riit

Deus,pofi

receptamin

armt hos vera religionis parentes & ducesfingu-

laribus quibufdam beneficiis ornare,

excemplum fidei , piet at is & conflantia comenda-

re,,omnefque borumfpiritualespofleros de[alutis

aeterna conjecutione certos reddere. E t certe ani-

mium

hac

additura

erant ne fluäuarent

certitudine divinarum promisfionum cum banc

(8)

-patrum hi foriam evolverent ac int eiliger ent cum

quibus

difficultatibus

iis

lu

&

go

quidem

tempore

dilatum

prornis(ionum divinarum de obtinenda terra Can>

naan, tandem vero pofi diuturnam peregrinatio

nem & duram fervitutem divinis promisfionibuus

populo Ebrœo fa llis fuam confiitiffe ventatenm

£5

fidem. Vnde ad foedus cum patriarchis in ii'

tum tanquam à parte D E I certum & immotum

fape legimus fallas effe provocationes. fffuaœ

pariterqve alia ex horum vitis allegata finepau-

tnarchalis

hiftoriœ

notitia

non pofiunt, ut alios nunc taceam hinc emergen­

tes

fruclus&

ufus.

E

ipfa

a

divinitus

ordinato co—

piofehd

ilare exprefia

att fijfi—

cient, er informare, & temerarium efi five dic endlli

artificio

five

ordinandi

ultra id qvodin facris literis feriptumeflfaperue

velle:..

(9)

vttlie. Tamen ut altava t ätione monßretur avos

h eat eant /aera oracula receffus, pariterqvè ut

olbviam

eatur indoctorum

nïibuSj Sqvalicunque digcßione in

diifcentium deßderia & conatus adjuventurt con-

fillium mihi natum eß bifioria hujus confidera-

titonem Exercitationi Academica fubjtcere, qvb

fimpliciores

exerceam

ercear.

I» hoc Patriarchalt ordine tempo­

riis, natura & dignitatis intuitu primus eß

y à .B R A H A Ad

qvem

vtvnœ fam iliaritatis virum vocewit Tertul/i-

amus de refurreä. carnis c,

1 8

. cujus proinde

viita primo fiub examen revocanda e r it, idqvb

pter certa traüationis capita cum pramifia fue-

n in t pauca de Patriarch alis tituli origine, digni*

tuite & ufu.

Supplico cum Avgufiino 1.

1

$ de Trinit.

(10)

in fine.

Domine DEU S meus da quæ-

rendi vires qui invenire

t e

fecifti,

& magis magisque inveniendi

t e

fpem dedifti.

Coram

t e

eft firmi­

tas & infirmitas mea : illam fèrva, i-

ftamlàna. Coram

t e

eft fcientia&i*

gnorantia mea.ubi mihi aperuerisfuf.

cipe intrantem,ubiclaufifti aperi pul-

firnti. Meminerim Tui,intelligam

t e ,

diligam

t e .

Auge in me ifta donec

me reformes ad integrum.

(11)

J> E

P K 1

T I T U LO

P A T R I A R C H ALI.

5. I.

O m e n P A T R I A R C H Æ quod in pluribus linguis occidentalibus reten­ tum & apud varios populos civitate donatum e i l , ex omnium eruditorum confenfu incunabula & originem fu- am debet Linguæ Grarcx, quippe dc- feendens à vocibus 7nnijç vel & Cujus derivationis vi & du d u n o tat virum principem & m axime confpicaum qui gentis vel familix alicujus celebretur caput, a u th o r & dux. unde qui Ebrxis dicuntur rfi UtfN") h oc eftcapita p a tru m , à L X X interpretibus in textu V ct. T c fta m c n ti redduntur per <t£%evrsr r m rç/uv & 7ra,T£/ai>xttç. E x latinis interpretibus alii vocem G rx c a m r e tin e n t, alti ver­ tu n t per capita familiarum, principes patrum & patres prin­ cipes.

$. II . Sedq uia appellatio & titulus ille non femper ac­ cipitur fcnfu prori us eodem, notandum vocem illam in Generi de(tgnare , i . prxeipuos focietatum p rin c ip e s, c ccleiiarum prxiidcs & religionis antiftitcs, quo fenfu patres antediluvia- ni G en. V , & poftdiluviani G en. X I , rccenliti apud interpre­ tes & feriptores ccclefiafhcos veniunt nomine Patriarcha­ rum : 2. Capita familiarum in populo e le d o , quo referri me­ ruit quod duodecim filii Jac o b i dicuntur P atriarchx A d o r. 7, S , p .

(12)

a

S, 9« P o d conditu tam Politiam judaicatn h o c titulo oor-nantur certarum tribuum,militum aut excubiarum antefignaa« ni Jof. 14, i* i.P a r a l. 27, 1. & qui capite eodem v, 21, EE- brzis dicuntur v n p principes apud L X X exprim untur poer n*}(/ctpx<t4. N o n incommode huc retulerim quod & Davi'id A d o r. 2, 29. dicatur Patriarcha, quod Luthcrus reddit poer £ r$ t> a tw /S v ccu s vero per <pa(riard}cn i fcil. intuitu dignhi- tatis

Sc

tingularis p rxccllentir qua is prxditus erat in faerxis

pariter & civilibus. 4 . I n N .

T.

po d e x ceffu m Apodolorunm h x c vox ulu ecclefiadico ufurparlccrpit de illis q u iin orddi- neEpilcopali præ exterit honcre

Sc

authoritate prxcellcbannt, quique primarias per orbem C h ndianum iedes tenebant. E i x quarum fedium prxrogativa eminebant primo Patriarcha* R om anus, Alexandrinus & Antiochenus j quibus podea acc- ccffcrc Hierofolomitanus & C ondantinopohtanus. H orucm tamen omnium non temper Sc per omnia eadem fuit conditiuo quo ad jura

Sc

p otedatem Ecclctiafticam. E t temporum fucc-

* eftu contentione

Sc

ambitu,mprimis R om xV eteris

Sc

Novaae, omnia fu n ttiubata

Sc

contaminata,citulusque ipfc in papalenm

fadum

Sc

tyrannidem abiit.- Etiamnum vero iuperfunt alili-

qua tituli Sc fadigiiPatriarchalis veftigia interChritiianosfubb T u r c ic o ÔC M otchovttico imperio viventes. In Specievtro

nomen Patriarchx tribuitur viris principibus Abraaw h a m o ,Ita c o

Sc

J a c o b o ,(c propter fingularem prxcellentianm

q u a h i

à DEO

fu n to r n a ti in c o n d e n d a g e n te E b rx a ,& p ro o -

pter fingularia exempla fidei condantix, patientis aliaruma- que virtutum quibus eminuere.

$• I I I . ABRAHAM fingularitcr titulo Patriarchaliorr* oatur E br. 7 ,4 . Idemque Pater credentium celebratur tanra eorum q u ie x p rx p u tio q u a m qui ex circumcifione R ora. 44» 11, \ é . f u i qnia przcipuum exemplum prxbet omnibus aed

(13)

imicaa-y

imuitationem propofitum in fide & in v iâ a conflantia. E t qui Chtriftijunt fernen Junt Jbrabcc Gai. ; , 29. N c caliam ob cau- fa im diferte amicus D E I dicitur 2,C hron. 20, 7. apud quem etiiiam D E U S fecretiora conlilia deponere voluit ut ex G en- c. 1 8 ,1 7,18 ,19 . colligere licet. Sed originem & ftirpem in» figpnis huius Patriarch* videamus,

M

e m b r

.

I.

D i

IsQ atM ui

,

tempore

na

nomine A B p j H fc.

$. I. Placuit Spiritui S a n fto in feripturis fignanter ex- prr.imere origines dc natales fidelium, inprimis eorum quo- runm pofteainfignc ftudium futurum erat in p rofitenda, p ro ­ p a g a n d a vel confervanda religione , aut quorum memoria fettrvituraerat genealogi* Chrifti illuftrand*. H as ob cau- fais etiam A brah* ortus curatius trad itur, & poftquam G e - n e f . 10 m onftratum eft eum ex communi poft diluvium pa- rc:mte N oacho oriundum, capite fequente ex profeflo ejus te- xiittur genealogia per filium N o a ch i, <i non prim ogenitum at c e r n e acceptiffimum, S cm um ,in cojus pofteris fervanda erat E>cclcfia vera. A b e o per lineam defeendentem I X e f t T h a - re;p qui anno «tatis 70 genuit A B R A M , N A C H O R & H A - R . AN. U bi primo omnium confiât ex S cripturx loquendi muodo generationem tribui parentibus mafcnlis tanquam pra> ciipue a d iv o generationis principio. Sed & amplius id confi­ d e rari meruit, quod cum intclligi non debeat vel plures ordi- nairie uno partu editos, vel â diverfis uxoribus uno anno pro- gm atos, vocem Genuit hoc Sc aliis Scripturae locis accipi debe, re: inchoative p ro gignere capit, v id e G en . 5, 3 2. c, 1 1,16.

(14)

§.

11

. An vcro mcmoràti THaræ filii p ro d ierin t in lucetm eo ordine quo Gcn. 11, 26 recenlentur, o pero ic â magnis irn- gemis dilquifitum eft, idque non ablque caufis prxgnantibuts. N am praeterquam quod ipia Chronologiar ratio injungit adciu- rato Scripturarum interpreti ut rationem h a b e a t annoruim tam mundi quam celebrium virorum per q u o ru m vitas n e c t i ­ tu r temporum ieries ; Etiam id conftarc debet Spiritum iSarn- C u m inrecenfcndis liberis non Temper fcqui ordinem N a ttu - talem quo luccetlivc fe in vicem in ortu excepere u t i.P aral.

1 ,2 ,5 . Sed vel Perfonalem habita ratione dignitatis ut G cn. ; j , 52, c. 48, 20. i.P a ra l. 4. ubi reliquis fratribus præ ponitur J i u - das : vel Hißaricum cum ultimo loco nom inatur is a quo preo- xime inceptura eft hiftoria, ut Genef. 28, 5- obfervantibus iid ipfum Ju n io , TrcmelliodC Pifcatorc ad G c n . 5, 32. & accce- p ta n te T a r n o v io in E x e rc it. ß ib lic . F ruftra proinde allerrit inter alios Scatigcr Scripturam nunquam aliter filios numce- rare quam ut quemque natura in lucem edidic*cum contrarri- «m manifefte evincant citata Scripturae teftimonia quibuis addatur i . P a r , 1, 28. quod pluribui contra vScaligerum feCatorcs ejus adftruit Ulferius A rmach. C hro nol. Biblitc- cap. 7.

§. I I I . Q u o d in fpecic Abramum attinet proejufderm prim ogenitura ftrenuc militant non lo lu m c x Judaeorum doo- Coribus plurimi, fcil. ut inde fuam prae aliis populis prxceel- lentiam fupervacua diligentiaadftruant ; iSed & p rxter nom ii- natum Æcaligerum ex Cltriftianis veteribus & «xcentioribuis * non pauci hanc eandem lententiam authoritatibus & rationii- bus adftruCum ivere. H is tamen non obftnntibus n o n lev;i- bus momentis inducimur in eam lententiam sp iritu m S u n - Cum, ut alias aliquando, ita in recenlendis T h crach i filiis f<c-

cutum fuifle noo ordinem nativitatis led futura* di^nitacis, I8c T h erra

(15)

T h i e r a c h u m primo generafle H a ran e m idque anno xtatis 70, indJe N a ch o ru m & tertio demum loco Abramum. Q u x fen- tem tia non folum magnorum virorum authoritatibus eft mo- nitca,fed & textui achirtorix eft convenientiflîma#conciliandx hifftorix M ofaicx cum relatione J tc p h a n i Ad* c. 7. maxime eft accommodata, & facilime folvit difficultates illas quibus h o iru m de quibus loquimur temporum Chronologia alias eft cxjpofita. Id quod pluribus expeditum dcdcreauthorcs ôc Chironolôgiinfignes, Auguftinus quxft. 25, in G en cfin , qui tarmen nodum h u nc pro difticilimo habet j L y ra in expolitio­ ne ad cap. X I Gen. Lutherus comment, in Genef. Paræus in Gccnefin. Ufferius Armach. in C hronologia Sacra. Ch am icr in iPanftratia. Cornelius à lapide in comment. Antonius de D com inisde Republ. Ecclel. L . V . c. X I , & alii, C o n fen- tium t e tia m e x Ebrxis d o do res T halm ud ici, ut ex Sanhédrin c. 8, colligitur & plenius probat Jo h an n es B ux to rphiui filius difftert. de L ing ux E b rx x confcrvatione §.74. N on quidem hi a u th o re s iisdem progrediuntur viis in ponendo calculo & oredinanda annorum ferie -, fuftecerit vero huic inftituto prtob aflc,eofdem agnolcere A b r a m u m non primo fed tertio iocco natum. N ec inde quod negetur T h a r e genuifle Ab r a- mium anno xtatis 70 fequitur incertum efte annum nativita­ tis; A b r a m , q u o d voluit B ucholzerus & alii contrarix fen- te m tix patroni. N am quia Scriptura meminit totius xtatis T ’h a rx feil, annorum 205 Gen. 11, ;2 ,p a rite rq u c d ife rte af- feiTit Abratnum poft m ortem patris anno xtatis 75 exiiflecx H a r a m » Q cn. 1 2 ,4 . A d o r. 7 ,4 . per fubdudionem absque dittHcultatccolligifuranno xtatis T h a r x 150 natum efte A- b r u m u m , qui annu» nativitatis Abrami incidere videtur in A i n . M u s å i i o o S .

(16)

-$. IV. Nullam huic fentcntix pollicemur infallibiliitra- tcm , niti forte Hypotheticam, nedum audemus praciie detteer- n n n a re n o n folum annum, led & menfem & diem mundi in q ue incidat Abrami tive nativitas five vocatio live exitus vairrii. A udeat hoc alias qui vel in his talibus eximix ac inufitatx aud- curationis laudem quxrat, vel dc revelationibus fingularibnus fibi polliceri valeat. Eradenti inftituto, cum adeurata & extra­ d a non texitur temporum feries,fuffecerit defignaffe quid tc:;x- t u i & hiftorix maximè videatur conlonum. N on acccpt::a- «nus reccntiorum quorundam nimis prxfidentem & audace;;m aflertionem quod conjcduris incertis nitantur temporuum curricula ex (acris edu da, cum tamen certitudinem nobis pcml- liccantur non (olum certi temporum caradercs aftronomiiici & civiles, ut & probafa hiftoricorum monumenta, fed & iiin- d u bitata Sacrx feripturx authoritas quae non uno in loco ex:ta- d a m annorum feriem n ed it. Impediunt vero frcquent:ccr m entis humanae imbecillitas, magnorum Chronologorunm difiTentiones, neceffariorumfubfidiorum defedus & hujus g r e ­ n e n s impedimenta alia, quo minus veritatem in profundo Ilia- tita n tem eruere valeamus. Nimis autem rigide pronuntiiiat Philaflrius Brixienfis dehxrefi cap. <>;, cum aderit hxrefliin e d e fi quis doceat incertum efTe numerum annorum munudi & ignorari temporum curricula niti forte voluit id adertoirri- bus xternitatis mundi opponere. Et (i vel maxime nobis po»I- liceri po(Iimus de certitudine annorum , fubminifirante (cirri- p tu ra determinatas temporum Epochas iis qui veritati obtenm- perare volunt, hadenus tamen fufficientcr evidum non eiift feripturam facram (emper prxcife menfes & dies détermimaa- rc & exprimere, nedum divinas revelationes & alloquia certtris om nino diebus & feriis alliganda ede. E tquom odopcrfuqp- putationem retrogradam pofiit perveniri etiam ad

(17)

tumi prim i mundi diem quod inter alios prom ittit Bafilius in H c :x a e m .H o m . i. viderint eruditi.

$î. V . T e r r a natalis AßRAMieft Ar a m qtl* primitus it*

di&ta creditur ab A r a m filio Semi cui habitanda ceilit,quæque

p o ffte a G rx c is nominata cft Syria, teOibus J o lc p h o Antiq, L i . c : . 14. & Strabone Gcogr.

1

4 i

6

. Equidem appellatio illa A r . a m in feriprura pluribus locis tribuitur,fed com m uniter ad defiignandam locorum differentiam cum voce aliqua add ita, de (quo videri poteft B ochartus in Phaleg.

1

. 2. c. 6. Syriae a fccriptoribus jam laxiores ja m contra&iorcs adfignantur ter- m im i, hic vero attenditur amxniflima & fcrtiliflima illa Syri« parrs q u a inter duos fluvios b p i n & h. c. T i g r i m & Eu- phrratem interjacet. U n de patria Abrami G eneft 2 4 ,1 0 di- fertte dicitur D*)y h. e4 Syria duorum fluminum, quae indie Gratcis Latinis medamna vel interamnis di­ ci im eruit. E t Jofuæ 24, 2. dicuntur patres Ifraëlitarum

ab initio vel ja m olim habitauc trans fluvium fc. E u i p h r a t e m q u i C a n a n x x terminus cft eam quediferim inat ab A nam ia. C um quibus confentiunt verba Stephani A â o r« 7*2. S u in t quibus perfuafura eft A bram um ex tranfitu E u p h ratii curm C ananxam ingrederetur diéhim effe five E b r x u m q» cd. rranfitorem Gen. 14,1 ; , quo forte refpicit Svecus cum ex L u th e ro vertit &tljl4nitiw$ indeque putant pofteris etiam Abirami E b rx u m nomen manfiffe. Sed retfius fine dubio fenitiunt qui aflerunt Abramum pariter dr gentem illam no­ mein duxiffe abE ß E R o qu i Abrami tritavus erat,& p en esq u e m comfervata cft non folum lingux prim xvx , fed & religio­ nis, p u ritas, unde vox illa poftca abiit in appellationem non- folium gentil fed & profcflionis & fidci.

(18)

s

$. VI# In memorata Aram five Syria lucem vidit Abrsam ÔC qaidcm in oppido U r , decajus appellatione curioiè ima- gis quam utiliter ab aliquibai quzfitum eft, Multis perfiua- ium eft urbi huic nomen inditam five a folc & luce Hive

ab ig n e , qua: Ebræis a communi radice dcfcendcntia & dicuntur. Q u o ru m cultum in illis terrarum partitbus etiam temporibus Serugi ÔC T h a re obtinuifle putant, adteo- que ignem lolis fuilfc fymbolum. lnrer alios id ipfum peri­ mo ex E b rz o ru m poftea ex fua lententia adftruit Seldemus de Diis Syrias c. 8, addantur qua: habet Quiftorpius annot.. ad G en. X l . Sane interpres vulgatus Nehem. 9, 7 diferte afffe- n t Abramum ex igne Chaldaeorum edu&um, innixus Judaeo­ rum conje&uris de edudione Abrami ex U r hoc eft igm e C h a ld ro ru m .q u a s fabulas prolixius referre piget. Antiquiif- fimis temporibus non folom apud Perfaß led & alios orientta- les invaluiffe cultum ignis imo & Solis & aliorum corporuim caeleftium, notius eft quam ut multis probari debeat, videattur inter alios BrifTonius 1. 2. de regno Pcrfarum. At vero ncon seque certum eft proximis hilcc poll diluvium tem poribuis, vivente adhuc Noacho, in tam recenti univerfalis Cataclyhmi memoria, proximos polleros & quidem Semitas, apud quios diutiflime manfit verae religionis fem en, in errorem tam me- fandum degcneraflç ut foiem vel ejus fymbolum ignem adlo- rarent. In quantum vero familia T h c ra c h i crimine ldollo- latriae fuerit in fed a in fequentibus expediendum venit cuim ad vocationem Abrahac fuerit perventum. Q u o d ad præfein« vero attinet, quamvis poflet vox exponi per vallem u t l E - fai. 11> 8. c. 24, i (ubi tamen alii per m ontem reddunt) rnec requirat neceftitas aliqua ut vox illa hoc loco potius habeattur adpeilativa quam p ro p ria , tamen fi retinenda vox ignis <& in tanta antiquitate aliquid dicendum effet, probabiliter affe:ri poiTct, ignem fingulari D ei beneficio cadi: us demi (him cad

(19)

coin-comfamencfjt fidelium facrificia &c fingulari cuflodiaafferva- v a t i u m , temporum tr a â u paulatim adorari c a p t u m , indequc culttum ejui in immcnfum crcvifle; ad varias gentes emanafie & lcocis aliquibus nomen dediffe, indeqae fa d u m cfle quod teim po re Mofis hoc forte oppidum â confimili cultu n o m en U r obtinuerit, prxlertim cum in hiftoria Mofaica non infre- que:ns ficconfimiles temporum & adpellationum anticipatio­ nes; adbibere. Poffet hujus fententix probabilitas pluribus adlUrui» fi res effet tanti & id requireret inftituti ratio.

§5* V I I . Sed fupereft alia difficultas circa fitum oppidi U r 'paucis expedienda. Ponitur patria Abrami dji-ltU D h . œ. U r C haldxorum - G en. X I , 18, ; 1. c. 15,7. N ehem . 9, 7. A ftor. 7, 4 . At confiât M cfopotamiam ÖC Chaldxam di- verrfas effc regiones & diflin&os habere terminos, ln fup cr proi com perto habetur Chaldxam in divifionc terrarum ceifif- ie fnliis Cham i r Syriam vero & Affyriam filiis Semi. U n de nom fatis manifeflum eft qua ratione faftum fit quod primis hiftcc poft divifionem temporibus fedes vicilhm commutarint* praifcrrim ciim credam us Eberum & poftcros non luiflc poc- natm per primani gentium difpcrfionem ex linguarum confu- fiorne enatam, led fedes avitas & lingoam primxvam fervaffe incrontaminatam. Sun t viri non incelebres qui in his igno- ram tiam fuam agnofeunt.inque hit W alth cru s inH arm . ad Jcr- fuaxe. 14«. Alii ad c o n jcåu ras confugiunt,cum non inveniant in equo tuto pedem figant. N ec nortrx opis cfl fufficientcr diffficultatcs illas expedire & tantx antiquitatis latebras circa gem tium migrationes illuftrare, requirentibus tamen id ipfum prcopofitx exercitationis legibus aliqua adferre placet. E t prim o rupide amplc&imur illam fententiam qu x m oder­

nis; iisque curatioribus Geographis placet , oppidum hoc U rr ponendum in M elopotamia proprie & lpecialiter i t a ditfa

(20)

l e

in ter Nifibim

Sc

T ig rim ut ex Ammiani M arcellini lib. a f (do­ cet & rationibus firmat Bochartus Geographiae facrae lf 2. c. 6* Ideoque h o c oppidum diveriutn c en le n d e b e t ab illo L J r a qu od is Babylonia ponit Eupolemus apud E ulcbium pr*p?ar. Evangelic*

1

. 9. c. 17. & cujus meminit Plinius Hift.

1

. 5 , :*4. iC plerique G eographi alii ; q uz duo loca minus diligenter t di- (Im d a interpretibus frequenter confufioncm peperere. E - quidem conftat in collocando oppido hoc ex qu o prodiit A- bram a B ocharto inter alios diflentirc U lle riu m in C h ro n to l. Sacra c. 9.6c Frid, Spanhem ium in recens cdita hiftoria }Jo- bi c. 5. H a d en u s tamcn pro B ocharto militare videntur re* gionum fitus, natale Abrami io lu n i, & ratio itineris inde; in C an an xam fufcepti, dc quo plenius poftea crie agendum ctu m ad Abrami peregrinationem fuerit perventum. Secundo quiod patria Abrami ponatur U r Chaldæorum quam tamen in JVVlc- fopotamia collocandam diximus, ejus rei h x c re d d i poteft j ra ­ t i o , non longe poft divilionem C haldxos live Babylomios oecupaflc M tfopotam iam , ac eidem â fe tanquam vidoritous indidifle nomen, inprimis urbi in qua valuere forte nomiinis fui & religionis memoriam reddere. Q u o d ne qui exiifti- m ent meris conjc&uris n i t i , iis confiderandum relinquiimus quod habent non folum feriptores exotici dc Nimrodicis iim- periis, & Judaici inq; his celebris Rabbinus Abarbaniclcuijus fententiam adducit & laudat Buxtorphius dift. dc linguae,,E- brarae propagatione §.2;j.& 14. fed & ipfc divinus lcripstor Mofes G en. 10, 11. quem locum omnino exponendum juid i- c a m u sn o n d c egreflu Afluris filii Semi ex terra Senear flive Chaldaea, ut placuit aliquibus magni alias nominis interpreeti- b u s ,répugnante licct hiftoria Sc contextu , (cd de ingre:flu N im rodi in AiTyriam ejufquc occupatione. Vide G crh aird i com m en. in G e n ef. & T e rfe r. an n o t confer B ocharti Phailcg parte 1 . 1.4. c. 14 & Vattabli annot, ad h. 1.

(21)

777r-TTertio in eo etiam parata eft propofiræ difficultati refponfio, q u o d per amplificationem quandam vocum, apud fcriptoret taim lacros quam prophanos,frequenter pro iisdem accipian­ tur- Syria, Ailyria, MeJopotamia, Chaldaea & Babylonia, ahx- q u te m vicinia regiones quæ ÔC contermina: lunt & la:pè uni p a­ r u e r e M onarchæ. Vide de Dieu in A d a Apoftoi. c. 7 . ldqu c fa d tu m non primum xtate Molls A Jofuæ , qui farpè fuorum teim porum recens natis vocabulis exprefiere præteriterum tenr.porum hiftorias ; led & proximis illis port difperfionem gem tium iarculis cum primo Aflyriam occupavit Nimrod u n ­ de M ic h , j , 6.

1

erra N um od dicitur : mox vero Ninus ex Senui familia oriundus Ally nis imperium pcperit & R e g n u m gigrantis illius live fortis venatoris obtinuit. M erentur legi qu.ar de his habet R upertus ad hiflor.univcrf. Bezoldi cap. 2.

Quarto & illud addo,(

1

R Chasdim five Chaldaeorum adpcl- lanion em non neccflario deducendam à Chalda-is , populo C hiam itico, poftea ita didis & extra Mclepotamiae fines poli­ tis ; fed à Semitis idque vel ab Arphaczado per ablationem priim arum literarum, vel à C h e fed filioNachoris fratris Abra- ha im ,cujus mentio cfi G en. 22, 22 : ex cujus n om ine, licet “ noin dum nari, regioni huic per anticipationem adpellatio fie i n d i t a , qua* poflea ad vicinos populos emanarit & ledae no­ m e n etiam dederit. Literam (p G rxci Euphoniae caufa in K m tn ta ru n t & pro xarocuoç dixere Jidem etiam vo-ccim y K frequenter reddidere per eandem pro appella­ t i v a habentes, & in locum gutturalis M lubllituentes afpira- taim X* VI^ Palorem in E tym ol. & Fulleri mifcellan,

1

. 2. c. 1 0 .

$. V i l i . Ex memorata ftirpe & in amoeniffimo Orienti* trzadu cditi4 Tharac filiis, vel recens natu vel fuccefiu artatis ab* aliq uo eventu linguiari cura parentum indebantur nom ina

(22)

pecu-peculiaria. E t quidem natu minimo, Uve ita dirigente D E O , five obfervantibus parentibus aliqua futurae magnitudinis in­ dicia» auguftiffimumccllit nomen. Q uippe d iäu seft Abr Aar hoc eil pater excclfus five iublinns. Ignorantiam lin g u e produnt qui cum Chryfoflomo Horn. in Genefin v o cem interpretantur per five tranfitorem. fc. co n fu n d u n t v o c e m D ^ y c u m ^ ^ . Placuitvero poftca Deouc in n o v * bcncdi&ionis fymbolum & fidei teftcram huic nomini inicrc- returlitera n , non ex voce n*\nvut lentiunt Rabbini inde va­ ria cxftrucntcsmyfteria,.fcdcxvocc ttDil qux multitudinem notat, idque eo confilio ut declararet Deus futurum com pa­ rentem non (olum populi fublimii fed & multitudine confpi- cui, quod diferte alTcritur G en. 17, 5, & quo alluditur 1 C hron. 1, 27. Nch. 9, 7. G rx ci quia in medio adfpirationem q u x naturam liters h exprimat ferre nequeunt,di teram illam om ittunt & vocalem a duplicant. Q uod vero in magnis in- primis viris fieri afToIct u t nominibus inline omina quibus luccefTu tem porum raagnitudinc negotiorum & operum re- fpondeant,idipfum eventus in Abramo pariter & Abraharna- comprobatum dedit. Q u ip p è celebritate nominis , rerum- gcftarum magnitudine, profeilionis & fidei conflantia, ac fili­ orum tam Iccundum carnem quam fecundum promiffionem multitudine longe latequè eminuit. Q uo loco inter Ebraros habitus fit,cum aliunde conflat, tum ex difputationc C hrifli cum Judxis inflituta J o h . S ubi profitentur fe eum pro p a ­ rente & conditore gentisfux cupide agnofeere. Em anavit etiam inclyti nominis memoria ad alios extra gentem E brxam viros principes qui amicitiam & foedera cum eo colenda ccn- luerunt, quales Abimelccus, Aner, Elcol & Mamrc. Gen. 1 4,

*3, c. 20.& 21 Q uin & teflis efl Jofephusantiq. l.r c.$. B c- rofum & Damafcenum feriptores exoticos hononficam A- ia ah x fac c rc m en tio n em , & H ecatxum librum ei CoofccifTc.

(23)

Con-C o n f e r a n t u r ea quar h a b et Eufebius de prxpar. Evangel- 1.9 c. ! 6, & i7- E tiam celebritati ejus teftimonium perhibet T rro g i abbreviator Juftinus lib. 36, 2. quamvis pro more alio- rurm icriptorum gentilium circa Sacra h r c cefpitct & falfa verris admifeeat. Lampridius memoria: prodidit Alexandrum S c ’v e ru m .u n u m c x imperatoribus R om anis nondum ad Chri* ftiainam fidem convertis, Abraha: imaginem in larario habuif- fc. Q uam lollicirc id ag ant M uham m edani u t ad Abraha- m uim referant deaftri lu if tir p e m & originem prolix e demon- ftr.avit H o ttingcru s Hift. O rie n ta l, c. Ill & IV . C o nfer ea q u ;x habet H ornius ad Sulpitn Severi H ifio rix Ecclel. Iib. 1, eajp. 4.

M e m b . i r .

De

Trim a at(<tu ac fubjequcntium amorum

occupationibus,(ludiis, negotiis domefii?

cis & civilibus.

S. I« M agno antiquitatis confcnfu A b r a m celebratur inifigms eruditionis heros. N o n igitur dubium eft quin in- famtia ejus hon efta educatione adiuta ÔC icqucns artas bonis araibus & dcccntcdifciplina imbuta fuerit. M em o rix pro- dittum cft eum iingularem operam irapendiiTe am bu s m athe * n n a tic is,à quibus itudia fua aufpicatos fuittc veteres» & qua- ruim ambitu alias artes & difciplinas fuiffe comprehcnfas in c o n fe flo eft. M em o rat Eufebius in libris de prxpar. E vang. lotcis fupra citatis, Abramum poftea in Æ g y p tu m delatum cuitn facer dotibus Heliopolitanis ftrm ones contuliftc fuper

(24)

*rti-14

artibus mathematicis* E u m naturalis etiam feientiæ non i* g n a ru m fuilfe indicat Jolephus Antiq.

1

. i c, 8, afferens cuim receptam iis temporibus de D e o & \ rovidentia pertua(ione:m

convulfilfc,ac ex terrae niarisvc obfervatione corporumqiue corleftium motu docuilfe Deuiti eftc unum, Equidem Frain- zius in Schola Sacrifie. dill. X i § 106 & 107 hunc Joleplhi lo cum erroris arguit, quali doccat Abramum nullas revelatito- nes h ab u ilfc, leddoftrinam de D e o & M efliaex naturali hu-

m inc hauliflfe : Q u o vero Jofephi merito id fiat nunc ncon excutio, ln fu p er Abramo tribuitur gloria invent irum litcc- rarum Chaldaicarum & Ebraicarum, de quo videnda quæ e x Svida ÔC aliis àuthoribus adducit & examinat Voflius de arrte G ra m m .

1

. i . e . 9. Cujus tamen illa lententia aflenlum nom m e r e tu r qua aflerit Abrahamum antea linguam Allyriam cail- luifle, poft ingrelïum vero in Canaan eum addidicifle linguaim Cananaram, eamque pofteris fa<ftam vernaculam ac eadeim confignata* elle literas Macras. Certe lingua Cananara Ebræ.*x vicina eft & ejus repraefentans quandam quali dialeftum, quiin ÔC Eia. 19, 18. lingua Judaeis tum recepta dicitur///^«« Canaam, n o n ideo tamen alferendum eft Abrahamum addidicilfe iCan?a- natis linguam qua poftea exprelfa lunt divina oracula, cui ulmi confccrata eft in V. T . Ebrata quæab Ebero nomen duxit i n E b e r i pofteris, in quibus eft Abraham, incorrupta conleir- vata eft. At vero quod attinet illam literarum iuventionerm, Abrahae Aftronomica & Aftrologica, aliaque quar fcriptorii- bus non fatis certis c irc u m fe ru n tu r, quia ad praeiens inftitui- tum non magnopere faciunt, mittimus & authoribus luis res- .linquimus.

- §. I I , Poft exaftos in ftudiis & artium cultu adolefccni- .tix annos, quale infuper vit* genus fuerit lc<ft; tus non fatiis .certo

conflat,

niü quod credibile lit cum in deliciis habuifflc

(25)

vitram pafloritiam ,q u i ab illorum temporum & locorum h o - miimibus lummopere fuit ad am a ta , tanquam naturalis & p r * muultis v i r i generibus innoxia à fraudibus & circum ventio­ n i b u s , C ujos proinde jucunditas & innocentia, ut fru&us a- lioss inde redundantes nunc taceam , etiam aliarum g entium virccas eximios in amorem fui traxit. Nam quod Æ g y p tii teirmpore jacobi pallores exeerarentur. G cn. 4 ^ , 34, id fa. d u u m vel in relpe&u ad pallores E b r i o s qui parcim ea come- detmantquac Æ g y p tiis abominationi erant, partim ca in lacri~ fiemis offerebant q u i Æ g y p tii pro numine colebant E x o d . 8, 16 : vel quia tum recens erat memoria impotentis dynafliae pallllorum magna tyrannide apud Æ g y p tio s exercita:, de qua vidlicnda quae ex veteribus producit & examinat Joleph us

1

. 1 cormtra Appionem. Quibus accedit & illud, etiam Æ gyptii* fuo»sfuiffc pallores G en. 47 6. Sed quia in locis campeltri- bu ss:& lu b dio degentes a&uofi erant & gnavi, ideo reliquis quii intra m i n i a agebant & artibus lellufariis plerumque o- perr am dabant exofi eranr, fcilicet quia horum exercebant

1-;aivinm & aliquando turbabant otia. VideCunamm de Re* p u lb l. Ebr.

1

. 1, c« A b r a h a m u m quod attinet,in confcffo eft cunm cx nativo folo armentis & gregibus gravem egreffum ef» fc, (& poil ingreffum in Canaan per vitam paGoritiam m agnat fa o u lta te s & opes acquiliviffe. vide G en, 12,5, ÖC c. 13, 6.

!#. HI. C onjugio maturus Abram îc&i fociam libi legit Sairai qua: Sc x t ate non multum, quippè folùm d e c e n n io , eo infrerior,& nomine iplo dicit eximiam imo principem foemi- narm. Hieronymus in quiG lon.Ebraicis, poGquä ineptias quo- rumidam.circa nominis hujus originem recenluiflet, caufam cx jp rim it cur voluerit D eus nomen Sarai in Sarah poll- e aim u tari G cn . 17, 15. Icilicct ablatum elTc affixum Jod q u to d dellgnabat cam domina effe fa m iln Abrami,<3c re ftitu tu

(26)

l i e , ut conflaret eam non uniu* familiar fed m ultarum g /en - tium futuram dominam. Q u a m d o ä illim i patris fcntemii:am cupide iequuncur interpretes alii. E t de vocc quidem n “HP res eft fafis ccrta, voluiiîc icilicet D aum etiam nomini uxoiris adjungere literam eandem qux nomini mariti inferta <cefl. Q u o d vero attinet formam minus evidens cft athxunn i ii»* lud s rcfpexille Abrami familiam, li modo nomen illud ab iin- fantia habuit & non tum demum accepit cum ab Abramo in thalamum duceretur. Sunt enim qui & Ifca d iâ a m putaunt. de quo poftca videbitur. 6cd nec analogia gram m atica itta- lcm formationem vocis vel n W cum affcxo admittit, unn- dc aliqui ccnlcnt formam hanc acccnlendam formis irrrc- cu lan b u i pluralis numeri, vide Sixtin. Amama in Antibaurb. Bibli. ad locum Gcn. 17. ded hoc iploperit vis memoratxaun- ccaillufionis ad familiam Abrami qux eruditis placuit & pic- nitus rejicienda non videtur. Junius in notis purae illud mio- men fo rm e alicui Chaldaicx acceniendum , quod volueurit n unc Deus ad formam Ebrxam revocare. SimpliciiTinma afleritur literam J o d qux Abramum videretur relpicerc in H c mutatam, qux ex vocc HDH mariti etiam nomini inleirrta e r a r & fignificare debuit eam in gentes futuram Gen. 17, u <6. et (unt literx illae apud orientales facile permufabilcers. Septuaginta interpretes & hos iecuti alii prius illud Saurx nomen non per 'Ztiçou lcd xd&i exprim unt, quos (equietur etiam Sulpicius Severus 1.1.C 4. mutatum vero Sarx nom tun per geminum reddunt, non quod defignare voluerint ccx Sara vetula nafei debere Abrahx centenario filium, liquide rm * ^ i n numeris centum notet, nam hoc m y flerium cx peregrrri- na lingua in Ebrxam tranfumptum tanquam ineptum ccnfe:ri de b et, fed q u ia G rx c i literam illam gutturalem & afperaum nomini Sarxaddendam dt infua lingua auribus minus grra- ttn» duplicato in medio ç E u p bonix caufa compcnfandaum

(27)

-IT Judiicarunt* In linguis occidentalibus nomen illud jam per

nudiarn vocalem a, ja m per fini additum h exprimi lolet.

§*. I V . Facit & id ad clucidationcm hiftorix Abrami ue de fSa rx natalibus c ondet. Sororem fuam eam vocat coram P h a ira o n c R ege Æ g y p tiG e n . 12,15 & apud Abimclechun» regeem G E R A R G e n .2 0 , 2. Equidem c o n d a t appellationem frattrum & fororum in feriptura aliquando ita laxam effe u t d efiignet etiam remoto (anguinis vel affinitatis gradu fc con­ tin g e n t e s , quin & ejuldem gentis aut religionis confortes. E t A brram iple indicat fe de indudria & communicaro cum Sara comfilio voluifle nom en fororis apud memoratos populos u- zorri indere, idque, licet medio non fatis tuto ac le g itim o , u t fecuiritati fux & peregrinationis fucccffui confulcret. V c- rurai quia G en. 20, 12 profitetur Abraham cfTo eam revera fi-

liaim patris fui non vero matris, ideo negotium hoc ulteriori difqjuifitionc non indignum judicarunt interpretes. E t funt quitbus in mentem venit afTercre fuiffe eam T h a r x privignam ex ailio marico uxori natam. Q u o d fi verum effet nulla

1

e r o b fU aretqu o minus Abramo nubere pofiTct, nam absque fun- dam icnro voluere aliqui, inque his »Samuel Bohl ante tempus aJiqpiod R oitochienfis profefTor, ex Levit. 1 8 evincere com- priv/ignorum conjugia vetita effe. Sed prxterquam quod er­ rori n o n fane uni fit obnoxia illa fententia effe Sarai privi- gnaim T h a r r , cti im diferte pugnat cum verbis Abrahx affe- renttis cam effe filiam patris,non vero matris. Proinde mitior efl iillorum fententia qui afferunt fuiffe eam Abrami fororem noni uterinam fe d confanguineam five germanam.nt aliqui vo- cantdam ccnfent, editam T h a r x ex aha «aque poftcriore con- j u g te q u a m Abram. N o tx vero Vinarienfcs & J u n ia n x in cunnfenfum c x p lican tlocum G en. 20,1 2 fuiffe Sarai progna-

(28)

iS

pofi m ortem patris fui unä cum fratre L o th o aflumptam ab avo paterno T h a rc ,& una cum Abramoeducatam.quam pemfi:- ca adultam is in conjugium duxerit. Hare igitur eadem crffe creditur cum filia R aranis Ilea Gen. 11,19. cujus appellacno- nis rationes qualdam reddunt l halmudici in tra d a tu Samibe- drinc. 8 ÔC R . Salomon ]archi luperGen.c*x 1 alicrit utrmus- que vocis eandem elle lignificationem. H a n c eandem fuen- tentiam tuentur ex patribus Hieronymus & A uguftinus, ulle quidem in C om m ent, live quxfi. Ebraicis, hic vero de C 'i v . D ei

1

.1 6,c. 12. E t hoc îplum contra Pilcatoremdefendit T ar- novius in Exereit. Bibi, confer Uiierium Arrnach. in Churo- nol. Sacra c. 7.

V , Sfantevero vel maxime illa fententia, non idcO' ta- men definunt inccftuofa elfe ejulmodi conjugia, inita live in ­ ter fratres & lorores five inter patruum & fratris filiaim , à qualibus diffuadet religio etiam & veneratio natura: legillbus debita. N ec ignotum fuifie Abrahæ infolitam imo illicit::am efie illam,etiam inter gentes,cum propinqua fanguinis c.ron- fuetudinem, vel inde confiat quod judicavit fc nec apudÆ ifgy- ptios nec apudGeraritas pro marito Sara: habendum, fili le fratrem ejufdem profiteretur. Certe circa prima mundi in­ cunabula fratres ducebant lorores, led illud fa d u m quant** eft a n t i q u i u s compeUente nece (Jit ate : tanto poflea faftum efi damn m b i- litu prohibente relr^iene, ut ait Augufi, de Civ.

1

. 15, 16. Etiuam poftea inter fideles obtinuit conluctudo illa,ut in propinqunio- r ib u s & ju r e Divino ac humano prohibitis gradibus comttra- herenfur matrimonia,non approbm te eadem led connivcrrntc ad talia Deo, inter paucos illorum temporum fideles qui pure« fum ebantquod ubi femen confanguinitatis ibi etiam fcnmen religionis. C um veroconftitucnda erat Reipub. ludaica fo- lenni legislatione.de novo voluit Deus naturali honcftanii & languinii venerationi coulultum . $. 'V I.

(29)

§i. VI* C om m endatur Sarah ob eximiam p ulchritudi- nemn & form x venuftatcm , q u a m in x ta te e d a m p ro v e d a r u m ja m a circiter nonagenaria effet eidcm conlervarunt b encdidio

divi'ina , caflitatis & temperantia; ffudium, quin & lterilitas, quoodpariendi molefliis corporis decus non lacerarit. S td mulilto magis commendari meruit per fidem, devotionem & connftantiam erga Deum, modeftiam erga proximum, & oble- quiiium erga maritum, quod te fh tu m fecit adjungens le mari­ to irindivilam comitem per vana eaque moleftaitinera huc illuc fufccepta,in quibus maluit le periclitari pudore.quam virum fa- lu tc c : quem & debitae fidelitatis ac obedientix exhibitione,& ext«tcrnaappellatione Domini honoravit, Gcn* 1 8 ,1 2 . U n d e piis s fcrminis no n lolum llracliticis qux de carnali edam <Sar* proolapia gloriari poterant, led & aliis omnibus cam pro m a­ tre fecundum promillionem fpiritualem agnolcentibu», in exeemplum proponitur. Efa. 51, 2 & 1. Pet. 5, 6. E x qua d ilccanttim orem D n ,c o n f ta n tia m a n im i , modcftiam in cor- porris cultu, fubjedionem erga luperiores, fugam dilcurlatio- nis,i, garrulitatis & lafcivix, & hujus genens virtutes alias in deliliciis habere. Infirmitatis vero hum anx veftigia quae in Sar ra le offerunt,argumento effe debent,neminem in hac vita â laabc immunem elte, le d p e rfe d u m ccnlerieum qui minime malilus. C erte Sara G cn. 16, j, aliquanto durius maritum agggreditur, fed laceflita per infolentiam ancillx, quam fpc proolis fponte & benigne marito adjunxerat.Et in caulallm aë- iis G e n , 21, 11. aliquantum turbido affedui lita t, fed cui p a riite r materiam fubminiflrabant H agaris & Ilmaëlis proter­ via 1 lummufquc ille amor quo filium fuum Ifacum prolequc- batitur Sara. H anc vero nebulam mox difpulit D cus,& A- braaham um fuper expulfione Ifmaëlis turbatum ,de veneratio­ ne t mandati Divini commonefecit.

(30)

$. V II. EIuc«t utriufquc conjugis virtus non parum i in co, quod diu in conjugio etiam fterili absque mutuis criminna- tionibus vixerint, Scilicet pic confiderabant, quod licet f;fx- pè refidcre poilint flerilitatis caufæ in alterutro conjugum, eco- rumve five naturali live fponte acceriito defe&u , frequcntccr tamen niti orbitatem peculiari difpenlatione divina, incujijug elf beneplacito live domum prole beare, five prolis dcfccKhi conjugun» fidem & patientiam exercere, & vel horum vel : a- liorum felicitati & ufui hac ratione prolpicere. Q uia v erro in gente Ebra:a prarprimis orbitas fceminis probrola erat, tuum quia fludio fingtilari ducebantur multiplicandi genus humna- num,vi didi Gen. 1 , 2 8 ; tum eam maxime ob caulam, quood elïcnt in lollicita exfpedatione feminis benedidi ex fc nalcann- di, ideo cum jam artatis ratio pofuifTet Saram extra ipem proo- lis, ut nominis memoriam & bonorum fuorum hxredcm alili- quem, laltem per adoptionem, relinqueret, inprimis vero nne quid intermitteretur pro obtinendo fuccefTu promillionis faa- d * marito, de multiplicatione feminis, & quia ex populorunm quorundam conluetudincancillar heris fuis prolificabant, Saa­ ra cum marito confilium iniit de aflumenda in thorum pr<ro aedificanda familia ancilla Hagar, quam gente fuiffe Ægyptiri- am , led religione E brxam ailerit Philo Judaeus libro de A i- b ra h a m o ,& p lem us docet hiftoria Geneleos, Confilium uu- xoris acceptai Abram non libidinis explendae caufa, ut proo- nunciare aufuç eflFauffus Manichaeusapud Auguflinum.i.122, c. 30 contra Fauflum, fed quod exiftimaret hac ratione dili- vinum oraculu n implendum effe, quodj.im decennio integreo defideravitGen. i 6,

3

- C onfer Malach. c. 2. 14, 15. Nonn- dum enim ei regelatum erat cx Carane an vero alia muliere fuu- f< cpturus tdfet liberos quod poflca demum innotuifTe non obb- fcure colligi poteff ex Gen 17,18, 19. c. 1 S, 10 Movebannt etiara cum in alTenlum aliaecaufaedomeflica: luper

(31)

conlfitaeno-dolhan*cde, de quibus ratiocinatur Gen. 1 5 ,1 ,3 . Sedd cerfî- fcuindis bonis inter divcrll ordinis liberos poltca videbimus.

!$. V I I I . Ferebatur confuetudine gentium etiam hoc te rm p o re polygamia ju n â a live fimtiltanea, per quam admitte* b a m tu rp lu re s mulieres in unius viri conjugalem thorum ( d c ju n ig e n d is vero pluribus viris uni mulieri, vix unquam formali comi ultatione agitatum eft, cujus cautam explicent alii, vide verro G e r h a r d .dc conjug. §. 176. 215 221.) Q uæ confuetudo indlubie voluptuario Lam echo originem luam debet, a quo pofftca magna licentia emanavit in varios populos. Poft con- ilitcutam etiam politiam Judaicam, inlita quali gentis libidine, o b ttin u itu t quisquè to t uxores domum ducere a u d eret, quot aleindis fuiîicere pofiet, q u o i tamen quomodo limitent ex J u - dæcorum magiftris ahi, vide apud Seldenum de uxore Ebraica •

1

. i.* c . 9, Jofephus Antiq.l. 17.C.1 aflerit luoeriam num tem-

porre patrium fuifTe morem plures habere uxores : Q uam gen­ tis Ih u ju s licentiam poflea legibus coercitam voluere impera- torres Chriftiani,ut ex Cod.

1

. i , t i t . 9 , Lcg« 7 ,& aliis confli- tuttionibus novellis colligere licet.

I X . N on debet cuiquam Chriftiano dubium efle quin lpe:ciesilla polygamiæ impia fit & prophana ; quippè è dia-

mettro pugnans cum prima inftitucione divina Gen. 2,24. Eo- qa<e expreflis poftea legibus aliis prohibita & cafligata efi. Et qussr cum im puro O chir.o ob vertunt quidam , live hbidinofi, quii c u m pellicibus volutari amant : five antiquorum errorum inteerpolatores alii,jam dudum ab eruditis folidefunt profli- gatta. In hominibus vero fan&is, & quidem patre hoc crc- derntium Abrahamo,polygamiam toleravit quidem OEus.cui

etiiam placuit inde myflerium educere pofierioribus tempori- buis revelandum & adGalatas c. 4. exprefium, Faiio vero

(32)

afle-aflcrit Jofephus Antiq. I. i, c.x i, prxcipiente D eo A bram im m aliam luperinduxiffe uxorem. N cc multo r c d iu s lc n tiu u n t alii,docentes ante legem lataru fas fuifle plurifariam oti maittri- m onns, mli hoc iplum de jure confuetudinario acceptum nvc- lint. Namque judicamus illam de qua loquimur uxoriuum multiplicationem, pugnare non tantum cum ju re pofitivo & fa n d io n c libera divinitus ordinata, led & cum ipfo ju re naittu* XX, coque intnnfecam habere turpitudinem , quam fanioirres etiam gentes reformidarint. In Abramo aliisque permifit id D i u s , idque permiflionc non juris fed fadi : adprobafle vc::ro aut commendaflc non legitur* Q uin potius dilplicuifle id iplum D eo non oblcure indicat fublccuta fadum illud poemia, qux le poftea prodidit indiflidiis domefticis, in contentioirne Sarx & Hagaris, ejedione matris & exhxredatione filii. U b n - dc nefas efTe exiftiroamus, aflerere in hoc fa d o nullum comm- parerc Abrami erratum. E t prxfidenter nimis in cxcufamcdo hoc negotio occupantur Augullinus loco antea citato, & ude civit. Dei 1. 16. c. 2 j , u t & Ambrofius de Abrahamo lib. i. c. 4. N ec f a d o innocentiam conciliat, quod Paulus id ipluum ad allegoriam transfert; nulla inde n e d itu r f a d i adprobatiico, nec com paratio re ig e ftx c u m teftamentis extra comparatiico- nis centrum extendi debet* De extero q u i p e c ca ta m a g n o r u u m v i r o r u m le g it , t a m e tfi in iis a liq u a m fig u r a m re ru m fu tu r a r u m a n im a u d * v e r te r e & in d a g a r e p o te r it, rei ta m e n g e f l a p ro p r ie ta te m a d h u n e ttu- f u m a f u m a t , u t v id e a t ta n to r u m v ir o r u m & c a v e n d a s te m p e fiâ te s fle n d a n a u fr a g i a, ait Auguftinus de d o d rin a Chrifiia:l. 3. c. 2 3;.

§. X . Faciunt vero circumftantix ut hoc Abrami fadunrn, non quidem extra culpam & reprehenfionem ponendum,mni- tion tamen cenlura notandum videatur. Æfluabacis exfp«£- da tio n e leminis in quo gentes benedicendx erant , u x o riis fu x iu u m q u e lenium conliderabat , ja m integrum

(33)

um poft ingreflum in terram promiflionis e x fp e d a ra t p r o m i t fumit femen, quo temporis intervallo, ex coniuetu dine gentis Ebrrarar,creduntur mariti ferre debuilîe conjugum fterilitatem. Puteat,igitur in alia conjuge fibi exfpedandum tanrarum pro- miffliionum c om plem entum ,invitante illorum locorum 6t tem- poriuim confuctudine , & inprimis accedente c om m onitione Sarrae, quam lummo amore c o m pled eb atur j cujus tamen conufilium non tam deled atio ne & adplauiu, quam obcdientia cxcaepifie legitur Gcn. 16 , 2 . In confeflo cO impuros illos qui ad M b ra m i exemplum provocare & in illo libidinis fuæ defen- flonucm quærcre audent, his rationibus cupiditates fuas pallia* re nuon pofTe. E t ex eorum conjugiis five fa c u n d is five ftc- rilibaius nulla m undo peculiaris felicitas cft cxfp ed an da. N ec cxetimplis fed legibus vivendum eft. E t in lacris quaedam cxetimpla proponuntur non ad imitationem,fed inform ationem & c:;autelam. Agnofcendi funt nævi & infirmitates S a n d o - rumn : non funt fuperioris cujufdam naturar, led è num ero ôc frag n litatc univerforum hominum. H os tales genealogiae fuar . iinfertos voluit Chriflus, u to fle n d e rc t fe prim o adventu futuurum peccatoribus non judicem led medicum ; ac teftatum face::ret fe probra ac crimina eorum tufcepiirc, quo eofdem comifummatar fanditatis ac gloriar participes redderet. Ad- v e rtta n t qui Abramum peccantem imitari volunt, ut p a n ite n - tem i mature imitari valeant,quo filii cj ifdem, non tam fecun- duirm carnem qu»m fecundum fpiritum ccnferi poflint.

$>.. X I , In hunc quidem modum Sarai,fpe prolis obtinen­ dae im a rito adjungit ancillam, /F.gyptiam quidem fed piam, fi- dclee;m & obfequentcm, cui lnbens cederet fa c u n d ita tis glo- r i a m i , dummodo dormii rontm gcret promiffa felicitas. V o ­ luit ex hac potius quam libera liberos confequi. auia fciebat

eam ufervitio lu b je d u m gcftaturam uterum, feque jure

(34)

nii prolis edendae futuram m a tre m , fi non naturalem tam nen legitimam. Abram non ardore vagx libidinis fuccenlus,nnec petulantis form s captus decore, led conjugis pariter & pnro- prio aedificanda: familia: deliderio, ac promiffx felicitatis c e x . fpe&atione du&us conlilium acceptat. H a g a r vero oblalato h o n o ri relu&ari n e lc ia , conditionem cupide ampledititur* Q uam prim um vero fe gravidam lentit, & magis liberalititer haberi incipit,alto fupercilio delpicif heram, tanquam atddifi- candac domui inutilem,& malam domina: pro accepto benccfi- cio refert gratiam, dcilicetqui delicate habet le rv u m m o o x eum experietur dominum Prov. 29, 21. M aritum igitur inccu- fatuxor, quod conniventia nimia, ex conjugali confuctudiiinc orta, ancillx faflum augeat, eoque ad divinum judicium p r r o - vocat. Potuiflet maritus ju re reponere intempeflivam cfclTc Sarae querelam fuper ancillam dono divino gravidam , quuod ipfamet etiam expetiifiet $ nec tempus nunc elle durius eaam tra&arc, dum defideratum partum enixa efiet. Sed prudecn- cerhuic paroxysmo oeconomico medetur A b ram , im p o rrtu - nam accufationcm cum dilcretione & feientia mitigat , l fe- nem dominam camquc Herilem prae ancilla prxgnante rcvve- rctur, & docet no n fuarum led uxoris eflc partium, pctulaan- ciam ancillae coercere. U x o r de luo in mariti concubinaam imperio certior fafta,eandem gravius habet,m enet in feiplaam dcfccndat, & prompte exequatur juflavnifi velit duriora c ex ­ periri, Ancilla live pcrtacfa multiplicata: prætcr folitum mno- lcftix, live quod nollet in ordinem redigi, aut imperiola: ddo« minxprolificarc, i n Æ g y p tu m unde venerat fugere intenddit, & v in d i& x cupiditate ardens feiplam pariter & lobolcm hhe- rx fu bducere parat : rata fe hoc iplo reli&uram majus deeli- derium fui , lequc aliquando cum honore revocatum uiri. C u m fugam ingrclla e f f e t, & languore feffa in via ducennte

adcivicatem SCJR,ia deferto verfus Ægyptam confcdilîeet,

(35)

prero-p ro prero-p r e prero-puteum quem prero-poftea aprero-pprero-pellavit viventis refprero-picientis f e , à

D e o» , ovem errantem reducere volente, nominatim c o m p e l l a«

ta,jtm b etur ad heram reverti & cjui agnofccre im perium ,id namiiqucacceptius fore, quam 1Î relidis veri D e i cu lto rib u s, contttenderet in patriam Idololatricam , quam aliquando reli- quifiilet. N o n ede quod obtenderet fervitutis molediam lub qua quaevis dura luftincnda edent j namque anxietates illas D e u iim c o m p en fatu ru m magno natorum numero, & inprimis natinv itatefilii, quem jam utero g e d a r e t, quemvè in memo- riamii exauditionis fadæ llmaëlem vocaret : qui quidem ferus hotmio futurus effet, & afpero vivendi genere d e le d a re tu r, ac multtrorum adverfus fe concitaret odia : fed cujus tamen po- fterii fratrum (uorum confpedu m non reformidarent. H is eomiimonitionibus & promiflionibus refeda H a g a r, nom en Dorcnini qui fe in afflidione rcfpexit praedicat, reditum in d o - mumn Abrami maturat, Sarae le oblequentem praebet, & d a to tcm qporelfm aëlcm parit.

5... X I I . Paulo Gal. 4 , 1 5 dicitur Ifmaël fecundum car* nem» natus, hoc efl, ex juvencula & ad partum idonea matre, licett: ferva, pariterque patre nondum effotto,quippè o d o a g in - ta h e x annos nato. H u ic opponitur Jfach,editus m odoadm i- rancdfo & prarternaturali, à parentibus per natura: vires ad ge» neraaindum inidoneis & emortuis, Gen, i 8, i i , n , R om . 4, 19. Id q u e o m n e vi promiflionis divinat, per quam Sara. virtu- tem lii« concepvnem femtnü ac repit, prater tempus atatis peperit E b r r . x i , i ?, 11. Etiam in Ismaële configere Abrahx promif- (ionves dc multiplicandis poderis, d producendis ex eo prin- cipiiibus G en. \6 10. c. 1 7, 20« c. 1 1, i;» His tamen non ob- ftamitibus, n t c prohibente primogenitura lfmaelis, in Ifacho Abrrahar verum nominandum erat femen. E t quia partus com am uniter ventrem lequitur , H agaieni fervituti nata

(36)

habent ingenia , & ad fervitutem ducens te fta m e n ttu m legale praefigurarunt, ut loco citato indicat Paulus. EEx- crevere tam tn in populum grandem , & finitimis frequaen- ter fuere m o ie fti, quod & aliunde conflat , & evidenntcr docet Plalmus L X X X

11

J ,

7

, qui llmaëlitarum p a rite rr & H agarenorum meminjt. Sint ne hi diicreci populi, an vvero iidem & diverlis tantum nominibus exprelli , nunc o p e rro fe non inquiro, ld facile confiât, etiam gentes illas per O riu c n - t e m & Arabiam Iparfas, aliquando generali appellatione <de- fignari, aliquando fpecialibus nominibus exprimi. N e c i im ­ pedit quidquam, quin pofierorum alii ab Ifmaële filio > alii i ab H agare matre voluerint denominari. Eft quidem muhltis gentibus receptus canon geneaiogicus, familiam marris fp ro nulla cenlen, fed peculiaris efi conditio Hagaris, quæ ex cdo- moj A brahx cgrelfa ipfamct caput familia: reprxfcntare t de­ buit. C erte apud Arabes & poftea Muhammedanos, m agnuum eft Hagaris nomen, quippè quam multis modis fupra Sarram eminere contendunt. Q u o ipfo pariter refellitur eorum l e n ­ tentia qui putant Hagarenos quidem diëfos ab H a g a r , eeof- dem vero Saracenos à Sara dici maluifle ; quod pugnat noon fo lum eum literarum radicalium indole, fed & veteris hififto- riæ fide, qux vix admittit ut credamus five debuiftc five voluuif- fc Arabes & M uhammedanos à Sara denominari* In ori igi- nem vero vocis Saracenorum hujus loci non eft inquireerc. V ideantur qux habent Fullerus Mifccllan.

1

. 2, c. 12. H o tttin - gerus in hift. orient.

1

.1. c - 1 & Edvardus Pocockius,nuperrri- mus profcflbr O xonicnfii, in notis ad Abul F a ra ih ilio riam i A- rabum, qui vocem Saracenorum ox fontibus Arabicis c o n w c • enintiflime deduci docet, eamque notare populos oricn talees, Vel orientis incolas : E t illuc ablegatos § fle filios concubiona- Tum A brah* diferce afiferic M ofcs G en. 25,6.

(37)

f.. X I II . Antea cogitarant Abram’ & Sarai fe relisuros

b o n .a fua Eleazari, fervo Damafceno ; quem force intellexc- runtt: Ipei illi imminere, in domo adhuc fler ili, unde ex nato fi- bifilllio iniolenrior ta ä u s videtur, G en. 15,2. Inde vero fpes

Î

jio rru m c o n ju g u m recumbere c a p i t in recens natum lim ae- em,„ ex quo Ip^rabant xdificandam effe familiam, quem pro­ in d e . fovent, & per circumcifionem mandatam foederalis gra- t ix p ia r c ic ip e m faciunt. Sed iteratis mox promi Ilion ibus ro- boraamtur de obtinendo hxredc, & exfpe&andofamiliæ fulcro cx q p l a Sara,etiamli annofa Sc h aden us in fa c u n d a . Q u e m nun<(cium primo admiratione excipit Sara, cui jam defiit fieri fecuundum muliebria, ideoque rilum non tenet. Sed lerio ad- momiicade divina potentia, quam rifu excipere non deberet, fi* bi muetuit, leque reprimit & promittenti paret* C um verten- te am in o affulgeret deliderata felicitas» recen» nato circumci- fioniiis ritus adplicatur, & nomen datur lfach, non cx im fio nc alioirum , quapariencem vetulam excepturi videbantur, ut vo­ luit ilPiicator in annot. ad G en. c. 21: fed in argumentum admiiirationis & exultationis, quam inde conceperunt paren­ tes, <i3t quam concepturi erant alii qui tan tx domus felicitati conccrratulari averent, vide Gen. c. 18,12, 1 5. c, 1 1,6, 7 , c o n ­ fer IL u c . 1,5 8. M ater etfi grandaeva, filium propriis uberibui a luitt, partim ut declararet cum non adoptivum aut fuppofi* tiurrrorflc f a t u m , partim ut tctUtum faceret quam tenerrim o amonre prolequeretur hunc filium tuum ; neve exem plum illa iprarberet imperfc&is ac dimidiatis illis matribus , qu x va­ l e n t e s & v .d td rq u a m enixa: funt fobolem mox alienis mam- m is„.iisquefrequentcr adulterinis alendam dcftinant,quafi qui* b u h d å *rrminiYnaturadcdcrit ubera non liberorum alendorum, fed p e c o r is ornandi aut exCfCcndar lafciviar caufa videatuf A m i^rolhis de Abrahamol. 1 ,0 .7 . ÔC merentur legi quae fu* p e r Jliioc argum ento habet Gellius N o d . Attic.

1

. u . c . 1.

(38)

$. XIV« C um ja m per ætatcm folidiore cibo alendus ef­ fet Ilach, pro more gentis,inter fauftas amicorum graculaittio- n e s & v o t a convivium abladationis inilituit A braham G»»en. 21, 8. confer i. Sam. i. led mox erum punt In&uola dilliiidia domeftica ; c am filius hic promiflïonis ab Hmaële,fuperbie::nte de ju re primogenituræ aliisque pollicitationibus (Ibi fadis,,, in- ftig an te etiam matre, irnlionem patitur, quam Paulus Galli. 4, 29. nomine perlecutionis explicat. Q u o malo magis maj^gis- vcinvalefccnte vincitur vicitlim patientia Sarx, eoque virrrum aliquanto vehementius lollicitat' de ejicienda H agare , ÔC ffiilio irrifore. Abraham conlidcrans etiam hunc ax carnejfua «ori­ undum , aliquantum cum feipfo lu d a tu r. »Seda D e o inlffor- matus & promiffionibui refedus o btem p erat, & Hagairrem cura filio lfmaele jam o d o d e c im circiter annos nato ejiucit. Etfi vero dives e lïet& probitatis ac beneficentiae laude c«elc- bris, tamen non nifi tenui commeatu matrem filium ve inftrtu it. J u m e n t u m nullum, lervum nullum, d u d o re m nullum iis ad- junxiffe legitur,contentus impofuifie humeris Hagaris pannem ÔC utrem aqux, ac manibus cius admovillc puerum ; five quuod

reputaret h x c talia iis oneri futura, five quod vellet ut Haijgar ingrederetur defertum Pharan,non longe dilfirum à Gerarc« ÔC B e rz a b e a , unde pollet eidem nctelTaria fu bminiftrare,qutaam- vis locum prxfinitum H agar per errorem non attigiflfe vidilea- tur. D e extero voluit A braham ut fpes horum recumberertt in promifiiones omnipotentis D e i , qui ôc ejedionem mandanve- ra t & faluci eorum indubie prolpedurus erat; quod&ev'ren* tus fufiieienter comprobatum dedit. Sed qux Hagariii ÔC Ilm aëii expulfis c o n tig e re ,non cft hujus loci exponere.

§. X V . N on habet haec Hagaris e jed io veram divortii» i ra­ tionem : qnippè expulit cam Abraham non tam proprio niinru* quam impeliente uxore legitima ôc imperante id ipfura D ,fl-o,

References

Related documents

vinae fertilitas illa accepta ferri debet, vendit tamen DEUS ordinarie bona luapro labore, qvem non dubium efl qvin Ifac indefeffum impenderit. Ut oculus domini impingvac e- q

obis habete* Jn quafpe u t votorum meorumjumma deftno, (fi DEum Opt , (M a x , Ve­ rner or , v e lit Tibi, AmpUJftime Domine&gt; in ter p ragrandisJenetta incom­ moda, animi

Cum a peregrinis auc incolis terræ Cana­ an lace fleretur Jacobus, licite iis arma, requirente id neceffi- tate, obvertere potuit* N on enim minori jure gaudebat in regione

docere impuné non potuerit, quod ipfum in Anaxagora, Socra* te, Protagora , plus fatis fpc&amp;are licet; tum ejus Symbolism fatis..

quod illi ipfi qui pofterioribus dfcledantur, ni¬ hil minus quam Scholaftici dici vciunt :liben-. ter ab iisdem hoc doceri

colliga« quam ubcrrimos; Ecclelia: autem Dci, cui te totum addi- xifti atquc, confecrafti,ridelem ac falutarem opcram quam diutilli-. me pr*ltare valcas, velie, qui unus omnia

poflit fuftinere» Cujus rei alia non eft caufaquam quod calor folis tunc tem¬.

que adformam, &amp; tarnen in illa alteratione fervari modum efficientis caufae. Neque enim obftare quod medium ipium non trahatur.. *3 &lt;5). ad Magnctcm,cum aliud fit