Exercitium academicum de cæde Ægyptii a Mose commissa Exod. II. 11, 12. quod ... cum consensu ampliss. senat. philos. in regio ad Salam athenæo, præside ... Andrea Boberg ... publicæ bonorum censuræ modeste submittit Petrus Lindström Angermannus, in audi

Λ5 t-EXERCITIUM ACADEM1CUM De

CjEDE

JEGTPJU

MOSE

COMMISSA

EXOD. IL _{ii, 12.} QUOD,

Di vina _{AfFulgente Gratia,}

Cum _{Confenju Amplijjl Senat.}

_Philo/,

In _{Regio ad Salam Athenceo,}

PRiESIDE

VIRO CELEBERRIMO,

Dn.

ANDREA

BOBERG,

L. L. O. O. PROFESS. _{Reg. & Ord,}

Publica bonorum cenfura modeflefubmittit.

PETRUS

ANGERMANNUS,

InAudit. Carol. Maj. ad ditm-^-Wsg*

ANNO MDCCXXX1K

Horis anté meridiem confvetis.

STOQKUOLMlMs

MiTIS

MAGNiE FlDEl VIR_O,

GENERALI ,

Néc non

■λ Noriandiaé _{Occidentaliä}

- "

G UB

_ERNATORI,

lUuflAfih» atque Gericroßßltna

COMITI ac _DOMINO,

Dx

_CAROL

G U

S

T

A V

0

1 L

L

Ii

_E,

GE Ν ATI MAGNO.

1%

Ν _dévothfimi

,

·

ψ

_{animi tejferam,}

·■

: f

_{ob be*}

'iwenta _{Unge plurima , ad limma}

basadmodamienues_{mgenuprbnitias}

lidhfimh

adJupremmn

Humenfitfptriis &

tus ab émoiiimeutmn _{longe maximum,} Ntfioream itsque netatem nivalis, flom

.

... IlluftriiT. & ReverendiiF,

Cllens

S:/E RiiE M:tis

, MAGN® FIDE I V1R0,

Per Norlandiam Occidehtälem

SUPERINTENDEN_TI, Ven. Confift. EccleH Hernolandenfis

PRJESIDI,

Reg,

Gymn. 3c Scholarum

EP HO _RO, Revcrendijjtmo PATRI ac DOMINO,

Docr.

NICO

L AO

STERN

_EL,

■ MACENATI MAGNO.

ineficiorum & _{fummx benignitatis dociC}

VESTRA _{MAiCENATES MAGNI\}

fubmijje

udferrejuflmui, deb\ii; cum cet*

votis_{y ut in ReipubUcs.}

utque

Ecclefi<e

de-mnnigena felicitate

_{cumulatisfimif ad}

reatis.

nöminum

_vestrorum

Ρlur. Rever. & Clarisßmo VIR O, Dn. Ε

L

I iE

SALIN,

Paßori in

3inutU>|t6

digniflimo

,

Patrui

loco, quovishonoriscultu profequcndo, Plur. Rever. &1 Pr&clarisfimo

VIRÖ,

Mag.

_JOHANNI

HERNODIO^

Ecclefise Cathedralif,

qu^Upfali«

eil,

Oeconomo vigilantiffimo, Patrui loco,

quoad

vixero, piamente venerando.

Rever_{endo atque}

Dofiisfimo^

Dn.

_JON£

PHRAGMENIO;

V. D. Commw'tflro in

Söderhamn

di-gniilimo , Affini

honoratiffimo

, diledtiffimo.

rAs admodum leves

&

mtore

omni

deiiitutas pagellas,

Vobis^Patroni

Η

Sc Fautores Optimi,

ingratisßini

animi

pignus,

ob

plurima in

fe

collata

beneficia,

& in ßem

ulterioris

benevolenti^

cum

voto_perpetux

felicitatis

ardentijßmo,

dat%

dicat, dedicat

Plur. Rever. Nominum

Veftrorum

Obferyantisfimus cultor

Ι

Μ.

_%

§. ι.

Αer am

Scripta-ram liimine fuo

fulgidiffimo dfivi-nitusconceiTofem¬

per radiäre , ne¬

minem _{, ηifi cui}

religio

Chriftiana inträ labia

hae-ret, cor vero nondum penetra-vit, inficias iturum exiftimamus. Nihilo ramen minus _quantum

o-pera fana

_Philofophia,

_miniftra*

inftar, celfiiHm» huic _Regin»

foeneretur,

haud _{facile quisqnam} ignorat, _{qui.perpenderit, praeter}

mul-2

«g

·

multas res, _quas rationis

fphae-ram

longifiime fuperant, & cir¬

ca _quarum

fcrutinia

_mens

iibi

re-lida _{plane coecutiet, alia}

_etjam

argumenta in

facro volumine

ma* gno

quidem

numero

reperiri',

in

quorum

confideratione

,

multum

lucis _praeftat

_nobis

_Philofophia.

Ut _exempla

_alia

_heic

_omitramus, praefentis exercitii

noftri

tela,

haud leve ut arbitramur, huju9 rei erit teftimonium. Scilicet, argumentüm breviter

difpicien-dum _{elegimus, de}

_Casde

_/Egyptii

a Mofe commiila , in quo prae¬

ter id _{quod Divin»}

literas

tra-dünt, etjam quantum Philofophia

circa hunc nodum folvendum

fup-peditet, ac quousque

progredia-tur, _{explicare nobis animus}

fuit,

Abiit vero, ut _quisquam

noftras

hafce admodum* tenues ingenii

primitias, aut iupplementa , auc eorre&iones exiftimet _fcriptorum antiquorum, dum guttam

veluti

vafto

«β

*

_8*

vafto admodum il forum Oceano

a^udimus, vel potius apum mo*

re _{propofito noftro infervientia} ι hinc & illinc excerpfimus,

elegi-. mus, adhibuimus.

Ideoque

in-ι noxio huic conatui noftro ut B. L*

j mitem feie pr^beat _{Interpretern,}

enixe _rogamus.

vocabula huic exercitio

no-j ,ftro prasfixa, fufciperemus

plu-v _{Hbus explicanda,}

videremur

for-ii te in re _{plana & perfpicua}

pras-ε- _{ter necemtatem moras ne&ere.} a- _{Neque adeo ad inftitutum}

fto-ia _{ftrum pertinet}

Etymologia nomi-3- _{nis Mofaici, de}

qua varise funt a- _{variorum fententia?» Proxima}

u-it? _{tique veritati videtur,}

quam cum

is _{aliis ample&itur Polus, ha=c}

di-ii cens: ut bomo ab _{humo9 Adam ab}

it _{nD-tK i. e. terra;fic}

Mofes

a nwa

extraxitj

difirte

enim

textas: voca* ti _vitque

nomen ejus

_Mofen>

_die

_ens,

to _As

quid

§. II.

4 @

8**

quid

extraxi &C»

Quid clarius ?

von _{ergo a}

Mo

_aqua,

&

hyfe

_,

fer*

vatus; _{fed αΓΤ£'Π}

extraxit

_α).

Plu-ra de aliis Mofis nominibus do-cebit giebcntan^/ in

Differt. de

Facie _{Mofis cornuta}

_{b\ Nos}

fa-bulofa nomina fuis au&oribus re-linquimus, atque

etjam

Mofis

, inter vates facros Primicerii, ex legitimo

conjugio

fufcepti,

nata-lesj nati _pericula, a

periculis

li-berationem , liberati in aula,

o-mnique fapientia

/Egyptiorum

in-ftitutionein, praeüerimus. Neque

prolixius

inquiremus in

ejusdem

iugam , in

exilium,

initum

in

exilio _{conjugium ; multam in}

conjugio vitaque

paftoritia

cala-mitatem; do&rinasmiraculis

con-firmatsefublimitatem,aliasqneres,

per annos plurimos in

iEgypto,

Midian Sc deierto iurama cum

laude _{geftas. Tacemus}

_etjam

decus ac divinam

_grätiapi

pror-(üs inßgnem ac _plane

peculiarem,

«8

·

_gä*

s ipfi declaratam in familiari cum Deo converfatione .» placideqne

defun&i _{fepultura, ab ipiomet Deo} inftituta. Nos contenti erimus

nnicum _{ejus fa&um, G<sdem puta}

ÄLgyptii, pro moduio ingeniilevi*

terhic coniiderare.

a_{) Poli Critic, in Exod9 b')}

Cap. 1φ §>3% Conf, Pfeijf* Dub4vex9 Exod%If9

$. ;π.ι

QUo

_DiiTertationi aperiatur,

facilius

via

huic

noftrar

e re

eiTe duximus , Hiftoriam

Ebrasö-lum in _{iEgypto degentium, ab}

ipfis incunabulis repetere.

Tra-dunt Sacrae litern , IfraSlitas

Jo-fephi confilioin hane terram da-étos eile , perque longam

dein-ceps;1 annorum feriem ibi fedes fuas habuiife. Fuere illorum

fa-ta _{primis temporibus in}

/Egypto

grata & mitiora, donec in thro-num _{regni eve&us fuiiTet Pharao}

quidam,

quem

_{Mifphragmutofm}

t

«β

_&

_gg»

appellat Manéthon. fHic regum

Ήυραννικωτατο?) felicitati Ebrseorum

invidens, aut forte incrernentum fcecundas nationis _{ejusque opes}

metuens, _{excogirare ccepit vanas}

artes, quibus _{mifera Ifraelitarum}

gens >

licet

nemini noxia, per

gradus quaii exjHrparetur. Hinc

itaque primo Exadoribus

ope-j*um , quum asdificanda? efient

Pithom & Raemfes , urbes

thef-auraria?, mandata dedit, ut

of-ficinis lateritiis _{exftru&is, variis} Jaborum atque fervitutum

gene-ribus Ebrsos _{opprimerent, Cum}

vero ejusmodi _{confilium Regi pa¬}

rtim _{profpere cederet, nec mi¬} nus

popuius

_{ille indies crefceret,} quem

crediderat,

graviflimis

o-neribus ad _{pauciorem numerum} redigi poiTe; omnes illorum in¬

fames _{mafculos, a feminis}

ob-fietricantibus circa _partum,

occi-di _{juflit, At vero in hoc}

femi-*3

@ 7 narum pietate Rex:

eilet delufus?

tandem _tyrannis

_{ejus palam}

pro-rupit, quum

iEgyptiis

prascipe-ret, pueros

Ebr^orum

,

quot-quot

pofthac

ex gente

illa

nafce-rentur , aquis fubmergere atque

fuffocare. Praeter hxc horrenda facinora , tradunt Rabbinorum nonnulli, multos ad _parietes

_do¬

rn orum ftrangulatos, inque

for-nacibus _{ignitis, vivos}

_eiTe

concre-matos _{a)> In}

_hifce

_tam

aifli&is

I-fraélitarum rebus, lucem hane

primum confpexit

Mofes,

cujus

parentes erant Amram

&

Jocfie-bed, ex profapia

Levitica

hy

Hic

cum ceteris fuas gentis

infantibus,

in _{ripa Nili}

_expofitus,

inde veluc

aquigena ,

juiTu,

filiae

Pharaonis

ex vitse periculo _{ereptus, atque} folicite educatus fuit in aula re¬

gia, Annum vero aetatis

fuae

quadrageiimum

quum

jam

exple-viiTet, captus

fuit defiderio

po¬

puläres fuos

tnvifendi,

8 @

_p*

que

fe

illis

adjungendi:

quod

i-pfum, tanquam fidei illius argu¬

mentum , laudat Apoilolus _,

di*

cens: Πi$$t Μω<της μεγα,ς γενόμενος

ήρ-νη<ΓΑΤο. Åeyec&cti. _woς Qyyoojpas <φαρ&ω,

Mafö-ov ελο_μένος ιτυγχ,α)οχχεΐ&αι Τ& Α#<ω τί ©ei, η ττξόςκοοίξον _{εχειν αμ,αξ·«}

Τίοος cloroAciwriV- r),

4) Pirk. c. _{46, b)^Exod. IL c) Ek.}

«ΪΖΛ14, 25·,

$.

_{1V._}

TSraélitas _ifaque

_jam

_invirens

* _Mofes

x mox graviifima

con-fpexit cηera illis impofita, quae

vires _{quorumlibet non modo}

attererent, fed _fuperarent

lon-giffime*, additasque

iniuper

fen-lic, _{quaü id p2rum fuiiTet,}

JE-gyptiorum in fuos diras atque

a-cerbas

_piagas.

_{Haec cum animo} fuoy uti volveret revolveret* queanxius? temporis interea _non

nihil curis & _{vigiliis ccnfumilt;} Deoque tandem _{impellente a)}

gres-@

_8*

9

greilus , confpexifc virum

quen-dam _{iEgyptium , qui unum ex}

Hebrseis _{gravius percuteref. Rei} hujus narraéionem hifce yerbis

exhibet Sacer textus : _DTD*;

νή τπΝ-bx Ny-η rro bun dnn IT« HDD ΤΊ20 NTI

tnVnPa

ptt NVlro*) HD & :^n«o _"Say

thwo v;sm _{^yDn -n« -p}

£012tigit atitem quodam tempore, £«w _{adolevijfiet Mofes, egrejjiis}

eß ad _{fratres Juoi, viditque onera eo.}

rum : vidit _{pr£terea virum}

Aigy-ptium percutientem Hebrxum de

fratribm

fiuis.

Cumque

circumjpe-tcififet huc atque iüue, ér neminem

vidififet, cecidit JEgyptium &

_ab£

ficondit

eum in arena b),

Colligi-Uir facilüme ex hac narratione Sacra? _{Hiftoria?» jufto ac}

tempe-ftivo zelo _{ariiiTe Mofen* futurum} olim fua? _{gentis vindicem; quum}

non tantum _{intolerabilem}

popu-larium _{ferviturem & quotidianos} gemitus, fed illos _{privatis etjam}

JEgy-Mgyptiorum

injuriis

aCque

inrc-lentiae _expoiitos

_perciperet.

De-fcribunt S;ae liter« has illorum graviores

affliéfiones,

verbis

baud

cbfcure ftatum duriorem

expri-rnenribus:

UtpoteExod.Lii.Phara-onis&miniftrorum ejus coniilium

-Dnb-O2 ViW

pnh

_ut

_{affligerent»}

cpprimerent eum

(populum

Ifraé-liticum)

oneribns

fuis:

quod etjam

futurum _{ipfe Deus}

_Abrahamo

pr«dixerat,

eodem

ufus

verbo

Gen. XV, 13. Sic Exod. I. 13*

s-paa

*02

W ü+wc vran

coegeruni

Jfr

acht

as

fervire

per

fa*

witiam. Quod tyrannicum & immoderatum_{iEgyptiorum impe¬}

rium non incommode

expreffe-»

runt LXX Interpr* vocabulo ^a-raåvvaq-iutiv, Adde verf. ejusdem cap. 14, mwa nrnn—m

te*p amaram effecerunt

vitam

eo-rum fervitute dura.

AccedebanC

ad fasvitiam _reliquam

_graviora

etjam

verbera,

de quibus

ipfimet

an-@

Ρ5

Ii

anxie _{conqueruntur cap, V. 14*}

if. Unde haud mirum , dixiife

poftea Mofen , ope divina

futjje

eduflos ex _{fornace ferrea JEgypti}

c)> ubi velnt ai _{ergaftula &}

me-talla _{fuiflent damnati.}

4) Abt, VI/. 1J-. b) Exod,//,Il}i2% _tj

*

Dtut< IV, 20,

i

_$·.ν·

o

JJJEc

atque

alia

Mofis

animum,

o _{commoviiTe & altius}

pene-3» _{traflb> indicat emphafisverborum}

pnVnoa

kVH

obfervantibus

philo-f- _logis

_{haud infimas}

_{notas, verbum}

& _{ΠΝΊ cum feq, 3 conftrudhim,}

0/-e- _{tentiorem rei}

_{confiderationem}

non

le-v _{minus moleftam,}

quam gratam

λ-{aepius defignare. Unde &

Jarchi-111

us haec ita _{exponit: n1?! lYy}

[Π3

•Erfty

l2fD ΠΡΠ7 Oculos

_animumque

'°'

advertity ita ut

affljgeretur,

_propter

nC

Proinde cum _praeter

affidu-as _{vexätiones alias animadvertereü}

aliquando, Ifraelitarum _quendam n"

12

?£8

®

Φ*

a viro iEgyptio.

peiTime

tra&ari,

ad mortem

fere;

id

quod

ex

voca-bulo HDD baud temere collegeris,

heic _{ufurpato a?que de vi iEgyptii,}

ac vindiåa Mofis, cum casde

op-preiioris

conjun&a;

haud

mirum

jeft, iram

juftam

manusque non continuiiTe, _{quin iEgyptium äg*}

greilus morte

mul&aret.

§. Vi.

/^iEdisautemhujus caufTa, _quem -^ _{a'dmodum iniacro texta fatis}

evidenter denotatur, iniqua

fcili*

cet Hebrasi

oppreflio;

ita

reliquas

circumftantias, quas

filentio

pra?-termifit facer _{fcriptor, tanquam}

fcitu forte minus neceilarias, no~

bis etiam ficco _pedeiiceret

präster-ire, niii aliorum in

illis

indagan-dis acumen, utut

alicubi

forte

vel

hebesj vel nimis

audax* paucis

videretur indicandum. Ecquis vero definierit, tacente fcriptura,

occidérit Mofes? aü Rabbinorum Jbönnulir, a ie invicem licet diiTen-tientes, id noviile videri _völunt,

qvum vel pugno, vel_{pala fua, qua}

hitum _{agitabat; vel foio etiam}

al-loquio Moils, qvum fanäiffimum

Dei nomen _{proferrec (non}

aliter

ac Ananiam _{&Saphiram A&.} V.) necatum _tradunt

iEgyptium. Cu¬ jus quidern

pcftremi

conjeåurae iux iundamentum _{ponunt verba}

commatis _{14. icn ππν KSjnnbrv} •nsrn^nNm-in

iecundSmil-Fos fic _{exponenda: Anne ioquendo} me occid_{es, quemadmodum}

/Egypti-am _{occidifti? En acumen! aut}

lu-xuriantis faltém _{ingenii lufum} in-tempeftivum. Vid» Schemot« Rab-ba _{Parafch» I. fol. 119· col. I. conf.}

Rafchii cotnment. in Loc. cit. At

facer textus _{docet, Mofen huc &}

illuc _{circumfpexiiie. Quid vero}

hoc illi_{opus fuiilet> ii verbo}

Aigy-ptium interfeciflet? Temeritatis certé _{hane Rabbinotum}

Η

«8

·

nem convincit Ptotomartyr

Ste-phanus, qui

in

hac ca?de

narranda

adhibet verbum« TT&sTcLcrcra) ,

quod

fercujponem

graviorem

cum

flrepi-tu _fonituque denotare, _tum

aliun-de _{colligunt viri}

_erudici,

_tum

in-cje,

_quod

_{ab Hebr.}

_weö

_(unde

_>

mallens, & major quidem,

docen-te Kimchio, ) ortum

videatur:

hinc etiam LXX Interpr. hoc ver-bo_{faspius utuntur}

_in

exprimendis

vocibus Hebr. nan»*)£>, _jjnD,

ri-en

aliisqfbe,graviorem

laefionem,

per* cuffionem, atque ipfam necem

fi-gnificantibus.

Cidern

autemiE-gyptii

verbo

'"p hic denotari,

pra>

ter alia manifefte deiignat

cadave

-ris in arena occultatio. Hinc

&

Syrus,

&

Arabs

haud ambiguis

verbis casdern faåam in veriionij bus fuisiignificarunt.

§.

VII.

WTOmina vero, vel iEgyptii op-preiIoris>

vel

Hebréi

*8

@

8»

«■

f, reticente S.hiftoria, ii

conare-mur _{indagare, veremur utjuftäm} d temeritatisno_{tam poiTemus}

evita-re; _{nequ^ tarnen intercedemus,}

i* _{quo minus alius, cui}

volupe fue·

i- _{rit, ab} hac _{culpa vindicet vel}

Är-«}L _{tapanum, qui /Egyptium nominat}

n- Chaneloten; _{vel Raichium,}

qui in

r: commentario iuo ad h. L _tradir,

r- Hebraeum _{fuijje maritim Salomitha}

Iis _{filiß Dibri, ex Levit. xxiv, n.}

caui-:H _{famque prasbuiile}

_piagis

a praefe-r» &o _{iEgyptio infli&is, quod hujus} fi- clandeftinos conatus in folicitandai

E- hde uxoris _{deprehendiilet*}

Pro-a> babilius forte cum eodem Rabbino

e- ilatuere licebit, JEgyptium illum3

Sc unum fuiiTe

prafefiorum,

_qui

o/te-iis ras Ifraélitarum _{urgebant·Sicenim} iij ille b&ytr

_by

_nspo ητι

:orfc»'?o> "ton _nf>p»

_orani

_πτη Erat _{exaflor, quimoderatoribus}

po*

puli IJrt prtfefius erat, eosque ado« Ρ" Ρeras

_fita

_{s inde agallicinio}

impelle-Jp.

bat.

SufFragatur

huic fententias

Ph.-ι6

SÜ$

_@

Ρ

Philo _{Judanis, qui ßigyptium}

_hunc

e numero

pr^fe&orum

illorum,

rabie

_{efferatorumrfuiiie,}

_tradit

_>

quos

άν&ρωποει£η Sy

put*

beluas

hu-manet Jpecte _,

fub

_qua

ferinos

mores celabant; & hunc quidem

βtcuGTurov immanisfimnm,

appellat.v

Lib. I. de v ta Mofis.

§♦

VIII,

T>RxmiiTa jambreviter

hujus

fa-éji narratione hiftorica, haui

itijucundum

erit, nec in

utile,

ut

fperarnus , varias atque

diverfas

magnorum in re

literaria virorum

de hac csede fententias

perfpice-re, atque noftra

etjam

, quam tum fert _ingenii

imbecillitas,

_ar¬

gumenta in

medium

proferre>

cur hos potius _{, quam}

alios in

asftimanda facinoris _hujus

_juftitia

nobis duces tutiores _eligamus. Mofen _{omnino,uthomicidiireum>} accufant

_quidam

_veteris

_Eccleii#

Patres, _pra?cipue

_Auguftinus

_Sc

Hila-4fiSI

·

Ρ*

** Hilarius. _{Quorum ille negat} pü-blica _au&oritate eum hoc _feciile; ideoque contra _quintum Decalo-gi prsceptum graviter _peccafTe;

Sunt hasc verba _{ejus a)♦ Confuh}

ta aterna _{lege reperio, non}

debuifje

hominem ab _{illo, qni nullam}

ordi-natam _{poteftatem gerebat}

,

quam-vis

_injuriojum

_{& iwprobum,}

occt-du Verum tarnen _{anim<e virtutis}

capaces & fertiles, permittunt fie¬

pe vitia, quibus hoc

ipfiim

indicent, cui virtuti _fint

_potisjimum

accom-modattf, fi

_fuerint

_prreceptis ex-cult<e. _{Adfert deinde exemplum} agricolarum, qui quum terram viderint, herbas licet _inutiles, ingentes tarnen _progignere, fru-mentis _{aptam eife}

pronunciant. Quod ergo fecit Mofes , tribuit

animo fbrti 5c _{ilrenuo, fed} luxu-rianti 5c _nondum

per

difciplinant

Divinam exculto. _{Petrum dein¬} de cum Mofe _comparans:

uterque,

inquit, non _{detefiabilt immanitate,}

18

p

fed

emendabili

animofitate,

]uftiti<e

regulam

excesßt:

uterque

odio

im*

probitatis

alt

en£,

fed

t

lie

fr

aterno)

ifle

dominico,

licet

adhuc

carnali,

tamen amore peccavit.

Sic

de

far

&o hocce Moiis _qua?rit

_b);

_Utrum indoles in illo laudabilisfuerit,

quid

hoc _peccatum

_admiferit;

_an

omni-no iftud fa&um

juftificandum

ßt ?

quod

ideo

non

videtur,

quia

nnl-lam _poteßatem

_gerebat,

_nec

acce-ρtam divinitus, »«;

humana

focie*

täte ordinatam &c. _Neque

dis-fentit admodum Hilarius, quum hanc caedem afFeétui carnali

ad-fcribit: namque Mofen Dei

bene-di&ionum _parernarum

_plane

i-gnarum

fuifTe

credidit c\

Hinc

& Oecumenius in Epift.

Juda?,

tradit Diabolum in altercatione cum Michaéle de _corpore

Moiis,

dixifle; _{Mofen non}

_effe.dignum

fe*

pultura, eo

quod

injufte

occidijfet

JEgyptium , eumque non

in

fepul·

* _{m Η}

\& ' loca haec cit. aWalthero in_Harm. Bibi.& Calov.inBibi._{illuftr. ad h.1.}

°) _{a) L. XXII. Contra}

Tauft. Manich. £)

/, Lib. II. _{Quaft. in Exod. Tom.IF. p, 127.}

a- _{0 £» ^TrinK c. 15,}

7»

/0 _{§. IX.}

%

_'♦

/^Ontra

_^ vero

alii Mofen ab

'nju-ila? caediscrirninehic vindican-dum _{cenfent, licet diverfam}

ad-f- modum in caufla _{ejus fufcipienda}

[e" viam _{ingrediantur. Etenim}

non-,s'

nulli Mofen hoc re&e

_fuicepifle

®

volunt excommuni_humanitatisle-' ge> Φ132 hominibus preffis &

alio-rum _{injuria? expofitis,}

opem &

v

auxilium eile ferendum_{jubeat. Sic}

nC _omnino

Ambroiius: _Quoniam,

x'

inquit, qui non repellit a focio"

lne _injuriam, ii poteft, tam eil in vi-"

ψ

tio,

quam

ille

qui

facit.

Unde"

I*" San&us _{Mofes, hinc prius örfils'*}

Jef

u '

eft

tentamenta

bellicofa?

fortitu-"

dinis _{a). Ejusdem fententia? fuiiTe}

,l Thomam _{Aquinatem vel hinc}

de-l0'

pre-20

prehendes, quod dicat,

Maßen

occidijje

JEgyptium cum moderami» ne inculpata tutela. _{Nec aliam} Toleti mentem, ha?c verba te·

ftantur: Tuncnon erat_{judex, in*} quit, qui poßfet tnjuriam avertere,

& _{injuriaerat praßens, nec moran} temporis patiebatur; unde

Mofis

erat>

tunc

_fubvenire.

_Vid.

_{annot. 27. in}

Luc.c. XU. Cajetanum _hanc

ädde-re rationem 5 quod _operum

_prafeäi

JEgyptii)publicifuerinthofles, ér He>

braorum _{opprejjores; ideoque licuis·}

fe

Hebrais

eos oc

cidere,

βpoßent;per·

inde acin bellojufio hoßem _&

opprej-Jorem;

teftatur Waltherus

loc. cii.

. Ab hac fententia nec alietius

vide-tur Grotiusin notis ad _{A<9. vn,21}

:ubi poft memoratam

JÉgyptii

ci¬

dern h^c_{reperies: Jus natura &} innocenti, innocentern tutant'h

jusdat

_adverßus

_{nocentern. Vid, et}

;jam loca operis _ejus de J*Bt _ScE,

ibidemab _{ipfo citata.}

5.

x

η l·· τι ä. rv re, at, in le-tät He> uis· cit. de-23. ZX' & Φ, ev cE, X 21 §. X.

y\Liis

vero;utut

ha?c

argumenta

**

multum _favoris & excufatio-nis _{Mofi conciliare videantur,}

pa-rum tamen _{valida apparenf ad}

cul-pam ca?dis tollendam. Inftitutum

Mofisin auxilio _ferendo, repellen-doque injufto oppreflbre,

fuamme-reri _{laudem, omnique culpa} vaca-re _{potuiiTe credunt, niii vim}

infe-rentem _{necailet» Neque}

eni'm

narrat _S, hiftoria Ulla neceffirate ada&um, utaliter, _quam percuti-entisnece, virum Hebrasum fer-vare non _{potuerit. Equidem}

vim

oppofita vi repellendi facultatem, fatentur _{hominibusindulgere}

com· munem illam natura _{legem; at} vero hane ita _{repellendam, utin¬}

trälimites _{inculpata?tutela?}

nosar-öe _{contineamus. Maxime autem}

id vitio vertunt, _{quod privatas,} nec _{publica auäoritate, autdivino} mandato munitus, hujus vindi&ae poteftatem fibi arrogaverit: unde

fpon-22

$$

₀

^

fponce iua &deliberato animohseé

fufcepiiTe criminantur, eoque xqtrtvquandam appellari hoc fa£um

a Stephano, _quae privato homini,

neutiquam fit conveniens. Quin & haud levis_{imprudentiae ac pra>} cipitantia; Moien arguendum vo-lunt, _quod non intellexerit, unius

prsefeftii5igyptiinece

adeo

non

li*

beratum iri Ifraélitas ab oneribus gravilhmis, aut deterreri

/Egypti«

osab iis _{affligendis, utanimi} po-tius _{illorum quam maxime}

po-ilea _{exafperarentur: quod etjam} fa&um conftat, _{quum per}

tri-duum tantummodo ad facra pera-genda exitum peterent.

Vid.

Exod. V, 6. _feqq.

_conf.

_verf.

_21. ejusd. cap. Imo & id ipium

Moiisanimum parum ingenuum, fuasque cauilk fidentem arguere, quod huc& illuc ante facinus cir-cutnfpiciens, csedem hane

ocül-tare

ftuduerit;

_{atque mox, quum}

DES

@

8#»

deli&ifui _{confcius, in perpetuum}

veluti exfilium abierit. Haec

at-que alia ejufcemodi in hoc fa&o obfervanda _{fuggerunt viri erüditi} magni nominis; qua2 obicem haud

levem _{ponere arbicrantur > quo}

~

minus ex communi _{jure, aut} ex-preiTa lege poiitiva, commode ac fufficienter _{poffit a crimine}

abfol-vi. Vid. Waith. Harm. Bibi. conf.

Oiiandri annot. in Grot. de _{J. B,}

& P. _{L» II.} c. _25. Obf· _7.

5. XI.

Λ Lium _{itaque ex hifce difficulta«}

tibus exitum eile circumfpici-endum, plurimi intellexerunt,prse-fertim cum hane ehedem nusquam

in S. codice_{reprehenfam, aut Moil}

vitio datam _{deprehendant.}

Ete-nim tantum _{abeft, hoc ipli} verta-tur _{vitio, ut etjam fidem ejus polt}

cajdem _{perpetratam abeuntis, ab} Apoftolo celebratam _{dixeris, Ebr.}

XI· _{27· χατέλΐ7Γβν}

ΑιγντΓΤον^ κτ'λ,

Μ

_«β

_·

_£»

Si modo cum Patribus

_quibusdam

veteris _{Ecclefi$, Theodoréro}

at-que Chryfoftorno, nec non Dan»

Heiniioin exercit. _{facris, hxc}

ver-ba de _{primo difceilu ejus in} vici-nam _{regionem Midian,}

interpre-tari _{licuerit; ad evitandam,}

judi-ce eodem _{Heinfio, ν^ίρούτιν} inufi-tatam, _{per Pafeha? celebrati}

men-fionem _{poitea heic fa&am, ίϊ de} p^fteriori exitu ha?c explicueris. Quicquid hoc eft, evidenter certe Mofis cauiTam criminis _expertem

declarat πληρης πνεύματος dyiy

Pro-atomar_{tyr Stephanus Αβν VII. 25*.} ^νόμιζε (tdvivjöh τχς οί^ελψϋζ clvrx , 67*

£ Θεός 8cc. _{Quibus verbis} haud

obfcure _{fignificatur, non aiFe&u}

praecipiri, aut ira temeraria, aut. privata? vindiélae _{cupiditate ad}

ex-dem _{injuitam provoiafle Mofeni}

fed vocationis & officii fui fiducia,

juiloque

zelo, illatam fratribusiuis

iniuriam nece _{oppreiioris ultum}

ÜiiiTe; cum Ebra?is _{iingulis, aeque}

ac Tibi, _{perfvafum putarety fua}

manu ab _{iEgyptiaca fervitute illos}

ereptum iri. Numinis itaque

di-vini inilin&u _{fingulari, & animo} prorfus heroico poenam hanceeca-pitalem iEgyptio viro inflixiiTe

plerique merito ftatuunt; tum Ut

fpem faceret popularibus futurse olim fua ope liberationis, tum ut

fpecimen aliquod & divina?

volun-tatis, & fui etjam voti> _animique

ad h^c _{propenii, tempeftive ex*}

hiberet. _{Atque eam quidem}

hu-jus rei _{explicationem,} du&u cele-berrimorum in re Iiteraria viro-rum, Waltheri, _Calovii,

Ofian-dri, Riveti, Buddei , aliorum ,

ambabus,

_quod

_dicitur,

ulnisam-ple&endam_arbitramur. FuiiTe et¬

jam hujus fententia? Mofen Mai-monidem , celeberrimum fua

gen-tis _{doélorem, ex verbis ejus} m

More _{Nebochim part. 2. cap. 45*.}

facile _{intelligimus : ubi occupatus}

eil in

_deiignandis

_{variis prophetia?}

gra-se

_«3

_®

gradibus;

quorum primum

con-uituit, cum

quis auxilio

divim ita

efi infiruflus, ut moveatur ad ma·

gnum ér heroicum facinus perpe· irandum♦ Heec dein _{poit pauca}

fubjicit:

bin

nan nr jrn

tronan vii? uwnyoira·) rwaa

οι ηκ jnn^ niyrn

π6ι

fetas

autem

hac virtute

pr<zdit

um

fuitfe

Mofen Dofiorem

noflrum

,

ab

eo _{tempore, quo}

virilem

_&tatem

af

fecutus

efl.

ldeoque

illius vi im·

pulfus fuit

, ut

JEgyptium

interfi-ceret &c, Plura ibidem aliorum

illuftrium virorum ex S.

Hifto-ria adducit _exempla,

_atquehanc

tandem_{fubjüngitnotam; illos qui} hac virtute _praediti

fuerintex-citari in _Jpecie

_ad

_opprejfos

juvan-dos,

five

unum aliquem

particula·

riter, _{five totum aliquem cestum}

_&

ecclefiam,

§. XII

TDObur autem _{hujus fententte}

**

praeeipuum fuppeditant

®

_gä*

_*7

ba _{Stephani A& VII. 25·»fup.}

no-bis commemorata, qua? Mofisa-nimum _{atque inftitutum prascla^} re fatis _{detegunt , addito} mo-a _{rnento praecipuo, fua? videlicet ad}

11 _{opem ferendam vocationis,}

_quod

a Sacer Exodi _{fcriptor, in}

brevis-7) iima hujus _{fa&i narratione, filen«} η tio _{praeteriit. Senfit utique vint} b horum _{verborum, licet alius} o-p

lim

opinionis

fuerit,

etjam

Au-2- guftinus, ha?c dcribens: _{ut per} 7- hoc teftimonium (Stephani)

videa-η tur _{Mofesjam divinitus admonitusi}

)- quodfcriptura _eo loco _tacet

(nem-tC 1 pe in Exod.) hocandere_{potuijje a).}

ii Unde vero hane fua? vocationis

fiduciam Mofes _{potuerit haurire,}

- ut eam non ipfe folum fentiret,

fed _{popularibus quoque notam}

ar-p bitraretur, tacente Sacra Hiftoria,

definire eil difficile. Fuiile tamen

haud obfeura nec _{ambigua illius}

rei _{indicia, non Mofi folum, fed}

E

reliquo etjam ccetui Ifraelitico pa¬

38 _@

tentiå, evidenter fatis videtur fr

gnificare ipfa Moiis opinio,

nar-rata a _{Stephano, ενόμιζε}

crvvLivcLL rås·» a&åφϊΐς άντχ. &c« _{[Aliquem eile}

conjedur# locum pucant, qui col-ligi potuifle idipfum volunt, vel ex confervatione Moiis mirabili_, quum fufFocationi proximusaquis eiTet _{extra&us, & ab ipfa} Phara-onisj Filia educatus; vel ex ani-mo tam alacri _{atque promto}

_ad

eos tutandos _{, ut habet Grotius} in annot. ad h. L _{Sufpicantur a·}

Iii, definitum a Deo numerum

annorum, _{quibus aliena; gentis}

fervituti Ifraélite _viverent

obno-xii > non ita fuiife Abrahamo

di-vinitus _{patefa&um, Gen. XV.lF} ut illi _{foli tanquam arcanum a*} liquod innotefceret, _quominus& ipfe familias fuae ac _pofteritati, hxc _{gentis fata detegeret. Hinc} itaque non _{folurn Mofen, fed}

a-iios _{etjam plures haud difficulter} potuifle colligere, periodum an¬

no-29

nortim

_deiignatam

_{vel effluxiffe,}

vel terminum futura; _liberationis

jam

_{jam circumfpicieftdum.}

a)_{Qufß.2,in Exod\Cit.} Rivet·

§· XIII·

AT _{vero, utut hsc Μ0Γ1 forte,} ·**

non_{minus alia fcientia}

praedi-to, _quam πα,σ-η o-oCpict Αιγυπτίων Aéfc»

VII· 22. _{potuerant innotefcere;}

ni-hilo minus _{tarnen, nifi peculiarern.} illi revelationem_addäs,

autinftin-öum divinum, non _{ipfi minus,} quam aliis, difficillimum fuiiTe vi¬

detur, certum modum _viamque tutiffimam futurae liberationis

ae-prehendere. β

Equidem

in Hifce

plurium conjeöurarum

_tenebris,

nonnihil luminis

_fuppeditare

_vide¬

tur Fl»

_Jofephus,

_{qvum narrat\} των _{ιερογρΑριματεων}

quendam pr£edi-xiiTe _{Regi iEgypti;}

_Nafciturum

alt-quem circa id _{tempus IJraelitis, qui}

imperium JEgyptiorum

_deprimeret\

lfraelitas vero auBurus

_{ejjet, fi}

_ale*

retur _{a). Quin & eunciem} facro-rum

3o

#3

&

&

rumfcribam, quiante natumMo5 fen haec _{divinaverat, puero illo}

poftea

in regia

confpe&o,

iic

vo-ciferatum fuiile: _{hic, inquit,}

₀

Rex; puer ille efl, quem

fi

occideri·

tnus, oßendit

Deusnosfinemetu

fo-re.fkc. Tradit _{poilea, Hebrasos} quidem, populäres ejus, multam

deillofpem

concepiife;

iEgyptiis

vero follicitam _{ejus educationem}

valde _{fufpe&am fuifle. Quod ii}

hifce _{pariter addas, quas per fo*}

mnium _{Amramo, parri Moiis, a}

Deo revelata _{dicuntur, de filio} na-fcituro, qui gentem Hebrasamab iEgyptiorum

oppreflione

libera-ret;

_Jtacillimum

_quidem

_Moii

_fuii^

let, jam adulto , divinam in his

yoluntatem _intelligere: nec diu

forte _{plebi Ifraéliticas adeo fuifTent} pccultata, quinaliquo modo inno-tefcerent. Ceterum unde hxc

hauferit _{Joiephus, niii ex cerebro}

& _{ingenio fuo, cum haud facile}

conftet; non majorem

5$

E&ta

h gumento &quasitioni Iucem nobis inde|pollicerilicebit, quamin

mul-I- tis aliis ejus fidem: _{hane enim}

in

0 _{plurimis narrationibusi utut} ma-ximepolitis, vacillare, dudum ab ι- erudicis eft _deprehenlbm

ac de· s monilratum. Vid.Budd._Hift,Ecclf ti Vet.T. in prolegom._{§. ix.}

S _{a) Lib. II.}

Antiqu*Jud,caj?, 9,

3 1UUUO. LUUlUi _{LCiUillUUmili Λ}

a- divo Stephano allatum, _Vet.

Te-ab ftamenti hiftoriam ,

facinusque

a- Moiis heroicum _{egregie illuftrans,} [{1 omnemque injuftitias atque

praeci-is _{pitis irae eulpam prorfus eluénsj} in yelmille teftibus _{profanorum fcri·} at ptorum

_longe

_{dignius & validius} o. habendum» Docet autem locus

zc ilie A&. vir. Mofen non fortuito

•o cafu ad populäres _{fuos delatum,}

le fed maturo coniilio: id

_quod

ver-r- ba άνεβη ivrl την ααρ^ίαν &υτχ ίπίτχε-ί

ι- ι

""

' "

Ü χιν.

ο-32

s$

_@

\JsoL$-cu τχς ά&λψχς\avt£^

haud

am* <

bigue declarant; qua?

phraiin Hebr.

5h hy nhy non dehominum tantum

cogüationibüsadhibitam,

Ted dein·

flituto etiam Dei, a quo omnis exulät incogitantia, evidenter

ex-primunt.

Vid. Jerem.

vir. 31. xxxn.

35*. Nec minus Mofis coniiHuiti

detegitur

fequenti

verbo

nr&wfy#

S-en , quo frequenter

admodum

yerfio lxx. Int. exprimit fenfura

t5 _{Hebr; non iimplicem tan·} tum adventum &*pr<efentiam,

fed

propinqui etiam

auxilii

&

beneficll

praeftationem

ßepe iignificantis.

Sic Exod.III. 31. de vifitatione

divi-tw > certißimum auxilium

adfe-rente, eadem ha*c verba in

utro-que textu &

Hebraso,

&

Gra?co

uiurpantur,&

alibi

paflim.

Quod

ü_{fideiimpulfu, uti}

_{docet Epift.}

_ad

Hebr. xi. _24,25". ha?c fufcepta

me-minéris, haud minimum

illuftrati·

onis in _{prasienti argumenta,}

_alias

jdifficili, fuppeditabitur. Hac

äßü

$

0*

33

rtl· _{quereüqvum Moiis inftitutum,}

ut-br. _{poteexitum ex aula, &} converfa-irn tionem

affli&ionemque

_cum

fra·

in· tribus, ut _{ibidem traditur,} diri-nis gente; quis jure credet, ex alio

x- fönte prorupiiTe äV» illaml._cit. :Ii; v,*4> h. e. injufte _affli&i, vel _op* jrn prefli, ex vindi&a _provenientem pa.

liberationem

, qüum una

/Egy-jrn ptium occideret ? Denotat haud

jni dubie phraiis hasc»

εκΡίκη-sn- «κ, juftam ac prasientiffimam

poe-fed «am & ultionem , de iniquo

op-ic'ii _{preilbre /Egyptio fumtam; qua}

tis, Mofes _{jam tum divinijudicii}

pas-v'l· _{na?que oppreiToribus infligendse}

fe- miniftrum feie exhibuit; utpote

ro-

jam

fentiens, _ope fua Ifraélitis xo divinam a fervitute liberatiönefh iod _parari. Juftum autem _atque

le-"ad _gitimum his verbis deiignari

iiip-ie- plicium, eo minus

_{ambigere fas}

iti eft, quo clarius conftat Graecos

ias

Interpretes

_{de ipfa Dei vindi&a}

ta- tec adhibere _{Exod, XII, 12. ubi}

*4

48 · Ρ

«phöSKtf !TO'N D*n!fD

red-

_} duntur, ποιησ-ω την εκ^ίκψτιv plttgOM ,

vel_Jupplicia

_quafi

_judicialiter

_defi-

_,

nita, immittam. Prout etiam i t

pfum verbum

εκ^ικίω

ab

iisdem

Gvx■

<

eis _{interpp. poiitum}

_deprehendes

_.

2, Chron xxn. 8» _pro Hebr. _eötf

judicavit, punivit;

de Jehu,

ad

exfcindendam familiam

Achabidi-vinitus conftituto vid. ν, 7· *

$. XV.

*

Hlfce

attentius

in

D. Stephåni receniione

_{confideratis, fi jam}

J;

j.

comma 27. ejusd.cap. fubjunxeris, _^ fupra a nobisaddu&um, :vix ullus _^ eritdubitandi _{locus, quin, pio ze}

lo,

divinoque inftin&u aut man r

dato fretus Mofes hunc

_oppref-

_^

forem _Ägyptium

_occiderit;

_eo-

_'

qüe primum velut documentum _β popularibus exhibuerit, unde con- _C(

nrmaretur illorum _{ipes, quam}

i-q

pfos fovere arbitrabatur, manu ? fua

® ₅₅ fua _{propediem ipils}

paratum före

m

divinum _{auxilium, &}

promiifam

A* olim ex _{diuturoa fervitute}

libera-1 _{tionem; feu} ut habet _{textus: trt} %· _{a ®*ος åict} χξφος dvjx _{dvjofc <τω·} CS _ψήρίά v%

5

§.

xvL'

ji» O Ane _{perpetrat# casdis}

explica-tionerri) _quemadmodum

per-fpicue iatis verba Graeci textus

iubminiftrant) ita _{neutiquam hic} praetermittenda funt duo

momen-^

ta pixecipua, qua? nonnnllam in

hac controveriia _{difficultatem}

pa-lS'

rere _{videntur> in hiftoria}

quidem

u

·, Exodi evidenter

defignata.

Ho-,e

rum alterum eft

_circumfoedio

Mo->

fis>

_{atque conatus cidern}

occul-2

]

tandi) ne _{quis eatn} animadverte-ret;

_{quod etjam}

_{patet ex defoflb}

m

fub

arena cadavere*

alterum/ar-ceptaftatim

_poft

_casdem

_fuga,

poft-quam de

_RegK

_{& aliis eam}

inno-I

tuifTe intellexerat: quorum neu-II

36

_<4

@

trum

quidem

_cum

heroico

Molls

facinore, auc vocationisejus

fidu-cia _{apte putant}

_concordare.

_Hinc

Calvinus, ututdivinam heic Mo¬

lls vocationem _{agnofcendam fate¬}

tur; fidei tarnen imbecillitatem &

infirmitatis_{aliquidin Mofis animo} ftatuendum cenfet _{a). Verum}

e-nimvero > qui hsec objiciunt, duas

virtutes , Theologicam alteram,

alteram _{Philofophias pra?ceptis} magis

excultam

,

fidem

puta

&

prudentiam,

tanquam

fibi

contra¬

rias de inimicas,invicem

commit-tunt. Vafritiem omnem, &

do-los, & clandeitinas artes, 6c oc· eulta ubivis coniilia, in fraudem

aliorum, non fidei, fed pravae in·

dolis, _{ftygiique principis atram}

_ef'

fe _{prolem, nemo non}

_intelligit»

Sc nos facile concedimus; at

cir-cumfpe&e agere,

fibimetipii

vi-taeque fuae, injufta

cauiTa

prüfen-tilnmoque periculo

confulere,

nec

fa-·® ₃₇ fis nior _{impedit; neque natura? fidei,} In- _{quantum conftat,}

repugnat. Etβ'

ine nhn η overat _{Mofes nondum parata.}

to· _{ejje omnia ad publicam vindittam.}

te- Et _{ideo, quod licite facere potuit,}

& cante _{voluit, η ζ}

qua feditio

excita-w _{retur, & ipfecapitis}

diferimen

fub-ιe* Eides cautioni non _repugnat,

jas nec

_femper

_{aperte funt}

facienda τι, ea> ad qua fide tenemur. Verba

>tis funt Riveci in _{comment. äd Exod.}

& c. II» _{Walthero etjam probata} in ra· Harmon. _{Bibl. ioc, cit. Quibus} lit- non modo hanc _{difficultatefci}

fub-io· _{latam, verum etjam alteram} faeii-oc· lime _{poiTe expediri}

putamus, quse

ern metum Mofis _{aufugientis noftra;}

in· fententise _{opponit. Namque} fu-ef· _{gam illam in vicinam}

regionem ;iti Midian, tantum abeft animo

in-:ir- _{fra&o, aut male fibi conicio,}

fuf-vi· _{cepiile credamus; ut potius hanc} en· etjam, _{cum inillorerum articulo}

iec neceilaria _{fuerit, magnum fuiiTe}

fa< _{documentum putemus tum}

38

_üKg

_{@ Ρ}

dentteillius, tum fidei <% _fpiritus

heroici. Metuit _tyrannum,

_y^/

circumjpetfe

> ne maneret, nempi

tion ut Dei _{popalum de}

_fever

_{et; quoå}

fafium effet>

manfijjet%

Sublato.

enim tllo , quid:

jperandum

? Sic

D. Heinfius _{in exercif.Π ρ» m,54$\} ubi _{erjam poft pauca rurfus hsec} habet: Credidi.t ae fugk; _{ea lege,}

Ut _{rediret, populumque e terra re¬}

gis

,

ecelo parker

totoque armatus wart,

forttter

_educeret;

_Proinde

qvum

fuga

fe

periculo fnbduceret,

non übi cantum > Ted popularibus

fuis_{quam maxime confuluit atque}

proipexit; femetipfum in matu«

rum liberationis tempus _prüden«

ter ac

_tempeftive

_coniervans.

Vid% Waith, Harm*. _Btbl%

XVlf,

Λ _{Tque hac quidem ratieme^cas*}

dem illam _{/Egyptii a Μofe}

commiifam, omni _{culpa vacare*}

fa-<*$

® Ρ* 39 us fatis fuperque

declaratum

arbi-"ecl tramur. Animus quidem erat

pg quum

hane

materiam

tradan-0ii dam nobis eligeremus, pluribus

lt0 etjam, argumentis, e faniori phi-;jq

iofopia

petitis,

id

ipfum

demon-^

ftrare;

iéd

quum

hifce

quae

levi-ter _{jam in medium adduda funt>}

e praeter opinionem longius

pro-vedi _{iimus, neque fingula} omni-us no

fadi

hujus momenta a Sacro rje Scriptore fint

patefada; fenti-,

mus jam, his eife

acquieicen-us

dum,

ne

videamur υττίς

o

γίγρα-lie yrjoLi <ppovs7v , atque etiam rem

u„

pluribus

force difficultatibus

im-plicare, e quibus per fe

facer

textus in iis locis N.

Teita-menti , quae adduximus _,

tu-tiflimum nobis exitum common,

ftravit. Sunt _{equidem fatemur}

haud levia ad fadum hocce Mö¬ ge* fis protegendum, aliunde (e

of-)fe ferenda _{praefidia; fed}

_ejusmodi

fere, ut rem omnem non pror-fa-. fus conficere videantur. Favet

com-40 *

&N

coramunis natur«_{lex, qua? opem}

affli&is & _{oppreffis ferendam eiTe} jubet. ldque maxime cum natura

hominis

_fociali

_{convenit, ut quis,} nuUa licet _{injuria ipfe lacejjitus,} ad _{depellendam ab altero vim} in-juftam, vires cum ipfo _conjungat

a);

ut _homohominem,

populuspopu-lum ab_{injuriajufte defendat. Unde} etjam h«c docent Rabbini:

^

ρ vby pcrna pN orro

: Qui _{mifericordia nulla}

tan-gitur y

ufius

etiam non miferetuv

Deus. Vid. _{Hottinger. de Jure}

Hebr. _{Leg. 68. Quos Γι jultra} confulere _{volueris, adeo} non hac

in re difTentientes _{reperies, ut} opprefToris violentiåm cum casde etjam illius , a privato qiiolibet repellendam judicentj nixi

pr«-cepto hocce divino negativo:

Nb

cn by

prcyn

Non

flabis

ad-verfus

_fanguinem

proximi tui by

Quo_ipfo non folum eflumine,

a-liove_{periculo vit« eripiendum}

s*®

φ

Ρ*

41 iunt, Ted ab occifuro _etjam

libe-randum _{innocentem. Audiamus} ha?c _{interpretantem Maimonidem,}

communem _{gentis dolorem. Sic} autem ilie: Wfft rrart ίπν _ppmn

Sn-tof ho _{ipp ητηπ rrn τ?*ών}

ppnn TD

ήτυπ

_ργβίώ

♦

*)ΤΠ

btfWEDD

5/ quis alium

per-fequeretur, ut occideret eum,

ipuafi-tumlibet minor ; _{fr<eeeptum eß} 0-mnibus _{Ifraélitis, vim patientem ab} opprefjore, i;*/ occidendo eum,

li-berare. Vid. Halach ΠΐΠΊ _{cap. I.} §. 6.» conf, Mofes mikozi _praecept. negat. 165·. Quin «Sc Moli, inter /Egyptios tum _{degenti, ipfa lex} iEgyptia non leviter

patrocina-tur ; _{cujus meminit Diodorus}

Siculus Lib. _{I. p. 69. ea» «Je}

εν odω kcltco_rijv

χωξαν, iSdv

φονευό-μενον αν&ξωπον, _{af το κ«Αολ* βί&ίον τι}

παο/οντΑj _{ξυαΆΐτω} Sw&Tog _oövy &_et*

να,τω _{πεξιπεσ-εϊν ωφειλεν}

ει Se _ττξος

αλη3"6μν ]Si& το dSvVATovj μη κ&τι%ί>~:

42

49

·

cctt ßojjB'ijcrcct , μψυσ-cti ye πάντως

ωφειλε Τ8ζ ληςάς, v&f επεξηναι τψ

7rcifictvofjiictv. St qu'ts

in via viderit

hominem

_interfeåum,

_aat

_vim

pa-tientem, nec- liberavit, qmmquam foterat, morte

pleäi

debebat;

Sin

vero re ipfa_non

pojjet auxilium

fer*

re_y patefacere _eum

prorfus

_oporte*

hat latrones, & fcelus aperire* Maxime vero Mofen excufandum

piltant nonnulli propter

präsen¬

tem tunc Ifraélitarum in B£gy-pto conditionem, quum

poft

fa-ta _Jofephi tyrannico

Pharaonis

imperio inftar

mancipiorum

es-fenr _fubje&i;

_adeoque

_jam

exar-liiTet in illos odium _{iEgyptii re¬} gis, ut quovis

modo

non

oppri-mendos _{folum, fed} e medio etjam tollendos decreviilet, Hocitaque

tempore, cum

fruftra legum

au¬

xilium contra _privatorum

inju-rias _{imploraretur, atque}

refpu-blica in merum latrocinium eifet

®

_Ρ*

₄₃

licifam* cenfet Jo. Glericus, Vid.

Comenr. in Excd.II,i2. Hane aute

contioverfiam _{uti noftram non}

facimus;, ita non _{pra?termitten*}

dam filentio arbitramur genui-nam _{ipiius Pharaonis, reum} ini-qua? _{öppreflionis femet}

agnofeen-tisΛ confeffionem, quum oranem annonam &

_frugiferas

_arbores confumerent locuftae. _Peccavi,

inquit, in

Jehovem

Deum veßrum

& in vos* Sed nunc , condona

gutffo feccatum meim tantum hac vice , ér

fupflices

_orate Johov*

Deum _{veßrum, ut a.moveat a me}

tantummodo. morlem _{iftam< Quid}

aliud inde _{colliges, quam quod}

culpa? fax confcius fuerit _Pharao,

fe

_iniquiflimo*

_{imperio <%}

oppres-fiiTe , & detinuiiie a fe dimitten-«

dos Ifraé'iitas ? H^cce vero , &

argumenta

_ejusmodi

_reliqua,

cul-i>am

uere>

omnem

haud facile

perpetrata?

_quisquam

caedis

_con-

e-tendet. Rem haud dubie impe-ditam

44 ·

_Ρ

ditam reddunt illa , quae

iüpe-rius a nobis funt addu&a; un-de difficulter admodum te expe-diveris, nifi aliarn _quasras

ela-bendi viam.

a) _{Pufend. de} J. N. & G4 Lt ΙΙ< V*

b₎ Levit. XIX, 16,

§.

XVIII

AT vanum _{prorfus cauflae} Mo-"**·

faicae _{patrocinium finxere}

u-terque _Paraphraftes Chaldaeus,Jo¬ nathan Ben Uziel &

Hierofoly-mitanus Exod. II. 12. _cujus

qui-dem _{pofterioris hsec funt verba:}

pina N«mp rtna SanoNi

oypbTnytpj rrh νγπ NimhnAw

jN^üo η*

_biopi

_Nirtno

Mo-fes jpiritu fancto

conßderavit

am-^oj·

_{adolefcentes,}

_{φ* wdtf nullum}

ex

JEgyptio exßiturum

profelytum;

hinc occidit _{JEgyptium. Sic etiam} Jonathan) qui pariter addit; »w

4S före, qui

pcenitentiam

ageret, Sed

ejusmodi commentis nemo faci-ie _{argumentorum vim in cauiTa} peragenda tribuet. Jure potiori

vita Moiis _{reliqua, ut & ipfa a.}

nimi _{indoles aperte in facris} li-teris _{defignata , attentius}

confi-derari meretur. _{Conftat enim,}

quanta cum patientia non tafitum populi Ifraélitici, verum etjam fratris iui Sc _{fororis, aliorumque} murmura _{frequentia Sc feditiofos} fermones _{exceperit , pertulerit;}

fuisque

precibus iratum numen

Divinum _{ipfis conciliaverit.} Un-de Sc hoc_{elogium divinitus ipii eil} reli&um: _{Mofes vir erat omriiim} hominum, qui erant in

terris^man-fvetijfimus.

Num. XII. 3. Quis

fa-cile fibi _{perfvadebit, hanclaudem} cum ira _{pracipiti, ad csedem fe¬} rnere_{exardefcente, poiie}

coniifte-re; aut Deum _{ad opus tere pra>}

ftantiffimum, quodin toto

terra-rum _{orbe unquam auditum eft j}

po-46 ®

populi puta.fui edu&ionem ex

M-gypto, _{impium homicidam fibi} delegiiTe, cum _{quo etjam poftmo*}

dum» _{tanquam amicus cum ami*} co, familiariter adeo fueric

collo-cutus & _{converfatus. Vid» Exod·}

XXXIII. vi. conf._{Num, XII. 7, &}

Nos _{quidem putamus, praeter}

ho-tiorificam _{ejus mentionem a} Chri-fto, _Prophetis 8c Apoiiolis in fa* cro codice _{fepius fa&am, hoc} Ba-iilii _{elogio FuiiTe}

digniiiimum a)t Mofes> etjam ad matris abera_pen* dem> Deo amabilis _fuit & _gratio*

fus.

Ipfe

pr<eelegit,

calamitates et*

rumnasque cum Dei _{populo expe·} riri, _{quam temporaria voluptate} cum _{ppccato perfruL fnfli}

& se¬

qui fuit

_amantijfimus

_<& obJerv

an-tijßmus

; improbitatts verit

injujlitiöt

hoftis

a-cerrimus. TANTUM.

Plur. _{Rever, atqiie}

_Uoclisßmo

Dn.

ρ

Ε

T

R

O

Summa cum laude _diflerenti.

^ Iccine te prodit facinus9 quofangvine

& dextram

Niligena quondam tinxeris·, Amra*

mlde ?

Non bene cautus eras* fallunt te_lumina,

utrinque Confcia dumfcelerispettora nulla vi'

dent%

Scilicet _{οβαcava decuit darebarbarafaß**}

Displicet at miferis delituiße modis*

Amico _{honoratiffimo,}

De

a

Μοβ

commiffa

fjollor* An hic fas eil rmart heroteA

fattay

Jfacidum duttora qua probat ipfe plus ?

Nempefueretut, fateor·> praludia tanta

Muneru hac tantiy _{quod dabat ipfit} Deus.

Prodeat att Lindström, caufam ditturut amicam,

Cut _{pia curα diudotta Caména fuit*}

pum tantascogitas litescomponere,Amice,

Certat Te lauro condecorare Chorus,

Atnoris teftandi _erga applaudebat*