Haggeria beshem YHWH sive, de præconio nominis Jehovæ, Exod. XXXIII. 19. & cap. XXXIV. 5. 6. dissertatio philologica, qvam, consensu ampliss. facult. phil. Upsal. præside ... Andrea Boberg ... publicæ censuræ submittit stipendiarius regius, Ericus Sylvin,

r«a _i7

ΠΚΉΡΠ

;—Iin··

DE?3

SlVE, DB

PRiECONIO

NOM1NIS

_JEHOV/E,

Exod. XXXIII. ip.&Cap.XXXIV.y.<*.

DISSERTATlO PHILOLOGlCΑ,

qy

am,

Confenfu

ArppUjf·

Faculh

Phil,

tlpfaL

PRiESlDE

VIRQ CELEBERRIMO,

Dn

ANDREA

BOBERG,

L. L. O. O. PROFÉSS. Reg.

&

Ordia»

PRO GRADti, Publica _{cvnfurafubmitiit}

Stipendiarius Regius,

ERICUS

_SYLVIN,

Angermannus,

ϊη Audit Guftav. _{Major, d*} !j Majf

AN. MDCCXL» Hotis ante meridiem_[»litisΛ

ι «1.111» ifr

viro

Adwodum Reb. _{dtq~Rr*cldrifftmo f^aviino}

.

Mag,

PETKO

I

fASITORI in _{Nora, Skog & Biaertrå}

Angermannorum, optime merito,

PATRONQ _{jugiter fufpiciendo.} V IRIS

Confultißimis ac _{SpcPlatiJJlmis ,}

Dn» CAROLO

Blankenhagen

,

Dicafterii urbici _{apud Cuprimontar}

nos _{CONSILIaRIO maxime}

con-fpicuo, ut & Curiac infer.

PRiÉSlDl _acquiilimo.

Et

Dn.

_MARTINO

_TERSERO,

Curke _{Fahlunenf. CONSILIARIO}

prqdentifiimo,

Fautoribus _{Benigniifimis.}

'

TYEnefcta Veßra , Patroni &ftumati(fimt, in_me

U _coUdta,

ßlentio inuol-uere, reltgtOntfémperhalut*

Uinc Prasconium Nominis _{Jehovas jammeditatus»}

tion _pojjum

non, ut_grattjjimt antmt teffera/n, fifb

fyefd-vorii uitertoru, hac occafionc oblat_a, tnfemul eorum_{publicum facerc}

praeconiurn; cum'voto

perpe-fu*felicttatu Veßras_ardentiffimo

Adm.Rever. _atcj;

_ConfuItifiT.

Nemi-ßum VESTRORUM

enltor _{obfervantiffimus} ERICUS SYLVIN,

InPraconlum

-ClariiTimi D:ni CANDIDATr.

QUam

ρoft ruptum

triflis fit

cum

mortalium

_{fupreme Ν}

flatus,

_umine ^primi foederis vinculum, intro

du-Itamque mali labemt vix dici _poteft,

A-ftutia enim Reftoris tenebrarum a Deo

ali-enati,inej3 amorem _perverfum rerum

cadu-cärum _{converfl, ad omnes rapimur}

affeftury

atque in perniciem , effufis prava naturx

habenis, belluarum ritu, ruimus

praeipt-/f/. _deftruüis

licet, Salvatoris noftri _{beneficio, Diaboli opertbus, inque}

fugam verfls boflibus _{infernalibus, hi}

ni-hilominus _{, redintegrata velut acie}

,

<?-minus armis _{intquitatis, cominus}

igni-feris telisnes _{femper adpetunt. Hinc illa}

lacrima: foris _{pugnae5 intus terrores.}

Habent regna hujus feculi interdurn _fuas

tnducias: regnum ccelorum _nunquam.

φ-pus itaque efi preeibus & Praeconio No-minis _{Jehovse; hujus}

namquegratia, no·

/»A _{offertur feutum}

fidei cum teta_faper

o-rum armatur_{a, qua in acie}

inftrufti, atqs

A latere _{Ducis exercituum}

Jehovze A?pA

ttifimi) ante_{prima figna euntis,fiantes}

,

tanquam violenti _{invafores /W«}

Athletingenti animi alacritate &

conci-tato _fpirituf

per mediam _{inferorum aciem} frumpere9 _{& regnum ccelorum /» trim}

umpbt duterepoffumus*

Sid

quid

optu

bete

efi perbis, ubi revum teftimorita

adfitnt

i

UtraqueTuaDijfertati

<?,CIariiIimeDomi-neCandidate , prior quidem

Ibeologicd^

de violentis _{regni coelorum}

invafori-bus , interprimagloria Tu& numer

anda:

& altera Philologtca, eafc Gradualis>

de

Prasconio Nominis Jehovae, propediem

ventilanda> in banc rem loquentesfignifi*

canty Te απο

βξεφχς

fanüierh m

i

Ii

tia

e*

gijfe Agonijlen, eique deftinatum

effe

pra*

conem. Hinc fa'äum eft, _ut ego,

ruri

delitefeens, info medium c estum

Populärt*

umyTibirerumfuccejfum

con-gratulantiutny

nieimmittens^de laborefuturo

tumultuar'U

Tua militia aque _impigre tolerando9

vicieria felieiter hofli extorquenda, vo*

tum amicum adderein &gratulationerna

Vovemus ornnet & fperdmus, 7V , peraßα (d bacmilicia·) bonifo prasconis opera,re*

portatttrum

tandem

coronam

%lori<e

:

quuni

nemo _infringet in manibus Tttis palmarn_y

qua PraCGones

juftitix

, inter

fidera

cceliy

Candida vefte corufcantes, in aternum e*

runt _confpicui.

dmteitia &_afßnitatts

caufa feripfit

JONAS

NORLlN.

Paftor in Sker &

Dalby

Uam _{perfpicue atq;}

benigne Deus

clemen-tiffimus S nftisPdtri-bus

VeterisTeftamen-ti, uc peculiaris foe¬

deris _confortibus ac

familiaribus fuis , exhibuerit fe

con-ifpiciendum

ac _{cognofcendum,} ex

fa-cra hiftoria fatis _{fuperque patet. Tot}

vero _{tamque illuftres revelationes vix}

eorum _{cuipiam, atque Moii,}

dome-ftico _{ejus fideliflinno, fadas e(Te, do¬}

cent _{ipfius fcripta Β-κπνευς-Α. Prac}

ce-teris maxime _{confpicua: fuere,}

quae

i-pfi ad montem Sinai commoranri

con-tigerant: dum montem _{faepiüs, ifnmö}

vel _{novjes, uti quidam volunt,afceh«} dit, _ibique cum Deo famiiiariter col«

Jocutus mandata _{accepit* quaé}

% 4|- β, _§§0

lo _{proponeret, ut & quomodo ipfc}

tum cultum divinum , "tum politiam

gentis inftruere dcberet. In tota ve«

ro hac aftione _{Sinaitica, auguftiffimae}

itiajeftatisDivinac, fummaFque ejuser* ga genus humanem

$>ιλαι/$ξωπία$

7

tiulium tam evidens _{deprehendimus}

docUrnentum>quam quod circa afcen*

fum Mofis ultimum commemorat fä-era hiftoria: _{proinde in hoc}

conterri-jplando

bréviter

occuparij operas pre-tium före arbitramur* Heic autem Cum _{plurima fefe offcrant,}

_qulbus

ii-mul enuclcandis fumus _{impares5 in}

prasfenti

tantummodo

confideraiidum elegimus Praconium illud Nominis

Je-qüod his verbis Exod. XXXIIf.

10, Moii denüneptur : Ό&ί ΊΟΝΜ

tra _{Twhpi *|Uö OM}

_bs

_rzw

^£>7

filh1

h«

e. Et dixit (JeboUa)1 e%Q tränfire fatiatn omne bonum tneum Ante facieiη ttiam, ίί* fr*dicabo nomine

Jebo-t>am coram _{te; & in cap. feq.}

V.

f.&d.

tit revera faftum defcribitur?hoc mo¬

do! _{tnpM Dtc; ioy arrn pya nw}

_"ni

Μη"1 κ*ιρ*ι nö mm _{-ort rjtiT om} lon 5mο'&κ _{-p« pjni otn}

_πιγρ

; b.c. & _{defeendit Dominus*n} &_ftettt

lif Ö Ü*

_|

β*_fletit tum to _{(Mofe) ibi, pradlcaviique}

nomine _{Jebov4m. Etenim tranfivit Jeho*} 1)4 Ante _{fac iem ejus, & inelamavit:}

Je-hov_{a, Jehova Beut fortis, mifericors &}

gratiofus9 ionganimis ad iramt & mul-tus _{benignitatc veritate. add. verf·}

7» §. II.

in

_ipfo

_{tra&ationis adieu}

öccafio-Jiem excellentiflimi illius _pracconii

contemplernur, _par eft. Videlicct_,

denegata Tpeciali prsefentia Divina ,

priftini itineris comite5 Ifraelitas in

terram Cananatam _{procedura, queru·}

lus ac _{fupplex Mofes urget & follici«} tatDcum omnimodo> ut>_quem

mis-furus ciTet ducem, fub _{cujus aufpieiis}

ille, genti moröfae praepofitus,omnis

periculi foret fecurws, fibi indicet.

Tum facie _{Jehovae ex voto tandem ,}

ut _{comite, conceiTa, ipfe faeifitatem}

Dei in exaudiendis _{preeibus expertus,} ta.nquam novum Divini favoris expe-rimentum _{fuftinet petere, ut ad} glo-riac Divins _{confpe&um admittatur«}

Quid gloria vocabulo intellexeritMo¬ fes , variae funt variorum fententiar*

Nos vero, annuentibus_{Interpretibus}

tion _{paucis;iatranfeurfu jam dieimus,}

4 ®

quod ex infra dicendis etiam patebit»

ipfum hac petitione luculentam Divi* t

ti<£ faciei _, five _{Angeli foederis, quesil}

ipii ducem _fpofponderat

Dominus,re-velationem _{expetiiile. Dominus}

ve-ro _, in _{quantum ejus petitioni locus}

queat relinqui, in quantum nequeat,

condocet, _{quum pollicetur fe fa}

du-rum, ut prλtereat Ante eunt ontne bonum

futtm , & Jehovans nomine prAdicAturumi

faciem autem five _{gioriam fuam illum} intueri non _{pofle & vivere , una}

Π-gnificat. Porro fubjicit Deus ratio-f

ncm , qua fe _gerere deberet Mofes, ι

cum _{ipii effet appariturusj videlicet,}

tit confifteret in antro _quodam rupis,

vola Dei _{protegendus tantisper,}

do-fiec _{pars formac, quam fine dubio}

as-iumeret, anterior, eaque

fplendidiifi-ma, practeriret j fic manu remota ,

vifurus eilet _{pofteriora ejus. Cum}

i-laque perveniflet Mofes poftero

die

in montern , adfumtis fecum duabus,

quas dolarat, tabulis , defcendit Do- <

minus in _{nube, fui promiifi memor.} vid. _{Exod. cap. XXXIII. & cap.}

_feq.ate

init. ad comma _7·

Hl o 191 I

§. III. (

Sic breviter tradita _argumenti

äy _{fnftoria, ad ipfam phrafeologiam &np}

ΓΝΠ"1 quae inTextu facro hocno-bis in _{primis fiftit, expendcndam,}

fta-tim _{pergimus. Verbum *np in facro} codice toties _{ufitatum, undc}

deduci-i tur nomen fubftantivum _{iWlp 9 pr*·,}

tonium, pradicatie , proclamatio 9 quod

in _{frontispicio diflfertationis eft}

appo-(itum, _{eife jj-βλυατήμ,ον} , ex Stockio &

aliis _{Lexicographis apparet. Quoties}

[4 autem cnm m!T GW3

reperitur

con-ftru&um , infert _, obfervante Aug.

Pfeiffero a), cultum Divinum, puta ver-ii _{praconium, invocationem DeiSee. De}

oonftrüftione vero illa Π1ΓΤ DttO 9

quac in utroque loco noftro in eadem

fere forma occurrit«, accurate

red-denda, multis disquirunt Interpretes.

Lud. de Dieu literam a in DW39

no-tarn eife nominativi _{cafus, contra na*}

turam _{praefixi, affirmarc non}

dubita-vit ; unde verba ΜΓΡ DtfQ _YttOpl

, quae in priori loco comparent,

lic vertit : ö* clamabo* nvmen _Jebova

*ft ante te b\ Veriio LXX Viralis haec Vocabula _{diftinguens > τ« Π-1ΓΡ in}

mina-6 _mom

minativo _{éxpretfit, hoc modo:}

χαλίϊω tü

_{ονόματι}

μα ,

x^tcS

εναντίον

■ca _{5 quaii cum τ» cohacreat,}

| mediante verbo _{iubftantivo; ficuthaec} exponit Rivetus: Dominus^ ideft, Je*

bovα _{eß cor am te}

, iubaudiendo_,

tranfit. Ejusmodi vero diftin&ivam

verfionem _{contortam, & acccntibus}

Hebrscorum _{repugnantem vocat S.}

Schmidius c), fuam , ut fimplicifiie

mam, adhibens: ö* inclamabo innomi¬

ne _{Jebova} fed in loco}

pofterioriGap*

XXXIV, teffce Starkio d), mavult

-hanc communem : _invocavie

nomenje-bova. Haee autem _{receptiffima licet,}

quam & fecutus eft Germanus 8zSac¬

cus _Interpres,

non videtur fatis ae-curata. _{Si enim vocabula}

ΠΙΠ* D$3 in _{regimine reddi deberent,}

per

ac-centum_{conjundtivum hauddubiecon¬}

ti_edcnda

_fuififent,

ut alias in formula

hac _{obvia,Gen. IV. 16. c. XII.} 8. c«

XIII. _4* c XXI. 33. _Joel. III. 5$ cum

tarnenin _utroque

loco noftro>amm>

sllic per Tebbir^ hic _per Tipbcbam

di·

vellaturro _{πό%. Proinde ex ferie}

ac-centuum hanc _{phrafeos verfionem :}

itjclamart, vel_{pradieare nomine vel no*} minatim

Μ ο

φ

mina11 tnJebovam,

ceteris

hic

praevak*

re,multi exiftimant.

Sic

Tremellius,

Η. B. Starkius I.e. G. C.

Dachfelius,

e) aliij quibuscum

etiam

convenire

infenfu, qui DtSDi

neglcdon,

ver-tunt in accufativo , putat budatus

Starkius L c. Emphafis _autem

diftin«

ftionis majoris, tum

fa<ihe

promiifiö*

nis,tum fubiequentis

impletionisfen»

Tum facile _{prodit: nempe}

_quod

_non folum inclamaturum, vd

prardicatq-rqm fe promittat Jehova ,

fed

velit

etiam nominattm, vel nomine fuo

prae-dicare _{Jehovam. Dabitur} vero

in

fe-quentibus commodior

de

Jehova,

praedicato ,

dicendi

locus.

a) in DuIh Fex, ad Gen. IFi z6 p,

Jl, ύ) Pol. Syn. Crit. c)

Ceti. Bibi.

1,

p, izd. iij. d) in Not.

Sei.

ρ. gj,

e)

in Bibl. aicent. ad b. I conf. Gujfet. Com«r

tnent« L. H* in $*Ίη & Cocc. Lex.

§- IV.

Ittfelledta _{quodammodo phrafeo«}

legia,

qua

pracconium

noftrum

de-feribitur, ad Praconem _ipfum progre*

dimur _{cognofcendum. Fatentur}

_qui»

dem _{Interpretes, quos videre lieuit,}

Deum

_priori

_1'Oco

_{promififlTe* fe}

dicatw-% _{#- α $1}

dicaturum; faltem curaturum 9 ut

prardicetur 5 Ted in _{explicationc loci}

pofterioris, cap. _XXXIV, in quatuor

fententiarum divortia fere abeunt. f)

Quidam Moii totum _{praeconium i'bi}

adlarum _{tribuunt. Sic certe}

Vulga-tus: _{ßetit Moyfes cum}

eo, invoeans no»

men Domini. _{tranfeunte c or am ee}

t

nit, Dominator DotnineD.em} &C.

Ad-flipulatorem habet Targum Hierofol.

cQinma 6 lic reddens: _{ΊΟΝΪ.ΠΦΟ}

ΠΙίΤ ΠίΠ" Et oravit _{Mofes, & dixiti Do·}

mine,Domine_{DeM,mifericors}&iC, Hosde¬} ine_{eps feeuti funt}

plurimi,promiilio-nis _Divina?

y iuperiori loco Faftae,

prorfus obliti. Å vero autem aber¬ rare _{Vulgatumcum für; aflfeclis,}

ag*

nofeit Grotius _{^ laudatus propterea}

Calovio. Unde & Rivetus manet>

audtorem _{Vulgata: exeufari non} pos-fe f _{utpote cum fua verfione totam}

hujus loci difpohtionem conturbave-rit, atque, mutata _{perfona, fenfum}

etiam amiferit. Alii > fua opinionc

nixi, credunt Mofen _{primo Deum}

invocafife, ex verbis comm, _f,

dicen-do, Domine,· verba autem fequentia

v. 6 _{& 7. Deum fuiiie locutum« Cum} tarnen

ϋ Ο. Μ 9

tarnen in commate j nulla

invocatio-nis _{mentiofpeciatim injiciatur; fed} in-dicetur tantummodo, Dominum ea, quae promiferat, revera

praedicaflTej

atqnc eo quidem modo, quem feqq·

verf. 6 & 7 docent. Nonnuili, hifce

prorfus contrarii , fubje&um

verbi

v.6 faciunt non Deum, fedMo-feni cui proinde _omnem fermonem

in comm. 6 _{& η adfignant; quaii ipfe}

de Deo haec enunciaffet$ a&us vero

priores Deo vindicant. Hos fecutus Lyra, formam orationis Moiis hic

ex-primi docet j cum quo omnes fere fua: _{gentis Dolores confentire}

fate-tur Öieaiter. Verum enim vero, ii

ac5buS _{tranfeunäi & pradicandi eifent dl··} verforum _fubjedorum , utique

evi-dentius a fe invicem diftingui

debuis-fent: & _{quia finis propoiitionis} proe-mi. Iis fic eiTet in voce ibi

quo-que requireretur maxima intra perio-dum diftinctio Athnachi. Hac vero

jam deficiente, appoikoque Stgolta, regum maximo, in K")pq, ejus au-tem _{fubdiftinåivo}

, duce minori Sar~

ka in PJD > apparet aåus iftos ita fe*

io _{■ e Μ}

reliqua, ad Deum pertinere g). PlurU

wi _{denique & prifci & recentioris}

ac-vi _{Interpretcs, certe non infimse no¬}

ts & _{audoritatis, Deum folum}

agno-verunt hjc _{prsconem. Atque horum}

quidem fententiam, utpote maxime

convenientem, nos _quoque

adfumi-mus _{jam probandam.}

/) vid. Pol. Syn. Crit» in h, /, _g) pid, _{pacbftl, Bibi.} accent.

§. V.

Deum heic _{egi{Teprsconem,bre·} Viter _{probatum ibimus i) ex} accentu-atione a c _{genuina texttuferie. Haec de*}

icendentem in nube eundem _deiignatt

ac confiftentem cum _{Jvlofe ;}

praedi-cantem nominatim _Jehovamj

trahs-euntem ante faciem Moiis, &

exclä-mantem: defc-endensvero dubio pro*

cul erat non _{Mofes, fed Deus. i) Ex}

facri texttii φνναψίιχ. Cum Mofes

de-fideratam _{gloriae divins viiionem ,}

qualem petierat, obtinere non pos-fet$ promifit Deus, fe ajia quadam

ratiqne ei manifeftaturum ; fcilicet,

nominatim _{pracdicando Jehoyam,}

an-te eum tranfiturum. Unde _patet,

fu.^e-ti! o K»

_ig

piffe»

non in alium

derivaife, perfid«

endum. _{Equidem nos haud fugit »} nonnulloSjUt Alph. Toftatum & Jac, Bonfrerium,hoc promiilum Divinum

ita _{explicare: f/tcidtn te invecarenomen} Domini, cum trdnjiera ante tei Mofei}

fic facientes _{prarconem b\ Cum ve«}

ro fine ratione a _{recepta vocum ii«}

gnificatione difcedant, audiendi non funt. _{Quibus licet plane}

confentien-tem hic non ftatuamus veriionem

Lutheri, quae habet: ίφ mil lögen |>rc«

Digen/ nec Sueeanam , ί<ϋία pret)tfa$

evidentior tarnen cum Hebraro _textu, fine verbo auxiliari _{lagen & lata ap«} paret confenfus* in Germanica pr«·

Tertirq _{verlione> quse genuinum}

_exhi«

bet fenfum verborum _{cap. XXXIV.ό.'} ubi Suecana alium_{exhibet praeconem,} nempe Mofen, ut patet ex lemmate in _{margine pofito. Ex illoautem cap,} apparet, cum didis ac promiffis Di«

vinis in cap. XXXIII, fadum _fequens

concordare: ubi non tantum manife« fte teftatur facer_{Scriptor in v. j> Do«} minum, qui in nube defcenderat, re

jpfa

praeconium fecifle 5 Ted _infuper in v. 6 Sc _{7. praedicandi rationemde^}

« _{m o ge}

icribit, non alii, quam ipfi Deo, ut

pracconi, attribuendam. Finito enim

|.>ra*conio,

tandem in verf. 8 &9.

in-jicitur mentio Mofis, ad auditam concionem fubmifle fe _{gerentis ac}

ro-gantis. 3) Ex luculento loc o pAraUelo

Num. Xir. /7. ig: ubi Mofes,

veni-am _{populo imploraturus, ad haecce}

epitheta gratiofifiima,quae.fibiDeus in

hac concione tribuerat , provocat·

Magnificetur , inquit, nunc virtUf

Do-minif quemadrnodum NB· ipje locutus_es,

{μo η _{ego locutus fum ) dieendo: Dominos}

eß longanimis &c.

b) vid. Budd. Hiß.Ecclef V. T. Pen

II._{fett. I. §. VII.}

&

VI

Quemadmoaum ex jam di&is

e-yi&um putamus, Deum fuifle praefen«

tis _{praeconii auäoremj ita & reliqua} ad enarrationem _{hujus argumenti}

fpeftantia> breviter funt _difpicienda,

quantum idnoftri videtur eflfe _negotii.

Loquentem de Deo contextum quaii

de _{pluribus Ioqui, haud obfcure} Ii-quet. Expreflfe enim hie diftinguitur

primum _{Jehova, cujus gloriam videre}

cupit Mofes, ab ipfa gloria; quam

vi¬

<β§ ο Ρ »3 deré _{cupit: immo}

_haec

_a

_Domino

pro-mittitur _{confpicienda, ut aliqyid}

cer-ta ratione diftinftum, Deind'e Jeho-va tranfire faélurus D1&3 totam Bo¬

nitäten_{fuam, alius videtur} ab

ipfaBo-nitate tranfitura. Namque GlorUmfc

Bonitäten, tanquam attributa Divina,

uc multi baec explicant, _non nifi

im-proprie forte mitti, ire

&

vi

der

i

dixe-ris _{5 praeterquam quod impropriam} hanc _{tignificationemvix admittat}

con-textus. _{Denique videtur diftingui}

Je-hova _{pracdicans a}

_Jehova,

_{cujus no·}

men heic _praedicatur. Objicitur

qui-dem _{nobis, proprium nomen Jehovah} hic effe loco _{pronominis, ucLXX In¬}

tel_{pretum verfio} habet _: καλίτω _τω

φνόματί μ,χ. Sic & voluit quidam

Theoph. Alethsus

in

not. Phil, ad h,

1. *'). Hacc autem Enajlagc licet _{in S.}

literis non fit infrequens, _neutiquam

tarnen ubivis eil admittenda praeter

n£cefliltatem. _{Neque enim appareC} ratio, ii is eflet yerborurn fenfus» cur

iterum fic locuturus f»i(Tet facer Scri-ptor in v.f. cap. feq. Nec facile cum

Rabbinis & aliis dicendum , nomine

Jebovab _{fingularem Dei proprietatem,}

f4 Μ © Μ

utpote mifericordia: CPDm mD hie

denotari _{k): nimis fortaffe coadlum} foret dicere , Deum fic compellare

fuas _{proprietäres. Quod autem in}

contextu commemoretur non nifi

u-nus _{Jehovaj id hauddubie fadum ob}

unitatem efieniiae. Proinde eo facil'

lime _{deducimur, ut cum Noftratibus}

dicamuS) perfonam de perfona loqui|

vel cum S· Schmidio,· _fadern,

quae &

expetitaζglorU nomine fconf. v. 18» & _{lO,) venit, pro ipfa Perfona acdpi />}

Neque enim infrequenter S. litern,

Deum _{loquentem de Deo } tanquam} Perfonam de _{Perfona, nobis exhi*} bent.

i) Vid. G. C, T)achfehi Bibi. accentβ In Exod._{34. 6. h) S. Schmid. CoIL /.}

izti» _{l). /« cit.ρ. Hj..}

§. Vit.

In finu autem divin* eiTentiae»

Ut _{pluralitatem aliquam}

ex facro tex·*

tu facile _{deprehendit finior Philolo*}

giaj ita perfonatum cttftin&ione no-bis tradita a

_Theologis,

opera:

pre-tium erit accuratius _declarare,

qus-fiam _{fententise noftrac de pluribus}

SB ö U if fint fundamenta» _{pariterque difpicere}

quacham potiifimwm

Divinitatis

perfo-iia hic locuta fuerit, utpote cum una

eademque non fit eorum, qui Deum praeconem credunt, hac in re fenten-tia. Difficilioris hoc efle _{indaginis 9}

vel _ipfe

_diflfenfus

_{Interpretum haud} obfcure teftatur, aliquid faltem my-fterii heic latentis fubodorantium.

Nobis _{igitur, quantum licet}> haec

e-nodaturis, _{ipfa hiftoriae feries} aCcura-tius eft _{infpicienda. In colloquio}

in-ter Dominum & Mofcn _{princeps de}

eo erat quacftio, _{quem Ifraclitis}

rais-furus eilet Deus itineris ducem ac

co-mitem, Exod. XXXIII ii. feq.

Re-fpexit hic fine dubio Mofes Angelum

illum, quem promiferatDeus

mitten-dum, ut Ifraelitas in terram

Cananac-1

am deduceret, Exod. XXIII.10. _21.114

cujus pracfentia ob populi

morofita-tem, fe nunc deftitutum anxius fen-«

ferat. Illum autera _{Angelum, ob di«<}

vinos _{honores, operaque cit. loco}

i-pfi tributa, non unum ex creatis, fed

Angelum Redemtorem fuiiTe,

SnJJH

ΊΚ^ΩΓΙ Gen. XL VIII. »6. _{praeter Patres}

ipfi-ϊ<* _{161 ö Wß}

met _{Synagoga; judaicae Dolores; iß}

Alis licet commentariis _{atque hujusa?} liorumque locorum, de hoc Angelo? cxplicationibus adeo haeiitantes , aut

vacillantes, ut ipiimet nefciant fere,

ubinam _{pedem figant; ne in laqueos}

inopinatos,fuar Synagoga;, praefertim

recentiori, noxios f femet inducant

atque implicent m\ Dens igitur

Mo-fen ferviim fuum fideliifimum, nunc

magnopere foliicitum, familiari äffe"

du _{complexus , pollicctur faciew fu*}

dm _{prarccfluram,}

IdV1

_{\3£ verf. 14.}

Vo-cabulo _{fdcie fehovae^ annuents}

contextu, inrellexiiie h. 1 omnes fere

veteres _{Interpretes, & ex}

recenriori-bus _{plurimos, FiIium Dei, atque-exifi'} Wrfße, Mofen "vißonem Mejfte _petere, cu*

jus invifibilem Dtitatem nomine facieidp' peüaverit$ teftatur Rivetus. Confer-ri _{poterunt loca, Num. XXI. s- 6.}

_Jof,

V. 14. cum !. Cor. X. 9. Huc certe

collineare videntur _{fequentia; quir} bus _{indicatur,Mofis animom benigna} hac Domini _{pollicitatione ita}

_fuiiTe

accenfum, _{ut, quam prodit}

in carne olim _{exhibendi, facies}

riam _{Domini, viderc cupicrit,}

_.part

•So # ₁₇

yatione ac de _{reliquis San&is}

homini-bus Vet.Teft. hoc dictum _{eft»). Hinc} Deus _{iρίι gratificacurus pollicetur, to¬}

tam Bonitatem fuam _{ipli exhibendam.}

Haec autem Konicas Divinaj

interpre-te _{ipfo Domino, nihil aliud erit}

,

quam Gloria , v. 22. immo ipfe

jeho-va Filius, qui _{compäruit, v.}

23. Su-ftinet hoc iffirmate Calovius In Bibl« Illuftr. ad Vi _{ip. verbisi "»aflb *73}

'tranfitum Filii Bei ^ in quo cft omnis

ϊυΑόκίά, Dei^ denotari. _{Quin &}

con-ftdentius häc ita ediflerit _Raymundus Martini _{0) : Niji Mofei cowitatu}

ange*

licβ non contentus_{, hequé ducatu,}

per

i-Ρfas Facies Dei j Filium & Spiritum S. per quoi _{Beus Pater, quemadrnodum per}

faciem unüsqüisque cognofcitur, a inundé ägnitus eft, intclligi voluerit; pernefcio%

quidfibivelit ifte tnodus loquendi. Nem« pe j poftqüam in antecedentibus

pro-baverat ex _{traftatu Sanhedrin &}

ali-tinde, hane _{ipfam veritatem invitis li¬}

tetRabbinis _{extorquendam efle}

> opc

teftium _{antiquiorum e gente}

_judaica.

Cum hac _{explicationé concinit}

quo-tjue reliquä feriptura facta,& Vetus Sc fiova. vidi Pfal. CXLV. _{y. 0.7.8. HoC}

IS ϋ o Ψζ

III. f. Ebr. 1. $. Joh. I. 14.

Porro

Dominus de facie fua procedura, ac

Gloria & Bonitate traniitura locutus,

promifit infuper

fe

praedicaturum

no-minatim _{Jehovam, quod &}

_adu

prae-Hat in cap. feq,

m) Vi(L Buxtörf. Hiß. arc<e fesd. C.

XIV. _{n) Luc. X,24. 0) In Pugione}

Fi'

dei_{fart.III. c.4. §. y.}

§. VIII.

Haec _{ipfa utut fatis}

_evidentia

ap-parent, & facro contextui

confor-mia_{5 multis} tarnen longe aliter

vifum

■

b

fuifTe conftat , utpote quibus

nihil

praccipui, a

communiori

iignificatio-ne diverfum, vocabulis

*6-que 31& hic defignatum putatur.

Ad-eo ut Mofen etiam crailioris

erroris

atque

ignoranti^

hinc

arguendum

es-fe, non nemo cenfuerit, quod

De

um

crediderit _{corporeum, quum}

_adDei

COH-fpedum admitti peteret p). Verum

enimvero praeter lila, quae jam

dida

'

funt, ex ipiis verfionibus textus

anti-quioribus fatis liquet , aevi

prifci

In-terpretes

fenfiiTe, myfterium

aliquod

fingulare in hocDivino

cumMofecol-JoqqiQ

comprehendi.

Pateré

hoc

ar-

/

·

til c 1*1 19 bitramur vel ex Vulgato, qui moxin cqrrim, 13. verba "pT? ΠΚ ίΟ

vertit,ofiende mihi fadern tuAin, neg«"

leda _{fignificatione τ* fn}

_confueta:

nec non ex Grsca LXX Int. εμφάνισα

μοι ααυτον. Sufpicamur

etiam

Onke-lofum fublimius _aiiquid

intendifle

ver-bis:

•pip mi# v

i

am

ionitatis

tu&^

ab

iis, qua: antea diximus»

haud

alienum·

Sic in comm. 14. MS'a ubi

Vulga-tus _{, facies mea} prxcedet _, LXX

ha-bent Äurcf

7Γξθ7Γθξεύ<Γομ&ι

_w>

Ipfe

_Ante·*

cedam te; difcedentes rurfus a

fignifi-/- catione recepta.

Admodum

vero

na-tanter Paraphraftes

Chaldaeus

Τ02Φ

y^n·) ScheChina mea

(Latin. InUmajefias

mea^ quod vim

fignificationis

_non

ex-haurit) ihit» Sic etiam in comm.

fe-quenti. Quid vero

intelledum

volu*

erit

_Paraphraftes

_vocab.

_ίίΓΟΦ

_>

_hic

&alibi _{facpius in}

_Targumim

_occurrenr te, vix aliunde facilius ac

compendi-pfius difcemus, quam ex erudita

dis-fertationeCeleb.Prof.gabr.Mathesix de hoc vocabulo5 ubi argumentis fat evidentibusevidum eft, non folum

a-pud

Targumiftas,

verum

Sc

antiquio-rc$ Rabbino$,KraP & NfWPejusdem

i© _m

eiTe _{fignificationis,}

_{adeoqueZ)*·*}

angelum faciei_{Jehovae,angelum foederis}

his _{defignari y). Nec fua}

capet

em-phafi verfio Samaritana, quae utrobi-quehabetΥΗΓΠ beneplacitum meum ibit,

fenfu

_prorfus

_{congruente cum expofi«} tione noftra: ubi Moriniana _quidem

yeriio ]Lat. habetfaciesj fed illam hic,

pt alibi _{faepius, rede} emendarunt Edb

tores Bibl. _{Polyglottprum Londin.}

Quod non attendiile Caftellum in Le-xico iuo _{Polyglorto, plane miramur,} utpote cum pluribus locis huic voc,

ifignificationem

faciei cum Morino

tribuat, Ijcet altera beneplaciti conve·

nientior lit ac

propria radici

verbali

* quae ubivis fere _fignificatum

benevolen-ti(C ac volendi _{indicat· Eodem quo4i} haud pbfcure videtur tendere verfio

Arabis,quae vertit lux non folum in cotrim _{14 & if, verum}

et-jam in 18 & 19. ubi in Hebr.

occur-punt _{vocabula, "pUD & 3ip t}

_eandem

rem, üt ante _{diximus, in hoc}

nego-Jip defigqantia. Rabbinis autem IHR

pw w lücem _{Mejfi*, frequenter}

ad-modum effe in _{ore, notius eft, quam}

ut_{heic multis dcclaretur. Docentin}

o _{19 ZI}

Brefchit Rabba Sed. 5. Π3

i)iDo mn π _pTOni hd^&o

ro''pn

i 1Ö1D "tyi D?iyn quod Deus Beneaifius

involverit_{fe in ea ceu veftimento> & ß>ten¬} dere _{fecerit fplendorem gloria fua ab uno}

fine mundi då diterum· Ceterum in hac

luce vel _{Mesfidf velprimd illa} definien-da ita _{verfantur, atque acumen} inge-nii fui _{quacunque verfant, ut}

femet-ipfos aliosque tenebris obvolvant,

fal-tem involvere conentur, _{Mos tarnen,}

in hoc fuo velut conclavi abditos, ad

confpedum lucis manifcftac conatuseft protrahere Joh. Buxtorfius, vir in

his-ce verfatiilimus _{5 ut} tandem

hancve-ritatem _{ipiis, pracfertim Abarbeneliex} verbis _{ejus, extorfiiTe videatur,}

Lu-cem illamfuijfe lucem Meffia & Meffam i-pfumi denique, Meßiam effe Deum fan·

iium & Benedicium r). Quid il cum his

conferantur verba Ef. XLII 6. ubi Mes1-fias _{appellatur DMJ "ΠΝconf.c.XLIX.6,}

LX. ip· 10. Dariterque Job. I. ρ ψ ts

<φως το άλη&ινον. vid. C, VIU. Ii. XII.

46. Cum his _{jungantur, quae docet}

Apoftolus Col. I . deMedia loquens:

φς i?iv sikc*v r£ ®t2

άοξάτχ

_{j & Johan¬} nes XIV. _{ρ. Ο'ίύύξΛΚύύς}

ipoe,

_{ξίύξΛΚΒ}

TeV

πατεξα; qus haud dubie fenfum

loci noftri in verf. _{14, ij, fatis dete*} gunt atque illuftrant. Quam ctiam

ifignificationem

huic vocabulo

firmi-ter heicvindicare _{pluribus annifus eil} GuiTetius_{j)$ cujus evidentes rationes,} ledu omnino funt _{dignar, atque pari«}

ter Mihsec obfervatio: H*c _myfteria

co-gitari debent in locis, ubieß ratio aliqua

petuliaris &C· fedβnihilpeculiaris intiicii Aüfit, reßat ut _{tropice fumatur.} nempe

cum _{Deo tribuitur.}

Cujus

ca-nonis Hermeneutici heic _meminiiTe,

haud dubie alios fummae eruditionis viros _{oportuiflet. Dolemus autem}

nec _{Grotium, nec Rivetum, nec}

Clc-ricum, nec alios hoc animadvertifle,

qvum fplendidiorem tantum prarfen-tia: divinae modum hic _{expeti, atque} promitti tradiderint.

p) vid. aritfit Mi_{[c el.S. Hb. 1. c. VIL} §. XI. _{conf. Cler. in C. XXXIII. 18. f)}

vid. cap. ρöfter. §. γ. (β,_{feq. r)} vid. Hiß.

Arc A _feed.

C. XIV. p. ijf.feq. r) in Com*

ment. L. H. in _nj£.

§. IX.

Ex di&is _{jam judicari}

_poteft

_de

Perfona _{praedicante. Vidimus § VI·}

Perfonam de.Perfona locutam elfe; &

*s8 o |g» 25 §. VII.&VMI.Perfonam,de qua

hic

agi-tur,fuiiTeFiliumjergoPater

loquens

re¬

de hic indicatur. Quia vero Pater

in

hoc _COlloquio

_pollicitus

_eil

_?

_fe

träns-ire fadurura totam BonitAtemfuam, δζ prxdicaturum ΓΠΓΤ 5

haud

diffi-culter _{coliigcSj etiam}

_eundem,

träns-eunte _Jehova» Gloria

δι Boniiate^

an-te faciem Mofis,

prasdicaflfe. Huc

fa-ciunt ea, quae ad h.

1.

Clarius

obfer-vavit: _{Ego tranfire faciam omwe}

_bonum

me um in _{confpeclu tuo. Gfitid ej1}

aliud

0-7Kne _{bonum, quam} ipfeOeus _ac Dei

Filius?

quem Pater von ftare, fed tranfire

fecie

per rnyßerium incArnatienis , qui &

ipfe

Moft in monte (Matth. XEIl) transfigu¬

rata; _apparuit. Hoc Joco

cit.

_{V. f.}

au-ditur _quoque

_Patris

_de

_Filio

_prafconi»

um. At vero Interpretes non pauci, licet concedant, ρrimam Perlonam hic _{promifiiFe, fe}

_{pra-dicaturam}

Jeho-varn _{Filium, Ducem} populo Ifraeliti? co datum 3 nihilominus tarnen ipfurn

Filium in _{cap. feq. conilituunt} Pras-conemreain _{primis nixi ratione,cum} ejus fit enarrare 8c declarare

nobisPa-trem_{5 quod urgent ex}

verbis J,oh.

_F,

'S· Verum enim vero hxc eorum in«

terpretatiO)maxime

probabilis licet vin

14 Η © Μ

deatur; attamen, _{quia potiores appa·}

rent _{rationes, aliud fuppeditantes,}

ne¬

mo _{aegre ferat, (i ab illis,}

magni li¬

cet _{nominis viris}

> falva eorum in

ce-teris _{auftoritate, nos jam difcedamusj} aliorum _{haudinfimorum Interpretum} confenfu fufFulti. Fieri _quidem potu-iiTe _{fatemur,ut fecunda}

perfona

träns-iens coram _{Mofe prardicaßet,}

quam-vis _{prima dicafur pra:dicatura}

j ob

in-timam, Ut alt Calovius _t),

_{ττΐξΐχάξΐΐΜ}

& oferuvt adextra _indivifionem,· verum, nuila _{cogente neceflitate}

, perfonas

non effe _{permutandas arbitramur»} Nam _{praeterquam quod traniire} faci-entis, non _{tranfeuntis, fuerit}

promis-iioj adeoque exafta debuerit elfe

in-ter _{promiilum & complementum har¬}

monia , exhibetur hic vox Patris de

Filio , non Filii de Patre _j quod

ipfe

Dominus in _{feq. comm.10. iignificat;}

Non _{potes, inquit, videre facitm}

meami

quid non poteß videre me borno tä vivere.

Kogaverat fortafTe Mofes _id,

_quod

il-lius, in _{qua degebat, ceconomiae»}

_&

hominis _{cujusvis, etiamnum morta¬}

lis,condjtione erat _{fublimius; ideoque}

Deus _{fubindicat, fuac gloriae}

_cernendae

feiicttatcm feturaececonomiaenov*ehe

^ O _SÜ

refervandamjillum autem fubhacceco* Jiomia,quaetantunimodo haberet crxiav

Των_{μί^λίντων ciyaS'cicVj& καυτήν την stKova,}

γων

_{πραγμάτων,}

_{Ebr» Χ, ι.}

conititu-tum, tanquam teftem ejus praccipuum,

gloriam illam in Filio unigenito

con-fpicuam> contemphturum _{j nec non}

quem & qualem fe in eo

cognofcen-dum _{pracberet, exauditurum.} Audia-mus b. Lutheri _{paraphraiin in h.} ver-fum : es _{/y?,inquit, alles von Chrißoge*}

fagt, Welcher /alt erfcheinen in der

menfe-heit _{hernach, Wen Mofis Reich ein ende}

hatte. In des foll Mo_{fes im desfels fte*}

hen _{, und den}

verheißenen Chriflum fe·

fje* i &C.

/) Calov. Ribl. lllußr. h. /·

§. x.

Vifo _Jehova , Nominis Jehovae

praccone, ad ipfum prsconium

confi-derandum devenimus. Id autem de-claraturis omnium _{primo facri Textös} yerba accuratius _{penfitanda funt. In}

eapite igitur XXXIV. facer _Scriptor confirrnaturosDivinae _promiffionis

im-pletionem, fatis _emphatice in comma-te _{f. loquitur : ΠΙΓΡ DW3}

*ηρη fradi· favit innomine_{Jehovam. Hiecerte non}

Cufficere _{yidetur, khanc locutionem}

piicare in generali illo

(ignifieatu,

quo

alias denotare fölet nuneupare,\z1 pro-,

nuntlare_{alicujusnomeni fed}

omnino/»**-dicwdi fenfum , in fuperioribus a

no-bis indicatum, voce Gracca _{κηξυσ-Μίν,}

&

Suecana pradika^exprimendutii,

exigit.

Quemadmoducn & , cum

addita

voce Ott'; Stockio in LexicoHeb.

intcr-dum idem _eft, ac nomen alicujiu

celebra-ret illudpalam apud dlios decantare,pra~

dieare _{j licet hunc locum,}

obfcurio-rem forte, _{quod haud raro}

fadutn,

_o»

miferit. Nobis_quidem

_nii

impedimen-ti heie _{apparet, quominus}

_illam

iigni-Ifcationem huic loco vindicemus, ut

HOtet_{publice profiteri, glorificare, cele»}

bare, quam hpic formulae tribuitFor* fterus; ita tarnen, utDeo

convenien-ter_{hxcexpiiccmus. Hanc}

_differentiam

phrafeos , ubi de Deo ufurpatur, ^

iOlpn Ν1Π qwri

obfervandam

hic

mo-HUit _{Ab. Eifa, Admittendum vero}

&

hic, & alibi hunc formulär hujus fen¬

fum, vel ideo arbitramur, quod voc, pty non minus Hebrans, quam

Latinis,

(

non modo _{fimplicem nomenclaturam^}

fed _{fdmam quoque & celebritatem} no-tuinis denotet. vid.Ecclef.VII. f.Gen.

VL 4. Sic Num.XVh 2. UV W

vir/

Ο _IJ

Mmlnls Ii. e. celebres. Ideoque t

lim

lo-co ηoftro , tum aliis plerisaue,

ubi

H'r _{phraiis hatc Klp}

occurrit,

hunc

celebran_di, vel _cum Ii_oηore η

ominan

-di _{iigniftcatum i}

_pils

reftituendum

exi-iiimamus, _{quamvis eum}

_Interprctes

Sc

Lexica vel _neglexerint,

_vel

rejecerint,

ut_{Coccejus. Itaque}

hic

_vox

Patris

ha¬

betur, eaque fonora;

proclamarur

fuo

nomine _{Jehova a Jehova 5}

revelatur

iolemni modo Filius ßpjön

"jN^D

Ef,

LXIII_{.9, a Patre,&}

_prxdicatur

_{: eo}

fi-n->ut illud Patris de Filio

teftimoni-Urn _{eminentiftimum} in rutura omnia

4 fecula _{valeat, & inftar} lucernae

Pro-phcris, in _primis

_fub

_legis

fcedere

cxi-ftatj Ut _{loquitur A.}

H.

Franckius

«),

Integram autem hujus

phrafeosin

hoc

loco _{emphafin vix}

_alia

_aliis

_Iocis

con-veniens _{iignificatio, quam}

_Lexica

fup-Peditant, exhaurire valet.

Accedat*

ueceftc _{eft, antecedentium}

_&

confe-ftuentium confideratio. Sic patebit,

C* _{ujus promiiuonis cotnplemcntum 111 comm.6. &}

fi 7' non fmfle nudam oommis pronunciationem, auc

prsdicationcm,Ted Gtor/a Domini, ac totius

Eo-nstatis _{in Filio rcvelationem.}

quam ubirisiniäcris oraculis,Patrisiumma _{bcnignitas pie} meditandam

_ nobisproponu;Nee rcro infrcqucnscft inaliisV. fic

•T. Iocis cjusmodi Patris de Filio praeconium ac

}ί

$8 ° SÜ

i, I}, I.Joh.V,9 13· quas omnia notusS»TheöM logia accuratius _cxpcnir.

A) tri Introd.adLc£l._{Vroph.p.i§o»}

$> Xt. Noitri _quidctn

negotii jam eiTe videretur,

ßd[-guias voces, quas compleßitur hoc i'atris de Filio

praeconium in comm.6, &7,cxpendere;idvero

quo-niam ab inilituto rtoilro _{paullo eil remotius} , nec per rerum anguiliam nunc licet,_paucistantum diipi-ciendum putamus direßene, an indireße VoX _prae« coriis tetenderit ad _{peiibnam, cujus}

nomen

prasdi-catur. _{Qui Mofen}

praeconcmfaciunt, _{priiisvolunt„}

J-iinc _{vulgatus Jijrp Γ1ΤΠ'}

y 5c quae feqvuntur, per

•vacati'vnmreddit, hoc _{modo; Domtnator,Domine} Veks &c, _{Quem fenfum Önkelö etiam}

prxter

meri-tum forte affiuxit _Latinits

Interpres,quemadmodum

Samaritano_{veriio Moriniana. Hujus}

opinionisetiani

fuerc b. «Schmidius x) &alij, qüi Jehovamprxeonerri

credidevunt. At vero_{poilerius textuieile conveni·}

chtius ex antea dißisfacilc _{coliiges; adeoque nod}

tamin fecunda _perfona,

quamprima, vel

potiuitcr-tia,uti etiam locus_{parall Num XIV, ig.}

ab.

Luthe-ro_{adhibetür, Deüm}

proclamäiTe: Jeho'va, Jeho'va ^efi) Deus &c, _{Namqué Deus, aitDächielius y)>}

contmuat_{(uam de Je pr^dicationem}

, pdrttctpturrt

(loquiturde verf"7.)ammaadmUttt tempora&

per-finas, Atque fichacc prsdicatav.6Sc7, fubintelle-&a _{copula'eftt cürn Jehova}

connexa, conilituuntj judieibus Celeb<VirisGezolio&_{Rhyzelioaid h. 1«}

ex-aßiifimam, qua:in totofacro codiceeil,Oci deferi-pttonem z,). Nonnulla aliä circa hunc Iocutn, vel

refutata. vel _{probata, yidefisapudFranckiuna, Stao?}

fcjum*Dachielium öc_alios,

^

f

x) CoUt l.p, 127, y) tn Bthl, accent, ad

iurU _{su) TJtd, Rhyzj. Ideas}

cane,fit»

3