Disputatio philosophica de honesto quam consensu amplissimi senatus philosophici in regia ad Salam academia præside ... Joahanne Bilberg ... candidis examinandam proponet Sven Vigelius Vermelandus ad diem [16] Junii anno 1684. in auditorio Gustaviano majo

J>htod leneVortdt_s

J4-DISPUTATIO PH1LOSOPHICA

DE

HONESTO

QuarrL»

Qonßenfu

amphsßmi

Senatia

_Thilofopbici

in_{Regia ad Salam Academial»}

PR&SIDE

riRO RRJECLARJSSIMO

DN.JOHANNE

Machet Prof. Ordin*

Catiåidis examinanåam proßenct

SVEN V IG Ε Li US

Vermelandus

Ad dietn % d _{jumi Anno} 1684* in Äudito«

rio _{GußavianoCMajore horisante}

mer'diem_folitis.

"holmi^T

Excudic NICOLAUS _WANKIIF,

Tlnrimum

_1{eVercriJo

_&

_Ϊ

V

_l\0

_I

dN.

m.

erlando

BROMAN,

_i;

Vermelandiie,Dali£eacBa-

« huienfium Vikiae

borcalisSnperintcn-rj

dcnci_{gravisfimOjEcclefiarumCarolftadieniis}

a)

&_{KijlenfisPaftori merecisfimo, Coniiftorii}

i-u

bidem Praeildi _{Regiique Gymnaiii Ephoro}

ρ

longe dexcerrimo,Maecenaci magno j,

ac _{Pacrono Opcimo.} c Nec non

SpeSlatisßmo

_{Trudentisfimoqut}

ri V l

_\

₀

_e

dn.

_roland

_i

Civi

ac

Mercafori inter

q

Holmcnics

_{Eminentisfimo,}

_Nutritio

_j]

acbenefaftori meo propenfisfimo* _b

honoracisiimoque, ς,

Ε_{mireris, quaefo, Plur. ReV#}

Praefuh undc confidenciaauc a·

nimus_{pagellashas ab ingenio} infra _{mtdiocricacem,& hoc}

ampliuspa¬

rtim adhuc fubafto

profe&as confpe&ui

tuofubjiciendi; cumvelmunerrs _ampli·

tudo,quapro

faluceEcclefiasdiftinersvel erudicioniscuacmaximuculmen_jureme·

ricoqj deterrereme_{pocuiiTeuc,neminuca}

adeoexhibere

_auderem5quae

_{ex oreTuo,}

ucaic _{Comicus, fierent iordida. Sed}

pudorem vicicpartim _magnitudo

ingenii,quaecanco oneri non _{modo par}

eft, ied qu$ liceris eciam cultioribus al-ternumocium

_{impendit,partimilngula<»}

riscua humanicas _quas

propenfo amorc

ecs _{qui pro tenuitate fua}

proficere

ftu-dent,ample£Ücur,minusque

exquificabe* nigne incerprecari coniuevic« _Iniuper obftrinxereme _{pIurimaTua in me}

col-laca _{beneficia, non eo}

folum cemporo quo Carolftadii iludiorum caufa com«

rooracus_{fui,fed&poftea}

Holmise,cutiu

incer viros _{prudentiå & do&rina}

cele-berrimos,åS.R.M. _{ele&us, qui}

magnae eommisfionis membrum efTes _infigno>

totfuromi faVoris inme documenta

c-djdiili,ucinfignicerpeccarem,

fi

dubio-li_{quid decua}

_gracia

_ac

_facilicace

_mihi

re-liquum efiec. Ne

dedigneris icaque,

quasfo Te,hoc

devoti

animi

pignus

fe-reno vulcu

excipere,ficucegoiJludiim-plicismo

efFe&u,

non tarnen

fine

pro·

lixo conatu ac fummaanimi,uc par eil,

vcneracione ad pedestuosdepono. Vi»

vediu Plur Rcv+ Dne, Vermelandias

noftrae Praeful ac decus

defideracisfi-roura, Vive diu ingloriam

Dei,cele-bricatem Tui nominis, Pacria? emoiu·

mencum,orbi liceraria? tecum aufpici-um,Tuorumfulcrum,meique, qui fpes

meas _meque adeo _cotum fubmiile tibi

commendo,infigne commodutru

Tibi quoque, Vir prudentisfime,

quancumdebeojvix

hic

recenfere

pof-fum. Namhoccrieonio

_quofÜiorumj

tuorum informatio mihi demandata-»

fuerac, non propenfum nucricium,

fed

benignum Pacremegifle ce non invitus conficeor. Omni _{icaque beneficio}

in-dignus

eifern,fi

Te

diucim

grata

animi

naei declaracione dcfraudarem, Neq; tarnen

tarnen eoconfidentias accedo,utrudibus

hifee _{primiciis vim aliquam debicutiu}

perfolvendiineiTepucem; ied voco

da-mnacusnuncquidem concencus videor,

Γι unicummencis _pia?ftudium cftendii-fe me incellexero» Mecire icaque, Vir

Prudentisfime, hoc muneris non exdi*

gnitace iua,iedanimo offerentis mihiq;

uc_{coepifti, favere perge. Fgo, quod}

penes meeft, vicisfim dabo operam, ut beneficiorum tuorum non cepoenicebit.

Vale& felicicerannos _{Neftoreosimple.}

Quodanimicusvovec

Tlur._{!{e)?er, & Trudent«,}

Ncminum _Vcßrorum\

ObfervantisiimusCultor,

Μ

fDn, Svenoüem

_Vermelanium

_Vigelmm

Ingenio åocirinaque Juvenem Pr &ßantii-fimum^_{quando deHonefloin}

Acade-miaerat _{di/putaturtfs.}

DA

eipiis,

eis

å

natura

quaedam ingeniorum

quibusdam

prin-

a·

nimorumque confecucaeilex·

eitatio,adquevircucisftudium quaficom» monicio:_{qua fcilicic homo doceatur in} omnibus rebus_{quasagerecauc dicerec.in}

primisyidere,nequid å fe fierec, nifi

ho-nefté,ac decore» Quibusfive

prineipi-is ilve inieiis _{canquam feminibus å na¬}

tura_{datisjuilitia,omnisque adeo}

hone-ftas_{perfefté abfolvitur. Quid vero}

an-tiquius,quidpriusillo de honeftatevitas praecepto,honeftein civitacevivendum

cfTe? _{Prasceptum fane quod cum ipfo}

generehumanocoepitrquodnon modo

Vera_{Philofophiaprobatacexplicat; Ted}

&legestucntur,ac commendant. Con-

£

tinec enim omnera _{boneftatem,omnis¬}

que

turpieudinis

prohibicionem,acfuga» Igicuc

Igiturprocul fintca omnia,qua? tedunt

pietatem,verecundiam,exiftimationera

noitram, & _{generaliter quajcunque re·} pugnantlegibusacbonismoribus fieque etiam _{publica: honeilati. Quod usque}

eo _valet,fane valere debet, uc

nonnun-quam ab iis etiam abftinendum fit qua: per leges licent: nam fecundum illud jCti,(a)nonomnequod licet honeftum eil, eil fcilicec_{aliquidquodnon oportet»} etiamfi liceac. QuodtferteM. Tuliiu«,. Nimirum _{aliquando Claudicat}

&conni-vec lex civilis. _{Quo facic illud}

impe-ratoris Leonis_{(b)propterredundantem} inhumana vita_{perverfitatem,multaet¬}

iamnondecora,acfalutaria_{adeoque de·} creto _{fpiritus damnata, toleranda funr,} ne _{majoris mali prabeatur occaiio.}

Quo ille obtentu non dubicavic ufutnj

ufurarum å _{patredamnatum revocare.} Valde_{aucempeccant,quicum hoc} prae-cepto committunc lupanaria. Is vero

amorfemperfuic honeilatis,

eaaeilima-tiout_{jure gentium ex nudo padlo}

cene-amur _{praeftare id quod eil promiilum«}

Ica (a)L144, ff,dereg._Jur, (b) Noyel, Leon, 8j.

Ica_{fciliccc propterhoneftacem.Quoper·}

tinet illud _jCti,

_(c)

_Isnatura

_deber,quem

jure gentiumdare oportet: Cujus

fidem

la

fecuti fumus. Qux _{obligatio cum de-}

ci

vinciat_{acconftringat hominümconfci- qi} entias; eil enim vinculum natura ac

ft

honeftatis(d) fequitur ei etiam

inedo

c< quandam moralemneceslitatem. Licet

b,

autem icailtex _{jure gentium,ut omnes}

honeflae conventiones fervari debeanL·» tl

&lexcivilisnon_{prohibeat ultro}bonam _o

fidem _{agnofcere ; noluit tarnen}

_le-

_J'

gislator Romanus a?que quosvis co-

S"

gi ad omnium conventionum

praefta·

tionem; &_quibusdavimcoa&ricem de· r:

rraxit; nefialicereilet, h. e. ex quavis 6

conventione darecur a&io, _{&judicium, E}

fora omnia litibus _{perfonarenc. Quin n} &exiftimarelicet vel exhac caufa no· F

luilTelegislatorem omnia legum vincu· r

Iis _{&obligationumnecesficace conilrin- Ε} gere,quiedamque relinquere hominum Ε

fpontaneae voluntaci, ut ad excercenda 1

virtucisftudiahoc_{magisinvitareneur; in}

_I

neccslitatibus enira nullusvirtuti locus, ί quas

(

(c) 1.84.ff, dereg, Tur. [d21·9S'§*4*ff de

;r* _quasexlibera_{voluntateacbonafidepro»}

m

ficifcitUr,quam

_{eximperio. Quisenim} m laudaveric_{eum,quidepoiicumcitra judi·}

e- cium reddiditf_{qui debitum ultrofolvit?}

:i- _{quofacic illudM. Tullii ad Heren» Pa&a}

ac Tunt, quasfine _{legibus obfervantur ex}

Cj conventioneiquasjuripraeftare _dicuntur

ec b, e.Pa&a fecundumeumfunt_legibusas· es quiora&praftantiora: _{quodutpotehasc}

t_j tueatur_{ipia asquitas,acboneftas: quasho·}

m nis virisfemper _pro lege fuic_omnique e- Jurc eft antiquior* Laudatur _M.Tullio 0. Sext. Peducius quod hasreditacem _iidei

commifTariam reffituiifet matri teflato-|e. risjidverononaliaex_{cauflTa,quamquod}

ns eonfcientia hic_{projureefTet; Nam pri·}

V) mistemporibuserantomnia fidei com#

jn miflavaldeinfirma: _{quianemoinvicus}

0. prasftabatid,quod_{erat rogacus.(e)Nimi·}

u. rum_{anguftainnocencia}efi

fecundumle-n, ges bonum eile juflumque. _{Multa le¬} rn gern efFugiunt _{χ patecquelatius officio«}

da rumJ quam_{jurisregula. Quammulta_a}

jn pietas, humanicas, fides liberalitasexi»

js, gunc,quasextratabulas funt, Hase Seneca

□as (0QuaccuDne _{Vigeli, araice & convi¬}

de _$or

#or_{perfuavis,aliaque}

_huc

_apprime

_faci¬

enda,haccecna de Honcflo peregregia,»

difpucarionees

complexus*

Animo

in-cegerrimo

tibi

graculor

hancce*

aequo

eciam omnera cseceram in liberaliurtu

i)o6trinarumftudiis felicicacero ac

pro-gretfionem.

DFusimmorcalis

cibi,co-naeibusqueeuis,quos

incra

om

bonumj

achonertum veriaripalam eft,ica porro j faveac, uc aliquando

uberrima

laecisfi·

maque mefiis

fit

fueura*

Quovoco

fr

nio, cequeeciam acque

eciam

valere

ju-beo t

Upfal 14.

Maji

1684.

I

Tumomnicandoreacofficio

Johannes

Gartman

Jurium

Profei!

Ord. &

h. t« Decanus«

sfl

c\m C Anftus amor,pulcro qui mentettu

^

^

accendichonefto,

in- Unde& vircutum nafcicur omnc de·

^ _cus.

^

NoaceliSjCycherea,

cuis,

nec

provenit

io-

]δηί>

hj _QuemlevisIdaliå_{praeparac arce puer.} T0 _{Ille Ted i» iummo federn ilbi}

legic O* lympo,

Et face mortales nobiliore movec*

HiceftjSocracici quem depinxere

lepo-res;

Hic _{eil,Vigeli, qui tibi pe&us agic.} Hiceil_{quem nobis prsebec cua Charta-»}

tuendurru

Datque iimul mores cernere ροίΓβ

rtUOS»

properantifeä amico CaUmo

feripfit

P.

_f^agirlöof.

Praßantisßmo

Politisßmoque

DNCX SVENONI

VIGELIO

K^imico_fuo

jucundisfimd,

FElix

ille animus

_gicHoneftas

quem

Candida

tan«

Huichomincsulcro _{ccelicolasque fa}

venc.

Cujus

dum nobis faciem depingis

& 01

tus

ViGELJjmoresexferis _ipfetuos.

Allufit

G. Carlholm

Eximio_{Dno4 S4}

_Vigelio

amicorumopcimo.

Q^Elfa

petit

Virtus

$

celfi

quis

neft

honorts

Obßanthuic

tesqua

&

rupwbic (entibus

h<eret:

SubfidiiSß

carensnon

benefcandit iterl

Tartbenope

d latereeß aliis

Vel callidA

Clrce>

Qua

_faciunt

_cupido

_pergere

_fiepe

mo-ras*

Muhls

_{pauperies\dejes multug}

_Voluptd*

S<epe

ßruitlaqueos

&

rentoratur\ter+

Jfl

tepergentem

niU

dulcis

amice,

morΛί tur:

Ter diVum

_{ferVetisfferculis}

_ardor

_agit

jidVirtutisiter+ Τιια

_{differtatio pulcra}

Entradit _quam

_{fit firmus honoris}

_Α*

mor«,

Succefju Ut

or,

Tibigratulor

_atg

parenti

Multtts

_utrlfe

_tuo:cunferat

_usg

_T)eu^

Juxilium,pulcris£

tuts

conatibm adfit

Semper,fincerojun£hts

amöfe

precorl

Amice

_ßngularis,

_i

JAm

prolixa tibi

mia,

narrarem cnco'

verum

Vino vendibili öoneit

_iufpcnderc

_I

fercum*.

His ergo

auipieiis

pergas;

eaacce-pta

iecundec

SicDeus, utclaras yircutis Praemia \

carpas!

Poifidet,

heo!

toram

turpisE'

rinnys

humum*

Illam ita Gratulabunäus ad]ecit

A,

Piicator.

fit Honesta«,

Illam

_fepé

_viri,

_qveis

_cot

_meliore

metallo,

Inventam terris

reftituifle

ftndentj

Irritafed

reddit

conamina

foeda

Mcgirra

Ätque

fuas

terras

iola

habita·

re

_cupit*

Sed nunc

faepe

dioque

optamm

nomen, Ho*estas,

Dulcisamice,toa

_ipero

_redi·

bitope*

And.

Plaan

A

_Vamqoam

_ceneraaetas

_officium

^<debicum

_{praftareneqveatj}

_ta¬

rnen ne omnino _tibi,

_Preceptor

Cariffime,

deeffevidear,haec verba

in

_fignum

_amoris

_nunqoam

_intern

moriturinunc

_offerreduxi,

_animi#

tas voveas at

benignum

_namen

ulteriuslaboribas tais benedicere» actandem

prxmio

ftudiis

digwo

ixornare

dignetuiv

Vata

Tui_amantiffmut

Elias

_Roland,

1.

_K

♦

Oneftum

iecun-dura Vosfium ab Honor

velhonos,five utveccres

fcripfére onor aut onos,

exGracoma>feu iLe.

}

juvo

proium,originera

trahit.

Inde

ovo5

afinus,quiaegregiejuvat

ac

prodeft.

Vél

utibidem_{VosiiusoW ab} 'mos oririputat,

quodpretium iignificat primo

cale,quO

remraercanturementes,velfecundo ho¬

norem, quomodo

dicimuseurain

pre-tioeile _{qui in honorepoiicus}

_{eft. Sed}

r

de hoc uccunquefueric,certum

eft,hone·

ftum ab honor velhonos,haud alicer ac

modeftusamodus deduci.

§. II. Honefti vocem varii varie u-fur parunt* Rachelius in proleg.

adofE

Cic.incermulcas _ejusdem

_prolatas

_figni·

ficationcS, dicic honeftum_vulgo nömi-nari,_{quod virtuci eft vicinum & adfine}

aut_{quod eandemornatautadjuvat,}

qué-admodumartes_ingenuashoneftas

adpel·

lamus, _{nonquod virbonus& honeftus}

f

dici

queat

qui iis

caret,fed quod taiem

vi-i rumvaldedeceant,cum vircutc

renc,ciq«e

adminiculum

&ornatum

_fup^

pediteut. Sic

dicitur

bona cducacio

_ho-n'c

neila,

_quod

_vircucc tencros animos im·_na buat. Prcecerea_{figna vircucis vcl effe·}

cc

åaaudiunt honeila, ut farna, nomcn& _^ exiftimatio. Nec non iub honcfti no·

roine venit _quod non eil inhoncilum, _j(

Vel _{quodåvircncefcugenuina honcftace} i$onabhorret. ica multas _{arces, quam·}

msvilcs, honeilas _{appcllamus. Quin}

tj

&lucrum honeilum nominatur,_{quando ·} licicisarcibusefl: _{quasfkum. Horatiusin '}

Epiit.iib:2.Epiil,?,pro

honorificoponicj

c

Clarusobid faftum doaisottiaturho·"p

neflis.

Ciceron! proM.umia honeilumcoa» _g

Vivium di&umeil, quod modura non r

«xceditjicem eidem alibi _{virgo honeila i} facie & forma_{pro pulcra & formoia di- f} citur, etiam å Tercntio honeila Oratio t

prohonoredigna. Plures _{collcgic Nie: f}

Perottus ad _{Epigram, Martialis in <}

amphic: Caefaris,quasqui volec,ibidem i

legat, etfinonniil_{improprie&prgicario I}

jure in honeili communionem admit- j

cuncuc,_Quasaucem_{poilr«moabeodem \}

«i 1. _{adfertur, ufei}Hönefium cx Cicero¬

ne _dcfinic,

quo cavetur,nequid effaemi« j

'

natc

indecofe, libidinosé

curpicer fiae

^

cogitecurve,&

_eil

quamvis

å

nüllo laudetur,

ipfanaturalaudabile; cavcro noftrae

critconfiderationisin_fcquéntibus

excu-'

cicnda*

lte

§. III. Synonomias hujusVocispasfin*

. apudfcriptoresinveniuntür*

Apud La« !° tinos _Decorum,

_pulcrümj

_nacuraiiccC

0

juftum. _ApudGräcös ®καλορ,& Qu#vocabula in ärÖam _quidem

*

Cum_{honeilo veniuntcognacionem,non}

> _cantam

tarnen*ut _{plane fint idenx}

§.iV.In honcfiiautem natura inda»

a» _{ganda-aen difficile}

fjfl

iötertam imma·

π _{öem opkiionum diverfitatem,}

ac

fe&a-a _{rum tam divcrfa}

fequeptium

mültitudi-i* _ficm

naufragium

veribonefii nön face*

0 _{re,cum ne diCam}

regnum cum regno,

familiameum _{familia, fednechominem}

3

Cumfeipfo interdum in eö conVenifie»

a _{idqueexnimia hsfitacione}

juxta

natura

> _{honeftum decerminandum faäum}

eile

inquitRacheliusin

_pröleg

_{ad Offic.}

_Cic»

1 _{|Qpo vkio}

non tantum _abjeåa,

fedvel

4-fumma _ingenia

_laborårunC'

_InfimulaC

RacheliusAriftotelem,_{quafi&illeinea·} demde honeftate_{opinionefuerit,citatq;}

locumi.Nie, _3*Kil verd_inrebusqu£

honeftas&_{juftas funt,quaspolitica}

conii-dcråc,ranta_{varieras,tantaque in eis}

ver-fatur erratio,urhominum_{placito folum}

non naturaconftare videantur«. _Et1.3.

Nie.c.6._{§. 14.Omniumrerumnihil hor'}

ribilius eft morte, nam ea omnium re¬

rumeftextremum. _{Nihilque reliquum}

eftemortuo_{videtur, neque bonum ne<} quemalum* Verum exiftimamusver*

ba _{Philofophialium admitterefenfumji}

optimeque eundem ab obje&ionibushi'

fce_{pofteliberari; cum alialocaeviden¬}

termonftrentnaturam honeftatis _illum non_{ignorafte. Rationem}

quoquedu-bitandi de honefti exiftentia non

fper-nendam _{multjsprasbuitinjufta praemio*}

rum,utiis _{viiaudifpenfatio,bonis enim}

five_{qui honeftaci ftudebant}

_malf,

_malis

veropesftmeviventibus, bene _plerumq';

cedere,_{relegareitaquepotiushoneftum}

& omnia fortuito _{agi putabanc, quam}

Deotam_{injuftamrerumfuarum}

dilpen· %ionero adicribere, Ex fencencia eo·

f lar rum loquitur

Ariftoteles

_2.

Μ.

M.

& 21a· _Numquid

fecund«

fottunae

Dii

aliqu

ana

:q; curam

babent^ anid minime

videride-ax bet? calium iiquidem Dominum

faci-fb musDeum, utbona

malaquemeritisdii-ir' tribuat:acforcuna& _quae å fortuna

func,

m prorius_{ut nomcn}

indicat

ut

fors

culeric

.3. fiunc. Quod

ii

hujusmodi

diftributori

)b Deoadfcripferimus,

malumipfumjudi-c- cemfaciemus,_ncqvejuftum

id

nefas Deo

ra _impucare.

te* _$V. Cum_veroplurimi

racione

fuå

ni-r* hilcertiftatuipofte

fibiperivaferint;

ex

xi) aliarum gentium

five

Barbararum

iive

\b Moratioruminftitutis,qu«fibi fuma cum

a- cura notafaciebant,verumcandemHone»

m ftumcolligere adnixi, Hucinfinem

vafta

i- Volumina devariisgentium

moribuscö-pa&alegimus,

cujus generis

fuere

Arifto-- telismores&inftitutaBarbarica,cujus

o-α _{peris mentionem}

fieri

å

veteribus

memi-s nimus.

Adidemquoquealluderevide-turCicerolib. 5de fin«

Omniumfereci-1 vitatum non Gr«ci« iolum fed etiam

\

Barbari«,

ab

Ariftot.

mores

inftituta

&

I" diiciplinas: ä

Theopnrafto Jeges

etiam

•cognoviraus* Nec non

fuere

quidam

ίτ

quaedi£ta &iententias diyerforuftaPhilo*

ibphorumomniftudio_{colligerent,ficuc}

praeterLaértium,Plucarchus&alii,fedhi

quid aliud quam morum _{difcrepantiatti}

invenerunt$Namficuc alicer_aliterquede rebus_{judicacur,icadiverfe}eciam

opinio-nes inde_{nafcuntur,cum de aliis tum de}

honeftoaccurpi.

Plerumqueertimho

minesnoncamveritacem rerum, _quam concepcasde rebus opiniones fequntur* Itaquehincfic ut aliis habcantuf _turpia» quaelaudiducuntur _{apud alios, atquehis}

rurius ftacuuntur _{infamia, qua? åliicon*}

erahonefta

maximeponunc. ' Dehisvi·

deantur Cornelius _{&epos in Praf! Plato} Üb i.de_{leg Quintilianus 1.}

^ c. 9.M.ax.

Tyrius differ. 1. _{p. i, atque perplurimi}

alii.

§. VI. Sedhis,ut parum velnihilad feoneftiinventionem _{faciencibus, omis*}

fis,inveftigemus cumAriftoc. duo _ejus· dem _{principia rationem & adpedtumj} hac _{quando amicé confpiranc, honefta}

adtioproducicur. _{Ratio canquam do*} minaadpecui _{eft conftituta, &qua? dire*}

£tfone fua_adpetitum

reget, re&umque de rerum natura _{ferec judicitira* Hoö}

7

fleri non _{poteft, nifi}

multijuga

_rerum

experiencia acprudenciafit inftruää,

ad

quamconiequendam,non tancum

habb

Iis_{cftjfedetiam cupiditace quadam}

fer-tur. _{Adpetitus a.externa rerum}

facie

comentus,corporistitillationem

eftulis

habenis_{fequitur, undefit3utcum}

_fui

_juris

cft, nitaturfemper 111vecicumcopiacque ncgata. Origohujus malitiae eft,

quod

ftacimå_{primainfancia homo}

_ufu

_racionis

defeöusadfvefcat obedire _{adpetitui3eo»} que _timporisfpacioadpetitus imperium fibiin racionem_{adquirir, indequepraVa}

confvetudine efficicur, ut hominesplus adpetitusquamrationis

diöata

ac

placita

tdficiant. Quare minus afficicur

ani-musvirtutis_aliquåaöione3quam

Γι

Faler-no vel _{epularum adparatu corpus}

_dele*

öaretur. His _{aiiisq;caufisquidam}

fub-nixirationis _{imperium in adpecitumfeu}

quod idem efl honeftum, omninonon dari_{pofle flatuebant; Verum enim}

ve-ro non _{negamus quin in}

multis,

_irao,

quod dolendum.inplurimis dominium

fibi _{acquifivcrit adpetitus,}

_adeo

_{ut non} quo ad

tempus,fedpotiuspertotam

vi-tara _{regimenccneat,}

_{dum fe»}

_non

_modo

ne-s

oegleda Velnullaeducatioaccefferir,fed ti ctiamviciorum_{perpecuis cenebrisobnu· η}

bilaturratio,ut_{nunquamradiis fuisviam Π} virtuti _{praducere posfit. At hoc non a}

necesfitatealiquaabfolutå fed hypothe- t; ticå fit. Nam _{quemadmodum Deus}

hominem _{nupecnatura non, ab hörni- g}

numconfortio_{relegatum voluit;ita}

quo- ρ queordinavit,uteotempore quo perae- e

,tatemorgana racionis exercicium refpu· a

unt, alterius _{ratione parentum icilicet, r}

prseceptorura, _{aliorumque, qui adpeti- i}

cusdeclinationes in redarn viam redu· t

cant, _{regatur, ac fint tanquararationis £} tutores,nonfinentes ut_{jus ei debituma- 1}

lieno_{cedat, fed fartum tedum cufiodi-} t

ant,donec _{ipfade eo difpenfare poteflr. «}

Poftquam autcm homo ex ephebis ex- t eesfcritacferube fubdudus_eft,incipit

ra* c

tio[mediante rerum nacura,in objedo· ι rumcircumftantias _{inquirere,!ac per le* i} gern natur#inditara judiciumferre,five- t

roratioturafua virtute fit_{inftruda, non <}

dubium eft_{quinveramdicatfenténtiämi}

quoniam nuraquam neque externare·

runanatura_{neque nofira interna,}

d cabilicerad falfum auc malum

determi-i» _{nandumadigunc, fed hoc}

ex indoleno¬

ll ftra _{provenic, qui cinllacione prahlende} η _{alicujuscommodi delufi,rariomsadcura»}

cam_{perpenfionempraivenimus.}

is _{§. Vli^, Ad hane rem melius}

incelli-i» _{gendamifacuemus cum}

Philofophrsdu-7> _{plicem in homine vircucem,unam}

quse

c- efficic uc ratio _{perfeftionem fuam in fe}

j· _{accipiac,dicicurqueincelledualis: Alce»}

c, ram_{qua?eciam indedu&ioneracionisad}

i- iuam _{perfeäionem occupatur, fed non}

i* tamin _{iequaminappecicuienilcivodiri}

·

is _{gendoaccemperando,eftquedia Mora¬}

ls Iis, _{Quinillaperfici polTirnoneildubi«}

i- um,cum eilencialicerracioniiniic. Hase

fc _{quamquam racioni eflencialis non fic·}

> camendcracionc_{parriciparevel ejuidem}

i*

didtaminareciperepoceft.

_{Ham eciamfi}

>. ucnovimus,_{adpecicus reliilastamen}

ju-ftisadhibitismediisacfubildiis_fubigi po-3» teil. _{Qu^iuncprsecipué i. Auxilium} a divinum fme quo _{cam in moralibus}

quam inPhyficisfruftra noseffe non in«

vici_{concedimus«. Hocnecvei Genciles}

U lacebac, qui _{non nifi effufis ad Deos}

preci-IO

precibus

ac

oblatis facrificiis virtutem

pofle comparari

putabant.

Nec non

Pythagoréimaximein his exceliuerunc,

quoniamnunquara

aliquid

operis

adgre-diebantur, nifi ancea _primo manetem·

plafuaingreffi

facrificia obtulifient,

fta-tuentes virtutem non nifi _per facrificia

confociatis Diis _{pofle acquiri.} 2.

Do-£trina,nam quemadmcdum null-us cum virtutenaicitur,itaopuseil utab idoneis

magiflris

difcamus

quomodo

aäiones

noftnedebeant eilecomparata?,quo pro»

poficumfinerrs

feliciterafiequamur.

Fxercicatio & crebra adlio virtutis, per quam habitus

adquiritur,

haud aliter

in

his quamin aliis adlionibus. E. G.qui e-quum domare ac exercitiis

equeftribus

habilemredderevult,_femperutilliexer· citioadfvefcar_{operamdabit: ficqui}

ad-petitumrationis exercitiis

idoneum

red·

dere _{cupir, opus eftutinfrequenti virtu·} tisaftione_{femper fitoccupatus, Quot}

autem a&iones ad habitum hunc requi· runcurdefinirinonpoteil,cumquidam

å

natura_magis ad honefta funt

fadtiquida

minus;his _{plures adliones} quam

illis

ne· ceilari«funr, _{quoniam non}

_modo

pro-II

B

clivioresadvicia funt reliquis,

fed

eciam

'

mecu tarn difficilis laboris,_quiad bone« c

ilum

requiricur,

longe abfterrencur

i·

I

demqueper defperacionem damnanc &

n

cupidicaci iuae obfeqvunrür.

Atquc

ica fufficiac, nobis demonftratfe

ad-3'

■

pecicum poilc aliquando domari,

a-deo uc racioni natura prxftanciori _ac

ad _{imperandum nacsecocoregimine}

ce-derecogatur, periequendo qua? illa

fva-es

dec,

averfandoque

quod

negac nam

ilc

producitur id quodquaerimusboneftum.

§. VIII. Objiciacforian aliquis, talem * _Virtutum

συμμ&τςίχν qua? ad honeftum

j

requiricur.

adeo

ut una

vircute

abfente,

e<

fruftra

finc

reliquee, minirae

poile cadere

us

in

unum

Individuum. Sed

Refponde-(

musealem

quidem eile virtutum

connc-^ xum,ucE

G.

qui

verejuituseftjfimul

uc

^

fit

cemperans,

forcis,liberalis

&c.

necefle

u#

eft,

cum

vel

unica

abfente,

jufticia

quoque

oC non

alicer

ac catena, rupto

arciculo

per-^

datur,

Seducquishasomnesin fummo

λ gradu habere

poffic, id & nos cum jg v

praeftancioribus

philofophis eciam

nega-^ mus,cum

id pocius divinum quid

quam

humanum_{faperec, §.IX,}

ιζ

§ IX. Demumnotandumeftin locum c<

negacihoneftigravia iucccilura abiurda« ci Sienjm nondan_{poflet honeftum,vanus Si}

&inaniseilethominis_{adpentus,aut ten· u}

deret in_{infinicum.quodutrnmqe falium. c<} Namnaturaliseil,i.e* å natura& ejus_{au· ρ}

dorehomini inditus,Teile_HornejoPhd. d

McrJ4i cjtnatura autemnihil fruiira fe- e

cir, ergonec adpentum. Denique na· v

tura ab infinitoabhorret, & ii _{refpicia- fl}

mus reliquas _{creaturas, omnes} adhnem _ρ

iuumducufitur: hominem vero mino- η ricurteDeoelTe ilatuemus Ρ_{ipfumåDeo η}

in viam _{quandam, vi ambulandi prtedi·I \}

tum,accertalub norma itincrismiiTumj d

nullo tarnen vel _{qui nunquam attingi r}

poiletfcopo praffixo ? hoc aflerere im· c

piuraeilet. Quoniatnhocmodo nobi- 1

iifTimum animal omniurn miierrimum c

reddereciir, & excellentes _{corporis ani·} ι

miqued-otesfruftrane^eilenc,ii nulli fi- ι

t)i _{adipiicenda; infervirepoilenu c}

§vX. Probatåilc^utconfidimus, ho- ι

ηeili exiflentiå, _{ad ejufdem eilentiam ι}

tradla-ndam _{veniamus, quam diierciifi- j}

nausRomuliNepocuminofficiocolendor 1

I* coniifteredixit: Ariftoteles, in _adpetN

« tus& reda*

rationisconvementia'poiuicj

Scoici in _{pu'cnmdine animi, ex}

affedu-um, confiliorum ac omnium adionuni

• convenienti ordine

confenfuque com«

•

paracacoSlocarunc. Ha?Philoiophorum

•

definicionts innullaalia rcquam verbii

• eandcm

übique mencem proferencibuä a* _{videncur diicrepafle,}

adeoque necåno*

ftro _{propofuo func aliena, itaquecurrt} paceeorumcalemnosdefinicionemfifti*

-mus: Honeilum eil conformitas _adio* 3 _{num humanarum cum reda ratione.}

•j Vocabulum humanarum hic adjiciem

Oj _{dum cenfuimus, cum haec conformicas}

gi non inanimacis, uc herbis & arboribus

•

competac, nec eciambruds, qtroniam il·

- Iis

jiis

cribui non poteil,acper

confe-quensnequehcneilum,cumillud fine ju¬

re _{intelliginon pöteilnecdebet*Projur*}

re_{equidem brucis tribuendo adfcrunt}

quidam veterum. ICtorum

definicio-•

nem_{jurisnatura^ fciliceceiTe idquod}

ö-a _{mniaanimalianacuradocuir,fed}

eacancb

•

facilius refellicur,_{quanto clarius tam to} iacris_{quam incivilibiis aflerkurcontra·}

*4·

rium: Scilicec fi _{quadrupes pauperiem} fcceric, tenebitur dominus,aperré innu·

endo nullam _{[injuriam impucari debere} brueo,ac_{nequepropcerea}jusei_compece» re* Haneitaquenon poiiumus non re·

jicerc, cum

verba

uc nummi

valeant,

ae

licec haec definicio å quibufdam

excufe-tur,nonnegabunc _cameniidem_omnem

definitionen!,_{quasin primis ad} rem illu«

ftrandam facic,verbis clariiTimis & non

flexili_{aliquofeu improprio fenfuexpri«}

midebere. Praterea _{jus improprié di·}

&um vel eciam _{imago qua?dam feuum·} bra _{juris, iub nominejuris venire non}

mereeur, &fic_per negationen:» juris

tol-liturhoneilum.

§. Xl. Objiciunt pracerea aliqui ex

feriptura facra, comipctam, qui

bomi-nem occidiffec, lapidatum fuiile.

Sed

quarehoc

fiebat, his verbis

indigitat

Mai'

monides teile, Seldeno de _{jure nat. &} Gentium Hebr: Quod beilia occidi

de-buit,quando bominem interficiebat,

id

non fiebat adpoenara ab_eaexigendam

quemadmodumimproperantnobis

Sad-ducaei3 Ted ad poenam _{exigendam ab}

he»

* η

ro _{acqueindeerat,quodprohibebatur ei}

J'

eiuscarnis bovis _{ejuimodi,ut fcilicet eti»}

e

2m boum domini _{majoremin eis cufto·}

diendisdiiigentiamadhiberent. Eodem qudque modovacca,cuihomoiemifcu·

eratoccidi_{jubebatur, nehåc viiamemo¬}

riatam fcedi fa£tirefricaretur. Demtim 11

aliqua naturalia principia ie iuaquedill··

u'

gendi, homini cum brutis communia

n

quidam crepanr, quibus ralia concinerf

poflenc: conjundionem

maris&foemi-nx _{procreandi caufa adpetere, curam} Ί'

procreatigerere,vieamfuam defendere,

'J1

corpus

tueri,

iequi bona,

fugere

mala,de-clinare nocicura & _{eligere profucura»}

Sed _{regerimus,hiecomniafine fide, fme}

X

peccato adulcerii, fine ftupro,

inceftu-que,fine jöre &injuria facere, quoniam

inclinacionem mere naturalem _eamque

neceiTariam_{fequicoguntuur«, Dchifce}

ficapud Ovid. libro 10 Metamorph. fab.

■

j

9.Myrrhacecinic:

1

- - Coéuntanimalia nullo

j

Cetera

delicto,

nec

habetur

turpe

ju-vencae

Ferrepatremtergo,

fit

equo

iua

filia

Quas-ι6

Quasque creavic inir pecudes caper,

ipfaque cujus

Semine _{concepca eft,ex ilia concipic} ales.

Caufam_{hujusrei redduncaves apud}

Ari-ftopbanemin avibus:

. Occc βςιν τω

νάμωxjoltVj

μένα.,

Τλι/τλτταν? Ιςι πα**'_{γμuv τΌΐσΐνοςνισιχαί,λά.} i. e. _{Quiaquxapudhomineslege turpia,}

apudavesbona& non curpia func. Ob

iracionis fcilicec&libercacisin_{agendo de·}

fedum,_{quceåparce agentis ucmoraiitcr}

egiiTe diciqueacneceflariafunc. Qiiare bis _{denegacum jus & honeftum, homini}

digno & capaci iubje&o accepcum

fen-mqs. Uli enim _{perfonam impofuic ip·}

fa natura, _magna cum exceliencia pra?»

ftanciaque animannum_reliquorum. Cic.

Οίϊ. lib. i. Nam uc taceam _elegancerq

ejtisdem ftacuram,quod tcilicecexhumo

tollat caput,acad _{concemplationem lui}

arcificis ere&us incedac. Unde Ovid,

Jib.uM.ecamorph.fab. τ.

Pronaque cum _fpe&enc animalia

cae-cera _ccrram,

tf

Oshötttini fublime"dédit

_Coelumque

Videre

JufliCi

&ere£tosad iidera collere

vul-cus.

Adco_{uc,dicenceCicerone lib^.2-de Na·}

cur._{Deor* Deorumcognicionem}

coelutii

incuenceseapere poilenc. Sune

enimé

terra hominesnonucincolce&habicaco»

res,Ted _{quaii fpe&aeores} iuperarum _re*

rum _{acquecadeftium* quarum}

ipe&acu-lum ad nulipe&acu-lum_{aliud genusanimanciuixL»}

percinec, F.ciam Creacor ilii

indidic

a· nimam

_fpirituaiem

_ac

_fibi

_cOgnacanu* Quai non inofficioänimasfuill#, ucfalls

inftarå carné_{pucredinerriarceac,}

_acquie·

feie;

_poiiunc

_{enimlonge minores}

_animae

doces fufficereadvicam diu confervan-dam; _{quaré eciarh bruca}

_{qüajdam ferun·}

cur_long^viora

liorriinibus

_eile,

itiio

vel

arboies uc _quercus, pinüs äliäscjue

iine

feniu,mulcomagis iinemencevicam

fu-amin _{longa usque cempöra}

produxiiTo

aeeepimus« Sed inhis

debec

änlma hü·

mana,uc _inquic

Geleb,

Richard*

Cum*

berland_{p+79. Edic.}

_Francop

_eminere, qu<eadnuminis ägnicionerna«

cuicurd,&;

tuora-I* 4 . ...

moralem _{civiJémqué dodriham ipg·} «

£lant* Natura enim hominis Rational!

&fociali_{leges &} prascepta accomtoodä· y,

taiunt,quorumauxilio honeftumå curpi* _9]

Juftumque

ab

iniquo

iecernere,

ac

bene-

n

Volentiam. i.e. Secundum_{nupercit.au* fe}

torem,officiumergaDeum> fe ipfum,& η

aliosreåeeXercerequeat. Quarehomo c

iolus _{pro idoneo ac adaequato honefti n}

fubjeäo,meritocenfendus

eft. £,

§,XtI. Cum

jam

conftec

honciiurrij

Ρ hocnonpoiTecadere in

aliud

_quam raci·

ii

onale _{iubjeäumj requiric} huhc inffituti r ratio, ut obje&um

cjufdcm

paucis libe- a

mus. Idautemin a&ione humana_qU# i

ad animam rationalemfpeftat confiffir, i

Ubiprimonotandum,a&ionemeile dii-

r plicem

vel

Phyiicam

vel

moralem.

Il-

*

lamindifferentem efle4 i.e. Neque

bö-

c

nam_neque

malam

_cum

PhilöfophiS

_Cott' t

Cedimus;pr#fertimhåc

ratione,quodDe·

i

usnatur#autor &confervator, illam di- i

figat uniformitet promoveatque,

quod

Ί impiumcerte

cirecipiiattribuere,ii

1

, · *£

poflunteifc:

ederejbibere^efurire,

fiti-*

"

re,_{meminiile,fencirc,}ex alioloco in ali*

ί' ummöveri, ilare,currere &c. Hi adus

Ij _{aliasnatur®feu}

corporisdicuntur, quia_j

e" _{nulla racionis}

deliberatione, fed _pocius

Ji _facultatis

qu®nobiså naturaineft,autad,

^ _noftr®

hujus.vit® confervationem

con-0

ceflfa, vi & _{impulfu perficiuntur*} Da-M _n®usEth.

Chrift:p. <S6+ tales funt omnes

brutorum,_noftr®que cum illis

commu-b nes

_adiones?qu®

_{maralesdici non poG}

i- _{funtquoniamiutdiximqs,foli}

corpori o-ti _{riginemfüam debent. Hasuteofelicius}

i* ab anirnae adionibus _{diftingvamus, olei}

# & _{oper® pretium videtur naturam}

a-t* nim® human®_{prius adumbrare. Inilla,}

i- nihil pr®ter _{eilentiam concipere}

poflu-1- mus_{incorpoream, qu®in nuda}

cogitati-3« one_{confiftic; haecautem cogitatio}

con* tinecur_{gib a&u intelligendi & volendi;}

ie< undeforrpamusnobisinanima duasillas Ii- _{facultatesintelle&um}&_{vqluntatem,qu®} d tarnenrealiternecafe invicemnec ab ar

t* nima funt diflind®, _{nam quamprimuöi}

es

_intelligo;

_{vel volo vel nolo; volo ii}

{.

bonum

; nolo ii malum

_adpareat

%Q

ftumi Quarefunt pro diVerfis opcrati· onibus in animavarie_{concipienda?,haud} aliteracaccribuca Dei, in eminentiilimo

tamenfignificacu, remota å cerminis o»

mni _{imperfe&ione;}

_{UcpoteimmenikaSj}

omniprsfentia, omnipocentia, Jufticia,

VeracicaS, bonieas &c. nihil aliud func quam ipfe Deus: Ita

intelle&us

&c vo-luntasnihil aliudquamuna eademque a-nima,quie nuncincelligerenunc

velie

di»

cicur.

§.XIIl. Vifåhac ejus natura,

neceila-rium eft demonftrare, _{quomodo cum} a&u humano concurrir, ut moralis dici

queac, IniqvumenimeiTec tam nobile

^oif

0s5 otiofum in homine ftacuere. Quippe diviniori ejus nacuFae ingenitus vigor,eamnon permittit penitus corpe*

re,nihilagenda, VeFba func Richardi

Cumb.D}fput,deH«N.&R.R.§. nec

poteftaliudagere quam prout materia^ fuppeditacur incelligere, velie, nolle,&

moEus_{quosdamcorporis adobtinenda-»}

quae vellet decerminare. Pro modo

jcaquenoftro concipiendi videamus

fe-jqn&im

ucriufque faculcatis, hujqs

opera,

Incel-i- fmelle&us,quamprimummocuså_reruraa

d naturaieu_{obje&o organis imprimuntur*}

o indeque _per tubulos (enfuum ad _cere*

> brum deferuncur, confeftim _eos

adprc-Sj hendir,obfervacieudiftin&épercipit,ica a, uc libere concemplecur quid in iis, _{v. g*}

ic objedi _figuram determinee» quid ficum :>. alium inobjeélo, ab _eaquieil in recina»

i- quidmagnicudinem,

quid

ejus _mocunL>> Ii. _{quid in ejus fuperficie, aut qua?refra£tia}

in media adeo luminis motnsvariet δζ

a- eolorumomniaexhibear Ph®nomena_v

ti Inquitidem Cumberl. ibid,§. _i.huic

im-ci _{pre(Baniadeo nihil falfi ineileftatiiimus»}

le ueex eaomnis veritasconiliEuatur,fimo~

e. domedium incer organumpercipiens δζ js rem_{obje£fcam,uc & Eempus}

adprehenfi-ev onisobfervencur, Deinde fiquidem _o*

ii mnes resfubrefpe&u verivelfalfi nobis :c _proponuntur, icaque _opus eil _ue

ucriuf-L3 _que termini _{examinentur ae} adcuracius

& inter_{fe comparencur, neculli eft}

afFenci-l» endum _ancequam vericasfkrois

Facioni-!o busmunita fefe _{aperiåc. Quoniam}

ex-e- Era controverfiam id videtur pofitumj

•a, cfTe hominisnacuramhocinfe invclvere

libcr-η

li&srtatis,dicic ibidem_nuperCieatus

au--£ογ§.4,utadnihilin adionibus externis,

qualesiunc contradus eorumque obfer-vatio &_{violatio, determinetur, niil} in-terveftcu fui_{judicii,in quo fcrcndo}

con-VQcare_{pofllt auxifianonienfuum modo}

ied & memoria?, _{adeoque expendero>} hoccine _{quod fadurus fum convenieo}

cumbonopublico,quod nifi fartum te-dum _{fit, bona propria}

faivaefieneque-unt? Hoccine confentit cum folidis

virtutum incitamentis 6cc. Hic tarnen

fcrupulinosurgerefolent, prasfertim

β

alteram_{propofitionumnon quidemcer<}

tisrationibus, fed _probabiji

confvetudi-ne ac_{fuperiorum audoritate ftabilitairu}

cernimus; ubitamenfciendum, nos il*

lam,quamvisnonineludabilibus tarnen

probabiiibus argumentis, verara pofio

judicare«. Atfi & his

deßituamuir&

u» cerquecerminus.a?quo pondere rationes fuas_adfert,tum_{juxtaCeleb. Pufend. do}

O. H.& C.Li.c* i. _{§.6.regula eil fequen»}

da: Quamdiu in _{ancipiti hasret}

_jiidiei·

41m,bonum quid fit _{anmalum,adio c»}

rit_{iufpendenda» NamquicoaCcimdiU} dubia

dubia facic ποπ eil _{excufandusi etiamit}

téäum _{faciat, quoniam fecundum} Re-&amrationema&io eil _{metienda, haud} aliter aclinea fecundum _fcormam,&

ut

haccquamvisreäa,riort tåmem réäa ju-dicäri merito _{debetj anteadplicatattu}

iiormam; _{itaneque illa Vera3} qiiam-quamvera_juredicimerecür^ _äntequaffij

freda racio eam _{veramprobaVir*:}

. Hoc

meliusilc illuilrari _{poteil: ShVideremu4}

hominem in _{platea occifum,}

atque cril·

delitatefadi _{captus* occiforem ßatirrui}

üonexäminatis _{circumilantiisjan} ofFen-fiVe vél defenfivehoc_{feciiletj capitis} da-tnnärem3maleiecL Nam_quamvisfor¬

teocciior_{jure plederetut,nontarnen}

e-go excufandus eilern _{qui indida caufa_j}

eum _{judicavi. Nonraro}

quoque fieri affolet,utaffedus noftri voluntatem in

fuas_{partesallicianc,adeoqueintelledum} obcoecencut verum_{å falfodijudicare}

ne-queat. De bis fic Richard» Cumber» land._{Difp.cit.§»io. Quidquid unquam}

contrarerum _{naturam Vel indicationes}

judicamussexpecimus,

_{agimusque, id}

to-: tum _{praecipici, temerario}

Η - .

queliberi

arbitrii

ufui

prafencis

plerürn*

a] quecomraodi titillatione delufi)& ftimw g

lantis _{judiciumad pronunciandumdo ϋ} rebusnondumfacis compertis imputan^· _ρ

dum eflcreor. Natura?autem &necei- d iicaci deevidentibus ftacuendi debemus η

vericates omnes etiam in moribus, _{qua; ti}

immutabiles func &_{nunquamfaliunt:ei- (}

quehiecfolaattribuenda iunt ne injurii ρ

iimus&facultacibus noftris,_{quarum nub r} la unquam nos neceiTario adfalfa recipi» ρ

endadecerminat,& rebus extra nos ne»

ceiTariofallerenefciis &_{ipfiDeoquemd ί}

repugnacnosdecipere voluiiTe* Quan* j- jt

dojam intelle&us obje£tumexcircum- i

ftanciis fuis bonum_{jüdicaverit, incipio» a} ftatimdemediisad huncfinem conie- I

quendara adprime

facientibus confulta*

r

re,ac ornnia/uoordine ad fa&um rico a

profequendftm difpönere acque ord>na< ί

re. _Atque ha?c flint intelle&us fejun» ( &im å voluntate confideraci _{praecipua-» c}

opera. i

§ XIV. Involuntate maximeeminef t

fponcaneitasin agendo* i.e. ut nulla ne- i

ccflkaceinternacumbrucisad obje&umj _{- i}

Η

ϊ* _{aliqüod recipiendum Vel}

_fugiendüm

_co*

^ _{gamur* Aliaseoimaftio noftra,uti}

di-_> dumeft,

nequebonanequemala

judicari

poceiljCUmnonipfi adionumnoftrarum

i- _{difpenfacoresab alterius imperiopende¬}

ls mus. Deinde _{requiricurquoque Über*} 8 _{tas, utuno}

objectopropofico,

verba ίϋηε

i* _{Celeb.Pufend*ür.c.i.§·.}

9.deO.H. & C¥

ü _poffit

agere&nonagere,idemque

eligé»

b revel_reipueret

_{äucpluribusobjedtispro}

b _poficis

unumeligere citera reipuero» §.XV+ Solec incérdum

voluncatisa-L·* _{dum indoies feu difpoficiöex}

cercocu-*·

[

jufcunque

corporiscemperamencoorca_i

i" _impedire,

iednonadeo neceilario5 quin

-> _{adhibica curå recundi ac corrigi poffiLi«}

> _Ita

quoque comparatura

confvecudi-** _ne,

quas quidernbonaeft

fi

efficiac ul*

^ animusad

objedumquoddano bonum_*

a* _{fufcipiendura crahaturt interim}

tamen

* _{Γι ad malum}

difponat, non dubium eil

-» _quin

poilicexpeliii Idem valetquoque

in adfetlibiis fedandis, nam humans

s* _{mencis eximiiim eil Privilegium lila vis}

> _{anim^ad affe&us excitandos,ilfleados»} ϋ ■

moderandosque,&adeosintnajoris-bo»

%6

ni_{adpeticum mdique fugam}

_dirigendöS

quamquod cadic fubcognitionem cujus- _^

visakerius animalis♦ Cumberland* _difp.

n

deN.H. &R.R. _{§.4* Haec} funt praxi- _^

pue quaeinactionibus noilrisproprie fic

di£tis,quae nobis & caufam

&initrumen-tumdebent,ipe£lantur. _{Sune praeterea}

^

aliieadtiones,_{quibusefficiendis}corpus& _^

membra _{quidem noilra, cicra tarnen}

o-ni ηem noftri _imputacionem adhibui-mus. Qualia iunc iluprum violentum,

j

homicidia coa&a_{aliaqueidgenus*Exem·}

plum prioris potefteile Lucretia, qu<e innocentiae fuae confcia _{apudLiv*1,1*c.>}

^♦dixit*

Corpus

eil

cantum

violatumj,

.

animus inions. Pofterioris cale _finga-

_ΐ

tur: Siquispraeientiflimum mihi mortis

periculumintentarer,ut,quem noverim innocentem,interficerem,ni _ipfe inter-ficimallem. Hic tamen eft

obfervan-dum, illas nequaquam excufari, inquic celeb._{Pufend. de J N* & G.1,}i.c. §. 9. l

Quaefibi digitomale pcrtinaci annulum ,

detrahi_{patiuntur. Etibid.§.2. Nccex j} parte ill®, quae per temeritatem fefo ·

inea loca conculerinc, ubi praevidero _*

poce-27

pocerantvimfibi illatam iri.

Homici-dium _{quoque non merecur excufacio·}

nem,nifiomni medio_evicandi defticua*.

mus,ucfic coa&umre£tediciqueat. Face»

murcamen _{aliquainveniri facinora, in_>}

quibus natura generofius _{mori,quanLs»}

eciamfiiineulla fua_{culpa, efle&ui mcm»} bra commodare _{judicac, qualia iunc}

μλ\-T^o^icqjparricidia & ejufmodi alia, d<o quibusuc& de adionibus per

ignoranci-amvincibilem & invincibilem _perquo

neceffitatem_{Phyficam patracis icem dc_>} alienisnobismerico_{impucandis &c pro}

more folico _{eleganciffime libro & cap.}

proximéCitacis, uc&F i. c. i deOff. Η.

&C.celeberrimus Pufendorfius _{agic, ad} quemB.L.mitcimns, ac_temporis

brevi-taceexcluilad alia_pergimus.

§ XVI. Caufamhoneffi efficientem,

duplicem effeinvenimus,aliam primari-am, aliam fecundariam. lllam _ipfius

natura_{honeffique fontiDeo merico}

aili-gnamus. Quemadmodum enim in

illi-us_beneplacico

eratqualemcunque homi*

ni _{nacuramcribuere: Itaabipfo}

conve» nienciam&difconvenienciama&ionum

deri-2,8

derivare debernus. Non _equidem

_ad

3honefti_{poficionem fufficerepotuic,quod} condicus iic homo rationalism Nifi il·

mui datafuiilccnormafecundum_quarru

ratio homini conceifa feie _dirigeret-i>

Namuc _{inquit Pufend. 1. i, ο,ι,ξ.ό*}

_Si

coniideremusrationem _{quatenuseffc im'} buta_{cognicione &fenfu legis feunorma?} moralis,poteftquidem illa forcaife fup-pedicare homini facultacem expeditius autdexteriusquidagendi quam brutum,

viresquenaturales per folertiam adjuva-re. Verum uc citra reflexionen) ad le¬

geminhominis a&ionibus moralitaterru

deprehenderepoflit,id a?que impoflibi

leacque caecum natum difcrimina colo·

rumdijudicare. Quare & magis requi·

rebatur, Nam ii iibera manu lineamu

aliquam ducerem, non fcire poiium

u-trumre&a fic nec ne,nifi norma

admo-veacur: ica hominum aftiones ante ad'

plicationem regula? indifferentes

fue-runt. H«c autem alio nomine dicitur

lexfeu_{jusnatura?,Ariftotcli &Graecis κοΐ·}

s?os ήμοζ,velto xoivov ^i^oy;communislex

feucamnaunejus,: _{Ciceroni& A}puleio,

commune jus humanitatis; Senecae jus

generishumani; Cornelio Nepoti,com·

munejus gentiumχ Communis omniura

lex»Demofleni, ifocraci & Quinciliano, di&um* Huc quoque verba Ariftorelis

i.Rhecor^ij. Eftquoddam quodnatura

profitentur omnes commune juftum δξ

injnftum,etiamfi nulla iociecas invicerru

fit_{nullaquepadio. Hane ipiam rerruj}

cogitacionibus ie invicem accufantibua

veldefendentibus, Rom.2,15.Ariftoceles

videbat» Ted caufam _{ejus inquirere non}

pocuit,utexSophoclepetitis verbis ejus*

cumproximerecitatis, cobasrencibus

ad-parec: Non ecenim id nunc & heri

fed

femper fuit,&nemo feitundeejusortus §.XVII. Adhas ignorantia? tenebras

difeutiendas,uc & ad_{reliquamferelegis,}

hujus nacuram explicandam, vel unicus

Ciceronis _{apud Laxantium locus}

_üb.

₆₄

c.g.Sufficerepotefl,ubi de legenaturale

fermonem inftituit: Huic_legineq«

obro-garifas eft,neq;derogariexhac

aliquid li¬

cet,neq*, totaabrogaripoteft.Nequevera

aut_{perienacu,autperpopulum hac}

lego

fol-3°

iblvi_{poiFumus, Neque eflqua?rendus}

explanacorautinterpresejus aliust Nec

eratalia lex_Roma?,alia Achenis: Alia_>

nunc,alia _{pofthac. Sed} &omnes gen¬

tes,&omni_{cempore}unalex& fempiter»}

na& immorcalis concinebic, _unufquo

eritquaficommunismagi(ler &

impera-toromniumDeusille_{legis hujus}

inven-cor, _{difcepcacor, laconcui quinonpare·}

bit,_{ipfefe fugiecac naturam hominis}

ad-fpernabicur,acquehoc ipfo luecmaximas poenas,eciamficitera iupplicia, quas

pu-tancur,_{effugeric. Hispofkisde}

promul-gacione ejufq; iniciopauca dicenda func.

NeceiTeerat_{legé promulgarh quoniä} an-te_{promulgationemneminéobligarepo·}

teratoEftenim _{lexlegislacorismandacu ;} Mandacumautemeildeclaraciovolunta·

tis; non_ergolex eil nifi voluncas

legifla-toris declarecur:

idquodfkpromulgati-one. Hobbesde _{Civec.i4.§.i3· C^pic}

kaque hsec lex promulgari ac declarari

cum_{gencrehumano, eodem enim}

mo-mencoquoDeus hominemcreavic,

eci-am _{ipfihane legem indidic eamque per}

rationem _{ipiidatam promulgari voluic,}

iicådeaina&iones fbas

dirigerec,aGexa-minarec,earumque redbcudinem

velde-clinacionem hoceil honeftatemvei

cur-picudinem exindedeprehenderec. Ho»

neilum _{icaque &rurpeexlege di}

judican-tur, & _{dempcå lege demicur honeiti ac} turpis difcrimen* Hinc facile pacet_»> quam fruilra iunt quihoneftum

antc^le-gernconiliruere volunc, quoniam ho¬

nettas

_{hsecmoraliséafturpitudo}

_func

Af-fedtionesadtionumhumanarum,eres ex

convenienciavel difconveniencia å

nor-mafeulege; lexvero fic Juffum fuperi-oris; nonincelligi pofhc,

quomodoho-neilasieu _curpicudo

_krtelligFp

_{oflit ante}

legem&citra fuperiorisimpoilcionenij.

F.tfane_{quiextraimpoficionem divinam}

moralicatis adlionum humanarum

aecer-nam_{aliquam ftatuunc regulam, nihil ali¬}

ud mihi videntur_{agere, quamutDeo}

ad-jungantprincipium aliquod co^cernum extrinfecum, _{quodipfe in afllgnandisre?}

rum formis fequi _{neceilum habueritj,}

Pufend. de _{J* NL &G 1. §.6 plura}

ad hane remadprimé facienda eadem _§.

* _{6.continec. Echsecdecaufaprimaria.»*}

IV .

§ XVHt Secundariaeftipla hominis

Slätura,ubi cenendum,nos mere Philofo·

phicé, nefalcem inaliam meilem

mitta-mus,difputare, hoc eil,hominis_naturam

iecundum folum racionis didamen

cra-dare, non attendendo ad ilatum inte¬

grum velcorrupcum. Ab ea icaque

di-ipofitionem & habilicacem imbibendi

Virtuces & _{leges naturales inteiligéndas} habemus. Inveniuncur_{equidem inno}

bis tarn mali quam _{boni radices, iura»} mumincer fe fociantes _{proelium, fed}

ju-xta deprehendimus, quendamhujus

pu-gntedirempcoremjracionemfciliceequai

cognicionelegum naturalium fibi iniitéu

felicicer inrer htecce _{Judicium ferre}

po-tefb Ratio htec _{quamqüam feminibus}

honeitacis_{gaudeac nobifcumnatis,inipfä}

tarnen infantia non dum earumeflviri»

um,uc fe exferere queac _{operationesque}

edachoneftaci conformes. Aut _deniq;

adukior _{fada, numeris omnibusadeo}

perfecta,uc homoinformationeukeriori

non_{egeat ad eas rede exprimendas,}

_fed

ftatim cum ufu _{loquels integres expri}

mar* Quod Γιicaforet,_{omnis vircus}no*

biicutn_{nafcerecur; Adcoquc habituales} illas fummi boni aftionesoonab adfvefa·

ftione fed ånatura _{uniufcujufque eilenc}

petendo; Quod faniori Philofophi«,&

abomniaevo_{probat«, proriusrepugnat«.}

Et ii _{integrarum propofitionum,quibus}

lcges naturales conilant, cognitio

con-nafciturhominibus,una omnium dehis

notitia_{foret,quoniamquasTicnatura}

ho-mini_{infunt,eafemper&omnibusinfint;}

dicit Rachelius de_{J, N*& G#p.14. Idem} etiam_{deprehenduntiili, quibus informa·}

ciopuerorumdemandata eil, namfi

ha-bitualiter h«c_{cognitio iliis innataeiTec>}

cerce_{impoflibile eiTet, quin faltem debi¬}

lem _{fplendoris fui emitteret radiunu·} De hacre fic fuam fententiamprofert

D-Cumberland* de _{leg. Nac. in prol. §.s·} Mihi certe non obvenit tanta _felicitas,

loquiturdePlatonicis,

qui idaeaslegutnj

naturalium innatasilatuebant, ut tanto

compendio_{adlegum naturalium Cogni¬}

tionen! _{pervenirem. Nec vifum eil} confultum totam _{Religionis naturalis&}

morum do&rinam illi _{hypotheii fuperJ}

K

ftruere,quaeå pleri fquecamEthniciis