D. D.
OBSERVATIONES
DE
FORT1TUDINE
ANIMI;
QUAS,
VENIA AMPLJSS. FAC. PHIL. VPS.
FR^SIDE
AU.
DANIEL
BOET
ΕΤΗ. ET POLIT. PROF REG. ET ORD.
PRO GRADÜ
PUBLICO EXAMINI 5UBMITTIT
JOHANNES
FERNELL,
VESTMANNUS.
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. VII. JUNII MDCCLXXXVIII.
OBSERVATIONES
DE
FORTITUDINE ANIML
5. i.
nter proprietates,
qux requiruntur ad conceptum
generalem perfeftionis, cui humanae
adpropin-quare posiunt vires, formandum, non minimi effc
ponderis fortitudo illa, qua & patienter duram
ne-cesiltatis legem ferre & tenaci propofito ad reffcam,
quo tendere debemus, vires dirigere valemus me¬
ta m. Eft ceteris, quae hominem ornant, virtutibus
fuum fåne pretium, amorem
benevolentiamque
merentur; fed verum nitorem conftantemque
ve-nerationem dehderarent, nifi hoc munitae fuisfent
prae-iidio. Animus conicientia virium fortis, quem,
Si fratius illabatur orbis,
Impavidum ferient ruina,
fupra humanam adfcendisfe videtur fortem &
amore cum admiratione conjuntto hominum
perftringit
animos. Sedverentur forfan nonnulli, fi admagnumhoc
perfe&ionis exemplar, quod mente eftingere
4 Objervationes
mus, hominum vitam exigere velimus, ne magniih
cenimis dehumana indolefentiamus, majoresque illi
tri-buamus vires, quam quibus pneditus umquam erit. In icena enim humanarum rerum quis interfuic, qui non
u-bique imbecillitatis&abiolutifere rerumextranearumin
mentes hominum imperii documenta viderit, & qui
non pro uno, eoque forfan dubio, fortis animi
indi-cio innumerabilia fere obfervaverit impotentiie
huma-nx veftigia? Non quidem negamus, raram omnino
esie veram iibique conftantem animi fortitudinem.
Heroica & quse ad utramque fortem optime prepa¬
rats videntur pe&ora
, fuos haud raro patiuntur må¬
nes & maxima mortalium pars vacillanti inter ipem
metumque animo flu&uans nec fe rebus, nec res
iibi patienti & debita virtute fubjicere valet. Hsec
vero non impedire putamus, quominns quisque
fa-teatur, eam inesie humanis mentibus vim, ut, fi
de-bitus accesferit ufus & ea, quas par eft,
exercita-tio, anknum roboris confcientia munire queat, qua & fibi ipii Sz aliis melius confulere valeanr, nec he-ri posfe putamus,, quin quisque, ignaviae quamvis & otio quam maxime deditus fuerit, hane iibi for¬
titudinem preoptet, & quin hercica facinora
for-tique animo patrata iufpiciat& tacita (altem veneratione
profequatur. Et ii ex humana vita omnem proicriptam
iufpicaremur mentis fe ipfam dirigentis
exipeäatio-nem , quis fecuritatem, fidem, publiczeque feljcitatis
curam inter homines iibi polliceri iuftineret? Hisce
permoti brevi commentatione obfervationibus qui¬
bus-De Fortitudine Animu ί
busdam animi fortitudinem ita illufirare conftituimus,
ut adpareat, quibus fundamentis innitatur & quibus
adminiculis adjuta ad debitum, quantum ferre que~
at humana fors, excrefcat robur.
§. IL
Idea roboris generatim a virium rebus
addita-rum fufficientia ad effe&us propofitos producendos
haufta ad hominum vires adplicata fortitudinis nomi¬
ne defignari folet, & in copia virium ad felicitatem
humana: indoli conforrnem adquirendam
.fufficienti-um confiflit. Ad fortitudinem itaque requirunturr.
primo fcopus,. qui fine viribus adtingi non potefty
& fecundo vires illi non inferiores, & quo
majori-bus ad illum adtingendum opus fuerit viribus
, eo
e-tiam major eil fortitudo. Suam iibi proponunt
fe¬
licitatem homines, quam a rerum in fe effeflu ex-fpe&ant 8z easdem ad ufus iuos convertendo quasrunt.. Patiendo ad agendum impelluntur, & ad
utrumque
viribus exercitatione & ufu crefcentibus feie inßrtr-£tos fentiunt. Hinc fortitudinem humanam in
pasii-vam & a&ivam dispefcere posfumus* ita
tarnen, ut
utraque ad verum hominis robur conftituendum
con-currat, Quae infimo
perfefh'onis
humane gradui vi·ciniores obfervatae fuerunt gentes, aliam vix fortitu¬
dinis prseftantiam cognofcere videntur, quam quae
patiendo fe prodit: in eo enim praecipue fe
exer-cent, ut acerrimos corporis dolores patienter
ferre
valeant. Quo arftioribus, vel ignorantia vel rerum humanarum injufta
dispoiitione
, aöiva hominumte-6 Objervationes
teftas circumicribitur cancellis, eo etiam magis
ve-rendum esfe piltarnas, ne pasfivae iolummodo vires
praeftantiam
laudernque
omnemad
fe trahant, &
qux
fapienti
confilio ad
eaferenda
, quashumana
in-duftria nullo modo miitari posfant, concesfa
homini-bus fuit fortitudo, in fervilem ftuporem & ab hu¬
mana dignitate degenerem patientiam commutetur.
Qai paulio
adcuratius
humanamindolem
rimatifue-runt, facile nobiscum fatencur , ad agendum
pneci-pue natos
fa£fcosque esfe homines,
& hand
exiguamfelicitatis eorum parcem in ipfa atlione poiitam es¬
fe; prascipuum
itaqueforticudinis
humanas
decas
ponen-dum esfe arbitramur in tenacitate propofiti nollas,
quae inträ humanas potentias
fphasram poiicas
funt,
res negligentis & viriuni confianti
&
fatigari
nefcio
ad icopum fapienter praefxum
adtingendum
uiu;quique, ii invincibili
facorum lege retineatur, ad
de-fideria cohibenda animumque contra adverfos förto¬
nas caiiis roborandum convertitur.
III.
Ut vero jam ab hac fortitudinis
defcriptione
adillius fundamenta & adminicula indicanda pedem
pro-moveamus, monendum esfe exiftimamus , animuin
humanuni indigentiarum confcientia infirmum
viri-um confcientia roborari; adeo ut, qui defideria cum viribus exasquare minus didicerit,
fortis
virilaudeni numquam obtinere queat, quamvis temere
incepta
feliciori
rerumconcurfu
profpereinterdum
adio-De Forthiidine Animi. 7
let, exciderit aufis, infirmitatis fuse eo graviori
adfli-gitur fenfu, quo magis omnia fua fortunae, non
ii-bi ipfi, commiferit. Ad fortitudinem
itaque
requiri-mus vires, quas fua in
poteilate pofitas esfe animus
fentit. Harum initia virium natura ipia hominibus
dedit; fed cultura fapienter & ad naturae du&um
inftituta easdém äuget atque firmat. Haud
quidem facili negotio id, quod fortes animi immediate natu¬
rae benignitati acceptum referant, conftantibus
limiti-bus ab illis diftingvitur momentis,
quibus propria
cura excitata & fota fnit congenita animi vis; ita tarnen
hanc rem mente mihi propono: Nemo mortalium vi¬
ribus omnino deftitutus fuit, neque virium
conicien-tia; fed in quibusdam ut vires debiliores, ita etiam
ipie virium ienius, aequales licet revera adesfe
potu-erint vires, infirmior esfe
poteft. Ut in juventutis
initio exuberans ad agendum nifus, ferocitas virium
fpesque potiundi a trifti rerum experientia adhuc non debiiitata communes fere esfe folent, animumque ad
audacia iacinora excitant, iic
quoque quidam
homi-num majori juvenilis hujus audaciae impetu
per
to-tam tantum non vitam magis,
quam alii, ferri
viden-tur; & hac naturali di'Spofitione ad eam fortitudinem
proni evadunt, quae periculis & difficultatibus mi¬
nus deterretur. Nonnullis
quoque natura benefi-cio ingenitam csie quandam mentis tenacitatem
ob-fervamus, quae, debita (i accesferit exercitatio^ ad
verum animi robur excrefcere poteft. Sed haec
o^
mnia, quamvis a natura concesia fuerint fortitudinis
initia, torpent tarnen fuffocanturque, vel faltem ad
% Obfirvationes
illud robur, quod hominem deceat, numquam ad-icendunt, niii hominum cura iapienter alerentur ac
dirigerentur; cum e
contrario
ii,
quorummenti
plura
debilitatis,
quamfortitudinis, femina
naturain-didisfe videtur, ufu & iapienti virium exercitatione
ipfam naturse
iniquitatem corrigere
haud
raropo-tuerunt. Adferamus itaque, quid in hominum
esie
videatur poteftate ad animi
fortitudinem excitandam
Sc augendamu§. IV.
Vires, quibus fuperbit humanae
indolrs
praeftan-tia, non fruftra illi concesias esfe, fed ab earum
ad
ftatum, in quo vivimus,
adcommodato
ufu
hominis
pendere felicitatem, nulli non
nobiscum
fatentur:
quo magis itaque vires, quarum
nobis confcii
fu-mus, nobis iufficere deprehenduntur, eo edam ma¬gis fidenti ac
forti
animo resnoftras
peragendas lu*
fcipimus & triftiora, quae
nobis
impendunt,
fata
fu-bimus. Ut vero iufhciant vires, quantum fieri poteft,
excolendas funt: numquam enim fine
quodam falutis
& fortitudinis confcientiae difpendio, qux exerceri
potuere,
facultates negliguntur.
Corporis
viribus
ni-üfidere didiceritaetas iisdemexcolendis apta, haud raro
earundem inopia infirmi animi per totam vitam
vix
tollenda fundamenta homines pe&ore gerunt, Si
ad
quemcunqueiaborem alacrirer
fuicipiendum
&
pa¬ tienter ferendum habitu inde a teneris annis nonconfirmata fuerint humana pe&ora,
fortem
&iibi
De Fartitudine Animi. 9
nifiiperare
rebus infeftis & metuere iecundis: fi non afe, fed ab incerto forrunas favore omnia exfpe&a«
re mature edo£ti fuerint homines, vacillanti
& du-ftuanti erunt animo, qui nec
res fibi, nec ie rebus ullo tempore fubjicere valebit. Si
denique icientia
non inter legendum modo & meditandum, fed
in-ter agendum etjam
praecipue adquifita, non
gaude-anc, ut rerum vires, verum earundem predum at-que opportunas easdem adhibendi occafious,
quan-tum humanas prudentias esie
queat, fibi cognitas non
habeant, verendum eft, ne animi nervi debitis non
fuftentati alimentis vim
roburque
omne amittant. Hinc Felix, qui verum potuit cognojcere causßsf§. V.
Hase virium cultura, ut fordtudinis animi
verus
fit fons, ad eam praecipue hominis condidonem
adeom-modari debet, qua adfocialem vitam
adfe&usque
focia-les necesfario tenetur. Facultates noftrac nulla inre
ani-mumfiducia firmare posfunt, nifiad
rerum necesfariam indolem formatae &cultae fuerint. Hincfruftra aviribus
individualemtantum ipe&antibus felicitatem veram
iu-boriundam fortitudinem fibi polliceretur ens maxima virium parte & omni fere prae ceteris animantibuS
excellentia orbatum, nifi fociali vitae
aptum a focia-tis viribus omne robur peteret.. Ut facialis vita
mu-tuaque hominuin commercia anfam inprimis & ad-jumenta ad vires humano generi proprias colendas
dederunt; fic etjam ipfum virium ienium animique
for-Ohßrvationer
fortitudinem mirum in modum 8c augere
8c
minue-re posfunt: augent enimii fpontaneo conienfu fuas
nobis commodare vires homines videntur; minuunt autem, fi eosdem nobis infeilos metuamus, vel, ubi
viribus iilorum adjuvari optaremus, veras causfas
vo-luntariam eorum exfpe&andi opem non habeamus.
Phyiice fortiores conjunÖione virium evadimus; haec
verofortitudoinmoralemfacilevertiturfiduciam,acleo ut
au&am non tantum ienciamus agendi audaciam, ίϊ
conjunäis
viribus res adgredi liceat, verum etiam conienfum aliorum praefumentes in iilis fortiores nos fentiamus gerendis, qussfacienda
esfe optarent ho¬ mines de falute fua folliciti. Adprobatio pariter ac veneratio hominum mentis capacitati, rerum fcienciacatqueufui debita vires, quarum
confciifumus,
ipiamquevirium fiduciam, adauget 8c adhuc magis augebit,
ii confilia noftra viriumque ufus eo fpe&ant, ut com-munia generis noftri commoda promoveant. Ε con¬ trario autem, ut Juvenalis utamur verbis» ,
■— Cum
magna mala? fupereß audacia? causfa Creditur a multisfiducia: mimum agit iüe,
Vrbani qualem fugitivus fcurra
Catutfi.
Fortitudo, cujus fpeciem fcelefti animi prae {e
ferre interdum folent, non eft niil anxius 8c irritus
fe ipfum aliosque fallendi conatus, qui a vera quam
tums diftet virium fiducia, quis non videt? §, VI.
Quam vis
veroad
facialis
vitaehabitum,
homi¬num venerationem benevolentiamque merendarn quam
ma-De Fortituäine Animi,. It
maxime cultis gauderemus viribus,
nulloque
hinc petito lapientiae humanas praefidio deftitueremur ad a«nimum firmandum; firmisfimum tarnen fortitudinis ful·
crum deesiet, niii fidenti animo Divinae nos
noftra-que committere didicerimus curae: Confcientia Divi¬
nas prote&ionis eodem modo ad fiduciam viriumque
ienfum roborandum conducit, ac illa, quae ab ho» minum veneratione & adprobatione nobis debita haurimus mentis roboraj ied eo majori efficacia
gau-det? quo majorem Divinam veneramur potentiam,
& quo magis de fanffcitate & infallibilitate judiciorum Divini Numinis certi esfe posfumus. Breves has ob·
fervationes, quas temporis rerumque anguftia pres« fi indicatas, non vero debita cura explicatas
relin-quere cogi'mur, mitiori tuae, B. L. ceniurae
fubmit-timus. Finem vero iisdem imponimus egregiis
Ju-venahs verbis:
Forum pofce animumr & mortis terrore ca«
rentern,
Qui fpatium vitte: extremum inter munera pö¬
nal·
Naturaγ qui ferre queat quascunquc dolores,
Nejciat irafciy cupiat nihil, Z? potiores
Herculis cerunmas credat fevosque labores,
Et Venere, Zf ccenis, Zf pluma Sardanctpali..
Monflro y quod ipfe tibi posßs dare: Stmita c er
te-TranquilU per virtutcni patet nnica vit<r„ B 3