Dissertatio de divisione ethicæ in præceptivam et asceticam, quam cons. ampl. fac. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Ericus Duvenberg, a sacris. Dalekarlus. In audit. Gust. maj. d. XIX Martii MDCCCVI. H. p. m. s

ι

ti

DIS SERTÄTIO DE

DIVISION Ε

ETHICiE

IN

PRMCEPTIVAM

et , QUAM

CONS. AMPL. FAC. PHILOS. UPS.

PRJESIDE

DOCT.

DAN.

BOETHIO,

ΕΤΗ. feT POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO _{GRADU PHILOSOPHICO}

P. P.

ERICUS

_DUVENBERG,

A SACRIS. DALEKARLUS.

IN AUDIT. _GUST.

MAJ. D. XIX MARTH MDCCCVI.

Η. Ρ. M, S.

UPSALIiE,

LiTTERis _{JOH, FR, EDMANi RIG.}

DE

DIVISI ONE ETHICJE

IN

PRJECEPTIVA Μ et ASCETICAM»

Τη

proponenda ea

Philofophiae

"parte, quam

Ethicans

vocarunt _{illiusque praeceptis explicandis et}

confir-mandis, Antiqui, Cicerone interprete, docuerunt, dup» plicemesfe oranem

de officio qnseftionem

et onum genus esfe, quod pertinet ad finem bonorum ; alterum , quod

pofitum

eft

in praeceptis,

quibus in

omnes partes

ufus

vitae confirmari _{posfit. Scilicet, utprimum accuratius de}

regulis honefti quaeri coeptum eft, fieri non potuit, quin

Uli, qdi in iisdfem praecipiendis et firmandis curam et fol-licitudinem _{ponere fuum esfe arbitrati funt, facile}

vide-rent, vaga et vaciüantia fore vitae praecepta, niii a

prin-cipiis bene provifis et diligenter exploratis

indubium

fen-fum _{firmumque 'inter fe} nexum habuerinto Ad baec principia eruenda et ftabilienda, quibus inniteretur

offi-ciorum _{fyftema, fpeétarunt antiqui fuis de finibus bono¬}

rum_{disquifitionibus, quas eo minus fupervacaneas habere}

potuerunt, quo certius experti

fuerint,

exortas

fuisfe

di» fciplinas, quae praepofitis bonorum et malorum finibus,

omne officium _{pervertebant. Hanc}

_eandem

_{de principiis^,}

fundamentum, fenfum et nexum praeceptis morum

datu-ris curam fibi _{injun&am eile fenferunt Recentiores}

Sci-entiae morum Dolores, diverfis quamvis _et antiqui-tus non ufitatis _{vocabulis, fuas hoc confilio conceptas}

disquifitiones protulerint.

Sive

enim praeeunte

Wolfio

iisdem nomen

_Philofophiae

pra&icae

_univerfalis

2

rfnt, five de origine et indole idearum vel fenfationum

moralium fe agere dixerint, five cum Kantio Criticen

Rationis Practicae fe _{inftituere, ut}

_Metaphyfica

_morum

et ab illa _{pendentia Juris et Ethices praecepta rite} propo-nantur, _{perhibuerint, id tarnen ornnes fpeétarunt, ut} fci-entiam _{praeceptis morum folida praebituram fundamenta} conderent..

Quemadmodum autem antiqui pro diverfa de fini-bus _{explicatione vel prout honefiratem per fe aut}

pro-pter voluptatem esfe docuerunt, in officiis praeicribendis,

qvamvis eadetn iisdem nominibus appellarint et ad vitae

ufum confirmandum _{pari follidtudine com}mendare

vide-antur, non eundem internum praeceptis fuis fenfum

fub-jungere intelliguntur; qvis enim temperantiam ab

Epicu-reis inculcatam _{ejusdem esfe tenoris ac illam qvarn Stoici}

praecipiebant dicere fuftineret ? fic quoque Recentiores

pro diverfa, qvam _{ampiexi funt principiorum moralium}

tbeoria, qvamvis in virtutum et officiorum denominatio-ne minus _{difcrepent, tamen fi internas, e qvibns derivat}

tas officiorum voluerunt necesfitatem et indolem , caus-fas _{refpexerinty diverlas tamen res tradere, facile}

faten-tur rerum moralium _{peritiores judices. Hane eandem}

difcrepantiam a _{diverfa de ofEcii principiis philofophandi} ratione oriundatn _{, viin qvoque baud exiguam exferere} deprehendimus in ordine, qvo officiorum praecepta tradi

et eorumdem _{fyftema in partes di vidi folent, qvam ob} causfam nobis breviter _{disqvirendum propofuimus}

fpe-cimen _{progresfuum, qvos in philofophia fecimus, edituri:} quae qvalisque esfe debeat Ethicae a jufiis principiis

de-duftae _{generalisfima in partes divifio.}

Ut

v> 3

Ut vero ad hanc disqvifitionem viam

nobis

praemu-niamus, ante omnia monendum esfe arbitramur, eo

fpe-étare debere omnem de morum praeceptis infcientiae

for-mam redigendis _{curam, ut} quaffibet

officia homini

injun-genda concernens res

in fuo, hoc

eft illo

ponatur

loco, in

quo ejusdem cum

reliquis

tam nexus quam

diverfitas

optime

perfpiciatur.

Jam

vero

facile

unicuique

de

re¬

bus ad _{praecepta morum vitaeque}

_{pertinentibus}

accura-tius _{quaerenti apparere putamus,}

_{quaeftionem de regulis}

Ethicae, qvas iingulas ab uno

fonte,

ratione

fcilicet,

ul-timam _{legem liberae voluntati}

_immediate

_diftitante

men-temque fui confciam e rerum

phyficarum

ordine

exetn-tam in communione mundi fpiritualis collocante,

deriva-tas fiftere debet morum doétrina, aliam esfe ac illam,

qva efficere volumus, ut in promtu

habeamus

fubfidia

et

principia , qvorum ope

ille mentis

habitus adqviratur

et

firmetur, qvo ad officia a ratione

praefcripta,

fponte

ob-fervanda et honeftatem lege praeceptam defideriis et

con-filiis induendam et _{exprimendam duci poteft homo.}

_Haec

cuivis attendenti obvia _{quaeftionis de morum praeceptis} dupplex natura

generalisfimam Ethicae divifionem parit,

cujus unam partem Prceceptivam, alteram

Afceticam

vocare

placet, qvarum illa

ad

id

quaeftionis

genus

pertinet,

qvod

de _{legis praeceptis agit et in eorum}

_fenfum

_{et nexum}

ex-plicandum verfatur; haec vero

reqvifitas conditiones

et fubfidia _{pertradlat, quibus homo lege obligatus,}

_ad

in-junftam fibi obligationem et praefcripta atqve agnita

cffi-cia _{perpetua et non fucata animi}

_{propenfione vita}

mori-busqve exprimenda moveri et

adjuvari

posfit.

Schola Wolfiana inter eos , qvi iyftematicam offi-ciorum hominis doftrinam tradere _voluerunt,

_fere

_fola

fuit, qvae

_{expresfis verbis}

indicatam hanc

Ethices

gene¬

ralisfimam divifionem inculcavit. Solemnis enim in hac

4

Schola enutritis _fuifcmos, moram _difeiplinam in juris

pru-dentiain naturalem efc Ethieam _{difpefcendi, quarurn altera}

praecepta legis naturalis, alteraveroiübfidia et ad min ic li¬

ta ad haec _{praecepta obiervanda traderet, adeo ut}

fingu-lis ab i Iiis eonftitutis _{Juris Prud«ntiae naturalis partibus} refponderet Ethicae pars, nempe Juri Naturae eonununi

Ethiea ftride fic dida, _{Juri OeconoraicQ, Oeconomica et}

Juri Naturali Politua. Iliorum enim a Leitbnitziana phi-lofophandi ratione defumtumrerurn mqralium ptincipium,

qvcd a rationis per fe fpedatae idea incipiebat, id i'ecura

ferre _{videbatur, quamdiu eonftanti et iecum eonfentient©} modo _{viam, quam iilud indicavit,profequebantravufe}

prae<-eeptorum moralium veritatem et nexum aliunde de

riva-tum _{fifierent, quam eas, quae ad vera haec praecepta vi¬} ta _{moribusque exprimen da ma verent et adjuvarent}

caus-fas. Vereor autem, ut omneni, quem noftra Ethices in _{Prseceptivam et Afcetieam divisfio eontinet fenfum} fi-nemque, quem fpedat, rite perfpiciant illi, qui ad ideas»

quas Woliii Asieclae

jurisprudentiae

naturalis ab Ethiea feparatae denominationi iubjunxerunfc, eandem metiri et

dijudicare ie posfe crednnt. Ufc eninl taeeam

eonfuiio-nem,. _qüae a diverfa appellatione prioris Ethiea? partis,

quam nos Prseceptivam, illi Jus Natur33 vocarunt,oriri

posfet, quae facile evitari poteih, dummod©meminerimus^ juris Naturae nomen, quod nuilo poilto diferimine

in-ter _{disquiiitiones de redo , quod in ratione fundatur,}

juridico et ilias, quae de redo morali quaerunt, conjundini

de _{utroque a Wolfianis ufurpari, dum reeentiores} diver-fitateni _{ufcriusque quseftionis accuratius ponderantes}

o-mnem deredo Morali _{quaeftionem ad Ethicam retulerunt}

et _{Juris Naturae feu Jurisprudentiae naturalis nomen}

quae-ftionibusde redo _{juridico adftrinxerint; plurimae aliae} ad-funt _{discrepantiae causfae, quae fi non adhibifca} follicitii-dine confideratae iuerint, facile _{falfam^ incompletam}

_»-V·— Λ—

5

tim*τ noftrae divifionis notionem parerent. Si enim

fiii-ébe ideae rationis purse, cui ex Leibnitzii fententia legis

naturse _{praeeepta debetitur, inhaereres, et tecum}

confen-tire velies, eandem tantum _{praeceptorum veritafeem in}

jurisprudentia naturali five praeceptiva Ethices parte pro-ponendäm

baberes

, ac fi a prineipio contradiftionis

de-du&a et _{practica fua natura omnino deft ituta forent; fi} autem, ut

_practica

_{illis confervetur indoles, duce}

Wol-ßo, adtionum liberarum regulas ab iisdem derivares

caus-fis _{finalibus, quibus diriguntur naturales, valde vereor,}

ne _{iupervaeanea foret Ethicse Aiceticae}

pars et fi nibilo

tarnen minus ad illam eondendam anfmum _{adplicares, vix}

aliud adferendum haberes^ quam vagas de virtutis

pras-ilantia declåmationes obfervationibus tumultuarie colle-etis de virtutis inter homfnes _{impedimentis commixtas,}

quales iunt plurimi, qui regnante in Scholis

_Philofophia

Wolfiana_{edebantur, Ethicae prae fe ferentes, nonien libelli.}

Quando aufcem , quemadmodum me _{judice ipfa me¬} raIium rerum natura _{poftutat, prineipia, quibus innititur}

morum _{dodtrina, sta quaeruntur et}

ftabüiuntur, utab eo-rundem veritate _{numquam feparari posfit mentem}

hu-man am _{obligandi vis, haec ves*o non confundatur eum}

iis, qvibus eget humana natura fubfidiis, ut _{agnitae ob¬}

ligations fe fuaque lubens fubmittat, cautnm esfe

exifti-mamus, ne ab una _{parte Ethicae}

_Praeceptivse

_limites

ni-tuiu-m coarélentur et in illa intelleébni nudo

proponan-tur _{frigida vi vitaque deftituta dbgmata, quemadmodum}

Wolfii _{Asfeclis» fi} modo fibi _{ipfis confesifisfent,} neces-farium fu it, nee ab altera ita diiatarentur _{ejus termin!,}

ut nihil Ethicae Afceticae _{pertraébandum fnperfit, quod fa¬}

ctum eft a _{Wolfianis, qui quidem ad}

morem fcholae fuae familiärem

_{Jurisprudentiam}

_{naturalem ab Ethica}

dam esfe _{docuerunt, fines} tametr five, ut _loqvi fole-bant causfas finales, a _{quibus determinarentur a&iones}

liberae, ita _{explicabant, ut, ad Epicureismum vel}

crasfio-rem vel fubtiliorem _{transgresfi, videantur omnia ad}

feii-citatis curam referre _{officiumque omne ab utilitate} me·

tiri. Fieri enim non _{poteft, ut Uli , qvi ab eodein in}

con-fcientia' humana fönte et honeftum et utile derivant,

ul-lum diftinétum fenfum Ethicae Afceticae ab Ethica Prae-ceptiva feparatae confervare queant.

Celeberrimus Kant,quo nemo Recentiorum

phi'ofo-phia3 moralis cultorum accuratius in

πξοΊον

Epicureismi

five _{apertioris five occultioris}

_{-ψευδοί-}

_{inquifivit et gravio¬}

re _{principiis, e quibus orditur oppofuit argumenta,}

obli-tus tamen videtur illins Ethicae _{partis, quam Afceticam}

vocaviinus. Id enim fecuin ferebat illius de _{puro et ab} omni alienarum rerum immixtione libero _praeceptorum

moralium fenfu cura, ut in eandem _intentus, tantum vi

rationis _{praéticae imperandi tribuerit robur, ut illum} effu-gere videretur altera, qvam necesfario mens _praeceptis

moralibus _{occupata fibi ίο!vendam proponit, quaeftio} fci-licet, _{quomodo jusfa Rationis praéticae exfequi posfet. In}

quaeftione de fummo bono id quidem poftulari docet, ut fenfualis hominis natura cum rationis _{pradticae decretis} concilietur ethoc_{ipfo fateri videturprincipia, e quibus}

na-icuntur per fe obligandi vi gaudentia honeftipraecepta, non

omnem continere ad _{impedimenta, quibus in iliis morem}

gerendis detinemur, tolienda doftrinam, quod tamen

a-pud illum non valuit ad Afceticam quandam Ethicae

par-tem a _{praeceptiva diftinguendam. Qui eum fubfecuti lunt}

noilra aetate _{Philofophantes aut fenfum principiorum,} a

quibus exorfus fuit Kant, ipfo au&ore melius fe percepisfe

ja&antes, aut ulteriori fundamento eadem, ut fibi

%-s 7

ftrent, indigere crepantes, ad

confundendas

potius q.iam

illuftrandas, quas mens humana, ut fibi fatisfiat,

folven-das _proponit

_{quaeftion.es eonducere nobis videntur}

_;

_qui

enim _{exaltata, nefcio} qua mentis intuitiene in ab ib Kito

ceteris mortalibns _{impervio fe ita} verfari posfe putant,

ut res non tantum morales fed et phyficas conftruere

et _{quafi creare} fe posfe perhibeant

ad id

, quod

reliquis

hominibus curae esfe vel debet vel poteft, attendere

ne-queunt, quod tarnen non impedit, quominus omties,

qui

Ethicam humano ufui _{aptam condere ailaborant, agnofcant} utramque, quam indicavimus Ethiees partem

necesfari-am esfe et, ne res diverfae indolis confundantur,

fepara-tim esfe _{pertraétandas.}

Fuit inde a _{primis Religionis}

_{fanélisfimae,}

_{quam pro¬} fitemur, incunabilis mota quaeftio de praeftantia Ethicaa

Chriftianae _{prae illa, quam rationis iibi reliétae vi conde¬}

re _{potis eft humana mens et in utramque partem}

di-lputata. Vereor autem, ne parum luccedat laudabile

eoruui _{confilium, qui pro praeftantia et necesfitate}

Ethi-cae Chriftianae _{pugnare fuum esfe volunt, quamdiu}

neg-letfta inter _{partem Ethicae Praeceptivam et Afceticam}

dif-ferentia _{promifcue de rebus ad Ethicam pertinentibus}

quaerunt. Fieri enim poteft, ut argumentis non facile

refeftendis efficiatur, nihil praeceptis moralibus, qualia

ratio eadem e fuo finu eruere _{poteft nec quoad}

fen-liim nec _{puritatem unquam addi posfe, quamvis in iis,}

quae ad Afceticam Ethiees partem pertinent, ratio revela-'

tioni _{palmam cedere iiiiusque beneficio fe maxime egere} modefta _{fateri cogatur. Confultum igitur, me}

_judice,

_fö¬ ret, ut omnis ad _{praeftantiam Religionis ad Ethicam}

re-latae ftabiiiendam _{fpedtans disquifitio, ad Afceticam .Ethicae}

partem referatur, quod tarnen hucusque raro eam

8 •

ys'SM^

cipue ob causfam fa&um esfe autumamus; quod banc

illius _{partem a prseceptiva certis limitibus defmitam}

ex-bibere vel non valuerunt vel non curarunt

_iyftematum