Q. F. F. Q. Ji DTSSERTATIO ACADFMICA,
PRiECEPTA
HORATH
DEARTE
POETICA,
EXPOSITURA, cujus PARTICULAM,CONSENSU ORDINIS PHILOSOPHICI, IN REGIO ATHENjEO
ÜPSALIENSI,
PUBLICE VENTILANDAM
SISTUNT,
PRÄSES,
GUS TA V,
A
NT.
B O
UDRIE,
Reg. åcad. Upsal. SECRETAR.
ATQUE
RESPONDENS,
ALUMNUS REG1US,
OLAUS
SODERLUND,
Mebelpadus»
IN AUDITORIO CAROLINO MAJORI, DIE XXII. JUNII, MDCCLXXII.
Η. Α. M. S.
S:te. R:a:. M:tis. ΜAGNJE. FIDEl VIRO.
S. S. Theologue. DQCTORI. Celeberrimo. Per. Nordland. Occident. SUPERINTENDENT!.
Eminentissimo.
Vener. Consistorii. Hernosandensi?. PRTSIDI. Gravissimq.
Gym^asir Regii. Scholarum^ue. EPHORO. Adcuratissimo.
Reverendissimo
DOMINO.
MAECENAT I. ΜΑΧΙΜΟ.
VIRIS Admodum Reverendis stque Praeclariffimis,
D:o
Mag.
MICHAELI
STRÖM,
D:o
Mag.
ER
ICO
HAEGGBOM,
D
oMag·
OLAO.WALLANGER,
D:o
Mag.
JOH.
H. EBERHARDT,
D:no
Mag. ISACO
BIBERG,
D.no
Mag.
MICHAELI
OTTIN
,Regii Gyrnnafii HernofandeniisLECTORIBUS,
Dex-terrimis , Vener. Confiih Adfefloribus iEquifiimiSj
Patronis atque Evergetis. fnmrno honoris cultu, jugiter profequendis,
i
ηec nen
VIRO Ρlur. Rever endo ac ClariJJimo,
D:no
ERICO
ÅKERSTEDT,
Ad Officinas Eerrarias Graninge,o ? Concionatori Laut« datiifimo atque Confanguineo Honoratiilimo.
Parvula
Munerepro
fic tenuiraultis
offert
fe cupitmea
effeparva
piam.Thalia:
Pro Veftra femper perfoivet vota falute, Scilicec ut Vobis profpera fecla fluant*
Admodum Reverend» Nomintim Veftrorum
Cultor Devotiffimus
Rådmannen i Upfala,
Högaktade Herren,
Herr
CARL
fahlberg,
Hogtårade Gynnare.
CV mörk framtid mig
tyck-*** tes
fbrefla, då icke långe
fedan Min Huldafte Faderla¬
des på båren;få klar dag for mitt viftande hårftådes
begyn-te flraxt derpå vifa fig, då
Jag var få lycklig att uti
E-dart hus blifva uptagen \ ifrån
bvilken tidjag ej hunnit täl¬
ja flera ftunder, än
vedermä-len af en ynneftfuü värd om
mitt väl. Det år derfore,jag får allmännheten velat teknaι
Edar ynneft, famt mitt
verd-famma hjerta, emot få ftora välgärningar. Hhnmelens nåd|
vare Herr Rådmannens
belå-ning, famt lycka och fällhet omgifve Defl Hedervärda Hus: hvilket af inner(la hjerta ån-fkar
HögaktadeH:r Rådmannens,
Min Hogtårade Gynnares, odmjukafte tjenere
OLOF SÖDERLUND.
SifleEme SMmnSittiamtenä OLOF
JOHANS-
v sons$nfd/
MÄRTA
ERS
©offer,
tTCtn ^ulfcafte tTtoöer.^om min fdrafle gaber
w fi>roilfen ftdbfe belat m»
forgen meb €ber for mitt mal, forr bdb&a&eé i jocbeneé jlofr,
an jag fxcF tilfdlle at får %\b
mdnnfjeten biiba (jané lof; fd blir nu $fttn dpulbafte
^obcr
enfam mitt fåremdl, brcartil
all min barnjliga worbnab οφ
tacffdjelfe nu fdr lanba. x
£ag forbenjlul 2llbrafjä*
ratfe §ftori nu af θίη ung#
(la fonä fcanb ett litet prof af
tacffa.mbet, for all om fdrlef
οφ omforg, famt ofparb lofc
nab. éef falt οφ tydlig 3ftin
^ulbafle SDlor; οφ ®ub l&
te fent ben bagen nalfaé, bd
jag mdjle falna ben gldbjen, fom nu enbajl gor mig tydlig at lefma
fcllm ^ulöajle fcTCofcet* fybisffc ©ott OLOF SÖDERLUND.
D20 Duce
L JLVSlVJLu)U
-Piclorihus atquc
uidlibct audendi
femper
faic
sequapoteftas*
EXPLICATIO EXEGETICA.
ξ, L
Antequam
in altam provebamur, (latim notaifs convenit, ex fentencia OLAV. BORRI-CH1I a), judicii c-ffeac prudenti* plenijßma,
quse ab HORATIO , Lyricorum apud Latinos illo
principe Poecarum, de Arte Poetica prsecipiunfur. Unde & nos operas pretium
putavimus, quas ibi¬ dem iparfa deprehendnntur,
Aphorismis comple&i, & quantum fieri poteft, diftin&e enodateque ex«
ponere. Magnum fortade onus & nobis
periculo-fum: verumtamcn dignum, in quo aliquantifper
A ner»
■1 " "■»■
ί ' 1 "" 1 1
w ) 2
(
«HPnervös induilriae, pro ratione
breviflimi nobis
con· ceiS temporis, contendamus.§. II.
Primum,
quod
exhibet Poeta noiter,
eft generale prxceptum πεξ) της άκολα&ίούς,
feu
de
convenientia carminis. Tradit heic pi&oribus ScPoetis aequam
fuiiTe
poteftatemquidlibet audendi.
Etenim, teile PLUTARCHO b), dixifie novinrus Simonidem, Poefin eße pi&uram loquentem:
pi-£turam vero Poefin tacentem. Unde & ipfemet
nofler HORATIUS ad Pifones c): Ut piäura
Poefis erit
- - --Et ad Auguftum;
Jsfec magis
expreffi vultus
per aheneafigna
$ Quam per vatis opus mores , anmique virorumQlarorum, adparent d).
III. Jam vero ut eo melius eertiusque pa* iefcat,
qualis
& quantafit illa quidlibet audendi
poteftas,
permagni
putamusintercße,
utfub initium
quoque ftatimexplicetur, quid
fibi velit
arspi£lo·
ria. Nos docct Celeb. SCHEFFERUS, illam in eo
confiflere , ut fimilitudinem cuiusque rei lineis in
piano
coloratis
exprimat,
proutfe
resoffert
oculo
immobili adfpeclantis eam in veftigio eodem e).Fi-nis
h) Libr. de Atbenienßum gloria: item Libr, de Po'itis
mdiendis.
C) de Art, Poet,
d) Epifi. Lib. II ad Anguß, /.
) 3 v W v
nis eil pi&ura, quam vocat
VITRUVIUS
imaginemejus^quodeß^veleffe
poteflf). Scilicet, quemadmodumobfervat SENEGA g). non vidit fbidias Jovem,
fecit tamen veliat tonantem: necfietit ante oculos
e-jus Minerva, dignustamen illa arte animus i? con*
eepit Deos
Ü3
exhibuit. Sic etiam CICERO, dum loquitur deingeniofo
illo HeracEenii Pi&oreZeu-xide, qui pinxit Helenam numquam a fe vifam, nec ad exemplum [unum , verum multiplex ex diverfis
pueliis decerptum, qualis nulla foriitan umquam ex-titerit, ied quas tamen exfiftere aliquando poilet, ait: ut exceüentem muliebris forma pulcritudinem muta in Jefe itnago contineret, Helena fe pingeri fitnulacrum velie dixit b), Quod ii autem pi£lurse,
didfcitante V1TRUVIO, probari non debent, quae
non funt iimiles vericati i)\ oppido patet, verita-tern, inflar chariffimi iibi commifli muneris,
pi£fco-ribus eile colendam: illam nempe, quae in ipfa re«
rum natura fe conipiciendam exhibet, cujus unius
exemplum iibi velis remisque fe£hndum proponant, niii penitus velint fine excidere fuo atque adeo i-pfa quoquearte, quas manca, mutila, immo nulla evadit, ubi huic fuo fcopo non velificatur. Hinc β
quispedes equi formaverk ungulis bifulcis, vel pe-des in tergo & oculos in clunibus collocaverit; β
A a felici
/) Cfr, Fitruv. Lik FIL C, /.
g) Controv l. F. c. 34.
0) De lnvent. Lib. IL 1) Lik FIL c* /.
) 4 C «ü»
feil leporique caput tribueric
oblongum,
aiinoaut cervo rotundum, & dc porro; tum in cun&is
partibus id exprimicur, quod natura non permittic. Qtiocirca plurimi incerefr, ut pi&orcs, arti fatisfa-£hiri, non plus ultra audeant in ipfis rei
depingen-dae partibus, quam quod natura requirit, licet
li¬
las inter fe compofuerint, quas ipfa non conivevir. Unde dum opera pi&orum verfabitur infabulis
Veterum delineandis de Cencauro, Pegafo, Medufa,
Atlante, Cerbero, reliqui?; illam fibi femper regu-lam injun£hm habeant, ut in (ingulis pr&urs par¬ tibus, convenienter naturs, fe gerant veritatemque
fequantur, quae, velut fpiritus, pitburam animat o*
mnem.
Ätque
fic quam primum poteftas, qusepi£boribus ed conceffa, non extra iuas divagatur oleas, fed per ingenii ac naturae boniiatem lauda-biliter fe exferit, ita quidem , ut phantafiae vis ad inveniendum & jndicii ad ordinandum
conjungan-tur: tum non folum colorum fplendor, non ratio
menfurarum , non imitatio naturae, non extrema
Jineamenta conciliant pi£burae venuftatem illamque commendant; fed omnia fimul, five
delineationem,ii-veproportionem& menfurationem, iive lumen &
um-bram,iive eciam motum, gratiam & colorem fpeftave¬ ris, quadam pingendi non tam arte aut diligentia,
quam naturs felieitate, ubique expreffa
comperiun-tur; adeo quidem, ut do£bi rationem artis
intelli-gantf indoTi vrliptatem; quemadmodum QUIN*·
TI LIAN US loquicur k)
"
§. IV. k) Lik IX, c. 4.© ) 5
(
§.
IV.
Sed jam
εdiverticulo
ad Poetas
redet-nins, vifuri, quousque pateat audendi poteftas, iis
reli&a. Requiric fciiicet heic in prirno
fuo
praece· pto Venufinusnoiler Vates
confentaneam
rerumex-poiitionem, q ux partiuro inter fe
confenfione
ac co*haTencia conftet, ne illarum difcrepantia fit monftro«
ia, seque ac
Htrnano capiti cervicem piflor equinam
Jungere ft v
elit,
Ü3 varias inducere plumas7 Undique collatis membris: ut turpiter atrurn Definat in pifeem mulier formafα fuperne*Etenim ficuti tale in pi&ura monilrum deforme
nemo non adeo quidem deteilabkur, ut cum Pos¬ ta exolamet :
Speäatum admißi rifum teneatis amici>
ita, ubi inventio in arte Poética non ad mafeeriam
eil adcommodaca, Ted diffidens, aliena SrmonflroiS)
tum nihil tsii ftruflura dici potell mendoiius.
Quo-circa Flaccus noiler,hujuscemodi,quod in pictura ms»
le congeflum defcribit
, monilrum, oculo quail
critico cum amicis fuis contuens, fic pergitJ
• ■
-ißt tabulafore librwn
Perfimilem, cujus velut agri Jomniay vana
Fingentur fpecies, ut nec pes> nec caput um
'Reddatur forma.
Vult nimirnm Noiler przecipere, ut in argnmen®
to pertra&ando finis & princinium uni reddatur
forman atque adeo fingu'a pro fcopo, nexu inter
\ /ζ / eSfe
w / υ \ w
fe fororio, convcniant ac compliccntur, ne quis in
carmine componendo extra cancellos ita discurrat licenterque erret, ut nullum fervet ordinem, fed
vanas ubique inducat fpeeies, quales efle folenc
jegrotantium
fomnia,
quae varias ineptasqoe haberedeprehcndiraus imagines.
Unde condudit,
quod(icuti
Pictoribus atque Ρoetis
Quidlibet audendi
femper fuit
aqua poteftas;- banc veniam
petimusque darnusque vicijjim:
Sed non ut placidif coeant immitia, non ut Serpentes
avibus
geminentur,tigribus
agJii.Quantumvis nempe poemata fint artificiofa, debcnt
ramen ita ordinari, ut micia afperis immoderate non
adjungantur, & iic porro. Nam heic valet, quod Nofter alibi canit:
Sit modus in rebus ßnt certi denique fines,
Quos uitY(i>citraque nequit
confiflere certuth
l),Atque iic, quod
ad
primum prsecepcum πεξί rfs«-κoKsSiots in arte Poetica obfervandum adcinet,
fen-fum Poetae noftri,ex ipfo illius textu erutum,
brevi·
ter&enodate, pro inftituto, explicuimus. Jam nenos opinione ambigua calculum adjeciiTe noftrum
videamur,ad cxplicacionem properamusDogmaticam, oftenfuri, quod immotis id ipfum innitatur
princi-piis, atqueadeo quod maneat fixum & extra omnem dubitationis aleam poiitum.
EX-ij Sat. i. Liv. Λ
<fxP ) 7 (
EXPUCATIO DOGMATiCA.
$. L Eft, inquit
CICERO, finitimus
Oratori
Poeta, numeris adftriffior pauUo, verborum autern
licentia liberior, multis ornandi generibus Jocius ac pene par: in
hoc quidem
certepropeide?n, nullis
ut terminis circumfcribat aut definiat jusfuwn, quominus ei liceat illa facultate & copia vagari, qua velit tn). Quo intuitu hac in re complura cum
Oratore pracepta habet Poeca communia, qus in Rhetorum campis decerpere poteft. Hinc iicut Oratori tres praefertim adtendendae funt partes ,
quas confiftunt in argumentorum inventione,
in-ventorum difpofitione, ac dispoiitorum exornatione;
ita in arte Poetica fpe&are licet, tum rem feu ar¬
gumentum, tum ordinem,tum etiam di&ionem,de quibus fingulis
infra
paifinu Jam duntaxat deprasce-pto noitro Horatiano nobis aliquanto curatius com»
mentandum crit, ita quidem, ut nemo in dubiurn trahat, quin Poeta fui efle officii jure
iheritoqtie
exiftimet, ut id, quod vel maxime pulcrum in
ar-gumento pertra&ando fit, probe obfervetur, omnis· que deformitas angue caneque pejus evitetur.
§. II. Fulerum vocari fölet, quod formae le·
ges, rebus a natura fancitas, fervat,
nullaque
par¬tium conformatione, nulla modi cujusquam diftor-tionc & depravatione, ab exemplo naturae Opificis
inftitutoque abhorret; quemadmodum etjam, cx ad· verfo, deforme nobis audit iliud,quod a forma,
fa·
P*! m) Lik* 1 de Orat%
Φ ; 8
(
#pienti ac provido natura
confilio, rebus, fecundum
perfe&ionem partium, attributa, difccdit w). Ηine iini fuo fatisfaciurus Poeca, in id
maxibopere
in-cumbat, oportet, ut, haud iecus , atqoe in catenaannuli, partes omnes in carmine
cohseféant,
ac pro·inde ut pofirema medtis, media primis optime cosi·
veniant ac conne&antur, aliaque ex aliis, nexu har·
monico, fluant <§r confequantur. Talena ordinem a· ptamque mernbrorum compoiitionem
Graeci
rccgtv συμμετξίαν adpellarunt. Qnocirca, ubi diverfsrei totius partes, certa proportione, contextae func
talique ordinatx fymmetria, ut in magna partium,
aut rerum, quas circtimihnt, varietate, omnia
refe-rantar, aut ad unam, aut ad plures regulas,
qui-bus varietas in unitate & unitas in varietate exiftat:
tum nobiscum adfirmaveris, hoc ipfum no η poffe
non placere. Ec ficut
perfe&ionis, cujus fymmetria
non capitur nifi intelie£fcu, & pulcritudinis, quas infenfus cadic,eandem eife rationem, vel me non mo¬
ll ente, reperies: ica unam eamdemque caufiam effe,
quaeanimumoble&et ac fenius, haud heile negaveris. 2\am non eft, quod dubitemus, quin res quae, per
fenius oble&ant, fua quoque fint fymmetria veftitae,
ut ex ea nafci queac voluptas, quoties res pulcras
iive audimus, five oculis fubjicimus. Scilicet in humano vultu non tantum oculi, aut genas, aut
labra, per
fe
pulcritudinemillam efficiunt,
qux de·f
)
5(
I
le&atione capit lntuentes; fed quam omnes partes apte inter
fe
difpofitas,
fvavitatecoloris
perfufae,Is-pore quodam delibucse,
confentiunt:
tum illafpe-cies ac venus cxiftit, quae movet oculos & dele&ac.
Sic etiam fe res habet in pi&ura & reliquis, quse
ociilis noftris obverfantur; ut jam taeeamus
harmoni-cam iilam modulationem, quse fonos acutos cum
gravibus,
longos
cumbrevibus
temperans, diverfos&: diffonos reddit confonos, varios aequabilitcr
con-centus format, atque adeo nonniiifymmetria fua au*
res noftras ita demulcec, utomnem naufeam difcutiac cum delefhtione & anirnum incitet paicatque. Ec
fic porro.
§.
fil. Quemadmodum
apes, dum in conftruetv disfavis, maxima fedulitate ac multiplici fuccorumliquorumque
operofo
dele&ucolleclorumque
ad-paratu occupanrur, non fine regulis, norms, & quafi
perpendiculis, fe gerere confpicimus: ita quoque Poe-tis, quos apibus LUCRETIUS o) & HORATIUS
p) comparant, vel rnaxime incumbit, ut non rnodo labore, fed & ordine ac fymmetria in argumentis
fuis percrafhndis fe commendent. Etenim five in
terras finibus, in montium cacaminibus, in fiuvioruni
anfraöibus, in maritim amhagibus civm Strabone notandis operam navenc; five in componendis fphis« ris, in folis tramitibus, in Kinas motibus delineandis
B ver«
o) Lik ill
% »Λ (
W ) 1U V
verfentur^ five tam quam in clariffimo fpeculo pro· v
ponere fatagant, quae demi & militia? laudabiliterge· fla fint, ut antiquitatis memoria confervetur$ (ive
etiam fingulis, ut funt homines, & omnibus,ut funt cives, veluti nuptialiannulo, cum Socrate defpondeant
morum integricatem:: quaelibet audendi iis reli&a
quidem eft poteflas, ut, fub pulcris velut involucris
atque integumentis, omnem do&rinam elegantem,
omnem ingenuo homine dignam
cognitionem, o·
mnem denique lapientiam adumbrcnc, Ted
ita tarnen,
ne licenter errent & quadrata rotundis
permutent.
Requiritur nempe acumen ingenii exafciatum, adeo
quidemr ut anima non folum nancifcatur primam pulcre cogicandi materiem fenfibus externis,fed etiam
ut fenfu interno
intimaqne conicientia mutationes& effeffcus reiiquarum facultatum fuarum
pofiic expe· .
riri dire&ura, atque fic ut, fub intelleöus & ratio· nis imperio,fingula
quoque perfpicaciter intueri, &
harmonico ordine
fignisque
convenientibus ob oculosponere valeat q).
§. IV. Quod ii Jam id merito pulcrum judice·
tur atque elegans, quod ad
exprtfiam naturae ima-ginem quam proxime accedit, & quidquid ab ea· dem recedit, deforme reputetur
stque inelegans;
nemo non
pervidebic^
quum ars Fcérica illam pul· eritudinis, rebus iniitåe, normam fectatur, carmen eo pulcrius inde exfurgere,quo illa ftudiofius
ob-fcrvatur. Sed vero huc etiam fpe&at,
quod ad
talem
_ t
$ ) II (
II
talem pulcritudincm dimetiendam haud parum confe·
ratcommunis hominum natura,quaeingeneratos habet
adpetitus, ita nempe,ut quidquid iis convenit,
Üben-tcr ample&atur, ab iis vero quidquid diffidet,
an-gnepejus repudiet; uwde & comperiijnis, illam,utpoce
ex anima & corpore, fenfuum participe, conflatam, non obfcuras utriusque partis vel delefrationes,vcl
ofFenilones prodere ;;· illas quidem , quibus in res,
iibi jucundas, feratur, has autem , quibus res, (!■·
bi moleftas, averfetur r) : Omnes enwi tacito
quo·
dam
fenfu,
fine uüa arte , aut ratione,qua in
ar-tibus ac rationibus reiia ac prava, dijudicant:
id-que quum faciunt in picluris , if in ßgnis
U in aIiis operibus, ad
quorum intelligentiam
a natura minus habent inflrumenti$ tum muU
to oftendnnt magis in verhorum
, numerorum ,
vo-cmnque judicio; quod ea funt in communibus in· fixa fenfibus, neque earum verum quemquam
fun*
ditus natura voluit ejje expertem
; quemadmodum
nos docet TULLIUS f). Quare
id quoque fibi datum cfie effieii judicet Poéta , ut, quo certius
pukritudinis verae germanseque dignitas in carmi·
ne obtineatur^ fenfuum
indolisque humanas iridu—
ftionibus, seque ac rerum , de quibus agitür, n-a«
turas indieiis convenienter,
totam carminis
ilruQ:u-ram iiexu inftituat harmonico«,.
i] 3 §. v.\
r) Cfr. Berger de naturall pulcritudine Orationis
p*-3". *
#
)
Ii{'«t
§. V. Hlnc quum talis obfervatur άχολχ&ί» feu carminis com - lientia: tum illa enitebit pnlcritudl·
nis fpecies, nifi
depravati
valde diftortiqueingenii,
repset
nemo. Scilicet tum omnia ma¬gna, praeclata* tlngularia* admiracione digna, ficuc
in ipfo Maroth, fefe offerunt; five in inveniendo
acumen
fpe£bs,
five prudentiam incollocandocon-fideres, five in elocutione proprietatem, puritatem Sc elegantiam intuearis, five numerornm perpendas concinnitatem, five varia affeduum genera propo« fita habeas, five
denique
imitandi rationem ob o-culos conftituas prudentem, eruditam> tedam. Sednon omnibus licet adire Corinthum. Pcccatur tam
extra, quam intra meenia Iliaca.
Namque aliqui exercent vim duram Sf rebus iniqui
Nativam eripiunt fortnatn indignantibus ipfis
Invitasque julent alienos fumere vultus tj;
Non eft vero, quod heic recenfcamus, quot & quaenam deknnitates ac vitia a Poecis paifim hoc
in pundo committi foleant. Pk ac , quse huc
fpedant, infra figiHatim in praecept.s
fuis
de arte Poerica indieat Vätes Nofler Venufinus. Nobis, hac occafione, in fumnio temporis praeeipiutf com ftitutis, compiura illa, quse reftant, ükeriusperfe-qui praeeepta Horatiana, non licet. Jam manum
de tabula«
t) Fides Poetic. Lik III. TANTUM.